Еңбекақы түрлері мен мағнасы

КІРІСПЕ

Елбасы «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қа-тарына кіру стратегиясы» атты өз жолдауында атап өткендей, Қазақстан өз да-муындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында, өркенді де өршіл дамып келе жат-қан қоғамның іргетасы тек қана осы заманғы, бәсекеге қабілетті және ашық на-рық экономикасы бола алады. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабі-летті 50 елдің қатарына кірудің бірінші басымдағы әлемдік экономикаға ойда-ғыдай кірігуі болып табылады. Осыған байланысты мемлекетті дамыту проце-сінде бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру жүйесін бара-бар дамы-ту ерекше өзектілікке айналады, өйткені бухгалтерлік есепке алудың, қаржы-лық есеп берудің және аудиттің мақсаты басқару шешімдерін қабылдау үшін мүдделі пайдаланушыларды экономикалық ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады.

Бүгінгі күнде актуалды мәселе кәсіпорындар мен ұйымдар үшін қаржы-лық есептің халықаралық стандартының талаптарына сәйкес Халықаралық қар-жылық қорытынды стандарттарын (ҚЕХС) жалпы принциптерін пайдалана отырып әдістемелік және теоретикалық негізі және басқару шешімдерді қабыл-дау мақсатымен шаруашылық жүргізу ерекшеліктеріне байланысты қаржы есе-бінің механизмін құрастыру болып табылады.

Қазақстан бухгалтерлік есебі мен салық салу жүйесінде кәсіпорындардың нарықтық қатынастарға өту және халықаралық есеп стандарттарына бағытталуға байланысты едәуір өзгерістер болды.

Бухгалтерлік есеп кәсіпорынды басқаруда үлкен роль атқарады, өйткені оның қызметі, қаржылық жағдайы туралы толық ақпарат береді. Нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік есептің ролі мен маңызы күшейе түсті.

Есепте орын алатын көрсеткіштер қаржы-шаруашылылық қызметтің нәтижелерін талдау кезінде тек кәсіпорынның өзімен ғана емес, онымен тығыз серіктестік байланыста болатын жеткізушілер, тапсырысшылар, несие берушілер (банктер) және тағы басқалармен жүргізіледі.

Қазіргі уақытта есептің көрсеткіштерін салық және қаржы органдары, банктер пайдаланады, ал кәсіпорынмен жасалған келісім шарт бойынша тексеру кезінде -аудиторлық фирмалар, кеңесшілер, заңгерлер, әсіресе жетекшілік пен басқарудың әр түрлі деңгейлерінде қаралатын даулы мәселелерді шешуде кәсіпорынның мүдделерін қорғауы қажет, болған уақыттарда қолданады.

Есеп айырысудың айқын ұйымдастырылуы айналымдағы қаржылардың айналымдылығын тездетуге, төлемдердің мерзімін өткізіп алған жағдайларда кәсіпорынға айыппұлдар мен өсім төлеуден құтылу мүмкіндігін береді.

Шаруашылық субъектілерін басқаруды жетілдіру процесі бірінші кезекте бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың сапасын арттыруды ұйғарады. Өйткені, басқару жүйесі тарапынан шешімдер қабылдау үрдісінің өзі қалай болғанда да ақпаратты өңдеу мен жеткізу процесімен тығыз байланысты. Сонымен, бухгалтерлік есеп ақпараттық ғана емес, тәуелсіз ұйымдастыру жүйесі ретінде де орын алады.

Диссертация жұмыстың мақсаты кәсіпорынның еңбекақы көрсеткіштерінің қалыптасуын және оның есебінің дәйектілігін жоғарылату және сол үшін тоериялық сұрақтар мен ұсыныстар келтіру және көрсеткіштерін жақсарту. Осы мақсатқа жету барысында келесі сұрақтарды шешу қажет:

- Нарықтық бәсеке жағдайында кәсіпорынның даму ерекшеліктерімен танысу;

- Зерттеу объектісінің мәліметтері бойынша негізгі қаржы-шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштеріне баға беру;

- Қазіргі шаруашылық жүргізу жағдайындағы бухгалтерлік есепті ұйым-дастырудың теориялық және әдістемелі аспектілерін ашып көрсету;

- Қолданыстағы бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша еңбекақының түрлері бойынша есептеу, анықтау, аудит, талдау тәжірибесін зерттеу және көрсету;

- Кәсіпорынның қаржылық жағдайына жан-жакты күрделі талдау жүргізу;

- Зерттелген мәліметтер негізінде қорытынды жасау және ұсыныстар беру.

Зерттеу пәні кәсіпорынның қаржылық есебітілігінің көрсеткіштерінің дұрыс жасалуын, олардың аудиті мен талдауын ұйымдастыру және кәсіпорынның қаржы жағдайына баға беру қарастырылады.

Зерттеу объектісі ретінде ЖШС «Компания Догду-Билд» мәліметтері алынды.

Теориялық және әдістемелік зерттеу негізі. Зертттеу барысында жұ-мыстың негізгі тұжырымдарын дәлелдеу құралы ретінде келесі ғылыми зерттеу әдістері алынды: ғылыми абстракция әдісі; талдау және синтез әдістері; индукция және дедукцияға байланысты себеп-салдар әдісі; салыстыру және модельдеу әдісі. Автордың көзқарасын дәлелдеу үшін әлеуметтік зерртеулерді түсіндіру үшін статистикалық әдістердің элементтері қолданды. Тәжірибе негізінде жинақталған зерртеулер қорытындылары, есеп беру қиыншылықтарын шешу үшін жасалған ұсыныстарда пайдаланды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Ақпараттың бұрмалалануын төмендету мақсатында, БЕХС және ХАС сәйкес бюджетпен есептесудің есеп тиімділігін арттыру үшін теореялық және әдістемелік нұскаулар кешенін ұсыну.

Зерттеуден алынған нәтижелердің тәжірибелік маңызы. Зерттеуден алынған нәтижелердің тәжірибелік мәні оның негізгі тұжырымы, нәтижелері және ұсыныстары бюджетпен түрлі салықтар және салықтық төлемдер бойынша есептесулер дебиторлық қарыздар мен міндеттемелерді төмендету кезінде кеңінен қолдануға бағытталған

Зерттеу нәтижесі диссертация жұмыстың зерттеудегі біртұтас ұсыныстары және кепілдемелері оперативтік шешімдерін дайындау және өткізу жайында байланыс желісінің барлық дәрежелерінде басқару қызметкерлеріне, бас бухгалтер және қаржыгерлер үшін тәжірибелік қызығушылығын білдіреді. Қазақстан Республикасы халық шаруашылығының нарықтық экономикаға өтуі меншіктің әр түрлі нысандарының пайда болуы еліміздің экономикасының стратегиялық салаларында жекешелендірілген ұйымдармен тиімді басқару маниторингін жүзеге асыру экономикалық бақылау жүйелері механизміне түпкілікті әсер етті.

Қазіргі кезде, нарық жағдайында ұйымдардың қаржы шаруашылық қызметін бақылаудың маңызды, сонымен қатар перспективті және тиімді түрлі тәуелсіз аудит. Тәуелсіз аудит өз қызметін келісім шарт ретінде тапсырыс беруші клиенттің, ал кейбір жағдайларда бюджет есебінен жүзеге асыратын аудитормен, аудиторлық ұйымдармен жүргізіледі.

Бірыңғай әлемдік халықаралық стандарттарды енгізуді еліміздің экономикасын индустриалды - инновациялық дамытудың өзі талап етеді. Қаржылық есеп берудің және аудиттің халықаралық стандарттары инвесторлар мен кредиторлардың тәуелділігін барынша төмендетуге, сондай-ақ ақпараттың анықтығына негативті түрде әсер ететін ұлттық стандарттардағы айырмашылықты болдырмауға арналған.

Қазақстандағы бухгалтерлік есеп пен аудиттің ұлттық жүйесін реформалау кезеңін терең түсіну үшін іс-жүзінде халықаралық тәжірибедегі қаржылық есеп берудің және аудиттің стандарттарына көшудің мәні зор.

Нарық жағдайында ұйымдардың қызметінің нәтижесі және қаржы жағдайы туралы ақпарат әр түрлі пайдаланушылар көңіл қоятын мәселе болып табылады. Барлық келісім шарт жасаушылар негізделген шешім қабылдау үшін өз серіктері туралы дұрыс ақпарат алуға және пайдалануға тырысады. Сонымен қатар ұйымдардың қызметі туралы ақпаратты және олармен заңдылықтардың сақталуын тәуелсіз растау мемлкетке экономика және салық салу саласында шешім қабылдау үшін қажет. Аудиттің ақпараттық негізі бухгалтерлік есеп болғандықтан әр түрлі ұйымдарды тексеретін аудиторлар қаржылық есеп берудің дұрыстығына аудиторлық дәлелдер, бизнес жоспарлардың жобаларын өндірісті жетілдіру, шығындар, қаржы жоспарларын жасау және қызметті басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында басқа іс-шараларды жүзеге асырудың тиянақты ақпаратын алу үшін тексерудің арнайы әдістері мен тәсілдері қолданылады.

1. БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ЖАҒДАЙЫН ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНІҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ

1. 1 Еңбекақының мәні және негізгі атқарушы қызметтері.

Нарықтық қатынастарға көшу процесінде көп деңгейлек экономиканың құрылуы нәтижесінде еңбекақының экономикалық табиғаты мен мәні түбегейлі өзгерді.

Нарықтық жағдайда экономикалық заңдарға сәйкес еңбекақы жүмысшының үлттық табыстағы үлесінен бір жағынан мемлекетпен, екінші жағынан кәсіпорын табыстарымен кепілденетін жұмыс күшінің қайта өндірілуне кететін, өндіріс шығындарының құрамдас бөлігі ретінде шығындарына айналады. Нәтижесінде еңбекақының минимумының негізінде қүралатын

«жұмыс күші» деген арнайыландырылған таурдың жұмыс күшінің біліктілігі

Мен еңбек күрделілігіне, жұмыс күшіне сүраныс пен үсыныс, кәсіпорын

қызметінің нәтижелерін есепке ала отыра бағасы ретінде анықталады.

Еңбекақы әрбір мемлекет, үжым, адамның әлеуметтік-экономикалық өмірінің негізгі факторы болып табылады. Еңбекті ынталандыру жағдайында

да басты орынды алады. Еңбекақы еңбек етушілер табыстарының 30-70 %

құрайтындықтан, бүл олардың әлауқатын арттырудың басты қайнар көзі болып табылады.

Еңбекақы -бүл жұмысшы нақты орындаған қызметіне, сонымен қатар, жұмыс уақытына еңгізілген кезеңдер үшін ақшалай және натуралды нысандағы ақылар жиынтығы.

Еңбекақының ең маңызды қызметтері төмендегідей:

• Ұдайы өндірістік қызмет түтынудың әлеуметтік қалыпты деңгейінде жұмыс күшінің үдайы өндірісі мүмкіндігін қамтамасыз етуге негізделген, яғни жұмыс қалыпты ұдайы өндірісі жағдайын қамтамасыз етуге, басқаша айтқанда, жұмысшының өмір жағдайларын қамтамасыз ету және жақсарту, жұмыстан дем алу және күш жинақтауға мүмкіндік беретін еңбекақының абсолютті деңгейін анықтау. Бүл қазіргі кезде ерекше маңызға ие болды, өйткені қазіргі кезде еңбекақы мәселелерінің барлығы өмірдің лайықты деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған.

· Ынталандырушы қызмет кәсіпорын басшылығы тарапынан маңызды болып табылады: жұмысшыны еңбек белсенділігіне, барынша жақсы жұмыс істеуге, еңбек тиімділігін арттыруға ынталандыру керек. Еңбекақы көлемінің жұмысшының жеке еңбек қуатынан едәуір ерекшеленуі еңбекақының еңбектік негізін, еңбекақының ынталандырушы қызметін, адамның талабы мен еңбек ынтасын төмендетеді. Жұмысшы өз біліктілігін жоғары кәсіп жоғары марапатталады. Ал кәсіпорындар еңбек өнімділігін арттыру, өнім сапасын арттыру үшін жоғары кәсіпкерлікті мамандарды тартуға тырысады. Ынталандырушы қызметті жүзеге асыру еңбектің нәтижелерін бағалауға және еңбекті төлеу қоры (ЕТҚ) өлшемінің кәсіпорын қызметінің тиімділігіне байланысына негізделген еңбекті төлеудің нақты жүйелері арқылы кәсіпорын басшылығымен жүзеге асырылады. Еңбекақы жүйесін жетілдірудің негізгі бағыты ретінде еңбек ұжымдарының шаруашылық қызметінің нәтижелеріне еңбекақының қатаң және тікелей тәуелділігін қамтамасыз ету болып табылады.

· Реттеуші қызмет жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныс арақатынасына, қызметкерлерді құру (жұмысшылардың саны және олардың мамандық-кәсіпкерлік құрылымы) және олардың жұмысбастылық дәрежесіне ықпалын тигізеді. Бұл қызмет жұмыс берушілер мен жұмысшылар арасындағы тепе-теңдік қызметін атқарады. Бұл қызметті жүзеге асырудың тиімді негізі ретінде жұмысшылар топтары, қызметтер артықшылығы және басқа да сипаттамаларға негізделе отыра, еңбек ақыны дифференциациялау, яғни өндірістің нақты жағдайларында жұмысшылардың әртүрлі топтарының еңбек ақы деңгейін орнатудың нақты саясаты болып табылады. Бұл әлеуметтік серіктестерінің арасындағы еңбек қатынастарын реттеудің пәні болып табылады және ұжымдық келісім шартта орын табады.

Еңбекақы ұйымдастыруының негізгі мақсаты - еңбекақыны оның ұжымы мен әр жұмысшының салымның ынталандырушы қызметін арттыру. Еңбекақыны ұйымдастыру қамтиды:

• кәсіпорын жұмысшылардың еңбегін төлеу нысандары мен жүйелерін анықтау;
• кәсіпорынның бөлек жұмысшылары мен мамандарының бөлек жетістіктеріне қосымша төлемдердің мөлшері мен критерийлерін анықтау;
• қызметкерлер мен мамандардың лауазымдық ақыларының жүйесін жасау;
• қызметкерлерге сыйақы төлеу жүйесі мен көрсеткіштерін анықтау.

Еңбекті ұйымдастыру мәселелері мемлекеттің әлеуметтік -экономикалық саясатында басты орындардың бірін алады. Нарықтық экономика жағдайында еңбекақыны ұйымдастыруды жетілдіру шаралары бірқатар экономикалық заңдарға (жұмыс күшін ұдайы өндіру шығындарының орнын толтыру заңы, құн заңы) негізделген бірқатар қағидалар негізінде жүзеге асырылуы тиіс:

-жоғарыда аталған заңнан шығатын шығындар мен нәтижелерді төлеу қағидасы. Ұзақ уақыт бойы еңбек ақыны ұйымдастырудың бүкіл жүйесі экономиканың қазіргі даму деңгейінің талаптарына сәйкес келмейтін еңбек шығындары бойынша бөлуге бағытталған еді. Қазіргі кезде тек шығындар бойынша ғана емес, еңбек шығындары мен нәтижелері бойынша төлеу қағидасы қатаңырақ болып келеді;

-артырушы еңбек өнімділігі мен қажеттіліктердің артушы заңына негізделген өндіріс тиімділігінің өсіміне негізделген еңбекақы деңгейін арттыру қағидасы . Бұл заңдардан шығатыны, жұмысшының еңбекақысының өсімі өндіріс тиімділігінің артуы, негізінде ғана жүзеге асырылуы керек:

- еңбектің артушы өнімділігі заңынан шығатын қоғамдық жұмыс өнімділігінің еңбекақы деңгейінің өсіміне қарағандағы шапшаңырақ өсім қағидасы. Ол қажет сақтаулар мен өндірістің әрі қарайғы дамуын қатамасыз етуі қажет;

-құн заңы мен еңбектің артушы өнімділігі заңынан шығатын еңбек тиімділігінің артуына материалдық мүдделік қағидасы.

Еңбектің нақты нәтижелеріне материалдық мүдделілікті ғана емес,

жумысшының еңбек тиімділігін арттыру мүдделілігін қамтамасыз ету керек.

Еңбекақының ұйымдастырудағы бүл қағиданы жүзеге асыру барлық шаруашылық механизм жұмысындағы нақты сапалық өзгерістердің пайда болуына әкеледі.

Еңбекақы еңбек өнімділігімен тығыз байланысты. Еңбек өнімділігі-еңбек процесі тиімділігінің маңызды көрсеткіші, нақты еңбектің уақыт бірлігіндн өнімнің нақты санын өндіру қабілетін көрсетеді. Ал еңбекақы жұмысшыға

орындалған жұмыс үшін ақшалай марапатқа жатады.

Еңбекақы мәселелерін қарастырған шақта, ақшалай және номиналды еңбекақыны бөліп қарастыру керек. Номиналды еңбекақы -сағат, күн,

аптасына алынған ақша сомасы. Нақты еңбекақы -номиналды еңбекақыға

сатып алуға болатын таурлар мен қызметтер сомасы, бүл номиналды

еңбекақынының «сатып алу қабілеттілігі». Нақты еңбекақы номиналды еңбекақыға және сатып алынатып таурлар мен қызметтердің бағаларына,

байланысты болады. Номиналды еңбекақы өскен сайын, азық-түлік, түрғын үй, киім-кешек және басқа да бірінші қажеттілікті таурлардың қүны арта түседі.

Республикадағы нарықтық қатынастардың дамуына байланысты еңбекақы

ның ынталандырушы және ұдайы өндіруші ролінің төмендеуі пайда болды.

Нәтижесінде еңбек өнімділігі төмендеп, еңбекақы мен жұмыс нәтижелері

арасында байланыс төмендеді, өндірістік емес шығындар артып, шығарылатын өнімдердің бағасышамадан тыс артты, кәсіпорындардың өнеркәсіптік қызметінің тиімділігі.

Өнеркәсіпті басқаруда еңбек өнімділігінің төмендеуіне материалды өндіріс жұмысшыларының, әсіресе мемлекеттік кәсіпорындағы нақты еңбекақысының түрақты төмендеуәлеуеті тән болған.

Еңбекақының төмендегі және салалар бойынша дифференциациялану

Еңбекақы мен еңбектің саны мен мапасы арасындағы байланыстың үзілүіне әкелді. Нәтижесінде көптеген кәсіпкерлер еңбекті үйымдастыруға, еңбекті

нормалау мен үйымдастыру мәселелеріне нашар қарады.

Нарықтық қатынастарды құру жылдарында еңбек өнімділігінің өсім қарқыны мен еңбекақының арасындағы арақатынасбұзылды. Егер әкімшілік

жүйе кезінде еңбек өнімділіг орташа еңбекақы өсімін артта қалдарсы

(еңбек өнімділігінің 1% өсіміне орташа еңбекақы 0, 6-0, 8 өскен) . 1992 ж.

номиналды еңбекақы мен еңбек өнімділігі өсімінің арақатынасы 0, 098 %

құрады. 2010 жылы бұл көрсеткіш жақсарып, 0, 35 құраған.

Экономикалық тұрғыдан белсенді халық (жұмыс күші ) - тауарлар және қызмет көрсету өндірісі ұшін жұмысшы күшін ұсынуды қамтаасыз ететін, экономикалық тұрғыдан белсенді халықты өлшеу үшін белгіленген жастағыхалықтың бөлігі. экономикалықтұрғыдан белсенді халықтың санына экономикалық қызметтің барлық түрлерінде жұмыспен қамтылғандаржәне жұмыссыздар кіреді.

Жұмыспен қамтылған (жұмыс істейтін) халық жұмыспен қамтылуына қарай жалданып жұмыс істейтін немесе өз бетінше жұмыспен айналысатын жұмысшыларға жатқызылуы мүмкін тиісті жастағыбарлық адамдар.

Жалдамалы (ақы төленетін) жұмысшылар - айлықақы, сыйлықақы, үстеме және т. б., немесе заттай нысанда ақы төлеу (сыйақы) көзделген жалдау шарты бойынша жұмыс істейтін адамдар.

Өз бетінше жұмыспен айналысу - бұл сыйақы мөлшері тауар өндіру (өткәзу) және қызмет көрсетуден (мұнда өзінің тұтынуы табыстың бір бөлігі ретінде қаралады) алынатын табысқа тікелей тәуелді болатын жұмыспен қамтылу.

Жұмыстағы алатын орны бойынша (жұмыспен қамтылудағы мәртебесі ) халықаралық сыныптамаға сәйкес өз бетінше жұмыспен қамтылған жұмысшылардың мына топтары анықталды:

- жұмыс берушілер-өзінің меншікті кәсіпорын басқаратын немесе экономикалық қызметтің қандай да бір түрінде тәуелсіз кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және бір немесе бірнеше жалдамалы жұмысшылары бар адамдар;

- өз бетінше жұмыс істейтін жұмысшылар - өз бетінше немесе бір не бірнеше әріптестерімен жұмыс істей отырып, өз бетінше жұмыспен қамтылу негізінде жұмысшыларды жалдамайтын адамдар;

• отбасылық ақы төленбейтін жұмысшылары - туысқанадамы басқаратын

кәсіпорында (шаруашылықта) әдетте сыйақысыз жұмыс істейтін адамдар;

• өндірістік кооператив мүшелері - кәсіпкерлік қызметпен айналысатын

еңбек кооперативінің мүшесі болып табылатын адамдар.

Жұмыссыздарға - халықтың экономикалықтұрғыдан белсенділігін өлшеу үшін белгіленген жастағы, қаралып отырған кезең ішінде бір мезгілде үш негізгі критерийге жауап беретін адамдар жатады: жұмыссыз болды (табысты жұмысы болмады), оны іздеумен белсенді айналысты, белгілі бір кезең ішінде жұысқа кірісуге әзір болды.

Жұмыспен қамтудың уәкілетті органдарына жұмысқа орналасу мәселелері бойынша барған азаматтар саны - әр турлі себептермен басқа немесе қосымша жұмыс іздеп жүрген ұмыспен қамтылған адамдарды қоса, жұмыспен қамтудың уәкілетті органдарына жұмысқа орналасу мәселелері бойынша барған азаматтардың жалпы санын сипаттайды.

Жүмысқа орнластырылған азаматтардың саны - жұмыспен қамту мәселелері бойынша уәкілеттіоргандардың жәрдемдесуімен жұмысқа орналасқандар саны.

Кесте 1.

Қазақстан Республикасының экономикалық қызмет түрлері бойынша орташа айлық атаулы жалақы

теңге

Кесте 1 мәліметі бойынша Қазақстанда қызметтің барлық түрлері бойынша орташа айлық жалақы 2006 жылы 40790 тг., ол 2010 жылы 77611 теңге болған, яғни 2006 жылдан 36821 теңге өскен, немесе 30, 3 %.

Өнеркәсіптегі орташа айлық жалақы 2006 жылы 50223 теңге болса, ол 2010 жылы 93119 теңгені құраған; яғни 2006 жылдан 42896 теңгеге өскен, немесе 85, 4 өскен. Құрылыста 2006 жылы орташа айлық жалақы 55672 теңге болса, ол 2010 жылы 104434 теңге болған. Ол 2006 жылдан 48762 теңгеге өскен, яғни 87, 6 % өскен (104434/55672-100) . Жалпы кесте мәліметі бойынша құрылыстағы орташа айлық 2010 жылы барлық қызмет түрі бойынша орташа айлық жалақыдан 26823 теңгеге (104434-77611) өскен, яғни 34, 5 %-ға. Кесте мәліметтері бойынша Қазақстанда барлық экономикалық қызмет түрлері бойынша жыл сайын орташа айлық жалақысының өсіп отыратынын байқаймыз.

Кесте 2.

Қазақстан Республикасының еңбек рыногының негізгі индикаторлары

Кесте 2-де ҚР еңбек рыногының негізгі индикаторларық көрсеткіштерінің мәліметтері берілген 2001-2010 жылдарға экономикалық тұрғыдан белсенді халық 2001 жылы 7479, 1 мың адам болса, ол 2010 жылы 8610, 7 мың адам болған; яғни 1131, 6 мың адамға өскен, немесе 15, 1 %- ға өскен. Жұмыспен қамтылған халық 2001 жылы 6698, 8 мың адам болса, ол 2010 жылы 8114, 2 мың адам болған, яғни 21, 1 % өскен (8114, 2/6698, 8-100) . Жұмыспен қамтылу деңгейі 2001 жылы 89, 6 қамтылу деңгейі, % болса, ол 2010 жылы 94, 2 % болған, яғни 2001 жылдан 4, 6 % өскен.

Жұмыссыздықтың деңгейі 2001 жылы 10, 4 % құраса, ол 2005 жылы

8, 1 % ; 2007 жылы 7, 3 %; 2010 жылы 5, 8 % құраған. Жалпы кесте мәліметтерінің негізінде ҚР еңбек рыногының негізгі индикаторларық көрсеткіштері жыл сайын оң бағыттарға қадам басып отырғанын байқаймыз.

Кесте 3.

Өнім өткізуден және қызмет көрсетуден түскен табыс

млн. теңге

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс