Бастауыш сыныпта дамыта оқыту технологиясын қолдану

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Кіріспе:

Кіріспе: 1. Дамыта оқыту технологиясының теориялық негіздері

3: 5

Кіріспе: 1. 1 Оқытудың жаңа технологияларының теориясы және әдіснамалық негіздері

3: 5

Кіріспе: 1. 2 Дамыта оқыту технологиясының педагогикалық - психологиялық алғы - шарттары

3: 9

Кіріспе: 1. 3 Математика сабақтарында оқушылардың танымдық қабілетін дамыта оқытудың әдістемелік негізі

3: 15

Кіріспе:

Кіріспе: 2. Бастауыш сынып математика сабақтарында дамыта оқыту технологиясын қолдану арқылы оқушылардың танымдық қабілетін арттыру

3: 20

Кіріспе: 2. 1 Дамыта оқытудағы сабақтастық мәселелері

3: 20

Кіріспе: 2. 2 Дамыта оқыту технологиясын қолданудың оқушылардың танымдық қабілетінің дамуына әсері

3: 22

Кіріспе: 2. 3 Дамыта оқыту технологиясын қолдану арқылы оқушылардың танымдық қабілетін арттыру бағытында жасалған тәжірибе нәтижелері

3: 25

Кіріспе:

Кіріспе: Қортынды

3: 30

Кіріспе:

Кіріспе: Қолданылған әдебиеттер

3: 31

Кіріспе

Ел дамуының ертеңгі бағыт- бағдарын саралаған Елбасының Жолдауында білім беру саласына: «Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады. Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру жүйесін халықаралық деңгейге көтеруді талап ететіні сөзсіз» деп ерекше мән берілген. Алайда, жаһандану дәуірінде қатаң бәсекеге төтеп бере алатын мемлекет қана өркениет көшіне ілесе алады. Мемлекеттің бәсекелестік қабілеті ең алдымен оның білімділік сипатымен айқындалатынын ескере келе, білім мен тәрбие беру саласының маңызы ерекше екенін мойындауымыз керек.

Адам қазіргі дамуында табиғаты мен ойының мөлшерсіз мүмкіндіктерін игеруге ұмтылуы қажет. Қазіргі таңда мұғалімдердің негізгі міндеті - ұлттық ділі жоғары, сана-сезімі дамыған, өзіндік көзқарасы бар жеке тұлғаны қалыптастыру және оқушылардың өз бетімен білім алу жолдарына үйрету.

Осыған орай оқушы оқыту үрдісінде, әрбір сабақта өзінің оқу әрекетінің мақсат-міндеттерін анықтап, соларды іске асырудың нақты тәсілдерімен амалдарын қолданып, өзін-өзі бақылап отыруға тиіс. Міне, осындай жағдайда ғана балада білімге деген қажеттілік, талпыныс, қызығу, танымдық белсенділігі қалыптасады.

Оқушыны оқу үрдісінің нысаны ретінде ғана санамай, оны сол үрдістің тең құқықты мүшесі ретінде қабылдап, оқушыға бет бұру қазіргі мектеп дамуының негізгі қарқынының бірі болып отыр. Қазақстан Республикасы гуманитарлық білім беру тұжырымдамасында «білім берудің гуманитарлық сипаты, онда адам тек жай зерттеу объектісі ретінде ғана емес, ең алдымен, шығармашылық пен таным субъектісі, өзінің шығармашылыққа деген құлшынысымен оқушыларды баурап әкететін субъект ретінде көрінумен бедерленеді» делінген. Осыдан білім беру саласында ең алғашқы орында тұрған ол-мектеп мәселесі екенін аңғара аламыз. Себебі мектеп бүкіл білім жүйесінің бастау алар тұсы, білімділіктің іргетасы қаланар сынақ алаңы.

Бүгінгі күннің өзекті мәселесі сапалы білім беру үшін сапалы мұғалімдер даярлау. Білімнің сапалы болуы үшін ең алдымен «Білім бұлағы-кітапта» демекші жақсы көңілге қонарлық оқулық және білімді оқушы санасына сіңіре білетін шебер мұғалім қажет.

Зерттеудің мақсаты білім беру сатылары арасындағы дамыта оқытудағы сабақтастықты талдау және тәжірибе мен теория жүзінде сабақтастықтың тиімділігін қалыптастыру. Оқытудың түрлері және әдіс-тәсілдеріндегі сабақтастықтың дидактикалық шарттарын тұжырымдау, оқушылардың үздіксіз математикалық дайындығындағы сабақтастықтың теориялық, ғылыми-әдістемелік негізін жасау.

Бастауыш сыныпта және негізгі буында математиканы дамыта оқытуда сабақтастықтың орындалу үрдісі.

Бастауыш сыныпта және негізгі мектеп математикасын сабақтастыра отырып дамыта оқытудың мазмұны арасындағы, оқыту формасы және әдіс-тәсілері арасындағы байланыс жүйесін қамтамасыз ету жолдары.

Егер сабақтастық тұжырымдамасын белгілі бір мақсатта қарастыра отырып, Бастауыш сынып оқытудың жетекші компоненттері мен мұғалімнің іс-әрекеті стиліндегі негізгі ұстанымдар мен дидактикалық шарттардағы сабақтастықты қамтамасыз етсек, онда Бастауыш және негізгі мектептерде математиканы сабақтастық негізінде дамыта оқыта отырып, оқытудың сапасын арттырып, оқушылардың білімдерін кеңейтіп, тереңдеуін қалыптастырар едік, өйткені үздіксіз математикалық дайындығында дамыта оқытудағы сабақтастық оқушылардың қабілеттілігі мен құзреттілігін қалыптастыруға жағдай жасайды.

Зерттеудің міндеттері. Оқыту және тәрбие процесінің диалектикасы оның өзара байланысында, үздіксіз дамуында, жылжымалылығында және қарама-қайшылылығында ашылады. Сондықтан қарама - қайшылықты шешіп, сапалы білім беру үшін мектепте математиканы дамыта оқытуда сабақтастықты қамтамасыз ету қажет.

1. Үздіксіз білім беруде математиканы дамыта оқытудағы сабақтастықты анықтау.

Оқушыларды дамыта оқыту - қазіргі бастауыш мектептердің ең маңызды міндеттерінің бірі. Бастауыш мектеп оқушы тұлғасы мен санасының дамуы, қуатты жүретін ерекше құнды, қайталанбас кезең. Бастауыш сыныптарда білім берудегі дамыта оқыту процесі - математка пәнінен дамыта оқытуды теориялық жағынан негіздеп, мазмұны мен шарттарын анықтап, әдістемесімен қамтамасыз ету болып табылады [5] .

1. Дамыта оқыту технологиясының теориялық негіздері

Оқытудың жаңа технологияларының теориясы және әдіснамалық негіздері

Қазіргі білім беру жоғарғы технологиялық деңгейге көтерілуде. Жаңа технологияларды іздестіру үрдісі бұрынғы дәстүрлі технологияны ығыстырумен, педагогикалық үрдісті тұтас үрдіс, яғни оны жалпыадамзаттық құндылықтар, ізгілендіру теорияларына сүйенген жүйе ретінде қарастырумен, субъект - субъекті қарым - қатынастың басымдық танытумен байланысты туындауда. Осыған орай соңғы онжылдықта алуан түрлі педагогикалық жүйелер ұсынылып, нәтижесінде түрлі инновациялық типтегі мектептер пайда болуда. Олардың ерекшелігі онда оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруға өзіндік амалдар мен тәсілдер, оқыту мен тәрбиенің соңғы технологиялары дүниеге келіп, тәжірибеде сыналуда.

Қазіргі кезде технологиялық прогресс әлеуметтік үрдіске ететін неғұрлым маңызды фактор болып табылады. Педагогикалық білім берудің технологиясын жақсарту - қоғамның мәдени сана - сезімін және оның экономикалық байлығын қалыптастырудың негізгі шарттарының бірі. Білім беру жүйесінде оқыту технологиясын қолдануды үнемі жетілдіріп отыру үшін психологиялық - педагогикалық бағалау өлшемдерінің модификациясы мен оқушылардың дайындық деңгейінің, білім берудің мақсаты мен оқытудың шарттарының, сонымен қатар пәнді оқытудың құралдарының негізі қалануы керек.

Қоғам өмірінің кенеттен өзгерісі мен білім беру жүйесінің, білім беру мақсаты мен формаларының, оқыту мазмұны мен технологиясының арасындағы сәйкессіздік білім беру жүйесінің дағдарысқа ұшырауына соқтырды. Білім беру жүйесіне әсер ететін:

педагогикалық білімге деген сұраныстың өсуі;
педагогикалық білім берудің кәсіптік деңгейін көтеру қажеттілігі;
педагогикалық білім берудің ерекшелігі мен икемділігі, кәсіптік еңбектің мақсаты мен жағдайға бейімділуі;
педагогикалық білім берудің қоғамның талабына сәйкес келу қажеттілігі;
дәстүрлі технологияның тиімділігінің төмендігі;
қоғамның жеке тұлғаның дамуына қойып отырған талабының өсуі;
оқытудың жаңа технологиясын ендіруге кері әсер етіп отырған психологиялық кедергілер, яғни бір үлгімен жұмыс істеп дағдылану, шығармашылық деңгейдің төмендігі, педагогтық мамандықты таңдаудағы ынта - ықыластың тұрақсыздығы.

Дидактиканың техникалық мәселелері біздің заманымыздың ІІ-жартысында техника мен технологияның интенсивті дамуы нәтижесінде пайда болды. Оқыту технологиясы немесе кеңірек қарайтын болсақ, педагогикалық технология ақпаратты сақтау, өңдеу беру әдістері мен құралдардың табылуына байланысты. Дамудың барлық мүмкіндіктеріне не әлеуметтік технологияның маңызды компоненті болып табылады.

Қазіргі кезде «педагогикалық технология» ұғымы біздің педагогикалық лексиконымызға берік еніп келеді. Дегенмен оның мән - мағынасы туралы пікірлер алуан түрлі. Түсіндірме сөздікте «технология - бұл қандай ма болсын істе, шеберлікте, өнерде қолданылатын амалдардың жиынтығы» делінсе, Б. Т. Личачев педагогикалық технологияны оқу процесіне белгілі бір мақсат көздей әсер ететін педагогикалық ықпал деп түсіндіреді. Ал, технологиялық үрдісті нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін бірліктердің белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді. Б. Т. Лихачев: «педагогикалық технология түркілікті өзгермейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын өзара қарым - қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылым», - дейді [6] .

Оқыту технологиясы - бұл ұзақ тарихи дамудың жемісі. Мұның жолында талай іздену мен адасу, ұзақ жылғы еңбек пен еліктеу, жарқын ойлардың жылт еткен кездейсоқ жарқылы мен терең сенім, ең соңында кәдімгі үйреншікті әдет қалыптасты. Қоғам тарихы технология саласындағы көптеген революцияны біледі.

Сөйтіп, оқыту технологиясы мектеп оқыту үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл, амал, дидактикалық талап секілді психологиялық - педагогикалық іс - әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға ынтасына, оқу іс - әрекетіне игі әсер етумен қатар, интелектуальдық, шығармашылық қызметі болып табылатын педагогикалық іс - тәжірибесінің нәтижелігіне, жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу - тәрбие процесінің басты күре тамырының ролін атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология - оқу-тәрбие процесінің шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі. Бұдан оқытудың технологиясы дегеніміз - педагогикалық тәжірибеде оқыту мен тәрбиенің нақты көздеген мақсатына қол жеткізу жолындағы тұтас дидактикалық жүйе құрайтын амалдар мен іс-әрекеттер тізбегі. Қазіргі заманғы ғылыми зерттеулер педагогикалық технологияның қолданылу деңгейіне, философиялық негізіне, психологиялық даму факторына, меңгерілу тұжырымдамасына, жеке тұлғаның қалыптасу бағдарына, мазмұны мен құрылымының сипатына, ұйымдастырылу түріне, танымдық қызметті басқару типіне, балаға қарым-қатынас тәсіліне, қолданылып жүрген әдістеріне, дәстүрлі жүйені жетілдіру бағытына және оқушының категориясына қарай түрліше болып бөлінетінін анықтап отыр. Сол сияқты біз жоғарыда айтқанымыздай, бүгінгі күні оқыту технологиясының дәл нақты жіктелуі жоқ. Дегенмен, екі түрлі технология - дәстүрлі және жаңа технология болып бөлінеді. А. Я. Савельев білім беру технологиясының мынадай түрлерін ұсынады [14] .

іс-әрекет бағытына қарай;
оқыту мақсатына қарай;
пәндік орта бойынша ;
оқу үрдісін ұйымдастыру бойынша;
әдістемелік міндеттерге орай;

Қорыта келгенде, белгілі дидакт ғалымдарымыздың ұсынған анықтамаларын зерделей келе, педагогикалық әрекетті - әлеуметтік тәжірибе мен мәдениетті ұрпақтан ұрпаққа жеткізетін әрекеттің дербес түрі деп, ал педагогикалық технологияны - педагогикалық мақсаттарға жетуге кепілдік беретін, алдын-ала жобаланған оқу-тәрбие үрдісі бірізді жүзеге асатын жүйе деп түсінгеніміз жөн деген қорытынды жасауға болады. Оқыту технологиясын зерттеуші ғалымдарымыз білім беру формасын оңтайландыру міндетін техника және адам ресурсы мен олардың өзара байланысын есепке ала отырып, жүзеге асыруды көздейтін, білімді игеру мен оқыту үрдісін құру, қолдану және анықтаудың жүйелі әдісі ретінде қарастырады [15] .

Ал оқу-тәрбие үрдісінің технологиясын - оқыту мен тәрбиенің мұғалім мен оқушы тұлғасын дамытуға бағытталған мақсат, мазмұн, құрал, форма және әдістерінің жүйесі деп білеміз.

Мектептегі жүргізілетін ғылыми - әдістемілік жұмыстың негізгі бағыттары, мазмұны, ұйымдастыру формалары, мақсат, міндеттері оқу- тәрбие үрдісінің деңгейі мен сапасын көтеруді көздейтіндіктен бұл әрекет барысында оқушылар ұжымы да назардан тыс қалмайды. Оқушылардың кез келген әрекеті олардың қажеттіліктері мен қызығушылықтары, ортақ мүдде, мақсаттары болғанда ғана табысты болмақ.

Педагогикалық технологияның ерекшелігін педагогикалық жүйені жобалау тұрғысынан анықтау үшін жобалаудың білім беру аймағында оқыту жүйесі мен оның жекелеген компоненттерін жасаумен шектелмейтінін ескеру қажет. Жобалау сонымен қатар оқушының интелектуальдық даму заңдылықтарын, оқу іс-әрекетінің қалыптасу ерекшеліктерін және педагогикалық басқарудың тәсілдерін зерттейтін құрал ретінде әдіснамалық қызмет те атқарады.

Оқыту бағдарламасын жобалаудың әдіснамалық қызметі оқыту бағдарламасын құрудың технологиялық бағалау өлшемдері тұрғысынан қарастырылуы мүмкін. Бұл бағалау өлшемдеріне сәйкес оқу және оқыту қызметтерінің бағдарласы түзіледі. Түзілген оқыту үлгісінен педагогикалық технологияның даму мүмкіндіктерін көруге болады. Бұл үшін білім беру мақсаттарын оқу қызметін басқару әрекеті жүйесіне нақты ғылым тілінде көшіру, оқушылардың жеке ерекшеліктері ескерілген оқыту үлгісін түзу қажет.

Осылайша, оқыту технологиясының әдіснамалық қызметі жалпы стратегиялық үлгі - оқытуды жобалау, ұйымдастыру және жобаны жүзеге асыру арқылы анықталады. Оқыту бағдарламасы - педагогикалық қызметтің жобасы ретінде төмендегі арнайы ерекшеліктерге ие:

әлі пайда болмаған объектілерді бейнелейді;
ең болмағанда нормативті түрде жүзеге асырылған болуы мүмкін;
сәйкес іс-әрекеттің орындалуының қолайлы деңгейін белгілеп отыратындықтан нормативті болып табылады.

Бұл ерекшеліктерді оқыту технологиясының дамытушылық қызметі сияқты өзіндік ерекшелігімен толықтыруға болады. Технологияның бұл сипаты дәстүрлі оқыту барысында жеткілікті дәрежеде көрінбейді, бірақ жаңа технологияның маңызды белгісі болып табылады.

Қазіргі заманғы оқытудың технологиялық үлгілері оқытуды ұйымдастырудың ізгілік, дамытушылық, жеке қарым - қатынастық жобаларының әдіснамасын айқындайды. Кейбір технологиялар біржақты, оқытудың тек бір мәселесін, мысалы, проблемалық құрылымды, бағдарламалап оқытуды т. б. қарастырады. Сонымен қатар ғылымда оқушылардың жас ерекшелігіне орай бейімделген дамыта оқыту сияқты тұтас технологиялар да орын алған. (Л. В. Занков, П. Я. Гальперин, В. В. Давыдов)

Оқыту технологиясы деңгейінде оқыту үрдісінің барлық компоненттері айқындалады. Жеке қарым - қатынас жасау кезінде бір теорияға негізделген бірнеше технология ойлап табылауы мүмкін. Өзіндік бағыт ұстаған дамытушы технологиялардың негізгі тиімділігі интелектуальдық және эмоциональдық-ынталық даму, білімді және кәсіптік біліктілікті қалыптастыру, білім беру үрдісінің құндылығын бағадлауды қамтамасыз ету, белсенділікті арттыру болып табылады.

Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан - жақты маман болуы мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани адамзаттық және басқа да көптеген адами келбетінің қамтамасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Бір техниканың өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Білім берудің даму бағыты мен технологияларын қамтитын көптеген педагогикалық технология түрлерін қазіргі кезде көптеген мұғалімдер өз тәжірибелерінде қолданып жүр. Атап айтсақ: Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдовтардың «Дамыта оқыту», Ш. А. Амонашвилидің «Ізгілікті тұлғалық» технологиясы, В. Ф. Шаталовтың «Оқу материалдарының белгі және сызба үлгілері негізінде қарқынды оқыту» технологиясы, П. М. Эрдниевтің «Дидактикалық бірліктерді ірілендіру» технологиясы, С. Н. Лысенкованың «Түсіндіре басқара отырып, оза оқыту» технологиясы, Р. Г. Хазанкиннің «Математиканы оқытудың есеп шығаруға негізделген» технологиясы, «Саралап оқыту» технологиясы, «Сын тұрғысынан ойлауды, оқу және жазу арқылы» дамыту технологиясы, «Жаңа ақпараттық» технология, «Ойын арқылы оқыту» технологиясы т. б. Қазақстанда Ж. А. Қараевтың, Ә. Жүнісбековтың т. б. ғалымдардың оқыту технологиялары белсенді түрде қолданылуда. Бұл технологиялардың әрбір стратегиялары оқушының ой-өрісінің, сөздік қорының дамуына тигізер пайдасы өте зор. Қазіргі кезде жеке тұлғаны қалыптастырып, дамыту, жан-жақты терең білім беру технологиялары сараланып ұсынылуда. Нәтижеге бағытталған бастауыш мектеп жөнінде 1 суретте көруге болады [17] .

Сурет 1 - нәтижеге бағытталған бастауыш мектеп.

Л. В. Занковтың «дамыта оқу жүйесі» - оқыту қызметінің негізгі мотивациясы танымдық қызығушылық. Занков әдісі оқушыларды әртүрлі қызметтерге тару, дискуссия, дидактикалық ойындарда оқытуда, пайдалану, сол сияқты есті, ойлауды, елестетуді, сөйлеуді байыту бағытындағы оқыту әдісі.

Осы педагогикалық технологиялардың ерекшеліктеріне сүйене отырып, оның тиімді әдіс - тәсілдерін жетілдіруге болады. Атап айтқанда:дарынды оқушыны дамытады, оқушылар шығармашылығын арттырады; оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіріп, білім сапасын көтереді; пәнге деген бейімділігі, қызығушылығы артады. Балаларды сүйетін, өз пәнін жетік меңгерген психология, педагогиканы терең меңгерген - нағыз мұғалімнің алдында білім алған бастауыш сынып оқушысының бейнесі: еркін ойын айта алатын, жүрегіне жылылық қалыптасқан, білім стандартына сай міндетті, мүмкіндік деңгейдегі біліммен қаруланған, танымдық күші қалыптасқан, білімге деген қажеттілікті ұғынған болады. Мұғалімге жүктелетін міндет өте ауыр, тек өз ісіне берілген жаңалықты жатсынбай қабылдайтын ұлттық қасиеттеріміздің асылдарын асқақтата отырып шәкіртінің жанына нұр құятын ұстазды ғана бүгінгі күннің лайықты тұлғасы деуге болады.

1. 2. Дамыта оқыту технологиясының педагогикалық - психологиялық алғы - шарттары

Қазіргі күнгі ғылым психикалық даму қоршаған ортаның санада сәулеленуіне, яғни танымдық тәжірибені және әрекетті меңгеруіне, меншіктеуіне байланысты деп қарайды. Бұл-оқу, білім алу деген сөз.

Оқу-адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез-келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады. Даму ұғымының психологиялық анықтамасы-жаңарту процесі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны білдіреді. Барлық табиғат құбылыстары сияқты бала психикасы да үнемі диалектикалық жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екінші деңгейге өтіп отырады. Қай заманда да мектеп қоғамның әлеуметтік, экономикалық, және мәдени салаларындағы өзгерістерге икемделіп отырған. Әр кезеңге сай оқыту туралы теориалары, оқыту процесін ұйымдастыру мәселелері де өзгеріп, жаңа сұраныстарға жауап берердей бейімделген. Дәл қазір адамның ақыл-ой, шығармашылық мүмкіндіктеріне қойылатын талаптар артуда. Мұндар күрделі міндеттерді шешудегі орта мектептің бастауыш сатысының алар орны ерекше. Оқушылардың білім берудің барлық кейінгі сатыларында нәтижелі дамуын анықтайтын негіз бастауышта қаланатындығы баршаға белгілі. [3]

Жаңа технологиялар ішінде дамыта оқыту теориясын ерекше атауға болады. Дамыта оқыту жүйесіне ерте кезден бастап -ақ ұлы педагогтар Я. А. Коменскийдің, И. Г. Песталоццидің, орыстың ұлы ағартушысы К. Д. Коменскийдің қосқан үлестері мол. Ал дамыта оқыту процесінің ғылыми негіздемесі Л. С. Выготский есімімен байланысты қалыптасты.

Дамыта отырып оқыту жүйесін жақтаушылар (А. А. Леонтьев, т. б) да жоғарыдағы пікірді қостай келіп, қазіргі заманғы мектептің мақсаты - оқушыны тек қана «ең таяу даму аймағына» қол жеткізуін қамтамасыз ету және оның білімін арттыру ғана емес, сонымен қатар баланың жеке адам ретіндегі жан - жақты дамуын және бүгінгі ғана емес, ертеңгі дамуына жол ашу, дайындау екендігін баса айтады.

Оқыту мен дамудың арақатынасы жөніндегі мәселелердің шешілуі дамудың екі өрісіне байланысты. Бала меңгерген нәрсе оның кешегі күні, өткен кезеңі болып табылады. Дамудың аяқталған кезеңіне негізделген оқыту табыс әкелмейді немесе ол баланың дамуға деген қажеттерін қанағаттандыра алмайды. Оқушыға өте жеңіл тиетін білім өзін ынталандырмайды, таным мен табыс қызықтырмайды. Л. С. Выготский ойынша, оқыту баланың ертеңгі күніне бағдарлануы тиіс, яғни, бала өзінің пісіп - жетілген мүмкіндіктерінің деңгейіне емес, дамуға бейімделген бағыттар деңгейінде болуы тиіс. Оның ертеңгі күнін дәл осы бағыттар белгілейді. Бұл идеяны Л. С. Выготский одан әрі былайша сабақтайды: «Оқыту мен даму тікелей сәйкес келмейді, олар бір - бірімен өте күрделі қарым - қатынастағы екі процесті білдіреді. Оқыту тек дамуыдыі алдында ғана жүрсе жемісті болмақ».

Міне, осылайша Л. С. Выготскийдің оқыту мен дамудың арақатынасы жөніндегі теориясы «дамыта оқыту» деген атпен ХХ ғасырдың 50 - 60 жылдары пайда болды.

Дамыта оқыту идеясын алғашқылардың бірі болып 1950 - 1960 жылдары қолға алған академик Л. В. Занковтың басшылығымен жасалған бастауышта оқытудың жаңа жүйесін мұғалімдер қауымы үлкен ықыласпен қабылдағанымен, белгілі себептерге байланысты өрістеп кете алмады. Тек 1990 жылдары ғана Ресей мектептерінде қайтадан қолданыла бастады.

Л. С. Выготскийдің теориясын Д. Б. Эльконин басқарған шығармашылық топ жұмысында әрі қарай жалғастырылды. Баланың өзін - өзі өзгертуші субъект ретінде дамуына арналған тұжырымдама жасалып, зерттеулер жүргізілді. Екі авторлар тобы да өз жүйелері бойынша оқу бағдарламаларын, оқулықтарын, әдістемелік құралдар дайындап шығарды. Осылайша, дамыта оқыту ғылыми теориядан практикалық іс - тәжірибеге батыл ене бастады.

Дамыта оқытуда баланың ізденушілік - зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады. Ол үшін бала өзінің бұған дейінгі білетін амалдарының, тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып ол білім алуға әрекеттенеді. Бұл технология бойынша сабақ төмендегідей құрамдас бөліктерден тұрады: