Радиация және олардың түрлері

Кіріспе

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Радиация және олардың түрлері
Иондық сәулелену деген не және қалай пайда болады?
Иондық сәулеленудің топтары
Тіршіліктің пайда болуының алғашқы кезеңінде сәулеленудің маңызы
Органикалық эволюцияға радиация мөлшерінің әсері
Радиоактивтілік сағат оқымыстыларға тамаша көмек көрсетті

Радиация және олардың түрлері

Атом энергиясы – адам өмірінде маңызды орын алады. Энергия
жеткілікті болғанда қоғамның дамуы қарыштап алға басады. Оған жиырмасыншы
ғасыр дәлел. Бүгінгі күнгі негізгі энергия қоры болып саналатын – көмір,
мұнай, газ бір кезде өзінің шегіне жетуі мүмкін. Соны болжай білген
ғалымдар энергия көзін ашты. Бұл – атом энергиясы. Атом энергиясы адам
өмірінде кең қолданылатын энергия түріне айналып келеді. Бұл энергия
түрімен жұмыс істегенде, оның адам ағзасына тигізетін әсерін және соған
байланысты физиологиялық өзгерістерді біліп, денсаулықты сақтау маңызды
мәселе.
Биологияның барлық салаларының табиғи құбылыстарымен тығыз байланысты
өріс алтынын ғылымның бүгінігі даму деңгейі айқын көрсетіп отыр. Өсімдіктер
күн сәулесінің энергиясын өзіне сіңіріп, тіршілігін жалғастырса, жануарлар
және адам организміндегі физиологиялық құбылыстардың өтіп тұруы да
энергияны қажет етеді. Табиғи энергияның тым жоғары немесе төмен болуына
байланысты тірі организмнің пайда болып, дамып, күрделенуі немесе Жер
бетінен жойылып кетуі эволюциялық кезеңдерде кездесіп отырған.
Табиғи энергия және жасанды энергия атомнан алынған әсерлері
қатарлас келсе, онда тірі организмнің өмір сүруіне қауіп туатынын
оқымыстылар зерттеулерінде ғылыми тұрғыдан дәлелдеп берді.

Радиация латын тілінде радиус-сәуле деген сөз.
Радиацияға күннің сәулесі, ғарыштық сәуле, жердің табиғи радиоактивтік
заттарының сәуле шығаруы және жасанды радиоактивті изотоптар жатады.
Галактикалық ғарыш сәулелерінің, құрамында протон ағымдары
85%, альфа-бөлшегі, яғни гелий 13-14%, электрондар және гамма -
кванттары бар. Сол сәуле бөлшектерінде энергия өте жоғары. Жердің
радиациялық белдеуі сыртқы және ішкі зоналардан тұрады. Ішкі зонасында 40
Мэвтен астам энергиясы бар электрондардан тұрады. Бұл энергия атмосфера
қабатынан өткеннен соң Жер бетінде байқалады.
Күннің ғарыштық сәулелерінің құрамында протондар және альфа-
бөлшегі бар.
Ғарыштық сәулелері және жердің табиғи радиоактивтік заттарының
сәулеленуі табиғи радиациялық фон құрады. Табиғи радиациялық фон Жер
бетіндегі бүкіл тірі жәндіктерге, жануарларға, адамға және өсімдіктерге
әсерін тигізеді.Оны зерттейтін ғылым саласын гелиобиология дейді.
Жердің табиғи радиоактивтік заттарының сәуле шығаруы барлық
химиялық заттарға байланысты болмайды. Әр түрлі элементтердің табиғи 50
радиоактивті изотобы бар. Көпшілік элементтердің тек біразы ғана
радиоактивті. Кейбір химиялық элементтерде тұрақты изотоптар жоқ, олар
түгелдей радиоактивті, мысалы, уран, торий, радий, полоний және т.б.
Бүлардың атомдарының ядросы өздігінен ыдырап, гамма – кванттық және
корпускулярлық сәулеленеді.
Изотоптар деп бірдей қасиеттерімен, бірақ атомдық салмақтары әр
түрлі химиялық элементтерді айтады грекше – изос – бірдей, тең; топос –
орын. Мысалы, уран 235 және уран 238 – изотоптар.
Изотоптар ядрода нейтрондар санының әр түрлі болуына байланысты
өзара айырмашылығы бар атомдар. Оларда пратондардың саны бірдей. Мысалы,
темір атомының ядросында 26 протон бар, ал нейтрондар саны 54 және 61.
Изотоптарда 28-54\26-ге\ден 35\61\26-ге дейін болуы мүмкін.
Атомның және атом ядросысының құрылысын анықтап, зерттеу
ядролық құбылыстар заңын ашып, ядролық реакцияларды жүргізіп, жасанды
радиоактивтік изотоптар алуға мүмкіндік берді.
Ядродағы құбылыстық айналымды зерттеу атом ядросының тау-сылмас
энергия бұлағы екенін көрсетті. Бұл энергия ядролық реакция кезінде ядролық
сәлелену бөлініп отырады.
Ең алғаш 1942 жылдың желтоқсан айының 2 күні өту құбылысын
басқаруға мүмкіндігі бар тізбектелген реакция алынды. Бұл күні атақты
физик Энрико Ферми жасап шығарған бірінші ядролық реактор өзінің жұ-мысын
бастады. Осы күннен атом энергиясын бейбітшілік және соғыс мақсатында
практикалық қолдану басталды.
Физика оқымыстылары және инженерлер атом энергиясын пайдала-нуды
зерттеп ұсынғандығы мақсатты - қазба отын түрімен бәсекелесуге қабілетті
қауіпсіз және сенімді энергия көзін жасау болды.
Ядролық реакторды қолдану арқылы кез келген химиялық
элементтің және Жер қабатында жоқ элементтердің изотобын жасау мүмкін
болды.
Жасанды радиоактивтік изотоп биологияда және медицинада жиі қол-
данылады. Оны қолдану тәсілдерін изотоптық тәсіл \изотопный метод\ және
таңбаланған атомдар тәсілі \метод меченых атомов\деп атайды.
Иондық сәуленленудің биологиялық маңызы өте жоғары.

Иондық сәулелену деген не және қалай пайда болады?

Жылдам ұшатын атом бөлшектері өзінің жолында тұрған молеку-
лалардан және атомдардан өтерде олармен соқтығысады\яғни электрлік
қатынасқа түседі\. Осының әсерінен ол өзінің энергиясын жұмсап, жыл-
дамдығын баяулатады. Оның энергиясын сіңірген орталықта иондар және қозуға
түскен. Молекулалар пайда болады. Сәулеленудің бәріне сай қасиет- иондану
эффектісін –иондық сәулелену дейді.
Иондану эффектісі- Зарядталған бөлшектердің бета және
альфа-бөлшегі, протондар ұшып бара жатқанда олардың өтетін затының атом
немесе молекула қабығындағы электронмен электрлік қатынасқа түсуі.
Осының нәтижесінде атоммен немесе молекуламен қатынаста болатын бұл
электронның байланысы үзіледі. Құбылысқа түскен атом немесе молекула
электронын жоғалтады, одан соң ол оң зарядты ионға айналады. Атомның
қабығынан үзілген электрон ұшып бара жатып, жолында кездескен
молекулалардың және атомдардың ионданған түріне айналуына әсерін тигізіп
отырады. Ұшып бара жатқан бөлшектің кинетикалық энергиясы таусылғанша және
бейтарапты молекулаға қосылып теріс зарядты түріне айналғанша бұл құбылыс
өте береді. Энергияны немен өлшейді? Ядролық физикада энергияны
электронвольтпен \Эв\ және мұның туындысы: мыңдаған электронвольт \Кэв\
және миллиондаған электронвольт \Мэв\мөлшерімен өлшейді.
Рентген және гамма сәулелерінен энергияның қоюлануы \сгусток\
түрінде бөлініп отыруын олардың кванттар \фотондар\ түрінде сәулеленуі
деп атайды. Мысалы, күннің күлгін сәулесінің квант энергиясы
электронвльтпен өлшегенде 3 эв–ке тең, диагностикалық мақсатта медицинада
қолданылатын рентген сәулесінің квант энергиясы 30000 эв. Толқынның
ұзындығы азайса оның квант энергиясы көбейеді. Ауасы сиретілген кеңістікте
энергияға байланысты болмай – ақ рентген және гамма – сәулелерінің кванты
жарықтың жылдамдығындай 299790 кмсек жылдамдықпен тарайды.
Рентген және гамма – сәулелерінің физикалық қасиеттерінің
(денеден жылдам өткізгіштігі) бірден болуы, олардың биологияда және
медицинада жиі қолданылуының себебі.
Иондық сәулеленудің топтары

Иондық сәулеленудің барлық түрлерін екі топқа бөлуге болады:
электромагниттік сәулелену және корпускулярлық сәулелену.
Электромагниттік сәулеленуге рентген және гамма - сәулелері
жатады, ал корпускулярлық сәулеленуге әр түрлі ядролық бөлшектер жатады.
Күн – рентген сәулелерін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.