Ауыр жүк тартушы жылқы тұымдары

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Анықтамалар
Белгілер мен қысқартулар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.1 Советтік және орыстың ауыр жүк тартатын жылқылары ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.2 Владимир және Першерон ауыр жүк тартатын жылқылары ... ... ... ... ... ... ..11
1.3 Шайр ауыр жүк тартатын жылқы тұқымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.1 Ауыр жүк тартатын жылқыларды жаратып сынау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.2 Ауыр жүк тартатын жылқыларды азықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
3 Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
4 Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Кіріспе

Мал шаруашылығының ірі саласы –жылқы шаруашылығы. Жылқыны қазақ даласында мол өсіруге толық мүмкіншілік бар. Өйткені жылқы малын қой шаруашылығымен үйлесімді дамытудың маңызы зор. Ол әсіресе ауыл шаруашылығында пайдаланылмайтын орман-тоғайлар, өзен-көл жағалары, шөл және шөлейтті далалар мен жайылымдарда өсіруге өте қолайлы, сондай-ақ, дәнді дақылдар, егілген жерлер, әсіресе еліміздің солтүстік өңіріндегі, егін орағынан кейін масақ, күзде шыққан балауса жасыл алшындар қыста жылқыны тебіндетуге жарайды. Дүние жүзінде 250-ге тарта жылқы тұқымы мен тұқымдық тобы өсіріледі. Олар бір-бірінен шығу тегі,өнімдік бағыты, дене құрылысы мен тірілей салмағы, зат алмасуы бойынша ерекшеленеді.
Курстық жобаның өзектілігі: жүк жылқысы – жүк тасымалдау үшін арнайы өсірілетін жылқы тұқымы. Ұзақ уақыт күту, сұрыптау, іріктеу арқылы шығарылған. Жүк тасуға және ауыл шаруашылығында пайдаланылады. Жүк жылқысының ТМД аумағында кеңестік, першерон, владимир, арден, орыс, ал өзге шет елдерде шайр, бретон, т.б. тұқымдары өсіріледі. Арден жылқысы Бельгияда шығарылған. Басы үлкен, мойны қысқа, тұрқы ұзын, кеуделі келеді. Арден жылқысын будандастыру арқылы ауыр салмақты орыс жүк жылқысы шығарылды (1952). Орыс жүк жылқысының өлшемдері: шоқтығына дейінгі биіктігі 147 – 150 см, тұрқы 157 – 162 см, кеуде орамы 184 – 200 см, жіліншік орамы 21 – 22 см, салмағы 700 кг. Жүк жылқысының ең көп тарағаны барбансон жылқысы. Айғырының шоқтығына дейінгі биіктігі 160 – 167 см, тұрқы 157 – 176 см, кеуде орамы 215 – 220 см, жіліншік орамы 26 – 28 см, салмағы 900 – 1200 кг, күтімді көп қажет ететін жылқы. Қазақстанда кеңестік жүк жылқысының айғыры қазақ жылқысын асылдандыруға қолданылады. Алынған будандар қазақ жылқысынан ірі, орташа салмағы 560 – 590 кг.Ауыр жүк тартатын жылқыларға қысқаша тоқталатын болсақ, орыс жылқысы жүрдек, жұмысқа төзімді, желісті, мықты келеді, азықты онша талғамайды. Ал советтік жылқы тұқымының айғырлары үйірге салуға, қолдан ұрықтандыруға ойдағыдай пайдаланылады. Ал першерон жылқы тұқымы тез жетіледі, басқа ауыр жүк тартатын жылқыдан гөрі ыстыққа төзімді. Владимир жылқысы желісті, жүрдек, жуас, жұмысқа төзімді келеді. Ауыр жүк тартатын жылқы тұқымдарын шығарудағы ғалымдардың негізгі алдына қойған мақсаты ірі, жүрдек, жұмысқа төзімді, мықты жылқы алу [1].
Қазақстан Республикасы президентінің Қазақстан халқына жолдауында айтады: «Мен ел халқына өзімнің жаңа жолдауымды осы көкейкесті тақырыпқа арнаймын. Біз он бағыт бойынша міндеттер кешенін жүзеге асыруға тиістіміз». Жолдаудың оныншы бағыты ауыл шаруашылығын дамытуға арналған. Ол жолдауда былай айтылған: «Жалпы ауыл шаруашылығына байланысты кәсіпорындар санын, жалпы зауыттарды көбейту керек».

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1 Шәуенов С.Қ. Зоотехния негіздері. – Астана. 2007. – 291-301б.
2 Әкімбеков Б.Р. Жылқы шаруашылығы. – Қостанай. 2007. – 301-307б.
3 Төреханов А.Ә, Жазылбеков Н.Ә. Қазақстанда мал мен құс азықтандыру. –Алматы. 2006. – 235-240б.
4 Мүслімов Б.М, А.Р. Әкімбеков. Мал азықтандыру. – Алматы. 2006. – 99-102б.
5 Қасымов Қ.Р Азық дайындау технологиясы. - Астана. 2007. – 161-170б.
6 Кинеев М.А Мал шаруашылығы және ветеринария ғылыми – өндірістігі –Алматы. 2005. – 420-429б.
7 Құлақбаев Қ.С. Жылқы өсіру технологиясы. - Алматы Қайнар. 2007. -321б.
8. Медеубеков Қ.С, Сарбасов Т.И. Жылқы шаруашылығы өнімдерін өндіру. –Қостанай. 2006. – 223-235б.
9. Бақытжанов Б.А. Жылқығы рацион жасау. – Астана. 2005. – 321-328б.
10. Көпжасаров Н.А. Мал шаруашылығының сөздігі. – Қостанай. 2006. – 125-130б.
11. Жасұзақов П.Е. Ауыл шаруашылығының сөздігі. – Алматы. 2004. – 422-430б.