Internet ұғымы. Гипермәтін, гиперорта

INTERNET ұғымы.

Internet (бас әріппен жазылса) – кез келген компьютерді жер шарында орналасқан басқа жұмыс станциясымен, яғни телефон арнасына қосылған басқа компьютермен жылдам байланыстыратын Дүниежүзілік Желі. Оны дүниедегі ең үлкен ауқымды (глобальный) желі деп аталады. Осылай телефон арнасы арқылы байланыса алатын компьютерлер бір-бірімен TCP/IP хаттама (протокол) ережелерімен мәлімет алмасады, оларды бір нұсқада, яғни бір тілде “сөйлейді” деп айтса да болады. Дүниежүзілік Халықаралық Телефон желісі сияқты оны ешкім басқармайды, ол ешкімнің жеке меншігі емес. Міне, осы Интернет желісі көмегімен электрондық почта арқылы хабар алып (беріп), басқа компьютерлердегі ақпаратты көріп, қашықтан телеконференцияларға қатынасу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар.
TCP/IP- Интернет желісіне қосылған компьютер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы.
IP-(Internet Protocol)-мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге немесе дестелерге бөлетін желіаралық хаттама.
TCP (Transmission Control Protocol) - мәліметті жөнелту ісін басқаратын хаттама, ол желідегі ақпарат дестелерін дұрыс жеткізу үшін жауапты болып саналады.
Интернет жүйесін пайдалана отырып, үйден шықпай-ақ көптеген елдерді, қалаларды аралап, музейлерді, кітапханаларды көріп, дүниежүзілік мәдени және ғылыми жетістіктермен танысып, оларға өркениетті елдің азаматы ретінде өз үлесіңізді қосып, өзіңізді дүниенің бір кішкене бөлігі ретінде сезіну мүмкіндігіне ие боласыз.
Интернет (кіші әріппен жазылса) - TCP/IP хаттамалары негізінде желі-аралық байланысу технологиясы.

Пайдаланылған әдебиетте
1.Интернетке кіріспе “Бүкілдүниежүзілік өрмек” Алматы 2000
2.Е.Г.Абдильдин, Е.Қ.Балапанов, Б.Бөрібаев.
3. Жаңа информациялық технологиялар: Информатикадан 30 сабақ.
4.Алматы ЖТН 2003. Е.Қ.Балапанов, Б.Бөрібаев, А.Б.Дәулетқұлов.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе
Негізгі бөлім
Internet ұғымы
1. Аздаған тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер
2. Интернет желісінің құрылымы
3. Бағыттауыштар
4. Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау
5. Internet-тің қызмет баптары
6. World Wide Web құрылымы
7. Көру жабдықтары
8. URL адрестері
9. Internet Explorer аспаптар тақтасы
10. Web парақтарын көрсетуді басқару
11.Іздеу серверлері
12. Usenet
13. URL адресі
14.Гипермәтін, гиперорта
15. Глоссарий
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиетте

INTERNET ұғымы.

Internet (бас әріппен жазылса) – кез келген компьютерді жер шарында
орналасқан басқа жұмыс станциясымен, яғни телефон арнасына қосылған басқа
компьютермен жылдам байланыстыратын Дүниежүзілік Желі. Оны дүниедегі ең
үлкен ауқымды (глобальный) желі деп аталады. Осылай телефон арнасы арқылы
байланыса алатын компьютерлер бір-бірімен TCPIP хаттама (протокол)
ережелерімен мәлімет алмасады, оларды бір нұсқада, яғни бір тілде
“сөйлейді” деп айтса да болады. Дүниежүзілік Халықаралық Телефон желісі
сияқты оны ешкім басқармайды, ол ешкімнің жеке меншігі емес. Міне, осы
Интернет желісі көмегімен электрондық почта арқылы хабар алып (беріп),
басқа компьютерлердегі ақпаратты көріп, қашықтан телеконференцияларға
қатынасу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік бар.
TCPIP- Интернет желісіне қосылған компьютер арасында ақпарат
алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе
оларды құрастыру хаттамасы.
IP-(Internet Protocol)-мәліметтерді оны алушының адресі
көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге немесе дестелерге
бөлетін желіаралық хаттама.
TCP (Transmission Control Protocol) - мәліметті жөнелту ісін
басқаратын хаттама, ол желідегі ақпарат дестелерін дұрыс жеткізу үшін
жауапты болып саналады.
Интернет жүйесін пайдалана отырып, үйден шықпай-ақ көптеген елдерді,
қалаларды аралап, музейлерді, кітапханаларды көріп, дүниежүзілік мәдени
және ғылыми жетістіктермен танысып, оларға өркениетті елдің азаматы ретінде
өз үлесіңізді қосып, өзіңізді дүниенің бір кішкене бөлігі ретінде сезіну
мүмкіндігіне ие боласыз.
Интернет (кіші әріппен жазылса) - TCPIP хаттамалары негізінде желі-
аралық байланысу технологиясы.

Аздаған тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер

INTERNET желісін алғашқы дүниеге келтіру себеп болған 70-жылдар
басында АҚШ қорғаныс министрлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып
саналады, онда соғыс жағдайында байланыс желілерінің жұмысы зерттелген еді.
Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-
бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері
бұзылғанмен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта құрылып, қалыпты
жағдайына келе алатыны айқындалды.
Дегенмен INTERNET тек желі ғана емес, ол – желілердің желісі.
INTERNET көптеген байланыс желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең
үлкен компьютерлер торабын құрайды.
Оның қарапайым желілік нүктелері өкімет мекемелерінде,
университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана
жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.
INTERNET-тің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер
нақты BBSтәрізді жұмыс істейді (шындығында, INTERNET компьютерлердің
көпшілігі BBS сияқты істемейді,бірақ әркім одан файлдар алып, мәліметтер
базасын пайдаланып, яғни оның ішкі мәліметтерін пайдалануға мұрсат алады).
INTERNET-ке қосылу дегеніміз – басқа жерлерде тұрған 1000-даған
компьютерлік жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі компьютерлерден
өкімет архивіндегі,университеттердің мәлімет базаларындағы, жергілікті
қорлардағы көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді,
суретерді, клиптерді, бейнелерді және т.б цифрлық түрге айнала алатын
барлық информацияны ала аласыз.
INTERNET информация магистралына өте ұқсас, институт, мектеп
терминалы арқылы оған жеңіл кіруге болады. Ол үшін INTERNET-тегі жүйенің
номерін теру керек. Мұнан кейін керекті жердегі (қала, мемлекет) желі
нүктесімен байланысып, өзіңізге қажетті материалға қол жеткізесіз.Керек
етсеңіз, NASA құжаттарын да, айта берсек, соңғы оқиғалар көрсететіндей, ЦРУ
құпия архивтерінде оқуыңызға болады екен.
INTERNET желісін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру
қалыптасқан.Жағыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты INTERNET компаниясы
да біреу емес. Дүниежүзілік немесе мемлекеттік телефон жүйесінің иесі кім?
Ешкім де емес. Әрине, оның бөліктерін біреулер иеленеді, бірақ жүйеге толық
ешкім ие емес, бұл жүйе өзара келісім арқылы ортақ пайдалануға арналған.
Дүниежүзіндегі ірі телефон компаниялары бірігіп, “телефон жүйесі” қалай
пайдаланатыны жөнінде келісіп отырады, яғни әр елдің кодын, төлейтін
ақшасын, мұхитаралық кабель құнын – кімдер, қалай бөлісіп көрсететінін және
де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық мәселелерін бірігіп анықтап
отырады. INTERNET желісі де дәл осы телефон жүйесі тәрізді басқарылады.
INTERNET-ті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы, сіздің
Бурабайға барып демалғыңыз келіп отыр, сол жердегі аквалангпен жүзуге
ыңғайлы орын туралы білгіңіз келеді дейік.
Олай болса, “scuba”(акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек,
мүмкін сонда енгізіп, күтіңіз. Біреу сізге жауап беріп қалар (үлкен
ықтималдылықпен жауап алатыныңызға сенгіңіз келеді).
Әлде әр түрлі заттар жинайтын коллекционермен танысқыңыз келе ме,
жоқ әлде торт жасау рецептерін іздейсіз бе? IBM суперкомпьютермен шахмат
ойнауға кандайсыз? Периодты әдебиет жөніндегі анықтамалықты қарап, Ресей
журналдарын оқуыңызға болады.
INTERNET-ң бар мүмкіндіктерін, онда жиналған мәліметтерді де түгел
айтып беру қиын. Оның үстіне күнбе күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп
жатады.
INTERNET-пен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын
мекемелер әрбір компьютерді INTERNET-ке қосып бере алады. Желіге қосылудың
бірнеше түрі бар, олар:
- қосылып тұратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);
- тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстар (кіру жолдары);
- почталық байланыстар.
Бұл атаулар әзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін
қарастырайық.
Тұрақты қосылып тұратын байланыс – мұнда жеке компьютерлер тікелей
TCP IP желісіне қосылған (Transmission Control Protocol Internet Protocol
– жеткізуді басқару протоколыинтержелі протоколы) түрінде болады, бұл
INTERNET-тің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютерлер мекемедегі желімен
тұрақты байланыстағы негізгі компьютерлермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс
ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.
Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялармен
корпорацияларда болады. Провайдер- компания осындай мекемеде бағдарлауыш
орнатып, бағдарлауыш INTERNET-ке қызмет ететін компьютермен (хост -
компьютері) қосатын телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен
INTERNET арасындағы байланыс тұрақты сақталады, сондықтан провайдер –
компаниясының компьютермен байланысуға телефон шалу қажет емес, ауқымды
желіге әрбір адам өз компьютерімен кіреді де, қалаған жеріне INTERNET
арқылы мәлімет жібере (алады) береді.
Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, Point-to-Point Protocol
немесе PPP деп аталады (Serial Line Internet Protocol - тізбекті желі үшін
Internet хаттамасы, Compessed Slip – тығыздалған Slip, Point-to-Point Pro
Protocol – “нүкте – нүкте” хаттамасы). Ал XRemote деп аталатын байланыс
түрі сирек кездеседі, бұл да TCPIP секілді, бірақ телефон каналын тұрақты
пайдалануға негізделген, ыңғайлылығы жағынан бұл түр тұрақты қосылып
тұрмайтын байланыстан кейінгі орында тұр.
Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр
компьютерге қойылмайды да, оның орнына Slip (арзан болғандықтан) қолданылып
келеді. Ол желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мен бір телефон
номері қажет болады.Солар арқылы хост-компьютермен байланыс орнатылған соң,
Sliр-пен қосылып тұрмайтын байланыс аралығында (жылдамдықтан басқа) ешбір
өзгеріс жоқ
Почталық байланыс. Internet-пен қосыла алатын бірнеше почталық
байланыс түрлері бар. Провайдері CompuServe болып келген компьютерлер
бірден Internet-пен почталық байланысқа кіре алады. Олар өз почтасын
Internet-ке беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. CompuServe
жүйесінде почта адресі алдына Internet деп жазып қойылады. Бұл ортада әр
түрлі тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін LISTERV жүйесін падаланған
абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік көмей (network gateways)
деп аталады, олар Internet желісімен шектеулі тәсілдер арқылы байланысады.
Почталық қатынастың қолмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі
тағы бір түрі бар, бірақ ол тек поста жүйесімен қосыла алады. Тағы да UUCP
деген почталық байланыс түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс
істейтін программа арқылы орнатылады.
Интернет желісінің құрылымы
Әрбір тұтынушы компьютерді телефон арналарымен түйінді машиналармен
байланысады. Ал түйінді немесе негізгі машиналар бір-бірімен қуатты
оптикалық талшықты немесе спутникті арналармен жалғасады. Түйінді машиналар
кез келген жай компьютерлер арасында байланыс орнату үшін қажет, олар:
тәулік бойынша үзіліссіз жұмыс істеп, байланыс сеанстарының арасындағы
уақытта жолда жүрген ақпараттарды уақытша сақтайды; ақпараттық серверлер
деп аталатын мәлімет жинақтауыш компьютермен жұмыс істейтін оптикалық
түрдегі байланысу ісін қамтамасыз етеді.
Ақпараттық сервер - дегеніміз қалың көпшілікке арналған әрбір
тұтынушы пайдалана алатын көптеген ақпараттар түрлері жинақталған арнаулы
компьютер. Мұнда жаңалықтар, мерзімді баспасөз (газет-журналдар),
жарнамалар т.с.с мәліметтер сақталады.
Желіге қосылған әрбір компьютерге қайталанбайтын айрықша өзіндік
адрес (IP-адрес) беріледі, адрес компьютердің типімен (IBM, Macintoch),
операциялық жүйенің түрімен (MS DOS, Windows 98, Windows NT) , байланыста
болмайды, демек жіберілген ақпарат тура адрес көрсетілген компьютерге келіп
түседі. Түйінді машина мәліметтерді тасымалдау кезінде хабарды жіберген
және оны алатын компьютерлер арасындағы ең қысқа жолды таңдайды, жұмыс
барысында ол байланыс арнасының бос аралықтарын тиімді түрде пайдаланады.
Бұл мүмкіндік Интернетті қазіргі кездегі ең жылдам,әрі арзан, әрі сенімді
байланыс жабдығына айналдырды деуге болады.
Ал, енді түйінді машиналар жұмысы қалай ұйымдастырылған, Интернетте
адресті кім тағайындайды, компьютерлер арасындағы байланыс қалай қамтамасыз
етіледі, компьютер телефонмен қалай қосылады деген мәселелерге келсек,
бұның бәрін істейтін арнайы қоғам – Интернет провайдері деген ұйым мекеме
бар. Мысалы, Алматыда Интернет провайдері болып қызмет атқаратын Интернет
трейнинг орталығы, Nursat, S&G Communications, Parasang Қазақтелеком Астел
Арна Спринт т.с.с мекемелер жұмыс істейді.
Internet-те қызмет көрсету провайдері – (Internet Service
Provider), Internet-пен қарапайым тұтынушылардың тікелей қатынас құруын
жүзеге асыратын заңды тұлға.
Бағыттауыштар
Ақпаратты сақтау – желіге қосылған тұтынушыларға қызмет етуде
арналған сервердің ішкі функциясы. Бұл қызметі үшін сервер провайдер
ретінде ақша алады. Ал, сервердің сыртқы функциясына – ақпаратты тасымалдау
жатады. Мысалы, Лос-Анжелестегі сервермен Алматыдағы компьютер (клиент)
арасында байланыс болуы үшін, жіберілген ақпарат жолдағы он шақты түйінді
серверлерден өтуі керек. Алғашында, ол Алматыдан Мәскеуге барады, сонан соң
Хельскинге, ары қарай Еуропалық желі түйіндері арқылы транслантик кабелімен
АҚШ-қа жеткізіледі. Ал егер ол бағыт бос болмай қалса, онда мәлімет бірден
спутникалық арналармен Мәскеуден тура Нью-Йоркке кетіп қалуы да мүмкін.
Ақпараттың қай жолмен жүретінін алдын-ала болжауға болмайды, бұл ешкімді
қызықтырмайды да. Желідегі әрбір сервер бір жерден ақпарат дестесін
алғаннан кейін ол жөнелтілуге тиіс сервердің адресін біледі де, ақпаратты
сол бағыттағы “жақындау” орналасқан серверге жібереді. “Жақындау” дегеніміз
тегін емес, “жақындау” орналасқан сервер байланыс мүмкіндігінен, белгілі
бір арнаның жұмыс өнімділігіне, оның қуатына т.б факторларға тәуелді болады
Екі ауыл арасындағы ең төте жолмен машина арқылы жүрудің қиындығы
тәрізді,мысалы,жол тегіс емес немесе жауыннан соң төселген алыс жолмен
жүру ыңғайлы, т.с.с шаралар сияқты мәлімет арналарында да арасы қашық болса
да, ең жылдам орындалатын мүмкіндік таңдалып алынады.
Желі бойындағы түйінді серверлерде мәліметтерді реттеу мақсатында
арнайы ақпараттық-программалық жабдықтар жұмыс істейді,оларды бағыттауыштар
(маршрутизаторлар) деп атайды. Олар келіп түскен мәліметті қайда жіберу
керектігін анықтайды, мысалы, хабар жеткізілуге тиіс керекті сервер уақытша
жұмыс істемей қалса, онда мәлімет айналма жолмен басқа компьютерге
жіберіледі. Жоғарыда айтылған мысалда, Мәскеу мен Хельсинки арасында
байланыс болмаса да, Алматыдан шыққан мәлімет бәрі бір бағыттауыш
программалар көмегімен Лос-Анжелеске жылдам жетеді.
Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау.
Жүйелік параметрлерді бекіту.
Интернет желісімен жұмыс істеу үшін компьютер, модем,телефон
арнасы, осыларды байланыстыру ісін атқаратын программалық жасақ қажет және
белгілі бір провайдермен байланыстыру керек. Интернетпен жұмыс іс-теуге
мүмкіндік беретін компьютердің ең кіші (минималды) параметрлері мынадай
болады:
Windows 95 операциялық жүйесі (желі жұмысына Windows 98 ыңғайлырақ);
48666 мГц DX процессоры немесе одан жоғары модельдердің бірі;
компьютердің жедел жады (RAM) көлемі 8 Мб немесе одан жоғары қатты
магниттік диск (HDD) көлемі –500 Мб немесе одан жоғары; модемді қосуға
арналған COM PORT болуы тиіс;
SVGA мониторы;
модем (модулятор- демодулятор);
тышқан тетігі.
Қазіргі кездегі желімен жұмыс істейтін ең кең тараған компьютер
құра-мы:
Pentium 2350 МГц немесе АМД К6-2350 МГц;
RAM көлемі – 64 Мб;
HDD көлемі – 5000 Мб;
LG не Samsung фирмаларының SVGA мониторы;
дыбыстық карта мен акустикалық жүйе;
US Robotics модемі мәлімет алмасу жылдамдығы 33,6 Кбитсек.
Модем дегеніміз – провайдер торабымен дербес компьютердің байланы-
сын қамтамасыз ететін арнайы құрылғы. Модемнің негізгі сипаттамасы бо-лып
ол арқылы бір секундтағы тасымалданатын биттер сонымен өлшенетін оның
мәліметтерді қабылдаужөнелту жылдамдығы (битс немесе Кбитс – bs,kbs)
саналады. Модемнің жылдамдығы жоғары болған сайын оның баға-сы өсіп
отырады.Модемдер орналасуларына қарай ішкі және сыртқы болып екіге
бөлінеді. Ішкі модемдер арзаңырақ болады,оларды сатып алу кезінде
провайдерлермен ақылдасқан абзал. Бірақ Алматыда көптеген провайдерлер 50
Кбитс-тан жоғары жылдамдықты қамтамасыз ете алмайды,оның үстіне біздегі
телефон желілері де әлсіз келеді, сондықтан жылдамдығы 56 Кбитс модем
алудың қажеті шамалы.
Internet-тің қызмет баптары.
Қазақстанның темір жол желісін қарастырайық, бәріміз де сол жолмен
жүрдік теміржол желісі – жолаушыларды тасымалдау жүйесі. Бірақ бұл түсінік
емес, өйткені жолаушыларды тасымалдау – теміржолдың көптеген функцияларының
бірі. Бұдан басқа почта жеткізу ісі бар, өндірістік жүктерді тасымалдау
қызметі тағы бар. Бұл қызмет баптары әр түрлі топқа жатқанмен, барлығы
темір жол арқылы елдің бір шетінен екінші шетіне жете алады. Ал, бірақ
олардың жолда орналасу шарты да, жүру мерзімі де әр түрлі болады ғой.
Оларды жеткізу кезінде әр түрлі мамандар қызмет етеді, әр түрлі техника
пайдаланылады, оларды тасу құжаттары да әр түрлі екні белгілі.
Сонымен, темір жол желісінде әр түрлі қызмет баптары жұмыс істегені
сияқты Internet-те де сондай бірнеше қызмет түрлері бар. Олар World Wide
Web деп аталатын дүниежүзілік тармақталған өрмек, яғни желі, оны WWW немесе
Wed деп те айта береді, электрондық почта (E-mail), Internet News (Usenet)
– Интернеттік жаңалықтар жүйесі,FTP, Copher, Internet Talk Radio, Internet
Relay Chart (IRC) Telnet т.б. Бұлардың ішіндегі ең жиі қолданыла-тындары –
алғашқы үшеуі.
World Wide Web құрылымы
WWW дүниежүзілік тармақталған желісі – бұл Internet-тің ең кең
таралған, күннен-күнге тоқтаусыз өсіп жатқан қызмет түрі. World Wide Web -
Internet-тегі барлық құжаттар және мультимедиалық ресурстарды сипаттай-тын
термин. Бұл мәліметтерді пайдалану жолында оларды оқып көру үшін Microsoft
Internet Explorer, Netscape Navigator сияқты программа-лық жабдықтар
қолданылады. Олар Internet-тен керекті құжаттарды іздеп табуға, қарауға,
жазып алуға мүмкіндік береді. “Гипермәтін” (байланысқан мәтіндер)
мүмкіндігі Web мәліметтеінің бірінен біріне көшуді жеңілдетеді. Файлдың
“HTML” (hipertext markup language) форматын іске қосатын гипермәтін
мүмкіндіктері Web парақтарының бір бетінен екінші бетіне “сілтеу” бойынша
көшуді жеңіл жүзеге асырады. Бұл беттерде суреттер, бейнежазбалар,
дыбыстар, үшөлшемді (кеңістіктегі) нақт бейнелер т.с.с орналасады. Осындай
сілтемелер арқылы байланысқан парақтар World Wide Web-ң негізгі құрылымын
құрайды. Web жүйесіне қосылғаннан кейін әрбір адам WWW желісіндегі кез
келген мәліметті басқалармен бірдей пайдалану құқығына ие болады, бұдан соң
басқа компьютермен байланысу үшін немесе қосымша артықшылық, шектеулер үшін
ақы төлеудің қажеті жоқ.
World Wide Web (WWW немесе Web) интернет мәліметтерін жеңіл
көруге болатын графикалық интерфейс мүмкіндігін береді. Ондағы мәліметтер
мен олардың бір-бірімен байланысқан ақпараттық “өрмек” деп айтса да болады.

Web-тің әр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін сілтеме
белгілері бар, оны бір-бірімен байланыстыратын парақтардан тұратын өте
үлкен кітапхана деуге болады. Бір тораптық компьютерде орналасқан мәлі-
меттер Web кітабы секілді, ал оның беттері кітап парақтарын көзге
елестетеді. Бұл беттердегі мәліметтер дүниежүзінің кез келген бұрышында
орналаса береді. Солар арқылы жер шарындағы барлық серверлік компью-тердегі
ақпараттар көз алдыңызда орналасады, мұнда қашықтағы – қымбат, жақындағы –
арзан деген ұғым жоқ, олардың бағасы тек мәліметтердің көлеміне сіздің
байланысып отырған уақытыңыздың ұзақтығына байла--ныс-ты.Web мәліметтерін
қөарау адресі көрсетілген белгілі бір тораптық (түйінді) компьютерден
басталады.
Түйінді компьютердегі мәліметтердің бірінші беті кітаптың сыртқы
не-месе мазмұны тәрізді, әрбір бетінің URL (Universal Resource Locator)
форматында берілген қайталанбайтын өзіндік адресі болады. Ол беттердегі
мәліметті оқу “көру жабдықтары” деп аталатын арнайы программалар арқылы
орындалады.

Көру жабдықтары
Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator программалық
жабдықта-ры осы топқа жатады, оларды browser – броузер (браузер) деп
атайды. Microsoft Word программасының мәтінмен жұмыс істеуге, ал, Microsoft
Excel-дің электрондық кестелермен жұмыс істеуге арналғаны сияқты Internet
Explorer мен Netscape Navigator Web – құжаттарын көру, олардың бірінен-
біріне ауысу, яғни олармен қатынас құру құралдары болып саналады. Мұндай
программаларды соңғы кезде көрсеткі (обозреватель) программалар деп те
айтып жүр.
Көрсеткі программаның негізгі қызметі – Интернеттегі Web парақтарын
оқып, экранда көрсету. Керекті парақты іздеп табу URL адрестерімен анық-
талады.
URL – адрестері
Бұл Интернетте орналасқан құжаттардың адресін жазудың арнайы
формасы. Ол желінің қай серверінде орналасса да, керекті мәліметті айнытпай
қатесіз табуды қамтамасыз ететін сөз тіркесі. URL адрестерінің жазылуына
мысал келтірейік.
http:www.soccer.ru dinamorusindex.html
мұндағы
http – протокол, яғни хаттама;
www.soccer.ru - адрестерінің домендік бөлігі, оның ішінде:
www – компьютердің (сервердің) аты;
soccer.ru - доменнің аты;
dinamorus – сервердегі каталог аты;
index.html – Web парақтары файлының аты;
Домен – бір компьютермен басқарылатын немесе бір желілік жұмыс
машинаның (желі торабының) басшылық етуімен істейтін информациялық желі
қорлары (ресурстары) тобы.
Internet Explorer аспаптар тақтасы (панелі)
Сілтеуіш (Проводник) программасымен таныс адамдар Internet Explorer
программасымен бірден қиналмай жұмыс істей береді, өйткені бұл
программалардың интерфейстері өте ұқсас. Мысалы, көрсеткінің меню жолы
ілтеуіштің меню жолымен бірдей десе де болады.
Көрсеткі аспаптар тақтасы желі мәліметтерімен жұмыс жасауға
арналғандықтан, оның айырмашылықтары болуы да заңды құбылыс. Дегенмен,
егерде көрсеткі ортасында жергілікті жаңа бума (папка) ашылса, онда оның
аспаптар тақтасы Сілтеуіш программасымен бірдей болып шығады.
Көрсеткі аспаптар тақтасы батырмаларының бірінші табы басқа
парақтарға ауысу ісін басқарады. Олар келесі не алдыңғы Web-парақтарына
көшуді, парақ мәліметтерін жүктеуді тоқтату немесе ондағы мәліметтерді
жаңарту жұмыстарын орындайды. Бұл батырмаларға Ауысу (Переход) менюі
командалары сәйкес келеді, ал оның Тоқтату (Остановить), Жаңалау (Обновить)
командалары Түр (Вид) менюімен алынған. Осы топтың соңғы Негізгі парақ
батырмасы (Основная страница) Web-парақтарының ең негізгі бетіне - Internet
Explorer программасы жүктелген кезде келісім бойынша бірден шығатын алғашқы
бетке ауыстырады.
Internet Explorer терезесінің аспаптар тақтасы батырмаларының
екінші тобы көрсеткішінің арнайы тақтасын ашады, олар Сілтеуіштің сол жақ
терезесі ролін атқарады. Бұл тақта Интернетте мәлімет іздеуді, таңдалып
алынған Web-парақтарын экранға шығаруды (жүктеуді), бұрынғы қарастырылған
парақтарға оралуды қамтамасыз етеді.Оған қоса, бұл батырмаларды қолдану
концепциясы Internet Explorer 4.0 нұсқасымен келген Web тораптарының жаңа
типтерін – Web түйіндерін пайдалануды жүзеге асыра алады. Бұл батырмаларды
Түр - Көрсеткі тақталары (Вид – Панели обозревателя) командалары арқылы да
ашуға мүмкіндік бар.
Көрсеткі батырмаларының соңғы тобын арнайы қызмет ету функцияларын
орындау үшін пайдаланады. Түр – Толық экранды режимге көшу (Вид - Во весь
экран Электрондық почта Переход – Почта командасы) арқылы хабар жөнелту,
қаріп түрлерін алмастыру (Вид – Шрифт командасы), Web – парағын қағазға
шығаруды (Файл - Печать) және экрандағы мәтінді Web ішкі редакторы
көмегімен түзету тәрізді жұмыстарды атқара алады.
Енді WWW мүмкіндігін іс жүзінде қолданудан мысал келтірейік. Ол үшін
жұмыс үстеліндегі Internet Explorer көрсеткісі белгішесінде тышқанды екі
рет шертеміз.
Мысал ретінде музыка әлемімен танысып көрелік. Ол үшін көпшілікке
белгілі MTV музыкалық арнасы серверіне былай кіреміз: тышқан курсорын адрес
қатарына орналастырып, оны бір шертеміз де, www.mtv.com деген адресті
енгіземіз, соңында Еnter пернесін басу қажет.
Егер провайдерге әлі қосылмай тұрсақ, онда онымен телефон арқылы
байланыс орнататын программа терезесі экранға шығады.
Терезенің Байланыс орнату (Установить связь) деген батырмасын шер-
теміз, сонда экранға провайдер торабы мен өз компьютерінің арасындағы
байланыс нәтижесі шығады. Егер арнаның бос еместігі туралы хабар шықса, ОК
батырмасын басып, шамалы уақыттан соң, осы әрекетті қайталау қажет.
Байланыс сәтті орнатылған жағдайда компьютердің желімен мәлімет алмасу
жылдамдығы көрсетіледі де, экранға MTV парақтарының бастапқы титул беті
шығады. “MTV news” сөзін таңдап, оны тышқанмен шертеміз,сонда экранға
келесі беттегі мәлімет шығады. Егер ол толық көрінбесе, терезе
жақтауындағы жоғары-төмен сырғу батырмаларын баса отырып керекті
мәліметтерді түгел қарап шығу керек.
MTV парақтарының бастапқы бетіне қайтып оралу үшін Кейін (Назад)
батырмасын шертеміз. Енді “Music” сөзін таңдап, келесі мәлімет парағына
көшейік. Мұндайда экранға пайдалы хабарламалар шығады. Осы терезедегі Ашу
(Открыть) батырмасын, сонан кейін ОК батырмасын шертіп, керекті мә-ліметті
өз компьютеріңнің буферіне көшіріп аламыз. Одан ары қарай музы-камен
танысуды жалғастыру үшін Бастау (Старт) батырмасын шерту керек. Ұнаған
клипті өз компьютеріңе жазып алу мақсатында Ең ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.