Сыртқы борыш және оның жай-күйін талдау

Жоспары:

Мазмұны

Кіріспе

 бөлім. Сыртқы борыш және оның жай.күйін талдау

1.1 Мемлекеттік және мемлекеттік кепілдік берген борыш
1.2 Мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың борышы
1.3 Жеке сектордың сыртқы борышы

 бөлім. Сыртқы борышты басқару шаралары

2.1 Жалпы сыртқы борыштың құрылымы
2.2 Борыштың салыстырмалы параметрлері
2.3 Ақпаратпен алмасу. Құқықтық қамтамасыз ету
2.4 Бағыттар бойынша борышты басқарудың жеке мәселелері
2.5 Жалпы үйлестіру, ұйымдастыру мәселелері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қосымшалар

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық даму бағытының өзгеруі осы елдер ішінде қандай болса , әлемдік нарықта да соншалықты экономикалық өзгерістер туғызды. Дамушы елдерде қаржы құралдарының жетіспеуі, ал дамыған елдерде олардың молшылығы бір жағынан елдерде экономикалық әр сатыға бөлсе, екінші жағынан халықаралық қатынастардың дамуына әсерін тигізді. Халықаралық қатынастардың дамуы, өз негізінде, нашар дамыған елдердегі технологиялық процестің жылдамдауына ықпал жасады.
Осы сыртқы қаржы құралдарын қолдануда ең маңыздысы халықаралық еңбек бөлінісін тереңдету, тиімді экономикалық механизмдерді жандандыру, мемлекеттік мүддемен байланысты стратегиялық бағдарды анықтау тәрізді экономиканы реформалаудың тактикалық мәселелерін кешенді шешу. Сонымен әлемдік тәжірибеден елдер экономикасы алдында туындаған нақты мәселелерді шешуде сыртқы құралдардың тиімді әрі орынды пайдаланудың үлгілі нәтижелеріне көз жеткізуге болады. Осыдан келіп өтпелі экономикадағы елдер, оның ішінде Қазақстан да, әлеуметтік-экономикалық дағдарыстан шығуда сыртқы қаржы құралдарын маңызды факторлардың бірі есебінде қарастыра бастады.
Алайда көптеген елдерде қарыз капиталы түріндегі қаржылық құралдар ағымының өсуі жаңа бір мәселені – сыртқы қарыз немесе сыртқы берешек мәселесін туғызды. Ал дамушы елдерде сыртқы берешектің өсуі ірі ғалами экономикалық мәселелердің біріне айналды, яғни валюта-қаржылық мәселеден елдердің басым көпшілігінің мүдделерін қозғайтын халықаралық мәселеге айналды.
Қарыз мәселесінің шиеленісуі дамушы елдерге қандай болса, дамыған елдерге де соншалықты әсер ететін, тіптен бүкіл әлемдік қоғамдастық үшін соңы насырға шабатын экономикалық және саяси зардаптар әкелуші дағдарысты жағдайларды жеңу жөнінде белгілі бір шаралар жасап, жүзее асыру қажеттіліктерін туғызды.
Қарыздық реттеудің халықаралық механизмдері халықаралық валюта-несиелік қатынастарға айтарлықтай әсер ете отырып қарыз дағдарысын сәл де болса бақыланатын жағдайға ауыстыруға ықпал жасады. Әйткенде де қарыз мәселесі созылмалы түрге ие болып дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайына, жалпы әлемдік экономика жағдайына кері әсерін тигізуде.
Сондай-ақ тәуелсіз экономикалық даму кезеңіне аяқ басқан Қазақстан Республикасы да сырттан қарыз құралдарын тарту саясатын белсенді жүргізе бастады. Осы мақсатта мемлекеттің құқықтық, саяси, экономикалық, ұйымдастыру мүмкіндіктері жұмылдырылды. Сыртқы құралдарды тарту үшін сыртқы секторды дамытудың заңды және институционалды негізі жасалынды.
Бұл ретте, еліміздің жалпы сыртқы борышы 2007 жылғы 1 тоқсанның аяғына ЖІӨ-нің 77,6%-ын құрай отырып, 2001 жылдан бастап өсіп келеді. Халықаралық ұйымдардың жіктемесі бойынша көрсетілген көрсеткіштер Қазақстанды сыртқы борышның бірқалыпты деңгейі бар елдер тобына жатқызуға мүмкіндік береді. Алайда, жалпы сыртқы борышты одан әрі арттыру елдің ішкі экономикалық жағдайларына ғана емес, экономикалық қауіпсіздігіне де теріс әсерін тигізе алады.
Бұдан басқа, қаржы қауіпсіздігінің тиімді жүйесін қамтамасыз ету мақсатында ЖІӨ-ге шаққанда белгіленген қатынас шегінде орта мерзімді кезеңде елдің жалпы сыртқы борышының деңгейін ұстау қажет.
Елдің борышын басқарудың тиімді жүйесін құру үшін мемлекеттік борышты, мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың борышын, мемлекеттің шартты міндеттемелерін басқару және жеке сектордың сыртқы борышын реттеу сапасын арттығуға бағытталған бірқатар шараларды қабылдау қажет.
Зерттеу жұмысының мақсаты елдің жалпы сыртқы борышының қазіргі бар деңгейін орта мерзімді кезеңде ЖІӨ-ге шаққанда 65-70% деңгейіне дейін азайтуға және ұзақ мерзімді перспективада елдің жалпы сыртқы борышын ел үшін қауіпсіз деңгейде ұстауға, мемлекеттік борышты, мемлекеттің басым қатысатын ұйымдардың, мемлекеттің шартты міндеттемелерін сапалы басқаруға және несие капиталының сыртқы нарықтарында жеке сектордың қарыз алу мәселелерін тиімді реттеуге ықпал етуге мүмкіндік беретін біртұтас және тиімді жұмыс істейтін борышты басқару жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Зерттеу жұмысының міндеттері мыналар болып табылады:
Мемлекеттік сектордың борышын, оның ішінде борыштық міндеттемелер бойынша тиісті есеп жүргізу бөлігінде басқару жүйесін оңтайландыру, борыш ахуалының жүйелік мониторингін және оны бақылауды жүзеге асыру, тәуекелдерді басқару, мемлекеттік органдар мен мемлекеттің басым қатысуы бар ұйымдардың тиімді өзара іс-әрекеті;
Елдің жалпы сыртқы борышын барынша есепке алу әдістемесін айқындау;
Қазақстан үшін «дабылды» шекті мәндер ретінде әрекет ететін жалпы сыртқы борыштың орта мерзімді перспективаға арналған салыстырмалы көрсеткіштерін айқындау, оларға сәйкес мемлекеттік органдар жалпы сыртқы борыштың осы шектерден асып кетуіне жол бермеу үшін белгілі бір шек қою шараларын қабылдайтын болады;
Несие капиталының сыртқы нарықтарында жеке сектордың қарыз алу мәселелерін реттеу тетіктерін айқындау;
Борыш құралдарының ішкі нарығын дамыту үшін алғышарттар жасау.

1. Сыртқы борыш және оның жай-күйін талдау

Соңғы уақытта республиканың жалпы сыртқы борышының көлемі едәуір қарқынмен өсіп отыр. 2006 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша елдің жалпы сыртқы борышының көлемі 2001 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда (ҰБ) абсолюттік мәнде 13,3 (ҰБ) млрд. АҚШ долларынан 46,8 млрд. АҚШ доларына дейін, елдің ЖІӨ-не шаққанда 69,8 (ҰБ) %-дан 77,7%-ға дейін артты.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Көкенова А. Т. Әлемдік тәжірибедегі сыртқы қарыздың пайда болу себептері // Қ. А. Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ – Түрік Университеті
1. Әмірқанов Р. Ә., Тұрғұлова А. Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы. – Алматы: 1999. – 188 бет.
2. Бабич А. М., Павлов Л. Н. Финансы. Учебное пособие. – Петербург: 2000. – 192 с.
3. Балабанов И. Т. Основы финансового менеджмента. Учебное пособие. – М.: Приор, 2000. – 256 с.
4. Дробозина Л. А. Финансы. Учебник для Вузов. – М.: ЮНИТИ, 2000. – 527 с.
5. Дюсембаев К. Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 1998. – 184 с.
6. Елубаева Ж. М., Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика и направления развития. – Алматы: 2004 – 346 с.
7. Зейнельгабдин А. Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм использования. – Алматы. Қаржы – қаражат. 1995. – 160 с.
8. Ильясов К. К., Исахова П. Б. Расходы государственного бюджета. Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 2003. – 290 с.
9. Құлпыбаев С. Және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы. – Алматы: Мерей, 2001. – 176 бет.
10. Мамыров Н. К., Саханова А. Н. и др. Государство и бизнес. В 4-х т. – Алматы: Экономика, 2002.
11. Мельников В. Д., Ли В. Д. Общий курс финансов. Учебник. – Алматы: Институт развития Казахстана, 2001. – 285 с.
12. Финансы. Учебник для вузов. Под. ред. М. В. Романовского. – М.: Перспектива / ЮРАЙТ, 2001. – 520с.
13. Финансы, деньги, кредит. Учебник. Под. ред. О. В. Соколовой. – М.: ЮРИСТ, 2001. – 784 с.
14. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для вузов. Под. ред. Л. А. Дробозиной. – М.: ЮНИТИ, 2000. – 429 с.
15. Финансы. Учебное пособие (Под. ред. Проф. А. М. Ковалевой). 4-изд. – М.: 2000.
16. Илиясов Қ. Қ., Құлпыбаев С. Оқулық. – Алматы: 2003. – 448 бет.
17. Международное банковское дело. У. Риггин. Вашингтон. 1996 г.
18. Банки и банковские операции. Е. Ф. Жукова. – М.: Финансы и статистика. 1990 г.
19. Банковское дело. Учебник. В. И. Колесникова. – М.: Финансы и статистика. 1995 г.