Радиацияға қарсы қолданылатын паналау орындары

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

Биология және химия кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы : Радиацияға қарсы қолданылатын паналау орындары

Дайындаған:Қырықбаева. А

Тексерген: аға оқытушы Нургалиева. А. К

Атырау 2015

ЖОСПАРЫ

Кіріспе . . . 3

Радиaция және оның түрлері . . . 4

Радиоактивті ластану . . . 5

Радиацияға қарсы баспана . . . 6

ҚОРТЫНДЫ . . . 9

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 10

Кіріспе

Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен зақымдануы көбеие түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ неше түрлі тездеткіштер (ускорительдер) сыналып, атом бомбалары жарылып жатыр. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян келтіріп, әлі де келтіруде. Сондықтан да адамзат баласын радиациядан қорғау осы кездегі кезек күттірмейтін өзекті мәселеге айналып отыр. ағаштарды радиациядан қорғау үшін неше түрлі киімдер тігуді қажетті етеді. Олардың құрамында қорғасын болады. Ол гамма сәулесін тұтып қалып, адам денелеріне сәулені артпайды. Космостан келетін космостық сәулелерден практика жүзінде адамзат баласының қорғануға ешқандай мүмкіндігі жок. Ол 1000км атмосфералық қабаттан лезде өтіп кетеді де жер шарына түгелдей таралды. Космонавтарды да космос сәулесін қорғау оңай шаруа емес екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр Әлем ғалымдарының болжаулары бойынша 21 ғасырдың алғашқы ширегінде планетамызда энергетикалық қордың тапшылығы сезілу қаупі бар, оның шикізатына деген талас күшеюде. Мұндай адамзат цивилизациясына төңген экологиялық қауіп-қатер ең жоғарғы мемлекетаралық деңгейде мойындалып отыр. Тіпті, экологиялық апаттың туындауы ғылыми-техникалық прогрестің «даму» құбылысына деген көзқарасты дүдәмалдыққа әкеліп отыруы жер-жерде байқалуда. Сөйтіп адамзат құндылығының кейбір шкалаларын қайта қарастыру қажеттілігі пайда болуда. Бүгінгі таңда иондаушы сәулелердің антропогендік көздері көптеп табылуда. Олар қоршаған ортаны ластаумен қатар әртүрлі биологиялық кері нәтижеліктің басты себепкері болуы әбден мүмкін.

Радиация латын тілінде радиус-сәуле деген сөз. Радиацияға күннің сәулесі, ғарыштық сәуле, жердің табиғи радиоактивтік заттарының сәуле шығаруы және жасанды радиоактивті изотоптар жатады.

Галактикалық ғарыш сәулелерінің, құрамында протон ағымдары /85%/, альфа-бөлшегі, яғни гелий /13-14%/, электрондар және гамма - кванттары бар. Сол сәуле бөлшектерінде энергия өте жоғары. Жердің радиациялық белдеуі сыртқы және ішкі зоналардан тұрады. Ішкі зонасында 40 Мэвтен астам энергиясы бар электрондардан тұрады. Бұл энергия атмосфера қабатынан өткеннен соң Жер бетінде байқаладыКүннің ғарыштық сәулелерінің құрамында протондар және альфа- бөлшегі бар.

Ғарыштық сәулелері және жердің табиғи радиоактивтік заттарының сәулеленуі табиғи радиациялық фон құрады. Табиғи радиациялық фон Жер бетіндегі бүкіл тірі жәндіктерге, жануарларға, адамға және өсімдіктерге әсерін тигізеді. Оны зерттейтін ғылым саласын гелиобиология дейді.

Жердің табиғи радиоактивтік заттарының сәуле шығаруы барлық химиялық заттарға байланысты болмайды. Әр түрлі элементтердің табиғи 50 радиоактивті изотобы бар. Көпшілік элементтердің тек біразы ғана радиоактивті. Кейбір химиялық элементтерде тұрақты изотоптар жоқ, олар түгелдей радиоактивті, мысалы, уран, торий, радий, полоний және т. б. Бүлардың атомдарының ядросы өздігінен ыдырап, гамма - кванттық және корпускулярлық сәулеленеді.

Изотоптар деп бірдей қасиеттерімен, бірақ атомдық салмақтары әр түрлі химиялық элементтерді айтады /грекше - изос - бірдей, тең; топос - орын/. Мысалы, уран 235 және уран 238 - изотоптар.

Изотоптар ядрода нейтрондар санының әр түрлі болуына байланысты өзара айырмашылығы бар атомдар. Оларда пратондардың саны бірдей. Мысалы, темір атомының ядросында 26 протон бар, ал нейтрондар саны 54 және 61. Изотоптарда 28/-5426-геден 356126-ге дейін болуы мүмкін.

Атомның және атом ядросысының құрылысын анықтап, зерттеу ядролық құбылыстар заңын ашып, ядролық реакцияларды жүргізіп, жасанды радиоактивтік изотоптар алуға мүмкіндік берді.

Ядродағы құбылыстық айналымды зерттеу атом ядросының тау-сылмас энергия бұлағы екенін көрсетті. Бұл энергия ядролық реакция кезінде ядролық сәлелену бөлініп отырады.

Ең алғаш 1942 жылдың желтоқсан айының 2 күні өту құбылысын басқаруға мүмкіндігі бар тізбектелген реакция алынды. Бұл күні атақты физик Энрико Ферми жасап шығарған бірінші ядролық реактор өзінің жұ-мысын бастады. Осы күннен атом энергиясын бейбітшілік және соғыс мақсатында практикалық қолдану басталды.

Радиация туралы не білеміз?
Қандайда бір элементтің атом ядросының өзге элементіне ауысуы кезінде радиациялық құбылыс пайда болады. Радиациялық құбылыс кезінде адам өміріне аса қауіпті иондалған сәуле шығады. Иондалған альфа сәулесі адам ағзасына тамақ, ауа немесе жарақаттанған жерге түскен кезде қауіпті, бірақ оның өту қабілеті өте төмен. Бета сәулесі екі сантиметр тереңдікке жететін болса, гамма сәулесі тез таралу және өту қабілетінің жоғарылығымен қауіпті.

Радиацияның жерден шығатын көзі-тау жыныстары, бұлақ-тың суы, радонның радиобелсенді газы. Жер қыртысында кең та-ралған табиғи радиоактивті заттар гамма сәулесін шығарады. Олар жер қыртыстарында, тау жыныстарындағы гранит алатын радиоак-тивті тектерден тұрады.
Табиғатта уран мен торийдің ыдырауы кезінде шығатын ра-дон газына ерекше орын беріледі. Бұл газдың түсі, дәмі, иісі бол-майды, ауадан 7, 5 есе ауыр, ол көбінесе өзінің жер бетіне қолданып жүрген құрылыс материалдарымыз. Қазіргі уақытта радоннан қорға-нудың көптеген жолдары бар. Мысалы, үй астындағы топырақты бетондау, бөлмелердегі қабырғаларды пластик материалдармен қап-тау, радонның эмиссиясын төмендететін май бояуын бірнеше қабаттап жағу, қарапайым түсқағаздарын жапсыру, жертөлелерге желдетпе ор-нату сақтық шараларының ең қарапайым түрі болып есептеледі. Ауыз-судағы радонды жою суды жай қыздыру, көмір сүзгіштен өткізу арқылы іске асырылады.

Ядролық қарудың ауа толқынының соққысынан, тек осы күшті есептеп салынған баспана немесе панахана (убежище) ғана сақтай алады. Жарықтық сәулеленуден кез келген жарық өткізбейтін бөгет қорғай алады: ағаштың көлеңкесі, үйдің тасасы. Жауын, тұман, қар оның әсерін азайтады. Жаз кезінде оның әсерінен өрт болуы ықтимал.

Өткір радиация - әр түрлі нәрселерден өткенде гамма сәулелері әлсірейді, неғұрлым кедергі көп болса, соғырлым ол әлсірей береді. Мысалы, ашық траншея - 3 есе азайтады; жабық траншея - 7-10 есе азайтады; бір қабатты ағаш үй - 10-15 есе; Жер астындағы үй - 7-15 есе (земляка), арнай дайындалған жер асты үйі - 400 есе; Көп қабатты үй подвалы - 100-400 есе; арнай салынхан баспахана - 1000 есе; темір бетоннан салынған баспана, шахта, тау қуысы - түгел қорғайды еш зиянсыз.

Радиоактивті ластану - жарылыс болған жердегі топырақ, шаң жоғары көтеріліп жетмен ыққа қарай жылжи береді де, жол бойы жерге түсіп ластайды. Ол 3 зонадан тұрады:

қауіпті зона;
күшті ластанған зонасы;
аздау ластанған зонасы.

Ластау мөлшеріне байланысты:

жарылыс түрінен (бомбаның) ;
оның күшінен (неше мегатонна) ;
жарылыс болғаннан кейінгі өткен уақыттан;
эпицентрден қашықтығынан;
жер бетінің рельефінен (таулы, жазық дала т. с. ) убежище), радиацияға қарсы панаханалар (РҚП) және қарапайым панаханалар жатады.

Арнайы қорғану құрылымы бұл соғыс және бейбіт уақыттағы ядролық және химиялық қауіп қатерде пайдаланатын герметикалық қорғау құрылымы. Арнайы қорғану құрылымында паналайтын адамдар тері мен тыныс жолдарын қорғайтын құралдарды пайдаланбайды.

Радиацияға қарсы панахана бұл адамдарды жедел сәуле мен радиоактивті заттар және биологиялық аэрозольдерден қорғайтын құрылым. Қарапайым панахана бұл жер қабатындағы саңлау, арық, траншея, арнайы қазылған үңгір (землянка) . Бұларды жасауға көп уақыт кетпейді және оларда адамдар тиімді қорғана алады. Қорғаныс құрылымдары қызметіне, орналасу уақытына, қорғану қасиетіне және сиымдылығына байланысты топталады.

Қызметіне байланысты қорғаныс құрылымы жалпы және арнайы болып бөлінеді. Жалпы қызметтегі қорғаныс құрылымы қаладағы халықты қорғау үшін, ал арнайы қызметтегі құрылымы басқару органдары қызметіндегі қызметкерлер, байланыс және хабарлау жүйелері және емдеу мекемелерінің қызметкерлерін олардың құралдарымен қоса қорғау үшін пайдаланады. Себебі бұл органдар тоқтаусыз жұмыс жасау керек.

Көпшілікті қорғау құралдарына арнайы қорғану құрылымы орналасуы бойынша қосылып салынған және жеке тұрғызылған қорғану құрылымы болып бөлінеді. Қосылып салынған құрылымға ғимараттың подвалын жатқызуға болады. Бұл қорғаныс құрылымдардың ішінде кең тарағаны. Қорғану құрылымының жеке тұрғызылған түрі ғимараттан бөлек орналасады.

Тұрғызылу уақтысы бойынша алдын ала тұрғызылған және тез арада тұрғызылған болып келеді. Алдын ала тұрғызылған қорғаныс құрылымы жанбайтын құрылыс материалдарын пайдаланып салынған салынған тұрғылықты құрылым. Ал тез арда тұрғызылатын қорғаныс құрылымы қолдағы бар материалдармен төтенше жағдай туындағанда ғана тұрғызылатын құрылым.

Қорғаныс қасиеті бойынша қорғану құрылымы (убежище) бірнеше топқа бөлінеді. Атап айтқанда қорғану мүмкіншіліктеріне, оның қабырғаларының конструкциясына және оның соққылы толқынының қысымының белгілі бір шамасына шыдамдылығына байланысты болуы.

Сиымдылығына байланысты олар кіші сиымды (600 адамға дейін), орта сиымды (600-2000 адамға дейін) және үлкен сиымды (2000 адамнан артық) болып бөлінеді.

Жеке қорғаныс құралдары теріні және тыныс алу органдарын радиоактивті, улы заттар және биологиялық құралдардан қорғау үшін пайдаланады. Осыған орай жеке қорғаныс құралдары қызметіне байланысты тыныс органдарын және теріні қорғау, сонымен қатар медициналық қорғау құралдарына бөлінеді.

Радиациядан қорғайтын паналау орындары. Мұндай паналау орындары адамдарды радиоактивтiк заттармен қатар радиациядан да қорғайды. Мұндай адамдар жарық сәулесiнен, өткiш радиациядан және ядролық жарылыс кезiнде iшiнара соққы толқынынан, сондай-ақ адамдардың терiсi мен киiмiн улағыш заттар мен аэрозольды бактериялық құралдардың жұғуынан да қорғай алады.
Радиациядан қорғайтын паналау орындары бейбiт кезде өнеркәсiптiк, транспорттық, мәдени-тұрмыстық және коммуналдық мақсатқа арналған объектiлердi жаңадан салумен қайта салу кезiнде, сондай-ақ категорияланбаған қалаларда және селолық жерлерде жүргiзiлетiн тұрғын үй құрылысының жағынан салынады.
Бейбiт кезде соғыс жағдайында радиациядан қорғайтын панаалу орындары ретiнде ең алдымен подвалдар, погребтер, сонымен бiрге ауылдық жерлерде көкөнiс сақтайтын қоймалар сондай-ақ тас үйлер де пайдаланылады.
Подвалдар мен оларды пайдалану тиiмдi, өйткенi оларды көп қаржы жұмсамай-ақ тез арада паналау орнынан бейiмдеп қою оңай.
Радиациядан қорғайтын паналау орындарын жылу, су және электр жарығымен жабдықтау жұмыс iстеп тұрған инженерлiк-коммуникациялық жүйелер арқылы жүзеге асырылады, ал авариялық жарық көзi ретiнде аккумуляторды және электр шамдарын пайдалануға болады.

Қорғау қасиеттерiне қарай радиациядан қорғайтын паналау орындары үш топқа бөлiнедi:
• қорғау коэффициентi 200 н/е одан да жоғары;
• қорғау коэффициентi 50-200-ге дейiнгiлер;
• қорғау коэффициентi 20-50-ге дейiнгiлер.
Паналау орындарының қорғау қасиеттерi радиация дозасының әлсiреу коэффициентiнен анықталады.
Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторларының арасында радиоактивтiк зақымның айрықша орын алатынына жоғарыда тоқталдық. Өйткенi ядролық жарылыстың басқа факторларына қарағанда оның әсер ету зонасы әлденеше есе көп. Ал радиоактивтiк зақым ауылдық жерлер мен жергiлiктi және көшiрiлген халық тұратын аудандар үшiн өте қауiптi.
Сондықтан да бейбiт кезде салынатын радиациядан қорғайтын паналау орындармен қатар жаудың шабуыл жасау қауiптi туған кезде радиациядан қорғайтын қарапайым паналау орындары да жаппай салынады. Селолық жерлерде мұндай паналау орындары тек қана село тұрғындарына ғана лайықталып салынбай, көшiп келген халықты орналастыруға да сай етiп салынуы керек.
Паналау орындарын салуға барлық еңбекке жарамды адамдар, сонымен бiрге iрi қалалардан келген халық та тартылады.
Радиациядан қорғайтын паналау орындарының құрылысын салу мен жабдықтау кезiнде оның сыртқы радиоактивтiк сәуленi қаншалықты әлсiрете алатыны есепке алынады. Сыртқы радиоактивтiк сәуле күшiн жерден 1 метр биiктiктегi мөлшерi бойынша есептейдi. Мысалы: ағаш үйлердiң подвалдары радиацияның күшiн 7-12 есе, тас үйлер 200-300 бiр және екi қабатты тас үйлерiнiң бiрiншi қабаты 5-7 есе, көп қабатты үйлердiң жоғарғы қабаттары - 50 есе кемiтедi. Қыс кезiнде паналау орнына жылжымалы пеш орнына орнатылады.
Радиациядан қорғайтын паналу орындарында кiрер есiгiн жабдықтауға зор көңiл бөлiнедi. Ол, әдетте паналау орнының негiзгi бөлмесiне 90 градустық бұрыш жасап орналастыратын тығыз бекiтiлген тамбур түрiнде жасалады. Тамбурдың кiрер аузына, жымдасып жабылатын есiк қойылады, тамбурдан жасалған перде ұсталады.
Подвалдарды, погребтердi және басқа да ор, жертөле сияқты орындарды паналау ғимараттарына бейiмдеуге олардың қорғағыштық қасиеттерiн, тығыз бекiтiлуiн арттыру және қарапайым желдеткiштi орналастыру жұмыстары жүргiзiлуге тиiс. Подвалдар табиғи жолмен желдету үшiн мұржалармен жабдықталады. Погребтер мен үйдiң асты паналайтын орын етiп осылайша жабдықталады. Жеке тұрған погребтердi радиацияға қарсы паналау орнына бейiмдегенде, оның үстiне 60-70 см қалыңдықта топырақ үйiп, кiрер аузына жабылатын есiк орнатылады. Жерден қазған жайлар болмаған жағдайда, радиациядан қарсы паналау орны ретiнде кәдiмгi үйлердi пайдалануға болады. Үйдiң сыртқы қабырғалары ағаш үйiндiсiмен және шлакпен қалыңдатылып, терезе мен басқа да тесiктерi бекiтiледi, төбенiң бел ағашы берiк етiледi, үй төбесi және топырақ шлакпен қалыңдатылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.