“Delphi программалау ортасында графикалық компоненттерді пайдалану әдістемесі”

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Графикалық мүмкіндіктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.1 Қозғалысты программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Индикаторларды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.3 Қарапайым графиктерді сызу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
1.4 Функциялардың графиктері мен диаграммаларын сызу ... ... ... ... 11
ІІ. Мультимедиялық мүмкіндіктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
2.1 Animate компоненті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2 MediaPlayer компоненті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Дыбыс шығару. Дыбысты жазу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.4 Видеороликтер мен анимацияларды көру ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.5 Анимацияны құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
III. Объектілі. бағдарлы программалаудың элементтері ... ... ... ... ... 23
3.1 Объектілі.бағдарлы тәсілдердің негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
3.2 Protected және private нұсқаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.3 Полиморфизм және виртуалдық әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.4 Қолданушының компоненттерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40

Кіріспе
Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық құралдарды жасау - объектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына әкелді. Бұл ортада қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың кез келген саласындағы бизнес-программа, мультимедия, ойын, мәліметтер қоры сияқты өнімдерді құруға мүмкіндік беретін қазіргі заманғы ең қуатты программалау тілдірінің бірі болып табылады.
Программалау тілін жүзеге асыру саласындағы программа құрумен әлемге әйгілі Borland компониясы 1996 ж. Delphi жаңа буынының компиляторын шығарды. Бұл ең алдымен, Windows ортасында программа құрумен қатар, қосымша Pascal тілінің қуатты компиляторы болып табылады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi-дің 7 негізгі версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтаматсыз етудің тиімді өңдеу құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесіне “Rapid Application Development” жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өңдеуді программалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, программиске диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әртүрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерек қорларды басқару программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерек қорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, экраннан алып тастауға және олардың өлшемін өзгертуге болады. Delphi бір құжаттық орта, яғни бір мезгілде тек қана бір қосымшамен жұмыс атқаруға болады. Программалар жобасының атауы негізгі терезенің жоғарғы қатарында көрсетіледі. Терезелерді кішірейту, үлкейту, жабу әрекеттері осы әрекеттердің Windows ортасында орындалуымен бірдей болып келеді. Форманың терезесінен Unit кодына өту және одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады. Кейде Delphi жүктелгенде, Unit терезесі шығады. Сол жақтағы терезе Browser терезесі деп аталады және бұл терезе арқылы программаның құрылымымен танысуға болады.
Жалпы білім беретін орта мектептің жоғары сыныптарында информатика пәнін оқытуда, объектілік бағдарланған программалау негіздерін қарастырамыз. Object Pascal тілі – Delphi ортасындағы негізгі программалаушы құрал болып табылады. Бұл бөлімнің негізгі тақырыптарының бірі ішкі программалармен жұмыс істеу іскерліктері екендігі белгілі. Бұл тақырыпты меңгеру оқушыларға көбінесе қиындық туғызып отырады. Сондықтан теориялық мағлұматтар мен жаттығу есептерін тиянақты берудің оқу процесінде өзіміз қолданып жүрген тәсілін ұсынамыз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты, жалпы білім беретін орта мектептің жоғары сыныптарында информатика пәнін оқытуда, объектілік бағдарланған программалау негіздерін қарастырып, ішкі программалармен жұмыс істеу іскерліктерін үйрету. Теориялық мағлұматтар беріп, жаттығу есептерін оқу процесінде өзіміз қолданылып жүрген тәсілін ұсыну.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. В Фаронов. Объектно-риентированная среда Delphi. Версия 6. Учебное пособие. "Русская редакция", 2002.
2. Я. Н. Глинский, В. Е. Анохин, В. А. Ряжская – TURBO PASCAL 7.0 и Delphi. Учебное пособие. Москва – Санкт – Петербург-Киев. 2001.
3. Культин Н. Delphi 3. Программирование на Object Pascal. Санкт-
Петербург, 1998. -304 с.
4. Конопка Р. Создание оригинальных компонентов в среде ОеІрһі.Перс англ.Рей.К.:НИПФ «Диа Софт ЛТД», 1996. -152 с.
5. Орлик С.В. Секреты Delphi на примерах. М.: Бином, 1996. - 136 с.
6. Нурбекова Ж. Практикум решения задач на Delphi 5.O. Учебно-
методическое пособие. Павлодар, 2001. -106 с.
7. Халықова К.З. Паскаль тілінде программалау. Оқу құралы. Абай ат.ҚазҰПУ. Алматы, 2002. -2106.
8. Дудина И.П. Построние графиков функций в Delphi. Информатика и образование. №6, 2003, стр.27-31.
9. Давыдова Е.В., Скородумов И.А., Балаханов В.А. Создание базовых элементов интерфейса Windows программы в среде Delphi.
Информатика и образование. №4,5,6. 2002.
10. Халықова К.З., Ануарбекова Г.Ж. Object Pascal тілі. Delphi ортасы. Оқу әдістемелік құрал. – Алматы: Абай ат.ҚазҰПУ, 2008. – 220 бет.
11. Б. Д. Сыдықов, Ш. Т. Шекербекова, Н. И. Культин - Delphi ортасында бағдарламалау практикумы. Алматы, 2005

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI

Қазақ мемлекеттiк қыздар педагогикалық университеті

Физика-математика факультетi

ИНФОРМАТИКА ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ МАТЕМАТИКА КАФЕДРАСЫ

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: “Delphi программалау ортасында графикалық компоненттерді
пайдалану әдістемесі”

Қорғауға жiберiлдi Орындаған: Баймұханмедова А.
" " 2009ж. 5-курс (5-жылдық)
кафедра меңгерушiсi 050111-Информатика мамандығы
тех.ғ.к., доцент сырттай бөлiмнiң студентi
Г.И.Салғараева Ғылыми жетекшiсі: тех.ғ.д., профессор
__________________ Р.Б.Баймахан_______________

Алматы, 2009ж.
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... 3
І. Графикалық 5
мүмкіндіктер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
1.1 Қозғалысты программалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Индикаторларды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.3 Қарапайым графиктерді сызу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
1.4 Функциялардың графиктері мен диаграммаларын сызу ... ... ... ... 11
ІІ. Мультимедиялық мүмкіндіктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
2.1 Animate компоненті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2 MediaPlayer компоненті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Дыбыс шығару. Дыбысты жазу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.4 Видеороликтер мен анимацияларды көру ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.5 Анимацияны құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
III.Объектілі- бағдарлы программалаудың элементтері ... ... ... ... ... 23
3.1 Объектілі-бағдарлы тәсілдердің негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
3.2 Protected және private нұсқаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.3 Полиморфизм және виртуалдық әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.4 Қолданушының компоненттерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40

Кіріспе

Есептеуіш техниканың қарқынмен дамуы тиімді программалық құралдарды
жасау - объектілі бағдарланған программалау жүйелерінің жасалуына әкелді.
Бұл ортада қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың кез келген
саласындағы бизнес-программа, мультимедия, ойын, мәліметтер қоры сияқты
өнімдерді құруға мүмкіндік беретін қазіргі заманғы ең қуатты программалау
тілдірінің бірі болып табылады.
Программалау тілін жүзеге асыру саласындағы программа құрумен әлемге
әйгілі Borland компониясы 1996 ж. Delphi жаңа буынының компиляторын
шығарды. Бұл ең алдымен, Windows ортасында программа құрумен қатар, қосымша
Pascal тілінің қуатты компиляторы болып табылады.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi-дің 7 негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi 7 версиясында өте
көп өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтаматсыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесіне “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өңдеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін
өзіне алады да, программиске диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу
функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге
бағдарлы тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal
жалғасы) жатады. Delphi әртүрлі программаларды құруға мүмкіндік береді:
қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерек қорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерек қорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Негізгі терезеден басқа терезелерді жылжытуға, экраннан алып тастауға
және олардың өлшемін өзгертуге болады. Delphi бір құжаттық орта, яғни бір
мезгілде тек қана бір қосымшамен жұмыс атқаруға болады. Программалар
жобасының атауы негізгі терезенің жоғарғы қатарында көрсетіледі.
Терезелерді кішірейту, үлкейту, жабу әрекеттері осы әрекеттердің Windows
ортасында орындалуымен бірдей болып келеді. Форманың терезесінен Unit
кодына өту және одан кері өту F12 пернесі арқылы орындалады. Кейде Delphi
жүктелгенде, Unit терезесі шығады. Сол жақтағы терезе Browser терезесі деп
аталады және бұл терезе арқылы программаның құрылымымен танысуға болады.
Жалпы білім беретін орта мектептің жоғары сыныптарында информатика
пәнін оқытуда, объектілік бағдарланған программалау негіздерін
қарастырамыз. Object Pascal тілі – Delphi ортасындағы негізгі
программалаушы құрал болып табылады. Бұл бөлімнің негізгі тақырыптарының
бірі ішкі программалармен жұмыс істеу іскерліктері екендігі белгілі. Бұл
тақырыпты меңгеру оқушыларға көбінесе қиындық туғызып отырады. Сондықтан
теориялық мағлұматтар мен жаттығу есептерін тиянақты берудің оқу процесінде
өзіміз қолданып жүрген тәсілін ұсынамыз.
Дипломдық жұмыстың мақсаты, жалпы білім беретін орта мектептің жоғары
сыныптарында информатика пәнін оқытуда, объектілік бағдарланған
программалау негіздерін қарастырып, ішкі программалармен жұмыс істеу
іскерліктерін үйрету. Теориялық мағлұматтар беріп, жаттығу есептерін оқу
процесінде өзіміз қолданылып жүрген тәсілін ұсыну.

І. Графикалық мүмкіндіктер

1.1. Қозғалысты программалау.

Қозғалысты еліктету немесе анимация эффектін көрсету негізгі үш
қадамдың орындалуымен қамтылады:

Объектіні экран бетіне шығару (кейде шағын үзіліс орнатылғаны жөн);

Объектіні экраннан алып тастау;

□ Объектіні басқа жерге шығару.

Диаграмма және график салу

Диаграмма мен график сандық берілгендерді ұғынуды жеңілдетуге
бейімделген және Delphi ортасы олармен жұмыс атқаратын компоненттерімен
қамтылған. Диаграммаларды екі топқа бөлуге болады:
□ Индикаторлар;
□ Күрделі диаграммалар және графиктер.

1.2. Индикаторларды пайдалану

Индикатор жалпы диаграмманың қарапайым түріне жатады және ол арқылы
кейбір ұзақ уақыт орындалатын іс-әрекет (мысалы, дискетті форматтау, файлды
көшіру, т.с.с.) процестердің көрінісін мәтіндік және графикалық түрде
бейнелеуге арналған.

Delphi ортасы жұмыстың орындалуын көрсететін ProgressBar және Gauge
компоненттерін ұсынады.
ProgressBar ортаның Win32 парағында орналасқан, бұл компонент белдеу
түрінде болып, кейбір ұзақ уақыт орындалатын іс-әрекеттің көрінісін экран
бетіне шығарады.

Delphi ортасының Win32 парағы
ProgressBar компонентінің индикация өрістері мен реңінің түсін
өзгертетін қасиеттері жоқ, сондықтан бұл параметрлер контейнер
параметрлерімен анықталады. Әдетте графикалық белдеу көк түспен боялады.
ProgressBar компонентінің келесі қасиеттерін негізгі деп санайды:
□ Min және Max - индикатордың алғашқы және соңғы мәндерінің
аралығын анықтайды. Келісімше Min=0%, Max=100% деп саналады.
□ Position - орындалған іс-әрекеттің салыстырмалы көлемін Min және Max
мәндеріне сәйкес анықтайды. Мысалы, Min=0, Max=80 деп көрсетілсе, онда
Position-ның 20 деген мәніне сәйкес орындалған жұмыстың көлемі 25% деп
саналады.
□ Step - индикатордың көлемі өскендегі позицияның қандай мәнге өсіп
отыратынын анықтайды.
Индикатордың позициясын программада көрсетуге болады, мысалы:
ProgressBar1. Position:=35;
ProgressBar-ның элементінің позициясын StepIt (өсімшесі Step) және
StepBy (Delta:Integer) (өсімшесі Delta) процедуралары арқылы өзгертуге
болады. Мысалы, ProgressBar1.StepBy (13).
Бұл оператор бойынша ProgressBar1-дің индикаторы 13-ке өсіп отырады.
ProgressBar1 компонентінің Caption немесе Text қасиеттері жоқ
болғандықтан, жұмыс атқару индикаторын жазумен қамту үшін, Label
компонентін қолдануға болады.
Samples парағында орналасқан Gauge элементі қарапайым диаграммаларды
шығаруда қолданылады. Gauge компоненті арқылы белгілі бір параметрдің мәнін
пайызға сәйкестеп, лайықтап шығарады.
Kind қасиеті шығарылатын диаграмманың түрін анықтайды және оның мәні
келесідей бола алады :
□ GkHorizontalBar - көлденең төртбұрыш;
□ gkVerticalBar - тік төртбұрыш;
□ gkPie - сектор;
□ gkNeedle - спидометр;
□ gkText - тек қана мәтін.

Диаграмма түрлері
BorderStyle - жиектерінің түрі bsSingle деп анықталса, онда
жиегі жіңішке сызықпен салынады. Егер bsNone деп анықталса - жиегі
болмайды. ForeColor - индикатордың түсін, BackColor диаграмманың
индикатордан бос аймағының түсін, Progress - параметр мәнін пайызға
сәйкестеп анықтайды.
MinValue және MaxValue - параметрдің ең кіші және ең үлкен
мәндерін анықтайды (әдетте ол мәндер - 0% және 100% ).
Мысалы, бейнетаспаны ойнау Animate компоненті арқылы іске асырылады.
Бұл компонент тек тығыздалмаған графикалық бейне бөлігін ойнауға
бейімделген. Осы әрекеттің орындалуын графикалық түрде ProgressBar
компоненті арқылы көрсетуге болады.

График және диаграмма

Chart компоненті әртүрлі күрделі диаграммаларды салуда қолданылады.
Бұл компоненттің құрамындағы көптеген қасиеттері өздері объект ретінде
анықталған және олардың ішкі қасиеттері болады.

-

Additional парағының Chart компоненті
Тәжiрибеде Chart компонентінің параметрлерін анықтау әрекеттері
Editing Chart редакторының терезесінде анықталады. Ол терезені шақыру үшін
формадағы TСhart терезесiн екі рет сырт еткізіңіз немесе тышқанның оң жақ
батырмасын басқандағы Edit Chart опциясын таңдаңыз. Ашылған редактордың
терезесіндегі Series параметрінде Add батырмасын басу арқылы
диаграмманың немесе графиктің түрін анықтауға болады.
Берілгендердің шығар көзі Series= Data Source парағында анықталады.
Егер берілгендердің жиыны қосымшаның орындалу барысында қалыптастандырылса,
онда No data деп көрсету керек.
DBChart және QRChart компоненттерінің шығар көзін Table - кесте деп
анықтауға болады.
Диаграмма құрылғандағы пайдаланылатын берілгендердің мәндерін басқару
үшін Add, Delete, Clear әдістері қолданылады.
Add (Const AValue :Double; Const ALabel:String; Acolor:Tcolor): LongInt
функциясы Avalue параметрімен анықталған мәнді диаграммаға қосады.
Диаграмма шығарылғанда, Alabel - мәндің атын, ал Aсolor - оның түсін
анықтайды.
Delete (ValueIndex:LongInt) процедурасы ValueIndex нөмірімен анықталған
мәнді жояды. Жалпы барлық мәндерді жою үшін Clear процедурасы қолданылады.
Delphi ортасы схемаларды, сызбаларды, түрлі иллюстрацияларды экранға
шығаратын программаларды неғұрлым қарапайым жолмен құруға мүмкіндік береді.

Графикалық элементтер объекттің үстінгі жағында шығарылады (формалар
немесе Image компоненті), бұған Canvas қасиеттері сәйкес келеді. Объектінің
бетіне графиктік элементтерді (түзу сызық, шеңбер және т.б.) шығару үшін
осы объектінің Canvas қасиетін қолдану әдісін пайдаланамыз.
Мысалы, form1.Canvas.Restangle (10, 10, 100, 100);
Бет (Холст)
Қарапайым графиктерді шығару әдісінде сурет салуға болатын абстрактты
бет (холст) ретінде Canvas қасиеттері қарастырылады. Бұл бет (холст) жеке
нүктелерден – пиксельдерден тұрады, олардың әрқайсысы көлденең (х) және тік
(у) координаталар арқылы анықталады.

Қарандаш және қылқалам

Қарапайым графиктерді бет (холст) бетіне салуды қамтамасыз ететін
әдістер үшін, қарандаш және қылқалам қолданылады: қарандашты түзулер мен
контурларды сызуға қолданады, ал қылқаламды аймақтарды шекаралық контурмен
бояуға қолданады.
Графиктерді бетке (холстқа) шығаратын арнайы қарандаш және қылқаламға
Pen (қарандаш) Brush (қылқалам) қасиеттері сәйкес келеді, бұлар TPen және
TBrush типтерін көрсетеді. Осы объектілердің қасиеттерінің мәні шығарылатын
графикалық элементтердің түрін анықтайды.
TPen объектісінің мынадай қасиеттері бар:
Color – түзудің түсі (контуры);
Width – түзудің қалындығы (пиксель бойынша);
Style – түзудің түрі.
Pen.Color қасиетіннің мәні ретінде мынадай атаулы тұрақтыларды
қолдануға болады (TColor): clBlack, clOlive, clGray, clBlue, clMaroon,
clNavy, clSilver, clAqua, clGreen, clPurple, clRed, clWhite.
Pen.Style қасиеті мынадай мәндерді қабылдайды:
psSolid – біркелкі түзу;
psDash – пункттирлік түзу, ұзын штрихтар;
psDot – пункттирлік түзу, қысқа штрихтар;
psClear – түзу көрінбейді.
Егер Pen.Width қасиетінің мәні бірден үлкен болса, онда пункттирлік
түзулер біркелкі түзулер болып шығады.
Қылқалам (Canvas. Brush) тұйық аймақтарды сызатын және сол облыстарды
бояуды қамтамасыз ететін әдіс ретінде қолданылады. Қылқалам объект сияқты
екі қасиетке ие:
Color – тұйық облысты бояйтын түс;
Style – аймақты толықтыру стилі (типі).
Brush.Color қасиетінің мәні ретінде жоғарыда айтылып өткен TСolor
типті атаулы тұрақтылардықолдануға болады.
Brush.Style қасиеті мындай мәндерді қабылдайды :
bsSolid – біркелкі бояу;
bsClear – облыс болмайды;
bsHorizontal – көлденен штрих;
bsVertical – тік штрих;
bsFDiagonal – ілгері қарай көлбеген диагоналдық штрих.

Мәтінді шығару

Графикалық объекттің бетіне мәтін шығару үшін TextOut әдісі
қолданылады. Осы әдістің шақыру нұсқауы жалпы жағдайда мынадай түрде
болады:
Объект.Canvas. TextOut(x, y, Текст);
Мұндағы х, у – шығатын мәтіннің координат нүктелері; Текст – айнымалы
немесе символдық типті тұрақты (шығарылатын мәтін).
TextOut әдісімен шығарылатын мәтін облысының оң жақ шекара
координаттарын, PenPos қасиетін пайдыланып алуға болады, мысалы:
TextOut(PenPos.x, PenPos.y, (‘руб.’);

4 Қарапайым графиктерді сызу әдістері

LineTo әдісі түзуді қарандаштың ағымдағы орнынан координатасы
көрсетілген нүктеге дейін сызады.
Объект.Canvas.LineTo(х, у);
MoveTo әдісі қарандашты белгіленген нүктеге апарады:
Объект.Canvas.MoveTo(х, у);
Ellipse әдісі эллипс сызады (жеке жағдайда, шеңбер – параметр
мәндеріне тәуелді болады):
Объект.Canvas.Ellipse(x1, y1, x2, y2);
Мұндағы х1, у1, х2, у2 – ішіне эллипс сызылатын тіктөртбұрыш
координаттары.
Arc әдісі доға сызады:
Объект.Canvas.Arc(x1, y1, x2, y2, х3, у3, х4, у4);
Мұндағы х1, у1, х2, у2 – эллипс параметрлері, эллипс бөлігі яғни
сызылатын доға болады.
Rectangle әдісі тіктөртбұрыш сызады:
Объект.Canvas.Rectangle (x1, y1, x2, y2);
Мұндағы х1, у1 және х2, у2 – сол жақ үстінгі және оң жақ астынғы
тіктөртбұрыш бұрыштарының координаттары.
FillRect әдісі Brush.Color қасиеті арқылы берілген түсімен
тіктөртбұрышты бояйды. Бұл әдістің бір ғана параметрі бар, бұл
структуранының TRect типі. Мысалы:
var
R :Rect(20, 20, 150, 150);
with Canvas do
begin
Brush.Color:=clRed;
FillRect(R);
end;
end;
Canvas объектінің қасиеттері
Айтып кеткендей, программа орындайтын графиктерді бетке шығару үшін
Canvas қасиеті келеді. Canvas объектісінің Pixels қасиетін пайдалана
отырып, графикалық беттің кез келген нүктесін қажетті түске бояуға болады.
Мысалы, нұсқауы
Form1.Canvas.Pixels[10, 10] :=clRed;
форм бетіндегі нүктені қызыл түске бояйды.
Мысал1. Форма бетіне олимпиядалық жалау суретін салайық. Объектіні Image
компонентінің үстіне шығарамыз. Формаға Image, button1 компоненттерін
орналастырамыз. Button1 компонентінің Caption қасиетіне сурет салу мәнін
енгіземіз. Button1 компонентінің Onclick оқиғасын құрамыз. Коды:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
begin
with Image1.canvas do
begin
pen.Width:=1;Pen.Color:=clblack;
brush.Color:=clcream;Rectangle(30,3 0,150,115);
pen.Width:=2;brush.Style:=bsclear;
Pen.Color:=clblue;ellipse(40,40,80, 80);
Pen.Color:=clblack;ellipse(70,40,11 0,80);
Pen.Color:=clred;ellipse(100,40,140 ,80);
Pen.Color:=clyellow;ellipse(55,65,9 5,105);
Pen.Color:=clgreen;ellipse(85,65,12 5,105);
end;
end;

1 Функциялардың графиктері мен диаграммаларын сызу

Sin (K* pi10 ) функциясы берілген, K=0...20. Функцияның графигін салайық
(4 - сурет).
Функцияның графигін сызу үшін
Chart1.SeriesList[0]. AddXY(k,
( sin(k*pi10)),' ', clGreen) оперторын қолдануға болады.
unit Graf_sin_s;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs,
TeEngine, Series, ExtCtrls, TeeProcs, Chart;
type
TForm1 = class(TForm)
Chart1: TChart;
Series2: TLineSeries;
procedure FormActivate(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.DFM}
procedure TForm1.FormActivate(Sender: TObject);
var k: integer;
begin
for k:=0 to 20 do
Chart1.SeriesList[0]. AddXY(k,(sin(k*pi10)),' ', clGreen);end;
end.

Синус функциясының графигі

ІІ. Мультимедиалық мүмкіндіктер

TMediaPlayer - компоненті әртүлі мультимедиялық құрылғылардан:
компакт дискілері, дыбыстық карталары және т.б. тұрады. TmediaPlayer
компонентінің бірнеше батырмалары бар, олар өздеріне тиісті қызметтерін
атқарады.
Windows жүйесінің бүкіл қосымшаларында өзінің дербес менюі болады. Меню
қолданушылық интерфейсінің тараған түрінің бірі, ол функциональды
қасиеттері бойынша біріктірілген пункттер тізімі болып келеді, олардың
әрқайсысы команда немесе іштей менюді көрсетеді. Қосымшада бір басты меню
және бірнеше контекстік меню болады. Негізгі меню бүкіл қосымшаны
басқаруға, контекстік менюдің әрқайсысы жеке интерфейстік элементі
басқаруға арналған.

2.1. Animate компоненті
Animate компоненті Win32 парағында орналасқан, ол кадрлары AVI-
файлында орналасқандар үшін анимацияны шығаруға мүмкіндік береді.

Animate компонентінің белгісі
Animate компоненті формаға әдеттегідей қосылады. Компонентті формаға
орналастырғаннан кейін оның қасиеттерін қою керек:
Animate компонентінің қасиеттері
Қасиет Қызметі
Name Компоненттің аты.
FileName Компоненттің көмегі арқылы бейнеленетін анимация
орналасқан AVI-файлының аты.
StartFramАнимацияның бейнеленуі басталатын кадрдың нөмірі
e
stopFrameАнимацияның бейнеленуі аяқталатын кадрдың нөмірі
Activate Анимация кадрларының бейнелену процессінің активтену
белгісі
Color Анимация іске қосылатын компоненттің фонының түсі
RepetitioАнимацияның қайталану саны
ns

Чтобы увидеть, что находиться в AVI-файлда не нәрсе бар екендігін көру
үшін Windows-тан қажетті буманы ашып AVI-файлын көрсетіп жанама менюден
Свойства командасын таңдап алу керек:

Сводка парағында AVI-файлы
туралы ақпарат шығады

Просмотр анимации
программасының формасы
Келесі программа Animate компонентінің қолдануына мысал келтірілген:
Animate1 компонентінің қасиеттері
Қасиеттер Мәні
FileName bart.avi
Active False
Transparent True
unit ShowAVI_;

interface

uses
Windows, Messages, SysUtils,
Classes, Graphics, Controls,
Forms, Dialogs, StdCtrls, ComCtrls, ExtCtrls;

type
TForm1 = class(TForm)
Animate1: TAnimate;
Animate компоненті
Button1: TButton; Пуск-Стоп батырмасы
Button2: TButton; келесі кадр
Button3: TButton; алдыңғы кадр
RadioButton1: TRadioButton;
барлық анимацияны қарап шығу
RadioButton2: TRadioButton;
әр кадр бойынша қарап шығу

procedure Button1Click(Sender: TObject);

procedure Button2Click(Sender: TObject);

procedure Button3Click(Sender: TObject);

procedure RadioButton1Click(Sender: TObject);

procedure RadioButton2Click(Sender: TObject);

private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations )

end;

var Form1: TForm1; форма
CFrame: integer;

implementation {$R *.DFM}

procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
begin
if CFrame = 1 then
Button2.Enabled := True;
if CFrame Animate1.FrameCount then begin
CFrame := CFrame + 1;
Animate1.StartFrame := CFrame;
Animate1.StopFrame := CFrame;
Animate1.Active := True;
if CFrame = Animatel.FrameCount
then Button2.Enabled:=False;
end;
end;

procedure TForm1.Button3Click(Sender: TObject);
begin
if CFrame = Animate1.FrameCount
then Button2.Enabled := True;
if CFrame 1 then begin
CFrame := CFrame — 1;
Animate1.StartFrame := CFrame;
Animate1.StopFrame := CFrame;
Animate1.Active := True;
if CFrame = 1 текущий кадр — первый
then Form1.Button3.Enabled := False;
end;
end;

procedure TForml.RadioButtonlClick(Sender: TObject);
begin
Buttonl.Enabled:=True;

Form1.Button3.Enabled:=False ;
Form1.Button2.Enabled:=False;
end;

procedure TForm1.RadioButton2Click(Sender:TOb ject);
begin
Button2.Enabled:=True;
Buttons.Enabled:=False
Buttonl.Enabled:=False; end;

procedure TForm1.ButtonlClick(Sender: TObject);
begin
if Animate1.Active = False
then begin
Animate1.StartFrame:=l;

Animate1.StopFrame:=Animate1.FrameC ount;
Animate1.Active:=True;
Button1.caption:='Стоп';
RadioButton2.Enabled:=False;
end
else
begin
Animate1.Active:=False;
Button1.caption:='Пуск';
RadioButton2.Enabled:=True;
end;
end;

end.

comonAVi қасиетінің мәндері анимацияны анықтайды
Мән Анимация Процесс
АviCopyFiles Файлды көшіру
AviDeleteFil Файлды алып тастау
e
aviRecycleFi Файлды корзинаға алып
le тастау

2.2. MediaPlayer компоненті
MediaPlayer компонентінің белгісі System парағында орналасқан. Ол
видеороликтерді, дыбысты және ды быспен байланысқан анимацияны шығаруға
мүмкіндік береді.

MediaPlayer компонентінің белгісі
.

MediaPlayer компоненті
MediaPlayer компонентінің батырмалары

Батырма Белгіленуі Атқаратын қызметі
Шығару btPlay Дыбыс немесе аудионы шығару
Пауза btPause Шығаруды уақытша тоқтату
Стоп btStop Шығаруды тоқтату
Келесі btNext Келесі кадрге көшу
Алдыңғы btPrev Алдыңғы кадрге көшу
Қадам btStep Келесі дыбыстық фрагментке көшу, мысалы
CD-дегі келесі әнге көшу
Назад btBack Алдыңғы дыбыстық фрагментке көшу, мысалы
CD-дегі алдыңғы әнге көшу
Жазу btRecord Жазу
АшуЖабу btEject Компьютердің CD-дисководын ашу немесе
жабу

2.3. Дыбысты шығару
Дыбыстық фрагменттер WAV кеңейтілуі бар файлдарда орналасқан. Мысалы,
C:\Winnt\Media каталогында Windows стандартты дыбыстары бар файлдарды
табуға болады.
Келесі программа WAV-файлдарда орналасқан дыбыстық фрагменттерді
шығару үшін ediaPiayer компонентін пайдалану мүмкіндігін көрсетеді.
Microsoft Windows-тың дыбыстары программасының формасы

MediaPlayer1 компонентінің қасиеттерінің мәндері

Компонент Мәні
DeviceType DtAutoSelect
FileName C:\Winnt\Media\3вук Microsoft.wav
AutoOpen True
VisibleButtons . btNextFalse
VisibleButtons .btPrev False
VisibleButtons . btStepFalse
VisibleButtons . btBackFalse
VisibleButtons . False
btRecord
VisibleButtons .btEjectFalse

Листинг:
unit WinSound_; interface
uses
Windows, Messages, SysUtils,
Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, StdCtrls, MPlayer;
type
TForm1 = class(TForm)
MediaPlayerl: TMediaPlayer; медиаплеер
Label1: TLabel;
ListBox1: TListBox;
Label2: TLabel;
procedure FormActivate(Sender: TObject);
procedure ListBoxlClick(Sender: TObject);
procedure MediaPlayerlClick(Sender: TObject; Button: TMPBtnType;
var DoDefault: Boolean); private
{ Private declarations } public
{ Public declarations } end;
const
SOUNDPATCH='с:\winnt\media\';
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.DFM}
procedure TForm1.FormActivate(Sender: TObject);
var
SearchRec: TSearchRec;
begin
Form1.MediaPlayer1.Play ;

if FindFirst(SOUNDPATCH+'*.wav', faAnyFile, SearchRec) =0 then
begin

Form1.ListBox1.Items.Add(SearchRec. Name) ;

while (FindNext(SearchRec) = 0) do
Form1.ListBox1.Items.Add(SearchRec. Name);
end;
end;

procedure TForm1.ListBoxlClick(Sender: TObject);
begin

Label2.Caption:=ListBox1.Items[List Box1.itemlndex];

procedure TForm1.MediaPlayerlClick(Sender: TObject; Button: TMPBtnType;
var DoDefault: Boolean); begin
if (Button = btPlay) and (Label2.Caption '') then
begin

with MediaPlayerl do begin
FileName:=SOUNDPATCH+Label2.Caption ;
Open;
end;
end;
end;
end.
Дыбысты жазу
Дыбыстық фрагментті алу үшін Windows-тың құрамындағы Звукозапись
программасын пайдалануға болады. Ол үшін Пуск Программы Стандартные
Развлечения Звукозапись командаларын таңдак керек.

Звукозапись
программасының диалогтық терезесі
WAV-файл келесі түрде құрылады. Алдымен дыбыстың қайнар көзін анықтау
керек. Ол үшін Параметры менюінен Свойства командасын алып Регулятор
громкости таңдау керек. Сонан соң Запись айырғышын таңдап Отображаемые
регуляторы громкости тізіміндегі керекті сигналдарды орнату үшін
жалаушаларды таңдау керек. Енді дыбысты жазуға көшуге болады.

Свойства диалогтық терезес

Уровень записи диалогтық терезе
Чтобы записать музыкальный или речевой фрагмент, надо запустить
программу Звукозапись, активизировать диалоговое окно Уровень, выбрать
устройство-источник звука,

Процессті тоқтату үшін Стоп батырмасын басу жеткілікті.

2.4. Видеороликтер мен анимацияны қарап шығу

MediaPlayer-ді қолдану программасының терезесі
MediaPlayer1 компонентінің қасиеттерінің мәні
Қаситет Мән
Name MediaPlayer1
FileName delphi.avi
DeviceType dtAVIVideo
AutoOpen True
Display Panel1
Visible False

Листинг:
uses
Windows, Messages, SysUtils,
Classes, Graphics, Controls,
Forms, Dialogs, MPlayer, StdCtrls, ExtCtrls;
type
TForm1 = class(TForm)
Label1: TLabel; Panel1: TPanelButton1: TButtonMediaPlayer1: TMediaPlayer;
procedure ButtonlClick(Sender: TObject);
procedure FormCreate(Sender: TObject);
private
{ Private declarations ) public
{ Public declarations } end;
var
Form1: TForm1 ;
implementation
($R *.DFM}
procedure TForm1.ButtonlClick(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.Play;
end;
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.DisplayRect:=Rect(0,0, 60,60);
end;
end.

5. Анимацияны құру

Мысал:

Дельфи храмының эскизі

1

2

3

4

5

6

7 ...

37
Бұл есепті шешу үшін Macromedia Flash 5 программасын қолдануға болады.

Movie терезесі

Movie Propertiesтерезесіндегі мінездемелер
Бірінші кадрды жәй ғана салу керек. Ол үшін : қарындаш, өшіргіш сияқты
стандартты құралдарды пайдаланса жеткілікті. .
Келесі кадрды құру үшін Insert менюінен Keyframe командасын таңдау
керек. Нәтижесінде алдыңғы кадрге келесі кадр қосылады. Енді екінші кадрды
салуға болады. Тура осылайша келесі кадрлер құрылады.
Шығарылатын анимация дыбыспен байланысуы үшін алдыменен сәйкес
дыбыстық файлды қолдануға мүмкіншілік алк керек. Ол үшін File менюінен
Import командасын таңдап алу керек те оны дыбыстық файлдың проектіне қосу
керек.:

Дыбыстық файлды импорттау
Сонан соң Timeline терезесінде кадрды таңдап алу керек. Количество
повторов нужно ввести в поле Loops өрісінде қайталану санын көрсету керек.

Анимация мысалы

Export Windows AVI терезе
III. Объектілі - бағдарлы программалаудың элементтері
3.1 Объектілі- бағдарлы тәсілдердің негіздері.

Объектілі - бағдарлы (ОББ) тәсілдерінің негізінде берілгендерді және
оларға орындалатын іс - әрекеттердің жиынын бір құрылымға біріктіру ойы
жатыр. Берілгендерді өрістерi, орындалатын әрекеттерді іске асыратын ішкі
программаларды әдістері деп атайды.
Object Pascal құрамына өрістерді, әдістерді және қасиеттерді
біріктіретін арнайы түр - класс ендірілген. Класс құрамына берілгендер мен
берілгендерге орындалатын әрекеттер жиыны кіреді.
ОББ тәсілдері инкапсуляция, иемдену және полиморфизм ұғымдарына
негізделген.
Инкапсуляция, дегеніміз - берілгендерді оларды басқаратын процедура
және функциялармен қатар қолдану. Осындай қатарластырудың нәтижесінде
берілгендердің жаңа түрі - объект пайда болады.
Иемдену - алдын ала анықталған объектілерді пайдалану арқылы олардың
туындыларын құрастыру мүмкіндігі. Кез келген класс алғы буын класының
туындысы ретінде анықталуы мүмкін. Осындай туынды алғы буынның өрістерін,
әдістерін және қасиеттерін иемденеді. Осы сәтте иемденген берілгендерді,
әдістерді және қасиеттерді анықтаудың қажеті жоқ, оларды бірден
пайдалануға болады.
Полиморфизм - кластың барлық объектілеріне қолдануға болатын аты бірдей
әрекетті анықтаудың мүмкіндігі, сонымен бірге әр объект осы әрекетті өзінше
орындайды. Объектке - бағдарлы тәсілдері айтарлықтай күрделі есептердің
программаларын құрастыруды жеңілдетеді және программаның кодын қайталап
қолдануға мүмкіндік туғызыды.

Кластың құрылымы және оны жариялау

Жалпы ОББ тәсілдерінің ерекшелігі - алдын ала құрылып қойылған
объектілерді қолдану және де сол объектілердің көптеген туындыларын
пайдалану болатындығы.
Кластың құрамындағы өрістер кез келген түрде болуы мүмкін. Кластың
құрылымы арнайы бекітілген Class сөзімен басталады, сонан кейін жақшада
осы кластың тікелей алғы буыны көрсетіледі. Ары бөлек жол түрінде өрістері,
әдістері және қасиеттері келтіріледі және соңында End тұрады.
Классқа сәйкес типті объекті тип деп атайтын боламыз:
type
TMyObject = class(TObject)
MyField: Integer;
function MyMethod: Integer;
end;
Объект

Объектке жадыдан орын бөлу арнайы кластың құрастырушы әдісі арқылы
орындалады, әдетте оның аты Create. Құрастырушының маңызын және бет
алысын көрсету үшін кластың сипттамасында procedure сөзінің орнына
Consructor деген сөзді көрсетеді.

Мысалы, жоғарыдағы сипаттаманы өзгертейік:
TPerson = class TPerson - кластың аты

Private

Fname: integer; 1 - ші өрісінің аты

Faddress: string[35]; 2 - ші өрісінің аты

Constructor Create; құрастырушы

Public

Procedure Show; Show - әдісі
End;

Объектілер қалай құрылады және жойылады?

Объект конструктор деп аталатын арнайы тәсілдің негізінде пайда болады
да, басқа бір тәсіл- деструктордың көмегімен жойылады:

AMyObject := TMyObject.Create;

{ құрылған объектіге қолданылатын амалдар }
...

AMyObject.Destroy;

Класстың бірнеше конструкторы болуы мүмкін. Конструктордың жалпы аты
create. Деструктордың типтік аталуы — Destroy.

type
TMyObject = class(TObject)
MyField: Integer;
Constructor Create;
Destructor Destroy;
Function MyMethod: Integer;
end;
Өрістер, қасиеттер және тәсілдер

Класстың өрістері - класстың ішінде сипатталған айнымалылар. Олар
класстың объектісінің жұмысы барысында деректерді сақтауға арналған.

Класстың сипаттамасында өрістер тәсілдер мен қасиеттерден бұрын
келуі керек.

Әдетте өрістер класстың ішіндегі операциялардың орындалуын
қамтамасыз ету үшін қолданылады.
Деректер алмасу үшін класста қасиеттер қолданылады. Қасиеттерді
сипаттау үшін класста property сөзі қолданылады.

Мысалы, қосымша терезесіндегі қарапайым батырманың түс, өлшем,
алатын орны сияқты қасиеттері болады.
Қасиеттер сыртқы ортамен дерек алмасуды қамтамасыз етеді.

Сондықтан оның мәнін пайдалану үшін класстың арнайы тәсілдері
пайдаланылады.

Әдетте қасиет үш элемент арқылы анықталады: өріс және оқужазуды
жүзеге асыратын екі тәсіл:
type
TAnObject = class(TObject)
function GetColor: TSomeType;
procedure SetColor(ANewValue:
TSomeType);
property AColor:
TSomeType read GetColor write
SetColor;
end;

Егер қасиет тек оқылатын немесе жазылатын болса, онда оның
сипаттамасында сәйкес тәсіл жазыла алады:

type
TAnObject = class(TObject)
property AProperty: TSomeType
read GetValue;
end;

Объектінің берілгендеріне орын бөлу - құрастырушы Create әдісін
қолданудың нәтижесін меншіктеу арқылы орындалады, мысалы:
Proff:=TPerson.Create;
proff объектінің берілгендеріне қажетті орын бөлу
Сонымен қатар, Consructor көмегімен объектінің берілгендеріне бастапқы
мәндерін меншіктеуге, яғни объектіні инициялизациялау әрекетін орындауға
болады:
Constructor TPerson Create;
Begin
fname:=’ ‘;
faddress:=’ ‘;
end;

Ендi объектiнi жариялап, инициялизациялаудан кейiн оны пайдалануға
болады.
Жоғарыда айтылғандай, объектінің өрісіне қол жеткізу үшін объектінің
және өрістің атын көрсету керек (арасында нүкте тұрады). Мысалы,
Proff.fname. Егер белгілі бір объект ары қолданылмаса, онда жадыны босатуға
болады. Осы әрекетті орындау үшін Free - деструктор әдісін қолдану керек,
мысалы: Proff.Free;

Әдістер
Кластың әдістері (кластың анықтамасындағы көрсетілген процедуралар
және функциялар) осы кластың объектілерімен жұмыс атқарады. Әдісті
қолдануда объектінің атын және әдістің атын нүктемен ажыратып көрсетеді.
Әдісті объектке қолдану - процедураның шақырылуына ұқсас. Кластың
әдістерін анықтау әдеттегі процедуралар және функциялардың анықталуымен
бірдей, тек әдістің процедурасының және функцияларының аты күрделі болып
екі бөліктен тұрады: иесінің - кластың атынан, нүкте және әдістің атынан.

Инкапсуляция және объектінің қасиеттері

Инкапсуляция деп объектінің өрістеріне оның әдістері арқылы қол
жеткізу үшін объектінің өрістерін жасыруды атайды. Delphi ортасында
объектінің өрістеріне қол жетерлік мүмкіндіктерін шектеуді оның қасиеттері
арқылы анықтайды. Объектінің қасиеті оның мәнін сақтайтын өрісімен және
осы өріске қол жетерлік мүмкіндіктерін анықтайтын екі әдіспен
сипатталады. Қасиеттің мәнін орнатуды қасиеттің мәнін жазу (Write), ал
қасиеттің мәнін қайтару - қасиеттің мәнін оқу (Read) әдістерімен
орындалады. Кластың анықтамасында қасиеттің атының алдына Properties сөзі,
оның түрі және осы қасиетке қол жетерлік мүмкіндігін қамтитын әдістің аты
орналасады.

Иемдену
ОББ - ның иемдену қасиеті бүрыннан анықталған кластарға жаңа өрістер,
әдістер және қасиеттерді қосу арқылы туындыларын құрастыруға мүмкіндік
туғызады. Сонымен бірге жаңа буын өз “иесінің“ барлық өрістерін,
әдістерін және қасиеттерін иемденеді.
Туындысын жариялағанда алғы буынның атын міндетті түрде көрсету қажет.
Мысалы, қызметкерлер класын TEmpl жоғарыдағы қарастырылған TPerson класына
FDep (бөлім) деген өрісті қосу арқылы анықтауға болады.

3.2. Protected және private нұсқаулары

Клас элементттерін (өрістері, әдістері және қасиеттері) жариялаумен
қатар әдетте кластың анықтамасына protected (қорғалған ) және private
(жасырылған) нұсқауларын келтіреді. Бұл нұсқаулар кластың элементттеріне
қол жетерлік мүмкіндігін анықтайды.
Protected арқылы анықталған элементттерді тек олардың туындыларынан
көруге болады. Қол жетерлік аймақ кластың анықтамасы орналасқан модульмен
шектелмейді. Әдетте Protected бөлімшесіне кластың әдістер анықтамасын
орналастырады.
Private арқылы анықталған элементттер тек модульде белгілі болып
саналады. Осындай сипатталған элементттерге модульден тыс және кластардың
туындыларынан қол жеткізуге болмайды. Әдетте Private бөлімшесіне кластың
өрістерінің сипаттамаларын орналастырады, ал осы өрістерге қол жеткізу үшін
қолданылатын әдістер анықтамасын Protected бөлімшесінде орналастырады.

3.3. Полиморфизм және виртуалдық әдістер

Полиморфизм, дегеніміз, - әртүрлі кластарға жататын әдістерге бір
атауды қолдану мүмкіндігі. ОББ - ның осы қасиеті арқылы кластың әртүрлі
объектілеріне бір атаудағы әдісті қолданғанда, дәл аталмыш объектіне сәйкес
әдістің орындалуын қамтиды.

Негізгі класта Virtual нұсқауы арқылы бұл әдіс виртуалды деп
анықталған. Әдістің виртуалды деп анықталуы туындыларына осы әдісті өз
қажеттілігіне сай өзгертуге мүмкіндік береді. Негізгі кластың туындылары да
Info функциясын қолданады, тек әр туынды негізгі класс әдісінің орнына
өзінің әдісін қояды. Негізгі кластың виртуалды әдісінің орнына туындыдағы
анықталған әдісті Override - аластату нұсқауы арқылы көрсетеді.

Жалпы қажеттіліктерге қолданылатын кластар
Object Pascal құрамындағы барлық кластар TObject класының - ең түпкі
буынның туындылары болып саналады. TObject класы стандартты SYSTEM.PAS
модулінде орналасады және көптеген қасиеттер және әдістермен қамтылған.
Әдістердің арасында ClassName - анықталған объектінің алғы буынының атын
қайтарады, ClassType - кластың туындысы туралы мәлімет қайтарады, Create -
объектінің данасын құрастырады, Free - объектіні жояды және қажет болса
объект орналасқан жадының аймағын босатады т.с.с.
1.TPersistent класы өзінің Tobject - алғы буын мүмкіндіктерін
ұлғайтып, берілгендерді файлда сақтау, файлдан оқу әрекеттерін “орындай”
алады, нәтижесінде оның барлық туындылары аталған әрекеттерді “орындайды”.

2.TControl класының бірнеше қасиеттерін қарастырайық. Мысалы, Align -
тегістеу тәртібін орнатады, Caption - компонентің бетіне жазу шығарады,
Color - компонентің түсін анықтайды, Enabled - компонентің екпінділігін
көрсетеді және т.с.с. Бұл класс көптеген әдістермен қамтылған. Олардың
арасындағы бірнеше әдістерді атап шығайық: Click- сырт еткізудегі оқиғаны
өңдеуші үзіндіні шақырады, DblClick - екі рет сырт еткізудегі оқиғаны
өңдеуші үзіндіні шақырады, Hide - копонентті жасырады, Show - компонентті
көрсетеді, Refresh - компоненттің бейнесін қайтадан сызады және т.с.с.
Оқиғалары: OnClick, OnDblClick және т.с.с.

3.4 Қолданушының компоненттерін құру

Визуалдық компоненттерді қолданудың негіздері.
Визуалдық компоненттер жиынағының (VCL) құрамындағы барлық
компоненттердің алғы буыны ТControl класы деп саналады. Осы класс
компоненттің мекен – жәйын, мөлшерін, оның тақырыбын, түсін және басқа
да сипттамаларын қамтиды. Сипаттамаларымен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.