Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін дамыту
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін дамытудың ғылыми.теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық негіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. 1.4 сыныптарға арналған «Математика» электрондық оқулық арифметикалық ұғымдарды оқытудардың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2. Тәжірибе.эксперименттік жұмыстады ұйымдастыруды жолдары...25
2.1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін дамытуды эксперименттік .тәжірибе арқылы деңгейлері мен талаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2.2. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін дамытудың әдістемелік нәтижесін анықтау, ұсыныстарын тәжірибеге ендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
Пайдаланған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін дамытудың ғылыми.теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық негіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. 1.4 сыныптарға арналған «Математика» электрондық оқулық арифметикалық ұғымдарды оқытудардың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2. Тәжірибе.эксперименттік жұмыстады ұйымдастыруды жолдары...25
2.1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін дамытуды эксперименттік .тәжірибе арқылы деңгейлері мен талаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2.2. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін дамытудың әдістемелік нәтижесін анықтау, ұсыныстарын тәжірибеге ендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
Пайдаланған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
Елімізде саяси, әлеуметтік, эконимикалық өзгерістріне сай білім беруді жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі – білім беруді ақпараттандыру және ақпараттық технология құралдарын жаңа жағдайда қолдану арқылы жеке тұлғаның танымын зияткерлік әлеуетін дамыту негізінде әлемдік білім деңгейіне қол жеткізу. Осы тұрғыда Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде ... қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтықтан оқыту, ақпараттық технологияны енгізу және тиімді пайдалану » - деп, ақпараттық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамыту және оның мүмкіндіктерін әлемдік ақпараттық ортаға ену мақсатында қолдану ұсынылып отыр.
Осыған орай бүгінгі ұстаздардың алдында оқушыға білім, білік, дағдыларын игертіп қана қоймай, қабылдауын, ойлауын, қиялын, сезімдерін, ерік-жігерлерін, яғни жан-жақты, азат, шығармашыл, өз бетімен жұмыс жасай білетін, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дамыту міндеттері де тұр.
Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты. Әдістеме ғылымы «Нені оқыту керек?», «Не үшін оқыту керек?», «Қалай оқыту керек»? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы «Қалай нәтижелі оқытуға болады?» деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Оқытудың тиімді жолдары оқытудың әр түрлі әдістері арқылы анықталады.
Көптеген жаңа технологиялармен қатар соңғы кездері қазақ тілі және қазақ әдебиеті сабақтарында ақпараттық технологиялар жиі қолданылуда. Жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны білім алушыға беру процесі. Бұл прцесті іске асырудың негізгі құралы компьютер болып табылады, сол себепті қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан жаңа ақпараттық технологиялардың тілін білетін мұғалім қажет.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу — әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін қалыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазыналармен байытуға, қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында «Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі жалғастыруға тиіспіз. Бүгінде мектептерді компьютерлендіру толықтай аяқталды. Орта білім берудің 12 жылдық моделі енгізілуде. «Өмір бойы білім
Осыған орай бүгінгі ұстаздардың алдында оқушыға білім, білік, дағдыларын игертіп қана қоймай, қабылдауын, ойлауын, қиялын, сезімдерін, ерік-жігерлерін, яғни жан-жақты, азат, шығармашыл, өз бетімен жұмыс жасай білетін, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дамыту міндеттері де тұр.
Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты. Әдістеме ғылымы «Нені оқыту керек?», «Не үшін оқыту керек?», «Қалай оқыту керек»? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы «Қалай нәтижелі оқытуға болады?» деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Оқытудың тиімді жолдары оқытудың әр түрлі әдістері арқылы анықталады.
Көптеген жаңа технологиялармен қатар соңғы кездері қазақ тілі және қазақ әдебиеті сабақтарында ақпараттық технологиялар жиі қолданылуда. Жаңа ақпараттық технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде ақпараттарды даярлап, оны білім алушыға беру процесі. Бұл прцесті іске асырудың негізгі құралы компьютер болып табылады, сол себепті қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан жаңа ақпараттық технологиялардың тілін білетін мұғалім қажет.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу — әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін қалыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазыналармен байытуға, қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында «Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі жалғастыруға тиіспіз. Бүгінде мектептерді компьютерлендіру толықтай аяқталды. Орта білім берудің 12 жылдық моделі енгізілуде. «Өмір бойы білім
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Қазақстан Республикасының Бастауыш білім берудің мемлекеттік стандарты. – Алматы: Республикалық баспа, 2005. – 223 б.
2 Қазақстан Республикасының 2005-2010 ж.ж. мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2004. -46 б.
3 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы– Астана, 2007. – 107 б.
4 Математика бағдарламалары 1-4 сыныптар. Алматы: РОНД, 2003 -32
5 Сейдахметова Л. Патриотизм ұғымдарының маңызы //Қазақстан мектебі. - №1, 2006. С. 52 – 54.
6 Иманбаева С.Т. Ұлттық философиядағы патриотизм мәселелері //Ұлт тағылымы. - 2007. - № 2. -Б. 21-25 б.
7 М.Б. Еркетаев., С.Ж. Құрманова. Кіші мектеп жасындағы балалардың танымдық қызығушылығын ақпараттық-коммуникациялық технология құралдары арқылы қалыптастыру әдістемесі // «12 жылдық мектеп мұғалімін кәсіби даярлаудың проблемалары» Республикалық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. –Алматы, 2008. – Б 317-321.
8 Т.Б Мекемтасова. Төменгі сынып оқушыларының ақпараттық мәдениет түсінігін қалыптастыру // «Бүгінгі түркітану және оның даму бағыттары» Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Алматы, 2006. – Б. 143-148.
9 Т.Қ. Самадиева., Қ.Ж. Балағанов. Бастауыш сыныпта ақпараттық-коммуникациялық технология құралдары арқылы кіріктірілген сабақтарды ұйымдастыру әдістемесі. –Алматы: Даир, 2008. – 185 б.
10 Иманбаева С.Т. Қазіргі мектепте құндылықты қалыптастыру //Білім менеджменті. - 2007. - №2. Б. –45-48.
11 Иманбаева С.Т. Ұлттық идея - патриотизмнің тұғыры //Абай атындағы Алматы ҰУ хабаршысы. - 2007. - № 2. – Б. 76-80.
12 Саханова С.А. Ұлттық ойындар. //Бастауыш сынып Начальная школа. - №5, 2009. С. 11 – 13.
13 Құрманалина Ш., Мұқанова Б., Ғалымова Ә., Ильясова Р. Педагогика. Оқулық 2-басылым.- Астана: Фолиант, 2010. – 656 б.
14 Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика. – Алматы: Заң әдебиеті, 2005. – 228 б.
15 Оспанов Т.Қ., Құрманалина Ш.Х., Құрманалина С.Х. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
1 Қазақстан Республикасының Бастауыш білім берудің мемлекеттік стандарты. – Алматы: Республикалық баспа, 2005. – 223 б.
2 Қазақстан Республикасының 2005-2010 ж.ж. мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2004. -46 б.
3 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы– Астана, 2007. – 107 б.
4 Математика бағдарламалары 1-4 сыныптар. Алматы: РОНД, 2003 -32
5 Сейдахметова Л. Патриотизм ұғымдарының маңызы //Қазақстан мектебі. - №1, 2006. С. 52 – 54.
6 Иманбаева С.Т. Ұлттық философиядағы патриотизм мәселелері //Ұлт тағылымы. - 2007. - № 2. -Б. 21-25 б.
7 М.Б. Еркетаев., С.Ж. Құрманова. Кіші мектеп жасындағы балалардың танымдық қызығушылығын ақпараттық-коммуникациялық технология құралдары арқылы қалыптастыру әдістемесі // «12 жылдық мектеп мұғалімін кәсіби даярлаудың проблемалары» Республикалық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары. –Алматы, 2008. – Б 317-321.
8 Т.Б Мекемтасова. Төменгі сынып оқушыларының ақпараттық мәдениет түсінігін қалыптастыру // «Бүгінгі түркітану және оның даму бағыттары» Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Алматы, 2006. – Б. 143-148.
9 Т.Қ. Самадиева., Қ.Ж. Балағанов. Бастауыш сыныпта ақпараттық-коммуникациялық технология құралдары арқылы кіріктірілген сабақтарды ұйымдастыру әдістемесі. –Алматы: Даир, 2008. – 185 б.
10 Иманбаева С.Т. Қазіргі мектепте құндылықты қалыптастыру //Білім менеджменті. - 2007. - №2. Б. –45-48.
11 Иманбаева С.Т. Ұлттық идея - патриотизмнің тұғыры //Абай атындағы Алматы ҰУ хабаршысы. - 2007. - № 2. – Б. 76-80.
12 Саханова С.А. Ұлттық ойындар. //Бастауыш сынып Начальная школа. - №5, 2009. С. 11 – 13.
13 Құрманалина Ш., Мұқанова Б., Ғалымова Ә., Ильясова Р. Педагогика. Оқулық 2-басылым.- Астана: Фолиант, 2010. – 656 б.
14 Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика. – Алматы: Заң әдебиеті, 2005. – 228 б.
15 Оспанов Т.Қ., Құрманалина Ш.Х., Құрманалина С.Х. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. – Астана: Фолиант, 2003. – 504 б.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытудың ғылыми-теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ...6
1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық
негіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2. 1-4 сыныптарға арналған Математика электрондық оқулық
арифметикалық ұғымдарды оқытудардың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстады ұйымдастыруды жолдары...25
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытуды эксперименттік –тәжірибе арқылы деңгейлері мен
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін дамытудың әдістемелік нәтижесін
анықтау, ұсыныстарын тәжірибеге
ендіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
Пайдаланған
әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .47
Кіріспе
Елімізде саяси, әлеуметтік, эконимикалық өзгерістріне сай білім беруді
жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі – білім беруді ақпараттандыру және
ақпараттық технология құралдарын жаңа жағдайда қолдану арқылы жеке тұлғаның
танымын зияткерлік әлеуетін дамыту негізінде әлемдік білім деңгейіне қол
жеткізу. Осы тұрғыда Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында:
Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа
технологияларын, оның ішінде ... қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп
отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтықтан
оқыту, ақпараттық технологияны енгізу және тиімді пайдалану - деп,
ақпараттық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамыту
және оның мүмкіндіктерін әлемдік ақпараттық ортаға ену мақсатында қолдану
ұсынылып отыр.
Осыған орай бүгінгі ұстаздардың алдында оқушыға білім, білік,
дағдыларын игертіп қана қоймай, қабылдауын, ойлауын, қиялын, сезімдерін,
ерік-жігерлерін, яғни жан-жақты, азат, шығармашыл, өз бетімен жұмыс жасай
білетін, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дамыту міндеттері де тұр.
Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты.
Әдістеме ғылымы Нені оқыту керек?, Не үшін оқыту керек?, Қалай оқыту
керек? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы Қалай нәтижелі
оқытуға болады? деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни
оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Оқытудың тиімді жолдары оқытудың әр
түрлі әдістері арқылы анықталады.
Көптеген жаңа технологиялармен қатар соңғы кездері қазақ тілі және
қазақ әдебиеті сабақтарында ақпараттық технологиялар жиі қолданылуда. Жаңа
ақпараттық технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде ақпараттарды
даярлап, оны білім алушыға беру процесі. Бұл прцесті іске асырудың негізгі
құралы компьютер болып табылады, сол себепті қазіргі мектепке шығармашылық
ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете
меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан жаңа ақпараттық технологиялардың
тілін білетін мұғалім қажет.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мектеп табалдырығын аттаған жас бала
ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу —
әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім
беріп қана қоймай, оларға халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен
сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық
пен кішіпейілдік қасиеттерін қалыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани
қазыналармен байытуға, қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге
тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы
Қазақстан халқына Жолдауында Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі
жалғастыруға тиіспіз. Бүгінде мектептерді компьютерлендіру толықтай
аяқталды. Орта білім берудің 12 жылдық моделі енгізілуде. Өмір бойы білім
алу әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс деп тоқталып кеткен
болатын. [1].
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2012 жылғы
Қазақстан халқына Жолдауында Білім жүйесін жаңғырту барысында бізге келесі
шараларды іске асыру маңызды. Біріншіден, оқу үрдісіне жаңа әдістемелер
және технологияларды енгізу деп айтқан болатын.
Оқушыларға математика білімінің қыр-сырын жетік таныту, қабілеттері
шыңдау, кез-келген ортада өзін еркін ұстауға, Қазақстан Республикасының
азаматы деген атқа лайық болатындай етіп тәрбиелеу – біздің міндетіміз.
Математиканың қиындығына, күрделілігіне қарамастан, болашақ ұрпақты осы
пәнге қызықтыру, білім деңгейін көтеру біз үшін орасан зор жауапкершілікті
қажет ететін оқыту әдісі болып табылады. Бұл бастауыш сыныпта оқытуда
орындалады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: 1-4 сыныпта арифметикалық ұғымдарды
тиімді игеру үшін ақпараттық технологияларды қолдану.
Осы мақсатқа жету үшін біз алдымызға мынандай міндеттер қойдық:
- нақты мәселелер бойынша арнайы әдебиеттерді қарастыру;
- математика сабақтарында қолданылатын ақпараттық технологиялар
түрлерін қарастыру;
- 1-4 сынып оқушыларының математика сабақтарында арифметикалық
ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану
ерекшелігін қарастыру;
- 1-4 сыныпта ақпараттық технологияларды қолдану жолдарын анықтау;
- эксперимент және бақылау сыныптарын таңдауда жүргізілген жұмыстарды
сипаттау;
- констативті экспериментті өткізу;
- эксперименттің қалыптастырушы кезеңін жүргізу;
- бақылау кезеңдерін өткізу және оның нәтижелерін сипаттау;
- 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі
үшін ақпараттық технологияларды қолдануды эксперименттік түрде
зерттеу.
Жаңалығы: математиканы оқыту үрдісінде арифметикалық ұғымдарды
тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану бойынша сабақтар
конспектісін құрастыру.
Практикалық маңыздылығы: 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық
ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану.
Ғылыми мәселенің шешу жағдайының қазіргі бағасы: қазіргі кезде
бастауыш сынып оқушыларына арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін
ақпараттық технологияларды қолдану.
Зерттеу пәні: 1-4 сыныпта арифметикалық ұғымдарды оқыту
үрдісінде қолданылатын ақпараттық технологиялар.
Зерттеу объектісі: 1-4 сынып оқушыларын математикаға оқыту үрдісі.
Теориялық және әдістемелік негізі: 1-4 сынып оқушыларының
арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды
қолдану.
Болжамы – егер 1-4 сыныпта математика сабақтарында ақпараттық
технологиялар қолданылса, онда оқушылардың арифметикалық ұғымдарды
игеруі жеткілікті деңгейге жетеді.
Зерттеудің ғылыми әдістері: 1. Теориялық: зерттеу тақырыбы бойынша
әдебиеттердің теориялық талдауы; 2. Эмпирикалық: оқушылардың әрекет
өнімінің және құжаттарының талдауы, бақылау, сұрақ-жауап, әңгімелеу,
сауалнама; 3. Қалыптастырушылық: педагогикалық эксперимент.
Қорғауға шығарылады:
- 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі
үшін ақпараттық технологияларды қолданудың мақсаты мен міндеттерін
анықтау;
- арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық
технологияларды қолдану көрсеткіші мен жұмыс тәжірибесін жүргізу.
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытудың ғылыми-теориялық негіздері
1.1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық
негіздер
Жаңашыл қоғамды ақпараттандыру үрдістері және олармен тығыз
байланыстағы білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру
үрдістері жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларын (АКТ)
меңгеру және жапай тарату үрдістерімен сипатталады. Мұндай технологиялар
қашықтан оқыту және ашық білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы мен оқып
үйренушінің арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін
белсенді қолданылады. Жаңашыл оқытушы АКТ төңірегіндегі білімдерді игеріп
қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын
маман болуы тиіс.
Технология түсінігі практикалық есептерді шешу үшін ғылыми және
инженерлік білімдерді пайдалану мағынасын білдіреді. Олай болса ақпараттық
технология ретінде білімнің ақпараттық ресурсқа айналу үрдісін алуға
болады. Ақпараттық технологияның мақсаты кейіннен оны талдау үшін және
соның негізінде қандай да бір әрекеттерді орындау туралы шешім қабылдау
үшін ақпарат өңдіру болып табылады.
Ақпараттық технология терминін академик В.М. Глушков енгізген. Білім
беру процесін ақпараттандыру оқушыға білім берумен байланысты болғандықтан,
В. Глушковтың анықтауынша, Ақпараттық технологиялалар ақпаратты өңдеумен
байланысты прцестер болып табылады. Ал білім беруде компьютерді және оның
құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың ақпараттық технологиялары
ұғымы пайда болды. А. Горячевтің тұжырымдауынша, Ақпараттық технология -
мәтіндік редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік
редактор, мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады. Р.
Әбдірәсілова болса, Ақпараттық технологияны оқыту құралдары жүйесінің
элементі деп қарастырады [4].
Енді осы ақпараттық технологияларды жүзеге асырудағы жұмыс түрлеріне
тоқталып өтейік.
Ақпараттық технологиялардың бірі – интерактивтік тақта, мультимедиялық
және он-лайн сабақтары. Қазіргі мектептерде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану кеңінен қарастырылған. Мектеп кабинеттерінде интерактивті тақта
орнатылған. Сондықтан, бұл тақтамен әр сабақты қызықты өткізуді ойластырып,
жоспарлауға болады.
Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл оқушыларға өз
бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен шұғылдануға, ізденуге,
өз жұмысының нәтижесін көруіне мүмкіндік береді. Ол үшін мұғалім өткізетін
сабағының түрін дұрыс таңдай білуі қажет [2].
1 сурет. Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
Оқыту технологияларына байланысты түсініктерді 1 суреттен көруге
болады. Математика пәнін оқытуда ақпараттық технологияларды қолданудың
мүмкіндіктері өте мол. Оқушылардың арифметикалық материалдарды түсініп,
есте сақтауын қамтамасыз ету мақсатында интерактивті тақтаның көмегі зор.
Мұғалім тақтаның сурет салу редакторы арқылы тақтада арифметикалық
фигураларды салады. Келесі сабақта олар өздері фигураларды, тақтаға салып
көреді.
Математика сабақтарында ақпараттық технология келесі жұмыс түрінде де
қолданысын табады. Бұл оқушылардың аса шығармашылығын талап ететін жоба
жұмысы. Бұл жұмыс түрін жүргізгенде оқушылар техникалық құралдарды қолдану
арқылы жобасын дайындайды.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
математика сабақтарындағы оқу үрдісін түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланысты күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын кеңейтуге
және қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай жасауы.
Сабақта компьютерді пайдаланудың тиімділігін былай саралап көрсетуге
болады.
1. Оқушы мен мұғалімнің позитивтік оң қатынаста болуына ықпал етеді. Олай
дейтініміз, оқушылар компьютермен тікелей қатысты болғандықтан өзін
еркін сезінеді.
2. Компьютермен жұмыс барысында оқушылардың белсенділік, жауапкершілік
және өзіндік шығармашылық қабілеттері қалыптасады. Оқушы өз бетінше
еңбектенеді. Өз еңбегінің нәтижесін көреді. Өзін-өзі қадағалауға
мүмкіншілік туады. Тапсырмаларды мұғалімнің көмегінсіз орындайды. Сол
арқылы ойлау және есте сақтау қабілеттері дамиды.
3. Берілетін материал бірсарынды болып, тек мұғалім ғана сөйлейтін болса,
балалар тез шаршап қалады да, сабақ сәтсіз аяқталады. Осындай көңілсіз
жағдайларды болдырмау үшін математика сабағында компьютер арқылы
оқушылардың белсенділігін арттыратын элементтер қолданылады. Мысалы,
СТО стратегияларын, дидактикалық үлестірмелер, түрлі ребустар,
суреттермен жұмыс кросвордтарды жатқызуға болады [5] .
Ақпараттық технологияның мұғалім жұмысына ең тиімдісі – оқушылардың
білім олқылықтарына үнемі зерттеу жасап, түзету жұмыстарын жүргізуге
пайдасы бар.
Қазіргі заманның даму қарқыны мұғалімдерден шығармашылығын жаңаша,
ғылыми-зерттеу бағытында құруды талап етеді. Сондықтан, ХХІ ғасырдың
информатика ғасыры, яғни ақпараттандыру технологиясы дамыған заманда
мемлекетіміздің болашағы – жас ұрпаққа заман талабына сай білім беріп, жан-
жақты дамуына ықпал ету мұғалімнен шығармашылық ізденісті, үлкен сұранысты
талап етеді.
Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту
процесі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жүйелік
байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде - өздерінің кәсіби
потенциалдарының қалыптасуына жол ашады.
Бүгінгі таңдағы ақпараттық қоғам аймағындағы оқушылардың ойлау
қабілетін қалыптастыратын және компьютерлік оқыту ісін дамытатын жалпы
заңдылықтардан тарайтын педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары
деп есептейміз [4].
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (АКТ) – ақпаратты
өңдеудің әр түрлі алгоритмдерін, әдістерін, механизмдерін және түрлі
құрылғыларын сипаттайтын ортақ түсінік. Маңызды жаңа АКТ құралдары ретінде
сәйкес программалық қамтамасыз етілген компьютер және ақпарат орналасқан
телекоммуникация құралдары болып табылады.
Мүмкіндіктері онда орнатылған программалық қамтамасыз етумен
анықталатын дербес компьютерлер кез келген білім беру жүйесінің ақпараттық
ортасы үшін негізгі АКТ құралдары болып табылады. Программалық құралдардың
негізгі категориялары – жүйелік программалар, қолданбалы программалар және
программалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын құрал-саймандар. Жүйелік
программаларға, біріншіден, дербес компьютер қолданушысының программалармен
және барлық басқа програмалардың құрылғымен қарым-қатынасын қамтамасыз
ететін операциялық жүйелер жатады. Сонымен қатар, бұл категорияға қызметтік
және сервистік программаларды да жатқызуға болады. Ал қолданбалы
программаларға ақпараттық технологияның инструментариі, яғни мәтінмен,
графиктермен, кестелік мәліметтермен және т.б. жұмыс істейтін технологиялар
болып табылатын программалық қамтамасыз ету жатады.
Білім берудің жаңашыл жүйелерінде әмбебап кеңселік қолданбалы
программалар және АКТ құралдары: мәтіндік процессорлар, электронды
кестелер, презентация дайындау программалары, МҚБЖ, органайзерлер,
графикалық пакеттер және т.с.с. кең тараған.
Компьютерлік желілердің және басқа АКТ құралдарының арасындағы
баламалары пайда болуынан білім беру жаңа сапаға ие болды. Ол бірінші
кезекте жер шарының кез келген жерінен ақпараттарды жылдам алу
мүмкіндігімен байланысты болды. Интернет ауқымды желісі арқылы әлемдік
ақпарат ресурстарына (электрондық библиотекалар, мәліметтер қоры, файлдар
қоймалары және т.б.) жылдам қол жеткізуге мүмкіндік бар. Интернеттің әйгілі
ресурсы – WWW бүкіл әлемдік өрмегінде екі миллиардтай мультимедиялық
құжаттар жарияланған.
Желіде АКТ-ның басқа да құралдарын пайдалануға мүмкіндіктер бар.
Олардың қатарына электрондық пошталарды, сілтемелер тізімдерін, жаңалықтар
топтамаларын, чаттарды жатқызуға болады. Нақты уақыт режимінде сұхбаттасу
үшін байланыс орнатылғаннан кейін дыбысты, суреттерді, пернетақтадан
еңгізілген мәтінді және кез келген файлды жіберу мүмкіндігін беретін арнай
программалар жасалынған. Бұл программалар жойылған қолданушылар бірігіп
жергілікті компьютерде қосылған программалармен жұмыстарын ұйымдастыруды
қамтамасыз етеді.
Компьютерлік желілер арқылы жіберілетін мәліметтерді сығудың жаңа
алгоритмдерінің пайда болуынан дыбыс сапасы едәуір артты және кәдімгі
телефон желілеріндегі дыбыс сапасына жуықтады. Осының нәтижесінде жаңа АКТ
құралы – Интернет – телефония салыстырмалы түрде екпінді дами түсті. Арнайы
программалық қамтамасыз ету мен құрылғылардың көмегімен Интернет арқылы
аудио және бейнеконференциялар өткізуге болады.
Телекоммуникациялық желілерде ақпараттарды іздеу тиімділігін
қамтамасыз ету үшін жасалынған автоматтандырылған іздестіру құралдары бар.
Олардың мақсаты – компьютерлік желілердің ақпарат ресурстары туралы
мәліметтерді жинап, қолданушыларға жылдам іздеу қызметін ұсыну. Іздестіру
жүйелері арқылы бүкіл әлемдік өрмектің құжаттарын, мультимедиялық файлдарды
және программалық қамтамасыз етуді, адамдар және мекемелер туралы мекен-
жайлық ақпаратарды іздеуге болады.
АКТ желілік құралдарының көмегімен оқу-әдістемелік және ғылыми
ақпараттар алуға, консультациялы көмек беруді жылдам ұйымдастыруға, ғылыми
зерттеу жұмыстарын модельдеуге, нақты уақыт аралығында виртуальды сабақтар
(семинарлар, дәрістер) жүргізуге үлкен мүмкіндіктер бар.
Ақпараттық технологиялардың қоғамдық мәніне талдау жасай келе
келесідей тұжырымдар жасалды:
Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар қоғам дамуының
ең маңызды стратегиялық факторы болып табылатын ақпараттық ресурстарды
белсеңді және тиімді пайдалану мүмкіндігін береді;
Өркениеттің дамуы, жұмыс істейтін тұрғындардың көпшілігінің еңбек
объектілері мен нәтижелері ұғымдарды қ құндылық емес, ақпарат пен ғылыми
білім болып табылатын ақпараттық қоғам бағытында іске асуда. Сонымен қоса
ақпараттық технологиялар қоғамда болып жатқан ақпараттық үрдістерді тиімді
ету және көп жағдайларда автоматтандыру мүмкіндігін береді;
Ақпараттық үрдістер, басқа, одан да күрделі өңдірістік немесе
қоғамдық үрдістердің маңызды элементі болып табылады. Осыған байланысты
ақпараттық технологиялар қоғамдық немесе өңдірістік технологиялардың сәйкес
құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады;
Телекоммуникациялық технологиялар, ақпараттық технологиялардың бір
бөлігі бола тұра, адамдар мен мекемелер арасында ақпарат алмасуды
қамтамасыз етуде, сондай-ақ жаппай ақпарат тарату мен дайындау жүйесінде
маңызды роль атқарады;
Ақпараттық технологиялар қоғамды тұлғаландыру, оның білім беру
жүйесін және мәдениетін дамыту үрдісінде негізгі орын алады. Сондай-ақ ,
оқытатын ақпараттық құралдарды пайдалану, кадрларды қайта дайындау және
олардың квалификациясын өсіру жүйесі үшін де, өзіндік білім алу жүйесі үшін
де тиімді әдіс болып табылады.
Қашықтан оқыту және ашық білім беру жүйелерінің көзқарасы бойынша
маңызды болып келетін АКТ-ның бірнеше негізгі кластары бар. Бейнежазбалар
мен телевидениялар осы технологиялардың бірі болып табылады. Бейнетаспалар
және сәйкес АКТ құралдары көп көлемді студенттерге мықты оқытушылардың
дәрістерін тындауға мүмкіндік береді. Дәрістер жазылған бейнетаспаларды
арнайы бейнекластарда да, үй жағдайларында да қолдануға болады. Мысалға,
американдық және европалық білім беру курстарындағы негізгі материал баспа
беттерінде және бейнетаспаларда ұсынылады.
Оқытылатын ұғымдарды ұсынатын мұндай жүйелер біздің елде де
таралуда. Сонда да барлық курстарды бейнематериалдармен бекіту қажет емес:
ресейлік студенттер батыс студенттеріне қарағанда бейне көрсетілімдерге аса
үйренбеген; егер курс материалы кітаптан және бейнетаспалардан тұрса, онда
ресейлік студент, бәрінен бұрын кітапты, сосын барып бейнетаспаларды
қарастырады.
Егер оқу курсына визуальды ақпарат қажет болса және оны қағазға
басылған түрде ұсыну мүмкін болмаған жағдайларда бейнематериалдар қажет
болады. Егер бейнетаспа – қосымша иллюстрациялары жоқ құр ғана дәріс
жазбасынан ғана тұрса, онда ол пайдалы, бірақ қажет емес.
Қазіргі жағдайларда бейнелік оқытуды қолдануға психолоиялық та,
техникалық та бөгеттер жоқ, өйткені халықтың көп бөлігінде
бейнеаппаратуралар бар және бейнетаспаларды арендаға ала алатындай көптеген
бейнепрокат пунктары бар. Мысалы, осы принцип бойынша оқу материалдары
жазылған бейнетаспаларды прокатқа ала алатындай қашықтан оқыту орталықтарын
құруға болады.
Кең тараған АКТ құралдарының бірі болып табылатын телевидение адам
өмірінде үлкен роль атқарады: әрбір жанұяда дерлік ең болмағанда бір
теледидар бар. Оқу теле-бағдарламалары бүкіл әлем бойынша кеңінен
қолданылуда және қашықтан оқытудың жарқын мысалы болып табылады.
Телевиденияның көмегімен білімнің меңгерілгендігін бақыламай-ақ кең көлемді
аудиторияның жалпы дамуын көтеру мақсатында дәрістерді беру мүмкіндігі және
де соңынан арнайы тесттер мен экзамендердің көмегімен білім деңгейін
тексеру мүмкіндігі пайда болды.
Өкінішке орай аталған технология тек үлкен аудиторияларға, мысалға,
шет тілін оқитындарғы немесе қандай да бір ғылым негіздерін оқитындарға
ғана қолданыла алады. Анағұрлым тар бағыттағы курстар үшін ұлттық немесе
қалалық телевидениені пайдалану қиынға түседі.
Кабельді телевидение үлкен қалаларда кең таралған. Бұндай қала
тұрғындарының көбі, хабарламалар күніне 4-6 сағаттай жүргізілетіндіктен
кабельді телевидениенің пайдасын сезінді. Кабельді телевидение студиялары
көшіруге рұқсат етілмеген бейнематериалдарды тарату орталықтарына айнала
алады.
Көптеген оқу теле және радиобағдарламалары спутниктік телевидение
арқылы беріледі. Мысалы, 1971 жылы құрылған INTELSAT халықаралық ұйымы
оқыту бағдарламаларын бүкіл әлемге дерлік ұсыну үшін өзінің 15 спутнигін
бөлді. Спутниктік арналар бейнекескіндердің, дыбыс, мәтін және құжаттар
көшірмелердің барлығын бірге цифрлік түрде ұсына алатын ISDN
коммуникациялық желісін ұйымдастыру мүмкіндігін де береді.
Оқу материалының негізгі көлемін ұсыну және сақтау мүмкіндігін
беретін, компьютерлік желілерде таратылатын және де CD-ROM-ға жазылған
мықты технологиялар – оқу-электрондық басылымдар болып табылады. Олармен
жекеше жұмыс істей келе ұғымдарды толық түсініп, меңгеруге болады. Бұл
технологиялар бар курстарды жекеше қолдануға сәйкестендіру, өзіндік білім
алу және алған білімді өзіндік тексеру мүмкіндігін береді. Дәстүрлі
кітаптарға қарағанда оқу-электронды басылымдар ұғымдарды динамика-
графикалық түрде бере алады.
Телефонияның әр түрлі формаларына негізделген студент пен оқытушы
арасында хабар алмасудың асинхронды жүйесі мәлімет ( сұрақтар, кеңес беру,
қосымша материал, қорытынды бақылау) алмасу үшін қажет. Сонымен қоса ол
оқып үйренуші мен оқытушыларға алынған хабарларды талдау және кез келген
уақытта оларға жауап беру мүмкіндігін береді.
Асинхронды-телефонды хабар алмасудың бір түрі – дыбыстық пошта.
Аталған АКТ құралын қолданғанда студент белгілі бір телефон номеріне
қоңырау шалады және оның қойған сұрақтары таспаға жазылады. Кейіннен
оқытушы жазбаны тыңдайды да, өз жауабын студент өз кезегінде асинхронды
режимде тыңдай алатындай басқа таспаға жазады.
Қашықтан оқыту жүйесінде дыбыстық пошта кеңінен қолданылады. Қазіргі
уақыттағы АКТ-ның асинхронды құралдарының танымал түріне ауқымды
телекомуникациялық компьютерлік желілер жатады. Бұл байланыста Internet,
Bitnet, TUNet сияқты халықаралық және ұлттық желілерді пайдаланудың білім
берудегі өзектілігі белгілі.
Жаңа компьютерлік телекоммуникациялық құралдардың көмегімен оқытушы
және студенттер арасында жылдам байланыс орнату қашықтан оқыту үрдісінің
қайталанбас бөлігі болып табылады. Осындай байланыс кезінде студенттер
оқытушылармен бағалар, шешімдер, проектілер туралы ақылдаса алады, олардан
кеңес сұрай алады. Сонымен қоса, бұл оқытушыларға ұғымдарды ң
меңгерілгендігін бақылау және жекеше оқыту негізінде білім беруді
ұйымдастыру мүмкіндігін береді.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті қүру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелілігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісінде ақпараттың технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми-
әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде
пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің ұғымдарды қ-техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді.
Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім,
білік, дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы
тәрбие, сапалы білім алуына жағдай жасайды, ал екінші бағыт тұрғысында
ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру тиімділігін
арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орын алып отырғанын айту қажет. Мәселен,
мектептерде әлі де болса компьютерлердің саны жеткіліксіз, барлық пән
мұғалімдерінің бағдарламашылармен тікелей жұмыс істеу мүмкіншілігі
шектеулі, автоматтандырылған оқыту бағдарламаларының саны аз, оларды
көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары өткізілмейді десе де
болады.
Сондықтан, білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді.
Мәселен, компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге
және бағалауға мүмкіндік алады;
- ұғымдарды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады. Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар
құрайды. Енді оқытудың ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
1. Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылың ақпаратты алудың, қайта жасаудың, жеткізудің,
сақтаудың және пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
2. Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерісті оқулықтардан бастауға
болады. Мұнда дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде электронды
оқулықтарды пайдалану көзделеді.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- дәстүрлі оқулықта көп іздеуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
- гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
- қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды, т.с.с.
(мультимедиа-технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы тура осы жерде
көрінеді);
- әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
- белгілі бір бөлім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
3. Моделдеу. Моделдеу идеясы оқыту үрдісінде жаңа мүмкіндіктер береді.
Атап айтқанда, оқу үрдісінде компьютерлік моделдеуді қолдану ойға
негізделген болжамдарды тексеруге, сонымен қатар оқушының қоршаған ортамен
байланысын анықтап, адамзат санасын жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді,
компьютерлік графика адамның айтар ойын белгілі бір графикалық жүйеге
келтіріп, адамның шығармашылық болжамын шыңдауға көмектеседі. Бұл моделдеу
әдістемесі оқу бағдарламасының сапасын бағалау жолымен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін және ғылыми зердесін дамытудың құралы болып
табылады.
Компьютер ақпаратпен жұмыс істейді, нысандық жағдайлар жөніндегі
мәліметтер модел ретінде оның сөздік, сандық "сипаттамасы" қаралады.
Сондықтан да ақпараттық моделді күрделі жүйе ақпаратының көзі ретінде
қарауға болады.
4. Компьютерлік оқыту бағдарламалары. Олар интерактивті тәртіппен
компьютер арқылы қандай да болсын пәнді оқып-үйренуді көздейтін
бағдарламалар болып табылады. Бұл бағдарламаларда теориялық материал мен
блоктар болады, олар оқушылардың берілген білім көлемін меңгеруінің сапасын
анықтауға мүмкіндік береді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласы – бұл дамуына көп
көңіл бөлініп жатқан, Қазақстан Республикасының экономикалық және
әлеуметтік инфрақұрылымының маңызды құрамы. Ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар экономиканы түбегейлі өзгертуде, Қазақстан Республикасының
әлемдік қоғамдастықта бәсекеге қабілеттілігін арттыруда аса зор рөл
атқарады.
Сондықтан қоғамның бүгінгі басты бағыттарының бірі – білім беру
үрдісін ақпараттандыру болып отыр. Қазіргі таңда ақпараттандыру үрдісі
адамзат өркениетінің дамуының жаппай және қайталанбайтын кезеңі ретінде
қарастырылуда. Білімді ақпараттандыру, әсіресе оның алғашқы баспалдағы
мектепте енгізу – қоғамда ақпараттандырудың негізгі шарты. Себебі, мектепте
жаңа ақпараттандырылған қоғам жағдайында жұмыс істеп, өмір сүре алатын
болашақ ұрпақтың дайындығы жүзеге асады. Осы үрдістің дамуын болжауға
бағытталған белгілі беталыс педагогика ғылымында өз орнын алуда. Оқытудың
ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер,
педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино,
аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін
жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын
бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру
үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.
Соңғы жылдары ақпараттық технологияның дамуы мен қоғамның барлық
салаларына қарқынды түрде енгізілуі баланың жеке тұлға ретінде дамып-
жетілуіне елеулі іздерін қалдырды. Ақпараттың үлкен ағымы, жарнамалар,
телеарналарда ақпараттық технологияның қолданылуы, компьютерлік ойын
орындарының, электрондық ойыншықтардың және автоматтандырылған техниканың
көбеюі бала тәрбиесіне, оны қоршаған ортаны танып-білуіне әсер етеді.
Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-
тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, оқушылардың жалпы дамуын
камтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп,
белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мүғалімі
олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс.
Бастауыш мектептің оқушысы қазіргі заман талабына сай технологиямен
жабдықталған сыныптарды оқуды аңсайды. Бала компьютерде ойын ойнауды ғана
емес, қызықты сурет салуды, жұмыс жасауды, сөздік ( ағылшын,орыс, қазақ
тілі ) қорын молайтуды, электрондық оқулықпен жұмыс жасауды үйренгісі
келеді, онымен етене жақындасуға, достасуға тырысады. Бастауыш мектепте
компьютерлік сауаттылық элементтерін қалыптастыру керек.
Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің
шегінде жүзеге асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық
және бағдарламалық қолдаумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен,
оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі
керісінше, оқытудың ақпараттық технологияларының бағдарламалық құралдары
және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына – ақпараттық
білім жүйесінен бөлінген жүйешелер түрінде қосылады.
Бүгінгі мемлекеттің білім беру саласындағы саясаттың
тұжырымдамасындағы міндеттердің бірі – білім беру жүйесі мен оқытудың
сапасын арттыру, сабақтың әдістерін және мазмұнын жетілдері, әдістемелік
жағынан дамыту болып табылады. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше, сауатты әрі зан-жақты маман болу мүмкін
емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адам келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Технологиялық оқыту, білім берудің, жеке тұлғаны жан-жақты дамытудың
жаңа ізденістерін талап етеді. Баланың білім алу, даму т.б. іс-әрекеттерін
мақсатты түрде ұйымдастыра білу, оған басшылық ету, білімді өз
белсенділіктерімен алуларына түрткі жасау технологияның басты белгілері
болып табылады.
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы Заңында еліміздің
білім беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі – білім
беру жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу,
бүкіләлемдік коммуникация желісіне шығу.
Ақпараттық технологиялар жағдайындағы оқыту процесі жеке тұлға
теориясына сүйенеді. Әрбір жеке тұлға өзін қоршаған ортаға көзқарасымен
және өзіндік моральдық талаптарымен, белсендііліктің, түрлі сатысымен және
басқа да маңызды қасиеттерімен сипатталады.
Ақпарат термині латынның Informatio түсіндіру мазмұндама
деген сөзінен шыққан, бір нәрсені жетілдіріп түсіндіру деген мағынаны
білідіреді. Ақпараттар алмастырылады, сақталады, өңделеді және белгілі бір
тапсырманы шешу үшін қолданылады. Сонымен қатар, қазақ тілі сабағында
ақпараттық технология тек жеке даралықты қарастырмайды, ол бірдей жастағы
балалардың ортақ қасиеттерін жүйелей, жинақтай отырып, оқу ақпаратын
меңгерудің ортақ жақтарын да қарастырады. Себебі бір сыныптағы оқушылардың
меңгеру деңгейлері әр алуан. Бірақ меңгеру талаптары бәріне бірдей.
Сондықтан бұл жерде ақпараттық технология меңгерудің сатылап жүру
кезеңдерінде тұлғалық бағдарлау, модульдік оқыту, даралық және топтық оқыту
әдіс- тәсілдерін қатар интеграциялық түрде қамтиды.
Жаңа ғасыр біздің қоғамымыздың білім беру жүйесін "ашық ақпараттық
қоғамның" қадам басуымен байланыстырады. Бүгінгі күні қоғамда ақпарат
негіздеуші рөл атқарып, ақпараттық процестерді алумен, сақтаумен, өндеумен,
оларды кеңінен пайдаланумен байланысты. Жақсы мұғалім — бұл қай кезде де ең
алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол
тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие
ісіне шынайы жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп
ссептеледі
Оқушылардың сүйіспеншілігін арттыру мақсатында сабақ барысында тиімді
әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп отыру —
мүғалімнің басты міндеті екені белгілі. Мұндай жағдайда мүғалімнің
шеберлігі, ұйымдастырушылық қабілеті үлкен рөл атқарады.
Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялық іс-әрекетін ғалымдар былай
сипаттайды. Инновациялық іс-әрекеттің негізгі міндеттері:
– жаңалықты тұтастай және жекелеген кезеңдерінің нәтижелерін болжау;
– жаңалықтың жетімсіз жақтарын анықтап, оны енгізуді ұйымдастыру кезінде
толықтыру мақсатын көздеу;
– жаңалықтарды басқа жаңалыктармен салыстырып, олардың тиімдісін тандап
алу, мәні мен зерттелуін анықтау;
– жаңалық енгізілетін ұйымның инновациялық қабілетін бағалау.
– Бүл міндетті шешу үшін (зерттеу проблемасы бойынша) мынадай косымша
міндеттер шешілуі қажет:
– арнайы әдістемелік әдебиеттерді, қосымша газет-журнал материалдары-нан,
жекелеген әдіскерлер еңбектерінен инновациялық іс-әрекет түрлерімен
танысып, оларға талдау жасау, қолданылу мүмкіндіктерін айқындау;
– өз іс-әрекетіне үнемі әдістемелік талдау жасап отыру.
Акпараттық функцияны іске асыру қызметі:
– оқу материалдарын еркін меңгеріп, оны жеткізе білу әдістемесі мен
тәсілдерін қолдана білу;
– пән мазмұнына ғылыми-дидактикалық талдау енгізу;
– оқытуда жаңа технологиялар элементтерін қолдану. Зерттеу функциясы
қызметін іске асыруда:
– проблема бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;
– педагогикалық қызмет түрлерін қайта күру мен бағалау;
– инновациялық іс-әрекетті тиімді пайдалану мақсатында оқып үйрену.
Ғалымдардың мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін нәтижелі атқаруға
мұғалімнің жеке бас қасиеттері ерекше орын алады деген пікірлеріне
қосыламын.
Ақпараттық технология құралдарына есептеуіш техниканың негізінде жұмыс
істейтін техникалық, аппараттық, инструментальды бағдарламалық құралдар,
жүйелік және құрылымдық комплекстер жатады. Компьютерлік құрылғылар
құрамына жергілікті желілер (Intranet), ауқымды желілер (Internet, Glusnet,
Runnet және т.б.), спутниктік байланыс түрлері кіреді.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
1.2. 1-4 сыныптарға арналған Математика электрондық оқулық арифметикалық
ұғымдарды оқытудардың мазмұны
Жалпыға міндетті орта жалпы білім беру стандартына сәйкес
Математика оқу пәні өзінің дербестігін сақтай отырып, Математика білім
беру саласының мазмұнына енеді.
Математика – мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын амалдарды,
ұғымдарды , есептерді, алгебра, геометрия элементтерін біріктірген,
олардың өзара байланысы мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген
оқу пәні.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады.
Бастауыш мектеп математикасы негізгі орта мектеп математикасының
табиғи бір бөлігі болып табылады. Бұл бастауыш мектепте математиканы
оқытудың төмендегідей мақсаты мен міндеттеріне жетудің қажеттілігін
қамтамасыз етеді.
Мақсаты:
– мемлекеттік білім стандарты деңгейде білім, білік және дағдыларды
игерту;
– Математика пәнінің мазмұны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-
әрекетке, өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу, сондай-ақ ата-
дәстүр, әдет-ғұрып, салт-сана, халықтық және ұлттық болмысты жалпы
адамзаттың мөдени мүраларымен үндестіру арқылы баланы түлға ретінде
қалыптастыру;
– оқушының ақыл-ойының математикалық стилін, интеллектуалдық және ерік пен
сезімге қатысты сапаларын дамыту;
– мектептің негізгі сатысында оқуға, меңгерген математикалық білімін
өмірде қолдануға жан-жақты дайыңдауды жүзеге асыру.
Міндеттері:
– баланың тұлға ретінде қалыптасуына, оқушының ақыл-ойын дамытуға,
интеллектуалдық және ерік пен сезімге қатысты белсенділігін
қалыптастыруға мүмкіндік туғызу;
– математиканың өмірде болып жатқан нақты қүбылыстарды жалпылауға жөне
қоршаған болмысты танып-білуге көмектесетін ғылым болып табылатыны туралы
түсініктердің қалыптасуына ықпал ету;
– оқушының өмір сүруіне және мектептің келесі деңгейінде оқуын жалғастыруы
үшін қажетті білім, білік және дағдыларды қалыптастыру.
Оқу бағдарламасы оқу материалының мазмұнын және пәннің құрылымын
іріктеудің төмендегідей негізгі ұстанымдарына сүйенеді: ғылымилық, білім
берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнаралық интеграция,
қолжетерлік, оқушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру.
Ғылымилық ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті өмірде және оқу
барысында ғылыми терминдер мен ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу
үшін қажетті жағдайлар жасауды көздейді.
Үздіксіздік ұстанымы мектепке дейінгі дайындық, бастауыш және негізгі
мектеп (Математика 5-6 сыныптар) математикасы курсындағы барлық мазмұндық-
әдістемелік желілердің ретімен дамуын қамтамасыз етеді, оқытудың
әдіснамасы, мазмұны, әдістемесі мен технологиясы деңгейінде оқытудың барлық
сатылары арасындағы сабақтастықты білдіреді.
Іс-әрекеттік ұстанымы математикалық ұғымдар мен амал-тәсілдерін саналы
әрі берік игеруге арналған негізді қамтамасыз етеді. Оқушыларды белсенді
оқу-танымдық іс-әрекетке тарту арқылы жаңа білімді ашуға, өзін-өзі
бағалау мен өз әрекетін бақылауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Пәнішілік интеграция ұстанымы математикалық білім беру мазмұнын
құрайтын сан және өрнек, теңдеулер мен теңсіздіктер, функциялар,
арифметикалық фигуралар және арифметикалық ұғымдарды өлшеу, ықтималдық
теориясы мен статистика элементтері деп аталатын мазмұндық желілер
арасындағы табиғи бірлікті қамтамасыз етеді. Пәнаралық интеграция әлемнің
біртұтас бейнесін оқушыларда қалыптастыруға мүмкіндік береді, олардың әр
түрлі оқу пәндердің өзара байланысын саналы түрде түсiнулерiне көмектеседі.
Осы ұстанымның маңызды компоненті қарым-қатынас жасаудың ерекше құралы
ретіндегі математикалық тілге үйрету болып табылады.
Қолжетерлік ұстанымы баланың жас ерекшелігін ескеруді және
психологиялық жағдай туғызуды, жетістікке жетуді, тілектес болуды көздейді,
бастауыш мектеп математикасын оқыту барысында оқушының жеке білім беру
траекториясы бойынша өз қозғалыс бағытын сезінуіне көмек береді.
Оқушының жеке ерекшеліктерін ескеру ұстанымы қиындық деңгейі әр түрлі
тапсырмаларды, оқытудың тұлғалық-маңызды мотивтерін қалыптастыратын өздік,
зерттеу және жобалық жұмыстарды қолдануды көздейді, тиімді оқыту
технологияларын және оларды бейімдеу деңгейін іріктеуге, әр түрлі іс-
әрекетті (жасау, түрлендіру, алгоритмдік және шығармашылық) ұйымдастыруға
мүмкіндік береді.
Шығармашылық ұстанымы оқушылардың өз бетімен стандартты емес,
шығармашылық, логикалық есептердің шешуін табу қабілеттерін қалыптастыруды,
жаңа амал-тәсілдерді ашуды, практикалық бағыттағы тапсырмаларды орындауды
көздейді.
Пән бойынша оқу жүктемесі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес 1-4 сыныптардағы
Математика пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136 сағат.
2 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136 сағат.
3 сынып - аптасына 5 сағат, барлығы 170 сағат.
4 сынып - аптасына 5 сағат, барлығы 170 сағат.
Бастауыш сыныптардағы математиканың вариативті мектептік компоненті
пәнді тереңдете оқытуға бағытталған. Пәнді тереңдете оқыту математиканың
бастауыш курсының негізгі математикалық мазмұнын кеңейту арқылы мынадай
бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін: стандартты емес және қызықты
есептерді, қиындығы жоғары есептерді шешу; тиімді есептеу тәсілдері;
сандардың бөлінгіштігі; ықтималдықтар теориясы мен математикалық
статистиканың элементтері және т.б.
Вариативті оқушылық компоненті стандарт деңгейінде бағдарлама мазмұнын
меңгеру барысын түзетуді көздейді.
Бағдарлама бойынша 1-4 сыныпта математика сабағы аптасына –5
сағаттан, барлығы – 170 сағат өткізілуі тиіс.
Оқу жылы 1-4 сыныпта Мың көлеміндегі сандар. Мың көлеміндегі
сандарды қосу және азайту тақырыбын қайталаумен басталады, оған 4 сағат
уақыт бөлінеді.
Осыдан кейін бағдарлама бойынша Мың көлеміндегі сандарды көбейту
және бөлу тақырыбы басталады (22 сағат).
Бұл бөлімде амалдардың мән-мағынасы және атаулары (көбейту мен бөлу)
және олардың белгіленуі ("х және :" таңбалары); көбейту мен бөлу, өзара
кepi амалдар; бip амалдан (көбейту немесе бөлу) тұратын санды өрнек құру,
оқу, жазу және мәнін табу; көбейткіштер, бөлінгіш, бөлгіш; көбейтінді және
бөлінді; көбейтіндінің және бөліндінің мәні; көбейтудің (ауыстырымдылық,
терімділік, үлестірімділік) қасиеттері; көбейтуді және бөлуді тексеру;
қосындыны санға көбейту және бөлу; қалдықпен бөлу және оны тексеру
қарастырылады.
Сонымен қатар, келесі есептеу тәсілдері: еселеп қосу арқылы көбейту;
көбейтудің ауыстырымдылық қасиетіне негізделген көбейту; көбейтудің сәйкес
жағдайы туралы білімге негізделген бөлу; 0 мен 1 сандарының қасиеттеріне
негізделген көбейту және бөлу; амалдардың қасиеттеріне, яғни қосындыны
санға көбейту мен бөлуге негізделген көбейту және бөлу; бөліндінің мәнін
"сынап керу" тәсілімен табу қарастырылады.
Келесі бөлімде бағдарлама бойынша нөмірлеу мен арифметиканың Кестелік
көбейту және бөлу (55 сағат), ауызша көбейту және бөлу (50 сағат), жазбаша
көбейту және бөлу (29 сағат) тақырыптары беріледі. Бұл бөлімде бір таңбалы
сандарды көбейту кестесі және бөлудің сәйкес жағдайлары; көбейту мен
бөлудегі 0 мен 1 қасиеттері; нөлге бөлудің мүмкін еместігі; ондықтарды және
сәйкес ұғымдарды бip таңбалы санға ауызша көбейту және бөлу; ондықты
ондыққа ауызша бөлу; екі таңбалы санды бip таңбалы санға ауызша көбейту
және бөлу; екі таңбалы санды екі таңбалы санға "сынап керу" тәсілімен бөлу;
екі таңбалы санды бip таңбалы санға калдықпен бөлу; көбейтуге және бөлуге
берілген жай есептерді құру және шығару: бірдей қосылғыштардың қосындысын
табу, тиісінше және теңдей бөлу, саннан бірнеше есе артық немесе кем санды
табу, бip санның екінші саннан неше есе артық немесе кем екенін табу,
белгісіз көбейткішті, бөлгішті және бөлінгішті табу, санның үлесін табу
және үлесінің мөлшері бойынша санды табу, негізгі топтағы шамалар
арасындағы тәуелділік; өзара кepi жай есептер құру және шығару; жай
есептерді салыстыру және түрлендіру қарастырылады.
Сонымен бірге, қосу, азайту, көбейту және бөлуге берілген 23 амалмен
шығарылатын есептерді шешу; 23 амалмен шығарылатын есептерді салыстыру және
түрлендіру; үш таңбалы сандарды және сәйкес ұғымдарды бip таңбалы санға
көбейту және бөлу; есептеудің:
* 100 көлемінде орындалатын амалдарға келтірілетін;
* кестелік жағдайларға келтірілетін;
* сандардың разряд бірліктерін бip таңбалы санға көбейтуге және
бөлуге негізделген;
* қолайлы қосылғыштардың қосындысын санға көбейтуге және бөлуге
келтірілетін;
* жүздіктерді бip таңбалы санға көбейтуге және бөлуге негізделген;
* жүздіктерді ондықтарға келгіру аркылы көбейтуге және бөлуге
негізделген;
* сандарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытудың ғылыми-теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ...6
1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық
негіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2. 1-4 сыныптарға арналған Математика электрондық оқулық
арифметикалық ұғымдарды оқытудардың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2. Тәжірибе-эксперименттік жұмыстады ұйымдастыруды жолдары...25
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытуды эксперименттік –тәжірибе арқылы деңгейлері мен
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін дамытудың әдістемелік нәтижесін
анықтау, ұсыныстарын тәжірибеге
ендіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..41
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45
Пайдаланған
әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .47
Кіріспе
Елімізде саяси, әлеуметтік, эконимикалық өзгерістріне сай білім беруді
жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі – білім беруді ақпараттандыру және
ақпараттық технология құралдарын жаңа жағдайда қолдану арқылы жеке тұлғаның
танымын зияткерлік әлеуетін дамыту негізінде әлемдік білім деңгейіне қол
жеткізу. Осы тұрғыда Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында:
Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа
технологияларын, оның ішінде ... қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп
отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтықтан
оқыту, ақпараттық технологияны енгізу және тиімді пайдалану - деп,
ақпараттық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамыту
және оның мүмкіндіктерін әлемдік ақпараттық ортаға ену мақсатында қолдану
ұсынылып отыр.
Осыған орай бүгінгі ұстаздардың алдында оқушыға білім, білік,
дағдыларын игертіп қана қоймай, қабылдауын, ойлауын, қиялын, сезімдерін,
ерік-жігерлерін, яғни жан-жақты, азат, шығармашыл, өз бетімен жұмыс жасай
білетін, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дамыту міндеттері де тұр.
Оқыту технологиясы мен әдістеме ғылымы бір-бірімен тығыз байланысты.
Әдістеме ғылымы Нені оқыту керек?, Не үшін оқыту керек?, Қалай оқыту
керек? деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы Қалай нәтижелі
оқытуға болады? деген мәселенің шешімін іздейді. Олардың мақсаты бір, яғни
оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Оқытудың тиімді жолдары оқытудың әр
түрлі әдістері арқылы анықталады.
Көптеген жаңа технологиялармен қатар соңғы кездері қазақ тілі және
қазақ әдебиеті сабақтарында ақпараттық технологиялар жиі қолданылуда. Жаңа
ақпараттық технологиялар дегеніміз – білім беру ісінде ақпараттарды
даярлап, оны білім алушыға беру процесі. Бұл прцесті іске асырудың негізгі
құралы компьютер болып табылады, сол себепті қазіргі мектепке шығармашылық
ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете
меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан жаңа ақпараттық технологиялардың
тілін білетін мұғалім қажет.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Мектеп табалдырығын аттаған жас бала
ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу —
әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім
беріп қана қоймай, оларға халықтық педагогиканың нәрлі қайнарымен
сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық
пен кішіпейілдік қасиеттерін қалыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани
қазыналармен байытуға, қазақ халқының әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге
тиіс.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2011 жылғы
Қазақстан халқына Жолдауында Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі
жалғастыруға тиіспіз. Бүгінде мектептерді компьютерлендіру толықтай
аяқталды. Орта білім берудің 12 жылдық моделі енгізілуде. Өмір бойы білім
алу әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс деп тоқталып кеткен
болатын. [1].
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев 2012 жылғы
Қазақстан халқына Жолдауында Білім жүйесін жаңғырту барысында бізге келесі
шараларды іске асыру маңызды. Біріншіден, оқу үрдісіне жаңа әдістемелер
және технологияларды енгізу деп айтқан болатын.
Оқушыларға математика білімінің қыр-сырын жетік таныту, қабілеттері
шыңдау, кез-келген ортада өзін еркін ұстауға, Қазақстан Республикасының
азаматы деген атқа лайық болатындай етіп тәрбиелеу – біздің міндетіміз.
Математиканың қиындығына, күрделілігіне қарамастан, болашақ ұрпақты осы
пәнге қызықтыру, білім деңгейін көтеру біз үшін орасан зор жауапкершілікті
қажет ететін оқыту әдісі болып табылады. Бұл бастауыш сыныпта оқытуда
орындалады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: 1-4 сыныпта арифметикалық ұғымдарды
тиімді игеру үшін ақпараттық технологияларды қолдану.
Осы мақсатқа жету үшін біз алдымызға мынандай міндеттер қойдық:
- нақты мәселелер бойынша арнайы әдебиеттерді қарастыру;
- математика сабақтарында қолданылатын ақпараттық технологиялар
түрлерін қарастыру;
- 1-4 сынып оқушыларының математика сабақтарында арифметикалық
ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану
ерекшелігін қарастыру;
- 1-4 сыныпта ақпараттық технологияларды қолдану жолдарын анықтау;
- эксперимент және бақылау сыныптарын таңдауда жүргізілген жұмыстарды
сипаттау;
- констативті экспериментті өткізу;
- эксперименттің қалыптастырушы кезеңін жүргізу;
- бақылау кезеңдерін өткізу және оның нәтижелерін сипаттау;
- 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі
үшін ақпараттық технологияларды қолдануды эксперименттік түрде
зерттеу.
Жаңалығы: математиканы оқыту үрдісінде арифметикалық ұғымдарды
тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану бойынша сабақтар
конспектісін құрастыру.
Практикалық маңыздылығы: 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық
ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды қолдану.
Ғылыми мәселенің шешу жағдайының қазіргі бағасы: қазіргі кезде
бастауыш сынып оқушыларына арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін
ақпараттық технологияларды қолдану.
Зерттеу пәні: 1-4 сыныпта арифметикалық ұғымдарды оқыту
үрдісінде қолданылатын ақпараттық технологиялар.
Зерттеу объектісі: 1-4 сынып оқушыларын математикаға оқыту үрдісі.
Теориялық және әдістемелік негізі: 1-4 сынып оқушыларының
арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық технологияларды
қолдану.
Болжамы – егер 1-4 сыныпта математика сабақтарында ақпараттық
технологиялар қолданылса, онда оқушылардың арифметикалық ұғымдарды
игеруі жеткілікті деңгейге жетеді.
Зерттеудің ғылыми әдістері: 1. Теориялық: зерттеу тақырыбы бойынша
әдебиеттердің теориялық талдауы; 2. Эмпирикалық: оқушылардың әрекет
өнімінің және құжаттарының талдауы, бақылау, сұрақ-жауап, әңгімелеу,
сауалнама; 3. Қалыптастырушылық: педагогикалық эксперимент.
Қорғауға шығарылады:
- 1-4 сынып оқушыларының арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі
үшін ақпараттық технологияларды қолданудың мақсаты мен міндеттерін
анықтау;
- арифметикалық ұғымдарды тиімді игеруі үшін ақпараттық
технологияларды қолдану көрсеткіші мен жұмыс тәжірибесін жүргізу.
1. Арифметикалық ұғымдарды оқыту арқылы оқушылардың құзыреттілігін
дамытудың ғылыми-теориялық негіздері
1.1. Оқушылардың ақпараттық құзыреттілігін қалыптастырудағы теориялық
негіздер
Жаңашыл қоғамды ақпараттандыру үрдістері және олармен тығыз
байланыстағы білім беру жүйесінің барлық формаларын ақпараттандыру
үрдістері жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияларын (АКТ)
меңгеру және жапай тарату үрдістерімен сипатталады. Мұндай технологиялар
қашықтан оқыту және ашық білім берудің жаңа жүйелерінде оқытушы мен оқып
үйренушінің арасында қарым-қатынас орнату және мағлұмат алмасу үшін
белсенді қолданылады. Жаңашыл оқытушы АКТ төңірегіндегі білімдерді игеріп
қана қоймай, сондай-ақ оларды өзінің кәсіби іс-әрекетінде пайдалана алатын
маман болуы тиіс.
Технология түсінігі практикалық есептерді шешу үшін ғылыми және
инженерлік білімдерді пайдалану мағынасын білдіреді. Олай болса ақпараттық
технология ретінде білімнің ақпараттық ресурсқа айналу үрдісін алуға
болады. Ақпараттық технологияның мақсаты кейіннен оны талдау үшін және
соның негізінде қандай да бір әрекеттерді орындау туралы шешім қабылдау
үшін ақпарат өңдіру болып табылады.
Ақпараттық технология терминін академик В.М. Глушков енгізген. Білім
беру процесін ақпараттандыру оқушыға білім берумен байланысты болғандықтан,
В. Глушковтың анықтауынша, Ақпараттық технологиялалар ақпаратты өңдеумен
байланысты прцестер болып табылады. Ал білім беруде компьютерді және оның
құралдарын пайдалана бастаған кезде оқытудың ақпараттық технологиялары
ұғымы пайда болды. А. Горячевтің тұжырымдауынша, Ақпараттық технология -
мәтіндік редактор, электрондық кесте, мәліметтер базасы, графиктік
редактор, мультимедия және коммуникациялық технологиямен сипатталады. Р.
Әбдірәсілова болса, Ақпараттық технологияны оқыту құралдары жүйесінің
элементі деп қарастырады [4].
Енді осы ақпараттық технологияларды жүзеге асырудағы жұмыс түрлеріне
тоқталып өтейік.
Ақпараттық технологиялардың бірі – интерактивтік тақта, мультимедиялық
және он-лайн сабақтары. Қазіргі мектептерде жаңа ақпараттық технологияларды
қолдану кеңінен қарастырылған. Мектеп кабинеттерінде интерактивті тақта
орнатылған. Сондықтан, бұл тақтамен әр сабақты қызықты өткізуді ойластырып,
жоспарлауға болады.
Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі – бұл оқушыларға өз
бетімен немесе бірлескен түрде шығармашылық жұмыспен шұғылдануға, ізденуге,
өз жұмысының нәтижесін көруіне мүмкіндік береді. Ол үшін мұғалім өткізетін
сабағының түрін дұрыс таңдай білуі қажет [2].
1 сурет. Оқыту технологияларына байланысты түсініктер
Оқыту технологияларына байланысты түсініктерді 1 суреттен көруге
болады. Математика пәнін оқытуда ақпараттық технологияларды қолданудың
мүмкіндіктері өте мол. Оқушылардың арифметикалық материалдарды түсініп,
есте сақтауын қамтамасыз ету мақсатында интерактивті тақтаның көмегі зор.
Мұғалім тақтаның сурет салу редакторы арқылы тақтада арифметикалық
фигураларды салады. Келесі сабақта олар өздері фигураларды, тақтаға салып
көреді.
Математика сабақтарында ақпараттық технология келесі жұмыс түрінде де
қолданысын табады. Бұл оқушылардың аса шығармашылығын талап ететін жоба
жұмысы. Бұл жұмыс түрін жүргізгенде оқушылар техникалық құралдарды қолдану
арқылы жобасын дайындайды.
Жаңа ақпараттық технологияның басты тиімділігі – бұл мұғалімге
математика сабақтарындағы оқу үрдісін түбегейлі өзгертуге, оқытудағы
пәнаралық байланысты күшейте отырып, оқушылардың дүниетанымдарын кеңейтуге
және қабілеттерін көре біліп, оны дамытуға толық жағдай жасауы.
Сабақта компьютерді пайдаланудың тиімділігін былай саралап көрсетуге
болады.
1. Оқушы мен мұғалімнің позитивтік оң қатынаста болуына ықпал етеді. Олай
дейтініміз, оқушылар компьютермен тікелей қатысты болғандықтан өзін
еркін сезінеді.
2. Компьютермен жұмыс барысында оқушылардың белсенділік, жауапкершілік
және өзіндік шығармашылық қабілеттері қалыптасады. Оқушы өз бетінше
еңбектенеді. Өз еңбегінің нәтижесін көреді. Өзін-өзі қадағалауға
мүмкіншілік туады. Тапсырмаларды мұғалімнің көмегінсіз орындайды. Сол
арқылы ойлау және есте сақтау қабілеттері дамиды.
3. Берілетін материал бірсарынды болып, тек мұғалім ғана сөйлейтін болса,
балалар тез шаршап қалады да, сабақ сәтсіз аяқталады. Осындай көңілсіз
жағдайларды болдырмау үшін математика сабағында компьютер арқылы
оқушылардың белсенділігін арттыратын элементтер қолданылады. Мысалы,
СТО стратегияларын, дидактикалық үлестірмелер, түрлі ребустар,
суреттермен жұмыс кросвордтарды жатқызуға болады [5] .
Ақпараттық технологияның мұғалім жұмысына ең тиімдісі – оқушылардың
білім олқылықтарына үнемі зерттеу жасап, түзету жұмыстарын жүргізуге
пайдасы бар.
Қазіргі заманның даму қарқыны мұғалімдерден шығармашылығын жаңаша,
ғылыми-зерттеу бағытында құруды талап етеді. Сондықтан, ХХІ ғасырдың
информатика ғасыры, яғни ақпараттандыру технологиясы дамыған заманда
мемлекетіміздің болашағы – жас ұрпаққа заман талабына сай білім беріп, жан-
жақты дамуына ықпал ету мұғалімнен шығармашылық ізденісті, үлкен сұранысты
талап етеді.
Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту
процесі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жүйелік
байланыстар мен заңдылықтарды табуға итеріп, нәтижесінде - өздерінің кәсіби
потенциалдарының қалыптасуына жол ашады.
Бүгінгі таңдағы ақпараттық қоғам аймағындағы оқушылардың ойлау
қабілетін қалыптастыратын және компьютерлік оқыту ісін дамытатын жалпы
заңдылықтардан тарайтын педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары
деп есептейміз [4].
Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар (АКТ) – ақпаратты
өңдеудің әр түрлі алгоритмдерін, әдістерін, механизмдерін және түрлі
құрылғыларын сипаттайтын ортақ түсінік. Маңызды жаңа АКТ құралдары ретінде
сәйкес программалық қамтамасыз етілген компьютер және ақпарат орналасқан
телекоммуникация құралдары болып табылады.
Мүмкіндіктері онда орнатылған программалық қамтамасыз етумен
анықталатын дербес компьютерлер кез келген білім беру жүйесінің ақпараттық
ортасы үшін негізгі АКТ құралдары болып табылады. Программалық құралдардың
негізгі категориялары – жүйелік программалар, қолданбалы программалар және
программалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын құрал-саймандар. Жүйелік
программаларға, біріншіден, дербес компьютер қолданушысының программалармен
және барлық басқа програмалардың құрылғымен қарым-қатынасын қамтамасыз
ететін операциялық жүйелер жатады. Сонымен қатар, бұл категорияға қызметтік
және сервистік программаларды да жатқызуға болады. Ал қолданбалы
программаларға ақпараттық технологияның инструментариі, яғни мәтінмен,
графиктермен, кестелік мәліметтермен және т.б. жұмыс істейтін технологиялар
болып табылатын программалық қамтамасыз ету жатады.
Білім берудің жаңашыл жүйелерінде әмбебап кеңселік қолданбалы
программалар және АКТ құралдары: мәтіндік процессорлар, электронды
кестелер, презентация дайындау программалары, МҚБЖ, органайзерлер,
графикалық пакеттер және т.с.с. кең тараған.
Компьютерлік желілердің және басқа АКТ құралдарының арасындағы
баламалары пайда болуынан білім беру жаңа сапаға ие болды. Ол бірінші
кезекте жер шарының кез келген жерінен ақпараттарды жылдам алу
мүмкіндігімен байланысты болды. Интернет ауқымды желісі арқылы әлемдік
ақпарат ресурстарына (электрондық библиотекалар, мәліметтер қоры, файлдар
қоймалары және т.б.) жылдам қол жеткізуге мүмкіндік бар. Интернеттің әйгілі
ресурсы – WWW бүкіл әлемдік өрмегінде екі миллиардтай мультимедиялық
құжаттар жарияланған.
Желіде АКТ-ның басқа да құралдарын пайдалануға мүмкіндіктер бар.
Олардың қатарына электрондық пошталарды, сілтемелер тізімдерін, жаңалықтар
топтамаларын, чаттарды жатқызуға болады. Нақты уақыт режимінде сұхбаттасу
үшін байланыс орнатылғаннан кейін дыбысты, суреттерді, пернетақтадан
еңгізілген мәтінді және кез келген файлды жіберу мүмкіндігін беретін арнай
программалар жасалынған. Бұл программалар жойылған қолданушылар бірігіп
жергілікті компьютерде қосылған программалармен жұмыстарын ұйымдастыруды
қамтамасыз етеді.
Компьютерлік желілер арқылы жіберілетін мәліметтерді сығудың жаңа
алгоритмдерінің пайда болуынан дыбыс сапасы едәуір артты және кәдімгі
телефон желілеріндегі дыбыс сапасына жуықтады. Осының нәтижесінде жаңа АКТ
құралы – Интернет – телефония салыстырмалы түрде екпінді дами түсті. Арнайы
программалық қамтамасыз ету мен құрылғылардың көмегімен Интернет арқылы
аудио және бейнеконференциялар өткізуге болады.
Телекоммуникациялық желілерде ақпараттарды іздеу тиімділігін
қамтамасыз ету үшін жасалынған автоматтандырылған іздестіру құралдары бар.
Олардың мақсаты – компьютерлік желілердің ақпарат ресурстары туралы
мәліметтерді жинап, қолданушыларға жылдам іздеу қызметін ұсыну. Іздестіру
жүйелері арқылы бүкіл әлемдік өрмектің құжаттарын, мультимедиялық файлдарды
және программалық қамтамасыз етуді, адамдар және мекемелер туралы мекен-
жайлық ақпаратарды іздеуге болады.
АКТ желілік құралдарының көмегімен оқу-әдістемелік және ғылыми
ақпараттар алуға, консультациялы көмек беруді жылдам ұйымдастыруға, ғылыми
зерттеу жұмыстарын модельдеуге, нақты уақыт аралығында виртуальды сабақтар
(семинарлар, дәрістер) жүргізуге үлкен мүмкіндіктер бар.
Ақпараттық технологиялардың қоғамдық мәніне талдау жасай келе
келесідей тұжырымдар жасалды:
Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар қоғам дамуының
ең маңызды стратегиялық факторы болып табылатын ақпараттық ресурстарды
белсеңді және тиімді пайдалану мүмкіндігін береді;
Өркениеттің дамуы, жұмыс істейтін тұрғындардың көпшілігінің еңбек
объектілері мен нәтижелері ұғымдарды қ құндылық емес, ақпарат пен ғылыми
білім болып табылатын ақпараттық қоғам бағытында іске асуда. Сонымен қоса
ақпараттық технологиялар қоғамда болып жатқан ақпараттық үрдістерді тиімді
ету және көп жағдайларда автоматтандыру мүмкіндігін береді;
Ақпараттық үрдістер, басқа, одан да күрделі өңдірістік немесе
қоғамдық үрдістердің маңызды элементі болып табылады. Осыған байланысты
ақпараттық технологиялар қоғамдық немесе өңдірістік технологиялардың сәйкес
құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады;
Телекоммуникациялық технологиялар, ақпараттық технологиялардың бір
бөлігі бола тұра, адамдар мен мекемелер арасында ақпарат алмасуды
қамтамасыз етуде, сондай-ақ жаппай ақпарат тарату мен дайындау жүйесінде
маңызды роль атқарады;
Ақпараттық технологиялар қоғамды тұлғаландыру, оның білім беру
жүйесін және мәдениетін дамыту үрдісінде негізгі орын алады. Сондай-ақ ,
оқытатын ақпараттық құралдарды пайдалану, кадрларды қайта дайындау және
олардың квалификациясын өсіру жүйесі үшін де, өзіндік білім алу жүйесі үшін
де тиімді әдіс болып табылады.
Қашықтан оқыту және ашық білім беру жүйелерінің көзқарасы бойынша
маңызды болып келетін АКТ-ның бірнеше негізгі кластары бар. Бейнежазбалар
мен телевидениялар осы технологиялардың бірі болып табылады. Бейнетаспалар
және сәйкес АКТ құралдары көп көлемді студенттерге мықты оқытушылардың
дәрістерін тындауға мүмкіндік береді. Дәрістер жазылған бейнетаспаларды
арнайы бейнекластарда да, үй жағдайларында да қолдануға болады. Мысалға,
американдық және европалық білім беру курстарындағы негізгі материал баспа
беттерінде және бейнетаспаларда ұсынылады.
Оқытылатын ұғымдарды ұсынатын мұндай жүйелер біздің елде де
таралуда. Сонда да барлық курстарды бейнематериалдармен бекіту қажет емес:
ресейлік студенттер батыс студенттеріне қарағанда бейне көрсетілімдерге аса
үйренбеген; егер курс материалы кітаптан және бейнетаспалардан тұрса, онда
ресейлік студент, бәрінен бұрын кітапты, сосын барып бейнетаспаларды
қарастырады.
Егер оқу курсына визуальды ақпарат қажет болса және оны қағазға
басылған түрде ұсыну мүмкін болмаған жағдайларда бейнематериалдар қажет
болады. Егер бейнетаспа – қосымша иллюстрациялары жоқ құр ғана дәріс
жазбасынан ғана тұрса, онда ол пайдалы, бірақ қажет емес.
Қазіргі жағдайларда бейнелік оқытуды қолдануға психолоиялық та,
техникалық та бөгеттер жоқ, өйткені халықтың көп бөлігінде
бейнеаппаратуралар бар және бейнетаспаларды арендаға ала алатындай көптеген
бейнепрокат пунктары бар. Мысалы, осы принцип бойынша оқу материалдары
жазылған бейнетаспаларды прокатқа ала алатындай қашықтан оқыту орталықтарын
құруға болады.
Кең тараған АКТ құралдарының бірі болып табылатын телевидение адам
өмірінде үлкен роль атқарады: әрбір жанұяда дерлік ең болмағанда бір
теледидар бар. Оқу теле-бағдарламалары бүкіл әлем бойынша кеңінен
қолданылуда және қашықтан оқытудың жарқын мысалы болып табылады.
Телевиденияның көмегімен білімнің меңгерілгендігін бақыламай-ақ кең көлемді
аудиторияның жалпы дамуын көтеру мақсатында дәрістерді беру мүмкіндігі және
де соңынан арнайы тесттер мен экзамендердің көмегімен білім деңгейін
тексеру мүмкіндігі пайда болды.
Өкінішке орай аталған технология тек үлкен аудиторияларға, мысалға,
шет тілін оқитындарғы немесе қандай да бір ғылым негіздерін оқитындарға
ғана қолданыла алады. Анағұрлым тар бағыттағы курстар үшін ұлттық немесе
қалалық телевидениені пайдалану қиынға түседі.
Кабельді телевидение үлкен қалаларда кең таралған. Бұндай қала
тұрғындарының көбі, хабарламалар күніне 4-6 сағаттай жүргізілетіндіктен
кабельді телевидениенің пайдасын сезінді. Кабельді телевидение студиялары
көшіруге рұқсат етілмеген бейнематериалдарды тарату орталықтарына айнала
алады.
Көптеген оқу теле және радиобағдарламалары спутниктік телевидение
арқылы беріледі. Мысалы, 1971 жылы құрылған INTELSAT халықаралық ұйымы
оқыту бағдарламаларын бүкіл әлемге дерлік ұсыну үшін өзінің 15 спутнигін
бөлді. Спутниктік арналар бейнекескіндердің, дыбыс, мәтін және құжаттар
көшірмелердің барлығын бірге цифрлік түрде ұсына алатын ISDN
коммуникациялық желісін ұйымдастыру мүмкіндігін де береді.
Оқу материалының негізгі көлемін ұсыну және сақтау мүмкіндігін
беретін, компьютерлік желілерде таратылатын және де CD-ROM-ға жазылған
мықты технологиялар – оқу-электрондық басылымдар болып табылады. Олармен
жекеше жұмыс істей келе ұғымдарды толық түсініп, меңгеруге болады. Бұл
технологиялар бар курстарды жекеше қолдануға сәйкестендіру, өзіндік білім
алу және алған білімді өзіндік тексеру мүмкіндігін береді. Дәстүрлі
кітаптарға қарағанда оқу-электронды басылымдар ұғымдарды динамика-
графикалық түрде бере алады.
Телефонияның әр түрлі формаларына негізделген студент пен оқытушы
арасында хабар алмасудың асинхронды жүйесі мәлімет ( сұрақтар, кеңес беру,
қосымша материал, қорытынды бақылау) алмасу үшін қажет. Сонымен қоса ол
оқып үйренуші мен оқытушыларға алынған хабарларды талдау және кез келген
уақытта оларға жауап беру мүмкіндігін береді.
Асинхронды-телефонды хабар алмасудың бір түрі – дыбыстық пошта.
Аталған АКТ құралын қолданғанда студент белгілі бір телефон номеріне
қоңырау шалады және оның қойған сұрақтары таспаға жазылады. Кейіннен
оқытушы жазбаны тыңдайды да, өз жауабын студент өз кезегінде асинхронды
режимде тыңдай алатындай басқа таспаға жазады.
Қашықтан оқыту жүйесінде дыбыстық пошта кеңінен қолданылады. Қазіргі
уақыттағы АКТ-ның асинхронды құралдарының танымал түріне ауқымды
телекомуникациялық компьютерлік желілер жатады. Бұл байланыста Internet,
Bitnet, TUNet сияқты халықаралық және ұлттық желілерді пайдаланудың білім
берудегі өзектілігі белгілі.
Жаңа компьютерлік телекоммуникациялық құралдардың көмегімен оқытушы
және студенттер арасында жылдам байланыс орнату қашықтан оқыту үрдісінің
қайталанбас бөлігі болып табылады. Осындай байланыс кезінде студенттер
оқытушылармен бағалар, шешімдер, проектілер туралы ақылдаса алады, олардан
кеңес сұрай алады. Сонымен қоса, бұл оқытушыларға ұғымдарды ң
меңгерілгендігін бақылау және жекеше оқыту негізінде білім беруді
ұйымдастыру мүмкіндігін береді.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім
беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті қүру еніп,
көкейкесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.
Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік,
дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім
беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын
арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді
тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі
мен нәтижелілігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық
мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді. Оларды бірнеше
бағыттарға бөлуге болады:
- оқу үрдісінде ақпараттың технологияларды іске асырудың жүйелі ғылыми-
әдістемелік жолын анықтау;
- оқушылардың тәжірибелік іс-әрекетінде ақпараттық технологияларды
пайдаланудың әдістемесін жасау;
- мұғалімдердің ақпараттық технологияларды меңгеру және оқу үрдісінде
пайдалану бойынша кәсіби біліктерін жетілдіру;
- оқушыларды білім, білік, дағдыны меңгеру үшін ақпараттық
технологияларды пайдалануға үйрету;
- мектептің ұғымдарды қ-техникалық базасын нығайту.
Оқу үрдісінде компьютер оқып-үйрену нысаны ретінде, сонымен бірге
оқыту, тәрбиелеу, дамыту мен оқытудың мазмұнын меңгеруді диагностикалау
құралы ретінде әрекет етеді. Мұның өзі ақпараттық технологияларды
пайдаланудың екі бағыты бар екендігін анықтауға мүмкіндік береді.
Бірінші бағыт тұрғысынан алып қарасақ, ақпараттық технологиялар білім,
білік, дағдыны игеру үшін қажетті ресурс болып табылып, оқушылардың саналы
тәрбие, сапалы білім алуына жағдай жасайды, ал екінші бағыт тұрғысында
ақпараттық технологиялар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру тиімділігін
арттырудың қуатты құралы болып табылады.
Бүгінгі таңда мектептің білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында
өзіндік қайшылықтардың да орын алып отырғанын айту қажет. Мәселен,
мектептерде әлі де болса компьютерлердің саны жеткіліксіз, барлық пән
мұғалімдерінің бағдарламашылармен тікелей жұмыс істеу мүмкіншілігі
шектеулі, автоматтандырылған оқыту бағдарламаларының саны аз, оларды
көбейту мәселесі нақты шешімін таппаған, ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы информатикадан басқа пән сабақтары өткізілмейді десе де
болады.
Сондықтан, білім беруді жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен
оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын да жетілдіру керек. Мұның өзі мынадай
оқу-тәрбие міндеттерін шешуге көмектеседі:
- оқу үрдісін дербестендіру. Мәселен, компьютер оқытуды нақты бір
авторлық бағдарлама бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді;
- нақты әрекетке негізделген кері байланысты қамтамасыз етеді.
Мәселен, компьютер арқылы әрбір оқушы өзінің білімін бақылауға, тексеруге
және бағалауға мүмкіндік алады;
- ұғымдарды меңгеру жылдамдығын арттыруға болады.
Ғылыми педагогикалық-психологиялық әдебиеттерді және мектеп
тәжірибесін оқып-үйрену мен талдау негізінде ақпараттық технологияларды
мектептің оқу үрдісіне енгізу үшін кешенді ақпараттық білім беру жүйесін
құру қажеттілігі туындады. Бұл жүйенің негізін ақпараттық технологиялар
құрайды. Енді оқытудың ақпараттық технологияларының мәнін ашып көрсетейік.
1. Компьютерлік және ақпараттық сауаттылық. Компьютерлік сауаттылыққа
электронды есептеуіш техникасымен жұмыс істеу білігін жатқызуға болады.
Ақпараттық сауаттылың ақпаратты алудың, қайта жасаудың, жеткізудің,
сақтаудың және пайдаланудың негізгі ережелерін білуді көздейді.
2. Оқу үрдісінде компьютерді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмыстарын
ақпараттық-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етуге де елеулі өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді, мұндай жаңашыл өзгерісті оқулықтардан бастауға
болады. Мұнда дәстүрлі баспа оқулықтарымен қатар оқу үрдісінде электронды
оқулықтарды пайдалану көзделеді.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық дамитын
әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық оқу
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты толық
мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптық ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
- шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді;
- дәстүрлі оқулықта көп іздеуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
- гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үнемдеуге мүмкіндік береді;
- қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді, әңгімелейді, жобалайды, т.с.с.
(мультимедиа-технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы тура осы жерде
көрінеді);
- әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік беріп,
олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
- белгілі бір бөлім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады.
3. Моделдеу. Моделдеу идеясы оқыту үрдісінде жаңа мүмкіндіктер береді.
Атап айтқанда, оқу үрдісінде компьютерлік моделдеуді қолдану ойға
негізделген болжамдарды тексеруге, сонымен қатар оқушының қоршаған ортамен
байланысын анықтап, адамзат санасын жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді,
компьютерлік графика адамның айтар ойын белгілі бір графикалық жүйеге
келтіріп, адамның шығармашылық болжамын шыңдауға көмектеседі. Бұл моделдеу
әдістемесі оқу бағдарламасының сапасын бағалау жолымен оқушылардың
шығармашылық қасиеттерін және ғылыми зердесін дамытудың құралы болып
табылады.
Компьютер ақпаратпен жұмыс істейді, нысандық жағдайлар жөніндегі
мәліметтер модел ретінде оның сөздік, сандық "сипаттамасы" қаралады.
Сондықтан да ақпараттық моделді күрделі жүйе ақпаратының көзі ретінде
қарауға болады.
4. Компьютерлік оқыту бағдарламалары. Олар интерактивті тәртіппен
компьютер арқылы қандай да болсын пәнді оқып-үйренуді көздейтін
бағдарламалар болып табылады. Бұл бағдарламаларда теориялық материал мен
блоктар болады, олар оқушылардың берілген білім көлемін меңгеруінің сапасын
анықтауға мүмкіндік береді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласы – бұл дамуына көп
көңіл бөлініп жатқан, Қазақстан Республикасының экономикалық және
әлеуметтік инфрақұрылымының маңызды құрамы. Ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар экономиканы түбегейлі өзгертуде, Қазақстан Республикасының
әлемдік қоғамдастықта бәсекеге қабілеттілігін арттыруда аса зор рөл
атқарады.
Сондықтан қоғамның бүгінгі басты бағыттарының бірі – білім беру
үрдісін ақпараттандыру болып отыр. Қазіргі таңда ақпараттандыру үрдісі
адамзат өркениетінің дамуының жаппай және қайталанбайтын кезеңі ретінде
қарастырылуда. Білімді ақпараттандыру, әсіресе оның алғашқы баспалдағы
мектепте енгізу – қоғамда ақпараттандырудың негізгі шарты. Себебі, мектепте
жаңа ақпараттандырылған қоғам жағдайында жұмыс істеп, өмір сүре алатын
болашақ ұрпақтың дайындығы жүзеге асады. Осы үрдістің дамуын болжауға
бағытталған белгілі беталыс педагогика ғылымында өз орнын алуда. Оқытудың
ақпараттық технологиясы – бұл ақпаратпен жұмыс жасау үшін арнайы тәсілдер,
педагогикалық технологиялар, бағдарламалық және техникалық құралдар (кино,
аудио және видеоқұралдар, компьютерлер, телекоммуникациялық желілер).
Оқытудың ақпараттық технологиясы – білімді жаңаша беру мүмкіндіктерін
жасау (педагогикалық іс-әрекетті өзгерту), білімді қабылдау, білім сапасын
бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлғасын жан-жақты қалыптастыру
үшін ақпараттық технологияның қосымшасы деп түсіну керек.
Соңғы жылдары ақпараттық технологияның дамуы мен қоғамның барлық
салаларына қарқынды түрде енгізілуі баланың жеке тұлға ретінде дамып-
жетілуіне елеулі іздерін қалдырды. Ақпараттың үлкен ағымы, жарнамалар,
телеарналарда ақпараттық технологияның қолданылуы, компьютерлік ойын
орындарының, электрондық ойыншықтардың және автоматтандырылған техниканың
көбеюі бала тәрбиесіне, оны қоршаған ортаны танып-білуіне әсер етеді.
Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-
тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, оқушылардың жалпы дамуын
камтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп,
белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мүғалімі
олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс.
Бастауыш мектептің оқушысы қазіргі заман талабына сай технологиямен
жабдықталған сыныптарды оқуды аңсайды. Бала компьютерде ойын ойнауды ғана
емес, қызықты сурет салуды, жұмыс жасауды, сөздік ( ағылшын,орыс, қазақ
тілі ) қорын молайтуды, электрондық оқулықпен жұмыс жасауды үйренгісі
келеді, онымен етене жақындасуға, достасуға тырысады. Бастауыш мектепте
компьютерлік сауаттылық элементтерін қалыптастыру керек.
Оқытудың ақпараттық технологиялары осы ақпараттық білім жүйесінің
шегінде жүзеге асырылатын болғандықтан, осы білім технологиясына ақпараттық
және бағдарламалық қолдаумен көрсететін құралдар бір ғана компьютермен,
оған енгізілген бағдарламамен шектеліп қалмауы керек. Шын мәнінде бәрі
керісінше, оқытудың ақпараттық технологияларының бағдарламалық құралдары
және білім технологияларының өздері ақпараттық білім ортасына – ақпараттық
білім жүйесінен бөлінген жүйешелер түрінде қосылады.
Бүгінгі мемлекеттің білім беру саласындағы саясаттың
тұжырымдамасындағы міндеттердің бірі – білім беру жүйесі мен оқытудың
сапасын арттыру, сабақтың әдістерін және мазмұнын жетілдері, әдістемелік
жағынан дамыту болып табылады. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше, сауатты әрі зан-жақты маман болу мүмкін
емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани азаматтық және басқа да көптеген адам келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып оқу-тәрбие процесін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Технологиялық оқыту, білім берудің, жеке тұлғаны жан-жақты дамытудың
жаңа ізденістерін талап етеді. Баланың білім алу, даму т.б. іс-әрекеттерін
мақсатты түрде ұйымдастыра білу, оған басшылық ету, білімді өз
белсенділіктерімен алуларына түрткі жасау технологияның басты белгілері
болып табылады.
Қазақстан Республикасының Білім беру туралы Заңында еліміздің
білім беру жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі – білім
беру жүйесін ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу,
бүкіләлемдік коммуникация желісіне шығу.
Ақпараттық технологиялар жағдайындағы оқыту процесі жеке тұлға
теориясына сүйенеді. Әрбір жеке тұлға өзін қоршаған ортаға көзқарасымен
және өзіндік моральдық талаптарымен, белсендііліктің, түрлі сатысымен және
басқа да маңызды қасиеттерімен сипатталады.
Ақпарат термині латынның Informatio түсіндіру мазмұндама
деген сөзінен шыққан, бір нәрсені жетілдіріп түсіндіру деген мағынаны
білідіреді. Ақпараттар алмастырылады, сақталады, өңделеді және белгілі бір
тапсырманы шешу үшін қолданылады. Сонымен қатар, қазақ тілі сабағында
ақпараттық технология тек жеке даралықты қарастырмайды, ол бірдей жастағы
балалардың ортақ қасиеттерін жүйелей, жинақтай отырып, оқу ақпаратын
меңгерудің ортақ жақтарын да қарастырады. Себебі бір сыныптағы оқушылардың
меңгеру деңгейлері әр алуан. Бірақ меңгеру талаптары бәріне бірдей.
Сондықтан бұл жерде ақпараттық технология меңгерудің сатылап жүру
кезеңдерінде тұлғалық бағдарлау, модульдік оқыту, даралық және топтық оқыту
әдіс- тәсілдерін қатар интеграциялық түрде қамтиды.
Жаңа ғасыр біздің қоғамымыздың білім беру жүйесін "ашық ақпараттық
қоғамның" қадам басуымен байланыстырады. Бүгінгі күні қоғамда ақпарат
негіздеуші рөл атқарып, ақпараттық процестерді алумен, сақтаумен, өндеумен,
оларды кеңінен пайдаланумен байланысты. Жақсы мұғалім — бұл қай кезде де ең
алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол
тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие
ісіне шынайы жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп
ссептеледі
Оқушылардың сүйіспеншілігін арттыру мақсатында сабақ барысында тиімді
әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп отыру —
мүғалімнің басты міндеті екені белгілі. Мұндай жағдайда мүғалімнің
шеберлігі, ұйымдастырушылық қабілеті үлкен рөл атқарады.
Бастауыш сынып мұғалімінің инновациялық іс-әрекетін ғалымдар былай
сипаттайды. Инновациялық іс-әрекеттің негізгі міндеттері:
– жаңалықты тұтастай және жекелеген кезеңдерінің нәтижелерін болжау;
– жаңалықтың жетімсіз жақтарын анықтап, оны енгізуді ұйымдастыру кезінде
толықтыру мақсатын көздеу;
– жаңалықтарды басқа жаңалыктармен салыстырып, олардың тиімдісін тандап
алу, мәні мен зерттелуін анықтау;
– жаңалық енгізілетін ұйымның инновациялық қабілетін бағалау.
– Бүл міндетті шешу үшін (зерттеу проблемасы бойынша) мынадай косымша
міндеттер шешілуі қажет:
– арнайы әдістемелік әдебиеттерді, қосымша газет-журнал материалдары-нан,
жекелеген әдіскерлер еңбектерінен инновациялық іс-әрекет түрлерімен
танысып, оларға талдау жасау, қолданылу мүмкіндіктерін айқындау;
– өз іс-әрекетіне үнемі әдістемелік талдау жасап отыру.
Акпараттық функцияны іске асыру қызметі:
– оқу материалдарын еркін меңгеріп, оны жеткізе білу әдістемесі мен
тәсілдерін қолдана білу;
– пән мазмұнына ғылыми-дидактикалық талдау енгізу;
– оқытуда жаңа технологиялар элементтерін қолдану. Зерттеу функциясы
қызметін іске асыруда:
– проблема бойынша зерттеу жұмысын жүргізу;
– педагогикалық қызмет түрлерін қайта күру мен бағалау;
– инновациялық іс-әрекетті тиімді пайдалану мақсатында оқып үйрену.
Ғалымдардың мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін нәтижелі атқаруға
мұғалімнің жеке бас қасиеттері ерекше орын алады деген пікірлеріне
қосыламын.
Ақпараттық технология құралдарына есептеуіш техниканың негізінде жұмыс
істейтін техникалық, аппараттық, инструментальды бағдарламалық құралдар,
жүйелік және құрылымдық комплекстер жатады. Компьютерлік құрылғылар
құрамына жергілікті желілер (Intranet), ауқымды желілер (Internet, Glusnet,
Runnet және т.б.), спутниктік байланыс түрлері кіреді.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру – жаңа ақпараттық технологияларды
пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын
жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі
мен сапасын жоғарлатуды көздейді.
1.2. 1-4 сыныптарға арналған Математика электрондық оқулық арифметикалық
ұғымдарды оқытудардың мазмұны
Жалпыға міндетті орта жалпы білім беру стандартына сәйкес
Математика оқу пәні өзінің дербестігін сақтай отырып, Математика білім
беру саласының мазмұнына енеді.
Математика – мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын амалдарды,
ұғымдарды , есептерді, алгебра, геометрия элементтерін біріктірген,
олардың өзара байланысы мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген
оқу пәні.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады.
Бастауыш мектеп математикасы негізгі орта мектеп математикасының
табиғи бір бөлігі болып табылады. Бұл бастауыш мектепте математиканы
оқытудың төмендегідей мақсаты мен міндеттеріне жетудің қажеттілігін
қамтамасыз етеді.
Мақсаты:
– мемлекеттік білім стандарты деңгейде білім, білік және дағдыларды
игерту;
– Математика пәнінің мазмұны арқылы танымдық және коммуникативтік іс-
әрекетке, өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу, сондай-ақ ата-
дәстүр, әдет-ғұрып, салт-сана, халықтық және ұлттық болмысты жалпы
адамзаттың мөдени мүраларымен үндестіру арқылы баланы түлға ретінде
қалыптастыру;
– оқушының ақыл-ойының математикалық стилін, интеллектуалдық және ерік пен
сезімге қатысты сапаларын дамыту;
– мектептің негізгі сатысында оқуға, меңгерген математикалық білімін
өмірде қолдануға жан-жақты дайыңдауды жүзеге асыру.
Міндеттері:
– баланың тұлға ретінде қалыптасуына, оқушының ақыл-ойын дамытуға,
интеллектуалдық және ерік пен сезімге қатысты белсенділігін
қалыптастыруға мүмкіндік туғызу;
– математиканың өмірде болып жатқан нақты қүбылыстарды жалпылауға жөне
қоршаған болмысты танып-білуге көмектесетін ғылым болып табылатыны туралы
түсініктердің қалыптасуына ықпал ету;
– оқушының өмір сүруіне және мектептің келесі деңгейінде оқуын жалғастыруы
үшін қажетті білім, білік және дағдыларды қалыптастыру.
Оқу бағдарламасы оқу материалының мазмұнын және пәннің құрылымын
іріктеудің төмендегідей негізгі ұстанымдарына сүйенеді: ғылымилық, білім
берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнаралық интеграция,
қолжетерлік, оқушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру.
Ғылымилық ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті өмірде және оқу
барысында ғылыми терминдер мен ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу
үшін қажетті жағдайлар жасауды көздейді.
Үздіксіздік ұстанымы мектепке дейінгі дайындық, бастауыш және негізгі
мектеп (Математика 5-6 сыныптар) математикасы курсындағы барлық мазмұндық-
әдістемелік желілердің ретімен дамуын қамтамасыз етеді, оқытудың
әдіснамасы, мазмұны, әдістемесі мен технологиясы деңгейінде оқытудың барлық
сатылары арасындағы сабақтастықты білдіреді.
Іс-әрекеттік ұстанымы математикалық ұғымдар мен амал-тәсілдерін саналы
әрі берік игеруге арналған негізді қамтамасыз етеді. Оқушыларды белсенді
оқу-танымдық іс-әрекетке тарту арқылы жаңа білімді ашуға, өзін-өзі
бағалау мен өз әрекетін бақылауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Пәнішілік интеграция ұстанымы математикалық білім беру мазмұнын
құрайтын сан және өрнек, теңдеулер мен теңсіздіктер, функциялар,
арифметикалық фигуралар және арифметикалық ұғымдарды өлшеу, ықтималдық
теориясы мен статистика элементтері деп аталатын мазмұндық желілер
арасындағы табиғи бірлікті қамтамасыз етеді. Пәнаралық интеграция әлемнің
біртұтас бейнесін оқушыларда қалыптастыруға мүмкіндік береді, олардың әр
түрлі оқу пәндердің өзара байланысын саналы түрде түсiнулерiне көмектеседі.
Осы ұстанымның маңызды компоненті қарым-қатынас жасаудың ерекше құралы
ретіндегі математикалық тілге үйрету болып табылады.
Қолжетерлік ұстанымы баланың жас ерекшелігін ескеруді және
психологиялық жағдай туғызуды, жетістікке жетуді, тілектес болуды көздейді,
бастауыш мектеп математикасын оқыту барысында оқушының жеке білім беру
траекториясы бойынша өз қозғалыс бағытын сезінуіне көмек береді.
Оқушының жеке ерекшеліктерін ескеру ұстанымы қиындық деңгейі әр түрлі
тапсырмаларды, оқытудың тұлғалық-маңызды мотивтерін қалыптастыратын өздік,
зерттеу және жобалық жұмыстарды қолдануды көздейді, тиімді оқыту
технологияларын және оларды бейімдеу деңгейін іріктеуге, әр түрлі іс-
әрекетті (жасау, түрлендіру, алгоритмдік және шығармашылық) ұйымдастыруға
мүмкіндік береді.
Шығармашылық ұстанымы оқушылардың өз бетімен стандартты емес,
шығармашылық, логикалық есептердің шешуін табу қабілеттерін қалыптастыруды,
жаңа амал-тәсілдерді ашуды, практикалық бағыттағы тапсырмаларды орындауды
көздейді.
Пән бойынша оқу жүктемесі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру
стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес 1-4 сыныптардағы
Математика пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136 сағат.
2 сынып - аптасына 4 сағат, барлығы 136 сағат.
3 сынып - аптасына 5 сағат, барлығы 170 сағат.
4 сынып - аптасына 5 сағат, барлығы 170 сағат.
Бастауыш сыныптардағы математиканың вариативті мектептік компоненті
пәнді тереңдете оқытуға бағытталған. Пәнді тереңдете оқыту математиканың
бастауыш курсының негізгі математикалық мазмұнын кеңейту арқылы мынадай
бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін: стандартты емес және қызықты
есептерді, қиындығы жоғары есептерді шешу; тиімді есептеу тәсілдері;
сандардың бөлінгіштігі; ықтималдықтар теориясы мен математикалық
статистиканың элементтері және т.б.
Вариативті оқушылық компоненті стандарт деңгейінде бағдарлама мазмұнын
меңгеру барысын түзетуді көздейді.
Бағдарлама бойынша 1-4 сыныпта математика сабағы аптасына –5
сағаттан, барлығы – 170 сағат өткізілуі тиіс.
Оқу жылы 1-4 сыныпта Мың көлеміндегі сандар. Мың көлеміндегі
сандарды қосу және азайту тақырыбын қайталаумен басталады, оған 4 сағат
уақыт бөлінеді.
Осыдан кейін бағдарлама бойынша Мың көлеміндегі сандарды көбейту
және бөлу тақырыбы басталады (22 сағат).
Бұл бөлімде амалдардың мән-мағынасы және атаулары (көбейту мен бөлу)
және олардың белгіленуі ("х және :" таңбалары); көбейту мен бөлу, өзара
кepi амалдар; бip амалдан (көбейту немесе бөлу) тұратын санды өрнек құру,
оқу, жазу және мәнін табу; көбейткіштер, бөлінгіш, бөлгіш; көбейтінді және
бөлінді; көбейтіндінің және бөліндінің мәні; көбейтудің (ауыстырымдылық,
терімділік, үлестірімділік) қасиеттері; көбейтуді және бөлуді тексеру;
қосындыны санға көбейту және бөлу; қалдықпен бөлу және оны тексеру
қарастырылады.
Сонымен қатар, келесі есептеу тәсілдері: еселеп қосу арқылы көбейту;
көбейтудің ауыстырымдылық қасиетіне негізделген көбейту; көбейтудің сәйкес
жағдайы туралы білімге негізделген бөлу; 0 мен 1 сандарының қасиеттеріне
негізделген көбейту және бөлу; амалдардың қасиеттеріне, яғни қосындыны
санға көбейту мен бөлуге негізделген көбейту және бөлу; бөліндінің мәнін
"сынап керу" тәсілімен табу қарастырылады.
Келесі бөлімде бағдарлама бойынша нөмірлеу мен арифметиканың Кестелік
көбейту және бөлу (55 сағат), ауызша көбейту және бөлу (50 сағат), жазбаша
көбейту және бөлу (29 сағат) тақырыптары беріледі. Бұл бөлімде бір таңбалы
сандарды көбейту кестесі және бөлудің сәйкес жағдайлары; көбейту мен
бөлудегі 0 мен 1 қасиеттері; нөлге бөлудің мүмкін еместігі; ондықтарды және
сәйкес ұғымдарды бip таңбалы санға ауызша көбейту және бөлу; ондықты
ондыққа ауызша бөлу; екі таңбалы санды бip таңбалы санға ауызша көбейту
және бөлу; екі таңбалы санды екі таңбалы санға "сынап керу" тәсілімен бөлу;
екі таңбалы санды бip таңбалы санға калдықпен бөлу; көбейтуге және бөлуге
берілген жай есептерді құру және шығару: бірдей қосылғыштардың қосындысын
табу, тиісінше және теңдей бөлу, саннан бірнеше есе артық немесе кем санды
табу, бip санның екінші саннан неше есе артық немесе кем екенін табу,
белгісіз көбейткішті, бөлгішті және бөлінгішті табу, санның үлесін табу
және үлесінің мөлшері бойынша санды табу, негізгі топтағы шамалар
арасындағы тәуелділік; өзара кepi жай есептер құру және шығару; жай
есептерді салыстыру және түрлендіру қарастырылады.
Сонымен бірге, қосу, азайту, көбейту және бөлуге берілген 23 амалмен
шығарылатын есептерді шешу; 23 амалмен шығарылатын есептерді салыстыру және
түрлендіру; үш таңбалы сандарды және сәйкес ұғымдарды бip таңбалы санға
көбейту және бөлу; есептеудің:
* 100 көлемінде орындалатын амалдарға келтірілетін;
* кестелік жағдайларға келтірілетін;
* сандардың разряд бірліктерін бip таңбалы санға көбейтуге және
бөлуге негізделген;
* қолайлы қосылғыштардың қосындысын санға көбейтуге және бөлуге
келтірілетін;
* жүздіктерді бip таңбалы санға көбейтуге және бөлуге негізделген;
* жүздіктерді ондықтарға келгіру аркылы көбейтуге және бөлуге
негізделген;
* сандарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz