Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... .11
3. «RESET» ЖШС.да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 «RESET» ЖШС . ң экономикалық және қаржылық сипаттамасы ... ... ... ... 15
3.2 «RESET» ЖШС.ң қаржы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.3 «RESET» ЖШС .дегі бухгалтерлік есептің жүргізілуі ... ... ... ... ... ... ... ... .30
4. Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдары ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... .11
3. «RESET» ЖШС.да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 «RESET» ЖШС . ң экономикалық және қаржылық сипаттамасы ... ... ... ... 15
3.2 «RESET» ЖШС.ң қаржы саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
3.3 «RESET» ЖШС .дегі бухгалтерлік есептің жүргізілуі ... ... ... ... ... ... ... ... .30
4. Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдары ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 46
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның экономикалық-әлеуметтік жағдайларына сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан, сонымен қатар өзінің ерекшелігімен оқшауланатын ғылымдардың бірі. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық жағдайын, ақпараттарын өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны қажет етушілерге жеткізіп отыратын жүйе болып табылады. Сонымен қатар ұйымның қаржылық жағдайын жоспарлау, бақылау, бағалау және талдау үшін қажет. Тек бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын, шаруашылық қызметінің қаржылық нәтижесін анықтауға болады. Бухгалтерлік есеп – бұл қазіргі кезеңде маңызды қолданбалы мәні бар арнайы экономикалық білім аумағы болып табылады. Ол қызметінің түрі мен мақсатына тәуелсіз, қоғамдық пайдалы немесе қайырымдылық іс атқарса да, өнім шығарса немесе қызмет көрсетіп, жұмыс орындаса да әрбір ұйымға қажетті.
Бухгалтерлік есепті білу және оның көмегімен алынған мәліметтерді талдай алу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, шаруашылық басшыларына да қажет. Өйткені олар ұйымдағы бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылуына тікелей жауапты болып келеді. Қазіргі кезде бухгалтерлік есептің негіздерін білу экономикалық білім берудің қажетті бөлігі болып саналады.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру мақсатында Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді [1, 18 бет].
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өзіндік даму мехенизмдері мен өзіндік ерекшеліктері бар құрылыс индустриясы белсенді түрде қалыптасып дамып келеді. Сондықтан таңдап ланған таұһқырып қазіргі таңда өзекті болып табылады. Құрылыс өнеркәсібінің дамуы қарқынды түрде дамып келе жатқандықтан, сала ерекшеліктерін ескере отырып, құрылым ұйымдары бухгалтерлік есепті қайта қарастыруды талап етеді.
Құрылыс өнеркәсібі кез келген елдің экономикасының маңызды құрамы болып табылады. Құрылыстың негізгі материалдық базасы болғандықтан оның ықпалы басқа салалардың және сонымен бірге қоғамның әлеусеттік жағдайының өсу қарқынына да айтарлықтай әсер етеді.
Құрылыс халық шаруашылығының мкңызды саласы болып табылады. Ол материалдық өндірістің дамуына, өндірістік күштердің орналасуына және болашақта инвестициялық ппроцестерді басқаруды жетілдіруге шешуші әсер етеді. Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтың жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен рөлі арта түсуде.
Құрылыстағы есеп саясаты, бұл - бухгалтерлік есеп, талдау, аудит аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды, бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның экономикалық-әлеуметтік жағдайларына сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан, сонымен қатар өзінің ерекшелігімен оқшауланатын ғылымдардың бірі. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық жағдайын, ақпараттарын өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны қажет етушілерге жеткізіп отыратын жүйе болып табылады. Сонымен қатар ұйымның қаржылық жағдайын жоспарлау, бақылау, бағалау және талдау үшін қажет. Тек бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын, шаруашылық қызметінің қаржылық нәтижесін анықтауға болады. Бухгалтерлік есеп – бұл қазіргі кезеңде маңызды қолданбалы мәні бар арнайы экономикалық білім аумағы болып табылады. Ол қызметінің түрі мен мақсатына тәуелсіз, қоғамдық пайдалы немесе қайырымдылық іс атқарса да, өнім шығарса немесе қызмет көрсетіп, жұмыс орындаса да әрбір ұйымға қажетті.
Бухгалтерлік есепті білу және оның көмегімен алынған мәліметтерді талдай алу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, шаруашылық басшыларына да қажет. Өйткені олар ұйымдағы бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылуына тікелей жауапты болып келеді. Қазіргі кезде бухгалтерлік есептің негіздерін білу экономикалық білім берудің қажетті бөлігі болып саналады.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру мақсатында Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді [1, 18 бет].
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өзіндік даму мехенизмдері мен өзіндік ерекшеліктері бар құрылыс индустриясы белсенді түрде қалыптасып дамып келеді. Сондықтан таңдап ланған таұһқырып қазіргі таңда өзекті болып табылады. Құрылыс өнеркәсібінің дамуы қарқынды түрде дамып келе жатқандықтан, сала ерекшеліктерін ескере отырып, құрылым ұйымдары бухгалтерлік есепті қайта қарастыруды талап етеді.
Құрылыс өнеркәсібі кез келген елдің экономикасының маңызды құрамы болып табылады. Құрылыстың негізгі материалдық базасы болғандықтан оның ықпалы басқа салалардың және сонымен бірге қоғамның әлеусеттік жағдайының өсу қарқынына да айтарлықтай әсер етеді.
Құрылыс халық шаруашылығының мкңызды саласы болып табылады. Ол материалдық өндірістің дамуына, өндірістік күштердің орналасуына және болашақта инвестициялық ппроцестерді басқаруды жетілдіруге шешуші әсер етеді. Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтың жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен рөлі арта түсуде.
Құрылыстағы есеп саясаты, бұл - бухгалтерлік есеп, талдау, аудит аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды, бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы
2. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңы
3. Кеулімжаев К.К. «Қаржылық есеп» Алматы – 2012. - 144 б.
4. Родостовец В. Бухгалтерский учет с строительстве. – Алматы. - 371 б.
5. Назарова В.Л., Жапбарханова М.С. «Бухгалтерлік есеп». - Алматы, 2012.- 382 б.
6. Баймаханова А. «Бухгалтерлік есеп» . – Астана, 2012 ж. – 279 б.
7. Назарова В. – Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп, Алматы – 2005 - 281 б.
8. Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп //Алматы – 2007– 144 б.
9. Басқару есебі. – Алматы, 2011.- 122 б.
10. Михалева Е. Нормы износа и методы начисления амортизации основных средств и их учет.- Бюллетень бухгалтера.- №9.- 2014.- с. 25
11. Төлегенов T. , Бейсенбаева А.К. Құрылыстағы бухгалтерлік есеп. – Алматы, 2012. - 217 б.
12. Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.- Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 14-15 бб.
13. Кеулімжаев Қ.К. Құрылыстағы бухгалтерлік есеп: Оқу құралы.- Алматы, 2011.- 271 б.
14. Нұрсейітов Э.О. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп.- Алматы.- 2012.- 7-9 бб.
15. Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы
16. Турганбаева Ж., Есиркепова А. Жоғары оқу орындарында бух-к есепті жүргізудің негізгі қағидалары және әдістері.- Қазақстанның ғылыми әлемі. - №6.- 2012.- 341 -343 бб
17. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңы
18. Бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 қазандағы №1172 Қаулысы
19. Жақыпбеков Д.С.Кәсіпорынның есеп және салықтық есеп саясаты.- Алматы.- 2013.- 117 б.
20. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС – нің Қазақстан Республикасы
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі төрағасының 2012 жылғы 27 наурыздағы № 108 бұйрығымен бекітілген Жарлығы
21. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының құжаттары
22. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-нің қаржы-шаруашылық іс-әрекетінің негізгі 2013-2014 жж. Көрсеткіштері
23. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-нің балансты жазықты талдау. 2013-2014 жж.
24. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының 2013-2014 жж. есеп құжаттары
25. Ағабекова Г.Н. ХҚЕС сәйкес қаржылық есептемені дайындау қағидаттары.- Қазақстанның ғылыми әлемі.- №6. 2012. – 229 б.
26. Қаржылық есептеменің халықаралық стандарттары.- Алматы: Раритет. – 2012 ж.
27. Мырзалиев Б.С. Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру//Алматы, 2012 – 233 б.
28. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2011 - 111 б.
29. Назарова В.Л., Жапбарханова М.С., Фурсов Д.А. Басқару есебі: Оқулық, Алматы, 2011.- 456 б.
30. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет: Учебн. пособие для вузов/Пер. с англ. под ред. Н.Д.Эриашвили; Предисловие проф. П. С. Безруких. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: Аудит, ЮНИТИ, 2008. - 583с.
31. Кеулімжаев К.К. «Қаржылық есеп» Алматы – 2012.- Алматы. – 177 б.
32. Кәсіпорын және кәсіпкерлік қызметін басқару, ҚазЭУ – 2014, N 11 – 34 б.
33. Кеулімжаев К.К «Бухгалтерлік есеп принциптері» // Алматы – 2013.- 333 б.
34. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2013. – 17 б.
35. Кәсіпорын және кәсіпкерлік қызметін басқару, ҚазЭУ – 2014, N9 – 14 б.
1. Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы
2. Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңы
3. Кеулімжаев К.К. «Қаржылық есеп» Алматы – 2012. - 144 б.
4. Родостовец В. Бухгалтерский учет с строительстве. – Алматы. - 371 б.
5. Назарова В.Л., Жапбарханова М.С. «Бухгалтерлік есеп». - Алматы, 2012.- 382 б.
6. Баймаханова А. «Бухгалтерлік есеп» . – Астана, 2012 ж. – 279 б.
7. Назарова В. – Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп, Алматы – 2005 - 281 б.
8. Радостовец В.К. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп //Алматы – 2007– 144 б.
9. Басқару есебі. – Алматы, 2011.- 122 б.
10. Михалева Е. Нормы износа и методы начисления амортизации основных средств и их учет.- Бюллетень бухгалтера.- №9.- 2014.- с. 25
11. Төлегенов T. , Бейсенбаева А.К. Құрылыстағы бухгалтерлік есеп. – Алматы, 2012. - 217 б.
12. Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.- Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 14-15 бб.
13. Кеулімжаев Қ.К. Құрылыстағы бухгалтерлік есеп: Оқу құралы.- Алматы, 2011.- 271 б.
14. Нұрсейітов Э.О. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп.- Алматы.- 2012.- 7-9 бб.
15. Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы
16. Турганбаева Ж., Есиркепова А. Жоғары оқу орындарында бух-к есепті жүргізудің негізгі қағидалары және әдістері.- Қазақстанның ғылыми әлемі. - №6.- 2012.- 341 -343 бб
17. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңы
18. Бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 қазандағы №1172 Қаулысы
19. Жақыпбеков Д.С.Кәсіпорынның есеп және салықтық есеп саясаты.- Алматы.- 2013.- 117 б.
20. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС – нің Қазақстан Республикасы
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі төрағасының 2012 жылғы 27 наурыздағы № 108 бұйрығымен бекітілген Жарлығы
21. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының құжаттары
22. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-нің қаржы-шаруашылық іс-әрекетінің негізгі 2013-2014 жж. Көрсеткіштері
23. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-нің балансты жазықты талдау. 2013-2014 жж.
24. «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының 2013-2014 жж. есеп құжаттары
25. Ағабекова Г.Н. ХҚЕС сәйкес қаржылық есептемені дайындау қағидаттары.- Қазақстанның ғылыми әлемі.- №6. 2012. – 229 б.
26. Қаржылық есептеменің халықаралық стандарттары.- Алматы: Раритет. – 2012 ж.
27. Мырзалиев Б.С. Әбдішүкіров Р.С. Кәсіпкерлік қызметте бухгалтерлік есепті ұйымдастыру//Алматы, 2012 – 233 б.
28. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2011 - 111 б.
29. Назарова В.Л., Жапбарханова М.С., Фурсов Д.А. Басқару есебі: Оқулық, Алматы, 2011.- 456 б.
30. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет: Учебн. пособие для вузов/Пер. с англ. под ред. Н.Д.Эриашвили; Предисловие проф. П. С. Безруких. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: Аудит, ЮНИТИ, 2008. - 583с.
31. Кеулімжаев К.К. «Қаржылық есеп» Алматы – 2012.- Алматы. – 177 б.
32. Кәсіпорын және кәсіпкерлік қызметін басқару, ҚазЭУ – 2014, N 11 – 34 б.
33. Кеулімжаев К.К «Бухгалтерлік есеп принциптері» // Алматы – 2013.- 333 б.
34. Кәсіпорындағы сауданы ұйымдастырудағы бухгалтерлік есеп, Бухгалтерлік есеп және аудит // N 8, 2013. – 17 б.
35. Кәсіпорын және кәсіпкерлік қызметін басқару, ҚазЭУ – 2014, N9 – 14 б.
Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
(RESET ЖШС (РЕСЕТ) мысалында)
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ
ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 6
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... .11
3. RESET ЖШС-да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 RESET ЖШС - ң экономикалық және қаржылық
сипаттамасы ... ... ... ... 15
3.2 RESET ЖШС-ң қаржы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
24
3.3 RESET ЖШС -дегі бухгалтерлік есептің
жүргізілуі ... ... ... ... ... ... . ... ... 30
4. Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдары ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...46
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы
басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның экономикалық-әлеуметтік жағдайларына
сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан, сонымен қатар өзінің ерекшелігімен
оқшауланатын ғылымдардың бірі. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық жағдайын,
ақпараттарын өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны қажет етушілерге
жеткізіп отыратын жүйе болып табылады. Сонымен қатар ұйымның қаржылық
жағдайын жоспарлау, бақылау, бағалау және талдау үшін қажет. Тек
бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын, шаруашылық
қызметінің қаржылық нәтижесін анықтауға болады. Бухгалтерлік есеп – бұл
қазіргі кезеңде маңызды қолданбалы мәні бар арнайы экономикалық білім
аумағы болып табылады. Ол қызметінің түрі мен мақсатына тәуелсіз, қоғамдық
пайдалы немесе қайырымдылық іс атқарса да, өнім шығарса немесе қызмет
көрсетіп, жұмыс орындаса да әрбір ұйымға қажетті.
Бухгалтерлік есепті білу және оның көмегімен алынған мәліметтерді
талдай алу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, шаруашылық
басшыларына да қажет. Өйткені олар ұйымдағы бухгалтерлік есептің дұрыс
ұйымдастырылуына тікелей жауапты болып келеді. Қазіргі кезде бухгалтерлік
есептің негіздерін білу экономикалық білім берудің қажетті бөлігі болып
саналады.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру
мақсатында Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет
Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді [1,
18 бет].
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өзіндік даму мехенизмдері мен
өзіндік ерекшеліктері бар құрылыс индустриясы белсенді түрде қалыптасып
дамып келеді. Сондықтан таңдап ланған таұһқырып қазіргі таңда өзекті болып
табылады. Құрылыс өнеркәсібінің дамуы қарқынды түрде дамып келе
жатқандықтан, сала ерекшеліктерін ескере отырып, құрылым ұйымдары
бухгалтерлік есепті қайта қарастыруды талап етеді.
Құрылыс өнеркәсібі кез келген елдің экономикасының маңызды құрамы болып
табылады. Құрылыстың негізгі материалдық базасы болғандықтан оның ықпалы
басқа салалардың және сонымен бірге қоғамның әлеусеттік жағдайының өсу
қарқынына да айтарлықтай әсер етеді.
Құрылыс халық шаруашылығының мкңызды саласы болып табылады. Ол материалдық
өндірістің дамуына, өндірістік күштердің орналасуына және болашақта
инвестициялық ппроцестерді басқаруды жетілдіруге шешуші әсер етеді. Бүгінгі
таңда ел экономикасының нарықтың жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік
қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен
рөлі арта түсуде.
Құрылыстағы есеп саясаты, бұл - бухгалтерлік есеп, талдау, аудит
аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды,
бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына
сəйкес жүргізу үшін субъектілердің басшыларының қабылдаған тəсілдерінің
жиынтығы.
Есеп саясатын қалыптастыру төмендегі кезеңдерден тұрады:
- бухгалтерлік есеп жүргізілетін кəсіпорындағы есеп саясатының
қатынасын анықтау;
- бухгалтерлік есепті жүргізу тəсілдерін таңдауға əсер ететін
жағдайларды анықтау, сараптау, бағалау жəне реттеу;
- есеп саясатын құрастырудың бастапқы жағдайларын таңдау жəне негіздеу;
- есептің əрбір тəсілінің жолын жəне əрбір есеп объектісі бойынша
кəсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есепті жүргізудің жарамды тəсілін
бірегейлендіру;
- кəсіпорында қолдануға жарамды бухгалтерлік есептің жүргізілу тəсілін
таңдау және таңдалған есеп саясатын рəсімдеу.
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен
қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңында Қазақстан Республикасында
бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн реттейдi, бухгалтерлiк
есептi жүргiзу мен қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерiн, негiзгi
сапалық сипаттамалары мен ережелерiн белгiлейдi. [2,49 бет].
Қазақстан Республикасында жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп
жүйесіндегі реформа шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметі туралы
ақпаратты және оның қаржылық есеп көрсетілуін қалыптастыруды көпшілік
мақұлдаған халықаралық стандарттарға кезең-кезең бойынша көшуге мүмкіндік
береді. Алайда теориялық, әдістемелік және іс-тәжірибе сипаттарындағы
көптеген мәселелер әлі шешімін тапқан жоқ. Олардың қатарына бухгалтерлік
есептің сапасын бағалау мәселесін де жатқызуға болады.
Бухгалтерлік есеп - шаруашылық есепті тіркеу, есеп құжаттарын сақтау,
яғни бухгалтерлік есеп жүргізу процесі. Есеп жүргізушілік - бұл
түтынушыларды қанағаттандыру үшін ақпарат жүйесін жасауға бейімделген
бухгалтерлік есептің бөлігі ғана болып табылады.
Кәсіпорында бухгалтерлік есепті жүргізуді жүзеге асыру үшін
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы ҚР Заңын, қаржылық
есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарын, сондай-ақ бухгалтнерлік
есеп қаржылық есептілік саласында басқа да нормативтік-құқықтық актілерді
басшылыққа ала отырып, өзінің есеп саясатвн дербес қалыптастырады және
операциялар мен оқиғалар үшін бақылау тәртібін әзірлейді, бухгалтерлік
еспетің жүргізілуін ұйымдастыру үшін қажетті басқа да шешімдер қабылдайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Кәсіпорында бухгалтерлік есептің
жүргізілуін RESET ЖШС (РЕСЕТ) мысалында зерттеу арқылы мәселелерді
анықтап, жетілдіру жолдарын ұсыну.
Жұмыс мақсатына қарай мынадай міндеттер қарастырылды:
- Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастырудың теориялық
негіздерін анықтау;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-не экономика-ұйымдастырушылық сипаттама беру;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-не бухгалтерлік есептің жүргізілуін
қарастыру;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС – де бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды
жетілдіру жолдарын ұсыну;
Тақырыптың ғылыми зерттелуі. Бухгалтерлік есеп теориялары мен
әдістемелерінің негізін қалаушылар, бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
мәселелері туралы экономист – ғалымдардың, атап айтқанда Сапожникова Н.Г.
Н. Козлова, Ю. В. Малахова. Н.В. Москаленко, Е.Л. Пархоменко Л.Н. Родина,
Л.В. Пархоменко М. А. Рябова, Н. А. Богданова т.б., отандық ғалымдар:
В.Родостовец, В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова, Қ.К.Кеулімжаев,
А.Баймаханова, Е.Т.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева, К.Т.Тайгашинова,
Е.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева, Қ.К.Кеулімжаев т.б. еңбектерін айтуға болады.
Зерттеу пәні. Кәсіпорында бухгалтерлік есептің жүргізілуін
ұйымдастыру.
Зерттеу объектісі. RESET ЖШС (РЕСЕТ) бухгалтерлік есебін
ұйымдастыру алынды.
Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі. Жоғарыда көрсетілген міндеттерді
орындау барысында экономикалық, бухгалтерлік, қаржылық заңнамалар, ілімдер,
есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары қолданылды. Сонымен қатар,
статистикалық мәліметтерге жүйелі түрде талдау жасау әдістері пайдаланылды.
Тұжырымдар мен тәжірибелік нұсқаулар Қазақстан Республикасының 2007
жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234
Заңына, Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк
жүйесiне, Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет
Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасына, ХҚЕС – на
негізделген.
Зерттеу жұмысының теориялық негізін экономикалық, бухгалтерлік,
қаржылық заңнамалар, ілімдер, есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары
аясындағы белгілі ғалымдардың аталған проблемаға орай еңбектері дипломдық
жұмыстың теориялық негізін құрайды. Атап айтқанда, В.Родостовецтің
Бухгалтерлік есеп, Бухгалтерский учет в строительстве, Бухгалтерский
учет в сельскохозяйстве, В.Л.Назарова, М.С.Жапбархановалардың
Бухгалтерлік есеп (Алматы, 2012) оқулықтары, А.Баймаханованың
Бухгалтерлік есеп еңбегі Қ.К.Кеулімжаев өзінің Құрылыстағы бухгалтерлік
есеп оқу құралы, Е.Төлегенов пен А.К.Бейсенбаевалардың Құрылыстағы
бухгалтерлік есеп, Э.О.Нұрсейітовтың Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп т.б.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Кіріспе, төрт бөлім, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Бухгалтерлік есеп өзінің бастауын сонау ХІІ ғасырдан алады. Бұл ғылым
туралы алғашқы түсінік шамамен 1340 жылдары Генуе қаласында пайда болған.
Бухгалтерлік есептің алғашы негізін салушы және дамытушысы Француз манахы
Лука Пачоли болып табылады. Ол бухгалтерлік есеп туралы 1493 жылы Шоттар
және жазулар деген трактатын жазған. Ал бухгалтер термині XV ғасырда
Австрия қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есеп - ұйымның қаржылық
ақпараттың белгілі бір әдістері мен тәсілдері бойынша есептейгін, өлшейтін
және оны өндеп, тасымалдайтын ғылым[5, 144 б.].
Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін бағыт-
бағдар беріп, алдағы уақьпта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен
қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға
өте қажетті жүйе болып табылады.
Сондықтан бухгалтерлік есепті бүтіндей халық шаруашылығы есебінің ең
басты және негізгісі деп айтуымызға болады. Бухгалтерлік есеп ғылымының
шығу тарихы ертеден басталған. Ол бұдан көптеген жүзжылдықтар бұрын пайда
болып, бүгінгі күнге дейін әрбір кезендердің уақыт талаптарына сәйкес дамып
келеді. Тайпалар арасындағы шаруашылық операцияларына байланысты табылған
жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі V ғасырда
жүргізілді деген деректер бар.
Ал біздің заманымызға дейінгі ІІ ғасырда Грекияда салынған құрылысқа
кеткен шығындар есептеліп, салынған үйдің (ғимараттың) қабырғасына
жазылатын болған. Рим империясының квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді
бақылап, оның қорытындысын емтихан қабылдаушы тыңдаған. Осыдан аудитор
деген термин пайда болған.
Міне, осы жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бухгалтерлік есептің
тек қана кәсіпорын жұмысының бір бөлігін атқарып қана қоймай, тұтас
мемлекетті басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан
да болар көрнекті ғалым Б. Де Солозаноның Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді
басқару мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді - деген.
Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды,
қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі
принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі
талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын
бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге
міндетті.
Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық
мәселелердің негізгі және басты қажетгілігі болып табылады. Бухгалтерлік
есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып-өткізуге, айырбастауға
және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, яғни
кәсіпорындағы шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін
есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы экономикалық және
технологиялық үдерістердің, сондай-ақ шаруашылық операцияларының барлығының
да есепке алынуы экономикалық талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып
табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай қызмет атқарады:
болашақта (алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан
операцияларды тіркеп және оны өңдеп отырады;
ұйымның қаржылық-ақпараттық мәліметін өндейді, сондай-ақ оны керек
уақытына дейін сақтайды;
қаржылық-ақпараттық мәліметті пайдаланушыларға уақтылы беріп
отырады, ал бір ақпарапы пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды
басқару барысында түрлі шешім қабылдайды.
Жалпы, бухгалтерлік есеп және кәсіпорында бухгалтерлік қызметті
ұйымдастыру жайлы көптеген экономист-ғалымдардың еңбектерін кездестіруге
болады. Аталған мәселелерге байланысты әдебиеттерге шолу жасайтын болсақ:
Қазақстандағы бухгалтерлік есептің жүргізілуіне алғашқы сәттен бастап
көп еңбек сіңіргендер: В.Родостовец, В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова,
Қ.К.Кеулімжаев, А.Баймаханова, Е.Т.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева,
К.Т.Тайгашинова т.б.
В.Родостовецтің Бухгалтерлік есеп, Бухгалтерский учет в
строительстве, Бухгалтерский учет в сельскохозяйстве т.б. кәсіпорында
бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру жайлы еңбектерінде өндірістерде,
ұйымдарда бухгалтерлік есептің жүргізілуінің қыр-сыры айтылады.
В.Родостовец: Бухгалтерлік есеп тәсілі дер – әдіс, амалдардың жиынтығы
түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке алынатын мәліметтерді жете
білу және зерттеу жүргізіледі [4, 371 б.] - деп жазған.
В.Л.Назарова, М.С.Жапбархановалардың Бухгалтерлік есеп (Алматы, 2012)
кітабында: Бухгалтерлік есеп (есеп жүргізу ретінде) дүниежүзіндегі кез
келген бухгаотерияның іс жүзіндегі қызметінің мәнін айқындап, бағалауға
мүмкіндік береді.
Қоғамның даму барысында бухгалтерлер үш міндетті шешеді:
1) Есепіті барынша ақпаратты, әрі дәл жасау;
2) Оның қарапайым және дәл болуына көз жеткізу;
3) Шаруашылық өміріндегі деректер жөнінде дер кезінде ақпарат алу [5,
382 б.].
А.Баймаханованың Бухгалтерлік есеп еңбегінде бухгалтерлік есеп
айырысу деген (латын сөзі - борышкер дегенді білдіреді) ұғымды былай
келтірген: дебиторлық борыш деп - белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты
заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің алдындағы сатып алған
тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ
жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе
несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті
борыштарын айтады. Осы субъектілерге берешек борышы бар кәсіпорындар мен
ұйымдар, сондай-ақ жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады [6, 279 б.].
В.Назарова дебиторлық берешекпен байланысты негізгі бухгалтерлік
мәселелер тану мен бағалау болып табылады деп санайды. Дебиторлық берешек
бойынша есеп пен оның өлшеміне әсер ететін негізгі сұрақ - дебиторлық
борышты қайтарып алу мүмкіншілігі. Қайтарып алу мүмкіншілігі берешектің
көрініс табуына да (тану) және оның сомасына да (бағалау) әсерін тигізеді.
Сол сияқты Назарова В. өз еңбегінде есепте саудалық және саудалық
емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді. Саудалық дебиторлық берешек -
негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет
үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық берешек
іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект қызметкерлеріне немесе
филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған
девиденттер мен проценттер, Үкімет органдарына салықты қайтару туралы тілек-
талап, т.б.) пайда болады [7, 281 б.].
В.К. Радостовец еңбегінде дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты
айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер
бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдау керек деп көрсеткен. Әдетте,
дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30 күннен 90 күнге дейінгі мерзімге тең
болады. Егер осы мерзімнен асып кетсе, онда оның мерзімі өтіп кеткен болып
саналады. Сондықтан кейінгі кездері дебиторлық қарыздың құнын факторингтік
компанияларға жүктейді де, факторингтік компания үшінші тұлға ретінде
қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді дейді [8, 144 б.].
Сонымен қатар Радостовец В.К. қолма-қол ақшасыз есеп айырусылар
жүйесінде дебиторлық берешектің пайда болуы субъектінің шаруашылық іс-
әрекетіндегі объективті процесс деп есептейді. Дебиторлық берешек пайда
болу сипатына қарай қалыпты және өтелмеген болып бөлінеді. Субъектінің
өндірістік-шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың
қолда жүрген нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады.
Шетел мемлекеттермен салыстыратын болсақ, Нидлздың бухгалтерлік есеп
туралы еңбегіне жүгінсек шетелдерде, соның ішінде Америка Құрама
Штаттарында Күмәнді борыштар бойынша резерв атауы ескірген, ол тәжірибеде
қолданылмайды. Оның орнына Күмәнді қарыздарға түзету немесе Үмітсіз
шоттарға түзету атауы қолданылады. Нидлз да өзінің еңбегінде жоғарыда
айтылған 2 әдісті келтіре отырып, олардың арасында салыстыру жүргізеді. Бұл
екі әдіс бойынша сәйкестендіру принципіне сай есепті кезеңдегі күмәнді
қарыздарға шығындар сомасын әр түрлі жолмен анықтауға мүмкін болады. Өткізу
көлемі бойынша процент тәсілін қолданғанда бұл мәселені табыстар мен
шығындар туралы есеп арқылы қарастырады. Бұл көзқарас мынадай тұжырымға
негізделген: әрбір түскен АҚШ долларының белгілі бір бөлігі қайтып
алынбайды, осы бөлігі жыл ішіндегі шығын болады, яғни сәйкестік принципіне
сай келеді [9, 122 б.].
Е. Михалева өзінің еңбегінде халықаралық стандарттарда дебиторлық
берешектің ашылуын қарастырып, төмендегідей қортындыларға келген.
Дебиторлық берешек есебінің тәртібін және қаржылық есептілікте ашылуын
тікелей ашып көрсететін халықаралық стандарт жоқ. Дебиторлық берешектің
баланста көрініс табуының жалпы ережелері 1 Қаржылық есептілікті ұсыну
ХБЕС-да анықталған. Бұл стандарт баланста саудалық және басқа да дебиторлық
берешектің көрініс табуын және бас компанияның, еншілес компанияның, өзара
байланысты жақтардың дебиторлық берешегінің жеке ашылымдарын талап етеді
[10, 25 б.].
Cонымен қатар, құрылыстағы бухгалтерлік есеп мәселелеріне арналған
Е.Төлегенов пен А.К.Бейсенбаевалардың Құрылыстағы бухгалтерлік есеп
кітабында: Құрылыс өндірісінлегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудыоады, бұл нормативті
құжаттарды құру процесі мен қолдануды күрделендіруге әкеп соғады. Дегенмен
дұрыс ұйымдастырылған немесе компьютерленген жүйе кез келген құрылыс
нысанының нақты бағасын анықтай алады - деп жазады [11, 217 б.].
Бүгінде зерттеушілердің басым көпшілігі басқарушы мен қаржы есебінің
өзара байланысты екендігін мойындағаны жөнінде айтуға болады, ал ол өз
кезегінде басқарушылық процестерді ынталандырады. Бұл есептің екі түрінің
өзара байланысты екеніне саяды, бірақ сонымен қатар есептің әр қайсысы
өздеріне тән қызметтерді атқаруға арналған.
Кесте 1. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының
әдістемелік негізі
Өзара әрекеттесу Басқарушы Қаржы есебі
критериясы (өндірістік) есеп
1. Ақпараттар Жедел ақпараттың қолдануы
Шешім қабылдау үшінҚаржылық құжаттарын жасау үшін
2. Алғашқы ақпараттыАлғашқы ақпараттың бір-ақ дәркін жүргізілуі
жүргізу
3. Есепті жүргізу Мақсаттар мен міндеттерді таңдауда олар біртұтас
қағидалары жалпы қабылданған бабы бойынша жүргізіледі
4. Есептің Біртұтас объектілер (объектілерінің бір тектестігі)
объектілері
5. Есептің әдістері Қолданатын әдістерінің ортақтығы: құжаттау,
түгелдеу бағалау және калькуляциялар, топтастыру,
есеп беру (ішкі және сыртқы) шоттар
Ескерту: Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.-
Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 14 б.
Қазақстандық тәжірибе көрсеткендей, қаржы есебі сыртқа есеп берулерді
(негізінен салық салу мақсатында) жасауға арналған, ал басқарушы есеп болса
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қажет. Қаржы есебінің мәліметтері
басқарушылық мәліметтерінен ерекшелігі бар, бірақ дәл қазір қазақстандық
есепте ол жоқ.
Қазақстандық ғалым Н.К.Мамыровтың пікірінше: Ақпарат реттеу әдісі
ретінде екі жақты сипатқа ие болуы мүмкін: бір жағынан, ол реттеудің барлық
әдістерінің оларды тарату негізі және бақылау құралы ретінде қажетті
элемент болып табылады, басқа жағынан ақпарат өзіндік мәнге ие және
тұтынушының талабының өзгеру және онда жаңа бағыттардың пайда болу құралы
ретінде орын алады. Осыған орай, ақпаратты пайдаланушыларды ішкі және
сыртқы деп бөлу қажет [12, 14-15 бб.].
Кесте 2. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының әдістемелік
негізі.
Өзара әрекеттесу Басқарушы (өндірістік) Қаржы есебі
критериясы есеп
Ақпараттар Жедел ақпараттың қолдануы
Алғашқы ақпаратты жүргізу
Есепті жүргізу қағидалары
Есептің объектілер
5. Есептің әдістері
Шешім қабылдау үшін Қаржылық құжаттарын жасау
үшін
Алғашқы ақпараттың бірақ дүркін жүргізілуі
Мақсаттар мен міндеттерді таңдауда олар біртұтас
жалпы қабылданған бабы бойынша жүргізіледі
Біртұтас объектілер (объектілерінің бір
тектестігі)
Қолданатын әдістерінің ортақтығы; құжаттау,
түгелдеу бағалау және калькуляциялар, топтастыру,
есеп беру (ішкі және сыртқы), шоттар
Ескерту: Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.-
Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 15 б.
Қ.К.Кеулімжаев өзінің Құрылыстағы бухгалтерлік есеп оқу құралында:
Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің негізгі міндеттері болып
мыналар саналады:
- Пайдаланылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын,
құрылыс машиналары мен техникаларының қызметтерін дер кезінде,дұрыс
және толық құжаттау, есептеу бөліміне тапсыру;
- Құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс
объектілеріне байланысты калькульция баптары бойынша дұрыс және
уақытында көрсет;
- Қаржылық, статистикалық еспетерді құру үшін өндірісті талдау мен
бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру - деген анықтама берген [13,
271 б.].
Э.О.Нұрсейітовтың Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп атты оқулығында
ұйымда есеп жүргізудің ұйымдастыру саясатын анықтап берді: Ұйымның
басшысы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жауап береді. Есеп жүргізудің
ұйымдастыру саясатын анықтау және қаржылық есепті қалыптастыру бірінші
басшының міндеті. Осыған орай ұйым басшысы есеп жұмысының көлеміне қарай
төмендегі істерді атқарады:
1) бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше есебінде бухгалтерлік
есеп қызметін құрады;
2) штат кестесіне бас бухгалтердің лауазымын енгізеді;
3) оған келісім шарт негізінде, бухгалтерлік есеп пен қаржылық
қорытынды ееспті жүргізуді, болмаса оны аудиторлық мекемеге, немесе кәсіби
бухгалтерге тапсырады;
4) бухгалтерлік жұмысты жеке өзі жүргізе алады [14, 7 б.].
Бухгалтерлік есепте мәліметтер жинау, тіркеу және өңдеу үшін келесі
тәсілдерді қолданады: бастапқы құжаттарды деректі түрде жасау және
көрсету, инвентаризациялау, ақшалай бағалау, калькуляция жасау,
топтастыру, екіжақты есеп жүргізу принципін сақтау, баланс жасау.
Әдетте, бухгалтерлік есеп негізін үйрену үшін, ертеден қалыптасқан
әдістерді пайдаланады. Олар: баланстық топтастыру, бухгалтерлік шоттар
және екіжақты есеп жүргізу.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру есеп саясатын құрудан басталады.
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы сипаттамасы
Меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, кез келген ұйым, қаржылық есебін
дәл және уақытында жасау үшін, есеп сапасын арттыру мен ішкі бақылау
принциптерін басшылыққа алуға тиіс.
Кез келген ұйым меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, меншігіндегі
мүліктері, алған міндеттемелері және шаруашылық операциялары туралы,
қолданыстағы заңнамаға сәйкес, бухалтерлік есеп жүргізуге міндетті.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру
мақсатында Қазақстанда 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен
бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді .
Есеп жүйесі үш түрлі құрамдас бөліктен тұрады.
Бұл, біріншіден, статистика, ақпаратты жинап және өңдеудің ерекше
тәсілдерін пайдаланады (топтастыру, динамикалық қатар, индекстер және
басқалары.).
Екіншіден, оперативтік немесе басқару есебі, сыртка шығарылмай, ұйымның
өз ішінде қолданылады. Оның кажеттілігі, оперативті басқару кезінде, кейбір
жеке жұмыстар мен операцияларды жүргізу барысында, тікелей бақылауды
қамтамасыз етуден туындайды.
Есептің негізгі түрі, меншік иелерін, акционерлерді, әкімшілікті, басқа
да ұйымның және құрылымдық бөлімдерінің қаржылық - шаруашылық қызметінің
нэәижесі туралы ақпараттарды пайдаланушыларды қамтамасыз ететін
бухгалтерлік есеп болып табылады, сонымен қатар, ол басқару шешімдерін
қабылдаудың ақпараттық негізін құрайды.
Іс – жүзінде кәсіпорынның бухгалтерлік есептілігін пайдаланушылар
өздерінің қызығушылықтарын үйлестіруде шешімдерін қабылдауда қаржылық
талдаудың әдістерін қолданады. Бухгалтерлік білім беруде инновацияларды
жүзеге асыру бухгалтерлік есептің инновациялық білім беру ортасында ғана
мүмкін болады. Инновациялық білім беру ортасындабухгалтерлік кадрларды
кәсіби дайындаудың жалпы кестесі суреттелген [16, 341 б.].
Кесте 3. Бухгалтерлік есептің инновациялық білім беру ортасының
құрылымы
Бухгалтерлік кадрларды инновациялық дайындау құрылымы мен мақсатын
қалыптастыратын сыртқы факторлар
ЭкономиканыңБизнес БухгалтерлБухгалтерлік Жаңашыл Ақпараттық
жаһандану талаптарыныік есептіңесептің білім берутехнологиялард
үрдісі ң өзгерісі нормативтіинституционалжүйесінің ың дамуы
-құқықтық ды ортасының дамуы
реттеуініңөзгерісі
өзгерісі
Инновациялық бухгалтерлік білім берудің мақсаты
Әлемдік Ғылыми-теориялӘдістемелікӘлеумет тік-экКәсіби
көзқарасты ық ономикалық
Бухгалтерлік білім берудің ғылыми-әдістемелік негіздері
Теория ӘдістемеТәжірибе1 деңгей 2 деңгей 3 деңгей 4деңгей
Заң БухгалтерліӘдістемеліҰйымның
шығарушы к есеп к қызметтік
актілері, бойынша нұсқаулар құжаттары
ҚР ережелер
Президент-(БЕЕ)
ң Жарлық-ы
мен ҚР
Үкіметі-ң
қаулылары
Ескерту: Турганбаева Ж., Есиркепова А. Жоғары оқу орындарында бух-к есепті
жүргізудің негізгі қағидалары және әдістері.- Қазақстанның ғылыми
әлемі.-№6.- 2012.- 341 -343 бб.
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі (бұдан әрі - Ереже) Бухгалтерлік
есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңына
[17,210 б.] қаржылық есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарына
сәйкес әзірленді, Қазақстан Республикасының аумағындағы дара кәсіпкерлермен
және ұйымдармен бухгалтерлік есепті жүргізу тәртібін белгілейді.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін реттеуді Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі
жүзеге асыратын қаржы ұйымдары мен Қазақстан Республикасының
секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес құрылған арнайы қаржы
компанияларына;
бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін реттеуді мемлекеттік
мекемелер үшін Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есептілік жөніндегі нормативтік құқықтық актілерімен белгілейтін
мемлекеттік мекемелерге белгілейді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 қазандағы №1172 Қаулысына және
Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес бір-жолғы талон немесе
патент негізінде арнайы салық режимін қолданатын дара кәсіпкерлерге, сондай-
ақ оңайлатылған декларация негізінде арнайы салық режимін қолданатын, бірақ
жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланбайтын дара кәсіпкерлерге
қолданылмайды [18,86 б.]
Ұйымның басшысы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жауап береді. Есеп
жүргізудің ұйымдастыру саясатын анықтау мен қаржылық есепті қалыптастыру
бірінші басшының міндеті. Осыған орай ұйым басшысы есеп жұмысының көлеміне
қарай төмендегі істерді атқарады:
1) бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше есебінде
бухгалтерлік есеп қызметін құрады;
2) штат кестесіне бас бухгалтердің лауазымын енгізеді;
3) оған келісім шарт негізінде, бухгалтерлік есеп пен қаржылық
қорытынды есепті жүргізуді, болмаса оны аудиторлық мекемеге, немесе кәсіби
бухгалтерге тапсырады;
4) бухгалтерлік жұмысты жеке өзі жүргізе алады.
ҚР Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Заңына сәйкес
жариялы мекемелер қатарына қаржы ұйымдары, акционерлік қоғамдар
(коммерциялық еместерін қоспағанда), жер қойнауын пайдаланушы ұйымдар (кең
таралған пайдалы қазбаларды өндіретін ұйымдардан басқа) және жарғылық
капиталында мемлекеттің қатысу үлесі бар ұйымдар, сондай-ақ шаруашылық
жүргізу құқығына негізделген мемлекеттік кәсіпорындар жатады.
Бухгалтерлік есепте мәліметтерді жинау, тіркеу және өңдеу үшін келесі
тәсілдерді қолданады: бастапқы құжаттарды деректі түрде жасау және көрсету,
инвентаризациялау, ақшалай бағалау, калькуляция жасау, топтастыру, екіжақты
есеп жүргізу принципін сақтау, баланс жасау.
Әдетте бухгалтерлік есеп негізін үйрену үшін, ертеден қалыптасқан
әдістерді пайдаланады. Олар: баланстық топтастыру, бухгалтерлік шоттар және
екіжақты есеп жүргізу.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру, есеп саясатын құрудан басталады.
Есеп саясаты, ұйымда бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепті жасау үшін
қолданылатын нақты принциптерден, негіздерден, ережелерден, қағидалар мен
тәжірбелерден тұрады (Бухгалетерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы
ҚРЗ).
Есеп саясаты – бухгалтерлік есеп жүргізу саласында ұйым мүддесін
қорғайтын құжат. Онда есеп жүргізу принциптері мен әдістерін қолдана
отырып, ұйымның шаруашылық қызметі жайлы толық және оперативті ақпараттарды
алудың нормалары қарастырылған.
Салықтық және қаржылық есептің негізгі айырмашылықтарын төмендегі
кестеден көруге болады.
Кесте 4. Салықтық және қаржылық есептің негізгі айырмашылықтары
Салық салынатын табыс Бухгалтерлік табыс
1. Табыс мөлшерін анықтау салық Табыс мөлшерін анықтау,
туралы заңға сәйкес жүргізіледі есепсаясатының принц-рі мен
және басқаша есептеу тәсілін стандарттарына сәйкес жүргізіледі,
қолдануға жол берілмейді оны анықтаудың әртүрлі жолдары
қолданылады
2. Мемлекеттік салық саясаты б-ша Есеп принцип-ң тұрақтылығына орай,
реттеледі радикалды түрде реттеп отыруды талап
етеді
3. Есеп жұмыстары бухгалтерлік Есеп жұмыстары арнаулы регистрлерде
құжаттардың негізінде жасалып, жүргізіліп, баланстың Бас кітабына
арнаулы регистрлерді қажет етпейдіжинақталып түсіріледі
Ескерту: Жақыпбеков Д.С.Кәсіпорынның есеп және салықтық есеп саясаты.-
Алматы.- 2013.- 117 б.
Айталық, ұйымның өндірістік ғимараттардан, құрылымдардан, цехтардан,
құралдардан және басқалардан құралған негізгі құралдары бар делік. Әрине,
ол объектілерді ұстау үшін қыруар каржы қажет, оған қоса тозуы мен
амортизациялық есептеулер, өнімнің өзіндік құнының бір бөлігі болғандықтан,
соған сәйкес ұйымның табыс көлеміне тікелей әсер етеді. Осы жағдайға
байланысты, негізгі құралдарға амортизация есептеудің бір тәсілі таңдап
алынады. Белгілі бір уақытта, нарыққа шығарылған ұйым өндіретін тауарға
ұқсас өнімдердің өзіндік құнын оптималды түрде реттейтін тәсіл қолданылады.
Тауарлар мен құндылықтардың өзіндік құнын анықтау кезінде де әртүрлі
тәсілдер таңдалады.
Бухгалтерлік есеп жүйесі барлық қаржылық - шаруашылық операцияларын
міндетті түрде құжаттаудан тұрады. Бухгалтерлік құжаттарды жасаған кезде
жазылған кез келген жазу, немесе, оларды бухгалтерлік регистрлер деп
атайды, операцияның жүргізілгенін растайтын құжаттың болуын талап етеді.
Оларга тауар құжаттары, төлемдік тапсырыстар, шоттар, актілер және
басқалары жатады, және бастапқы құжаттар деп аталады. Бұл құжаттар
атқарылған операциялар мен оқиғалардың болғандығын растайды және онда
құжаттың жасалған уақыты, ұйымның аты, операцияның атауы, құжатты жасаған
жауапты тұлғалардың лауазымдары көрсетіліп, қолдары қойылады және т.т.
Олардың бәрі құжат деректері (реквизиттері) деп аталады [19,119 б.]
ХҚЕС пен ҚЕҰС құжаттың экономикалық мазмұны заңдылық формасынан гөрі
басыңқы болу принциптерін басшылыққа алатынын атап өткен жөн. Олай болса,
бұл талап, кейбір жекелеген жағдайларда, құжаттың бар жоғына қарамастан,
экономикалық деректің есеп жүйесінде міндетті түрде көрсетілуге тиісті
екенін көрсетеді. Алайда, соңынан есептегі жазбалар кқжат түрінде
қуатталуға тиіс. Мысалы, айталық, мекемеге тауар ертерек келіп, бірге
жүретін құжаттары кешігіп қалды делік. Есепте тауардың ұйымға келіп
түскендігі жайлы экономикалық дерегі, сол күнгі уақытпен көрсетпеуге тиіс.
3. RESET ЖШС-да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 RESET ЖШС - ң экономикалық және қаржылық сипаттамасы
RESET (РЕСЕТ) ЖШС күрделі құрылысы - құрылыс-монтаж жұмыстарын
жүргізу арқылы жаңа кәсіпорындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік
және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, кайта қалпына
келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының
бірі болып табылады.
Төмендегі суреттен RESET (РЕСЕТ) ЖШС басқару құрылымын көруге
болады:
Сурет 1. RESET (РЕСЕТ) ЖШС басқару құрылымы
Ескерту: RESET (РЕСЕТ) ЖШС – ң құжаттары автормен құрастырылған
RESET (РЕСЕТ) ЖШС Қазақстан Республикасы
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі
төрағасының 2012 жылғы 27 наурыздағы № 108
бұйрығымен бекітілген Жарлығыме н мынадай міндеттерді атқарады [20,47
б.]
1. Жер учаскесiне тиісті құқық беру туралы жергілікті атқарушы
органдардың шешiмiнің көшірмесі (меншік құқығымен тапсырыс берушінің
иелігіндегі үй жанындағы, саяжай, бау-бақша учаскелерінде уақытша
құрылыстарды, шаруашылық-тұрмыстық құрылыстарды және абаттандыру
элементтерін, сондай-ақ жерді пайдалану құқығымен тапсырыс беруші
пайдаланатын жер учаскелерінде (аумақтарда) маусымдық жұмыстар мен
шалғайдағы мал шаруашылығына арналған тұрғын үйлер мен тұрмыстық үй-
жайларды салуды қоспағанда).
2. Жобалау-сметалық құжаттамаға сараптаманың оң қорытындысының
көшірмесі (бір сатылы жобалау кезінде жұмыс жобасы бойынша не екі сатылы
жобалау кезінде жоба бойынша).
3. Бас мердiгердiң құрылыс-монтаж жұмыстары түрлерiнiң тiзбесi бар
сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметiн жүзеге асыру құқығына
мемлекеттiк лицензиясының көшірмесі.
Тұрағы: Астана қаласы, Бараев көшесі, 16 үйде орналасқан. БИН –
120640009108.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС компаниясы құрылыс саласында да мамандандырылған
және келесі қызмет көрсету түрлерін ұсынады: жобалау және құрылыс, мұнай
- газ кен орындары мен тұрғын қоғамдық ғимараттарды орналастыру, сонымен
бірге бар құрылыс нысандарын қайта қалпын келтіру. Жұмыстың осы түрімен
айналыса отырып, біз құрылыс нысандарын салу үшін пайдаланылатын құрылыс
материалдарын өзіміз сатып алуға көмек көрсетеміз.
Орындайтын жұмыс түрлері:
Құрылыс салу жұмыстарын жүргізгендегі инжиниринг қызметі:
1. Архитектуралық, қала құрылысы мен құрылыс қызметі салаларында кеңес
беру, ақпаратты-анықтамалық, делдалдық қызмет көрсету.
2. Конкурстарға, жұмысты (қызметті) сатып алу саудасына қатысуға
құжаттарды дайындау.
3. Жұмыс кадрлары мен мамандарды аттестациялау.
4. Құрылымдық бөлімшелер мен мердігерлік ұйымдар күшімен құрылыс
өндірісін ұйымдастыру.
Жүргізетін құрылыс-монтаж жұмыстары:
- Инженерлік құрылғылар мен жүйелер құру;
- Жылу жүргізу, тұрмыстық орталық канализация жүргізу;
- Су құбырларының ішкі жүйелерін құру.
Құрылысқа арналған ізденіс жұмыстары:
Инженерлік-геологиялық ізденістер: геофизикалық зерттеулер, топырақты
далада зерттеу, гидрогеологиялық зерттеулер, топырақты, жер асты суларды,
іргетастарды зертханада зерттеу.
Жобалық жұмыстары:
1. Қала құрылыс құжаттарын құрастыру:
- жобалау құжаттары (негізгі жобалар, толық жоспарлау жобалары,
аудандарға, мөлтек аудандарына, кварталдарға және жеке учаскелерге құрылыс
салу), транспрттық сызбалар, жылу, су, газ, қуат жабдықтарының, канализация
желісінің, телекоммуникация мен байланыс сызбалары.
2. Өндірістік нысандар:
- электр қуат, отын өндіретін өнеркәсіптік, газ бен мұнай өндіретін
және қайта өңдейтін өнеркәсіптік кәсіпорындар.
3. Ғимарат пен құрылыстардың архитектуралық жобалау:
- объектілердің негізгі жобалары, рельефтерді көріктендіру мен ұйымдастыру
жобалары, өндірістік, тұрғын үй, қоғамдық ғимараттар мен құрылыстар
объектілері, ғимарат пен құрылыстарды қайта қалпына келтіру мен жаңғырту.
4. Құрылыстық жобалау мен құрастыру:
- негіздер мен фундаменттер, бетон мен темір бетонды құрастырулар, тас
және темір тасты құрастырулар, темір және алюминий құрастырулар, ағаш
құрастырулары, толық жөндеу жұмыстары, ғимарат пен құрылыстарды қайта
қалпына келтіру, құрастыруларды күшейту.
5. Инженерлік жүйелер мен желілерді жобалау:
- жылу жабдықтары, желдету, кондиционерлеу, су жабдықтары мен
канализация, жылумен қамтамасыз ету, газ құбырлары, мұнай құбырлары,
суықпен қамтамасыз ету, электр жабдықтары 0,4 кВ-дан 35 кВ-ға дейін, электр
жарығы, технологиялық процесстерді автоматтандыру, баяу ағымды құрылғылар.
6. Жобалардың арнайы бөлімдерін өңдеу:
- еңбекті қорғау, антикоррозиялық қорғаныш, өрттік және күзеттік
қорғаныш.
7. Транспорттық құрылыс объектілері мен құрылыстары:
- автомобильдік жолдар, көпірлер мен көпірлік өткелек.
Құрылыстық-монтажды жұмыстары:
1. Жер үсті жұмыстары:
- бұрғылау, жару жұмыстары, жер өңдеу мен су шаруашылық құрылысындағы
жұмыстар.
2. Ғимараттар мен құрылыстардың салмақ түсетін және қоршау құрылыстарын
ажырату:
- металдық құрылыстарды монтаждау, арматураларды қою, темір
резервуарлар, көпірлер мен көпірлік өткелектердің салмақ түсетін
құрылыстарын монтаждау, агрегаттар мен аппараттардың құрылыстарын
монтаждау, монолитті бетонды және темір бетонды құрылыстарды жайландыру,
негіздер мен фундаменттерді жайландыру, діңгектік жұмыстар, құрама бетонды
және темір бетонды құрылыстарды монтаждау, тасты, кірпішті, блоктарды және
аралық құрылыстарды салу, қоршау құрылыстарды монтаждау және ойықтарды
толтыру, салмақ түсетін ағаш құрылыстарын монтаждау, жабындық жұмыстар.
3. Арнайы құрылыстық және монтажды жұмыстар:
- мұнай мен газ құбырларының магистральдық желілері, мұнай мен газ
құбырларының кәсіпшілік желілері, ұңғыманы, электрқуатын беру желілерін
орналастыру, тұрғын және коммунальды-тұрмыстық объектілерге газ жүргізу,
технологиялық құбыр жолдарын монтаждау.
4. Сыртқы инженерлік желі мен құрылыстарды жайландыру жұмыстары:
- қысымда жұмыс істейтін құбыр, жылу желілері, газ, су, электр қуатын
қамтамасыз ету желілері, электр жарығының құрылғылары.
5. Ішкі инженерлік жүйелерді жайландыру жұмыстары:
- ауаны тазарту, ауаны кондиционерлеу, пневмотранспорт пен аспирация,
электр қуатымен, жылумен, газбен, сумен қамтамасыз ету және канализация,
электр жарығы, электр жылуы [20,122 б.]
6. Құрылыстар мен құралдарды қорғау бойынша жұмыстар:
- құрылыс құрылғыларын гидроизоляциялау, құбырлардағы жылуды оқшалау,
айналдыра қалау және футеровдау жұмыстары, құрылыстық құрылыстар мен
құралдардың антикоррозиялық қорғанышы, басқыншыл сулардың әсерінен химиялық
қорғаныш төсемді қосқанда.
7. Ғимараттар мен құрылыстарды құрылыс, қайта қалпына келтіру, толық
жөндеу жұмыстары кезіндегі өңдеу жұмыстары, сылақ және бояу жұмыстары:
- сыртқы, ішкі.
8. Жол құрылысының жұмыстарын:
- негіз және авто жолдардың төсемі.
9. Технологиялық құралдардың монтажды және жүргізу реттеу жұмыстары:
- бұрғалау, мұнай өндірістік, газ өндірістік, геологиялық барлау,
бақылау аппараттары мен жүйелері, жылу күштілік, сорғыш пен желдеткіштердің
компрессорлы машиналары, электр пештері, технологиялық металлқондырғылары,
құбырлар, электр қондырғылары мен құралдары, қазандық құрылғылар мен
көмекші құралдар, өндірістік және тұрмысық бақылау мен есептеу аспаптары,
химиялық және мұнай өндіргіш өнеркәсіп ұйымдары, жылу электр стансалар.
10. Ғимарат пен құрылыстарға толық жөндеу мен қайта қалпына келтіру
кезіндегі жөндеу-құрылыс жұмыстары:
- ғимарат пен құрылыстардың салмақ түсетін және қоршаған құрылыстары
(есептеу сызбасын өзгерту), құрылыстардың жабындық төсемдері, сыртқы және
ішкі инженерлік желілері, мұнай құбырлары мен басқа да стационарлы
тасымалдау құрылғыларының құбыр желілері, құрылыстар мен құралдардың
қорғаныш төсемдері (айналдыру, футеровдық, тежеу, антикоррозиялық, химиялық
және басқалары), авто жолдар, гидротехникалық және гидромелиоративті
құрылыстар, сыртқы және ішкі әрлеу, көпір мен көпірлік өткелестер.
Құрылысты жүзеге асырудың ең көп тараған әдістерінің түрлері болып
мердігерлік, шаруашылық және шаруашылық-мердігерлік (аралас) әдістер
саналады. Құрылысты жүзеге асырудың ең жетілген түрі - мердігерлік әдіс,
мұнда тапсырыс берушімен жасалған келісімшарт бойынша мердігерлік ұйым
кедісімшартта көрсетілген объектінің құрылысын уақытында және жобалау-
сметалық құжаттарға сәйкес салуға және тапсыруға міндетті болып табылады.
Құрылыстың шаруашылық әдісі бойынша барлық құрылыс-монтаж жұмыстарын
құрылыс учаскелері, жөндеу-құрылыстық цехтар немесе ұйымның баска да
құрылымдық бөлімшелері өткізеді.
Өндірістің шаруашылық әдісі кезінде арнайы құрылыстық немесе монтаждық-
технологиялық жұмыстарды орындау үшін кәсіпорын тікелей мердігерлік
келісімшарт бойынша субмердігерлік-монтаждық және мамандандырылған
ұйымдарды тартады. Жалпы құрылыстық жұмыстар қажет болған жағдайда бір
мезгілде шаруашылық және мердігерлік (тікелей келісімшарт бойынша) әдістер
арқылы (аралас әдіс) қатар жүргізіледі.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясы Қазақстан Республикасында өзі
өңдіретін пенополистирольді монолитті алынбайтын қорамақалыптан
өнеркәсіптік және азаматтық объектілерді салуды жүзеге асырады.
Компания қызметінің негізгі бағыттары:
- көпіретін полистиролдан жасалған құрылыстық мақсаттағы элементтерді
өндіру (монолитті алынбайтын қорамақалып және жылуоқшаулағыш плиталар)
- Травертин өңдеу материалын жасау өндіру немесе өңдеу
- Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс
Біздің құрылыс компаниямыз, Қазақстан Республикасында ең алғашқылардың
бірі болып құрылыс-монтаждық жұмыстар өндірісінде ЛЕГОДОМ инновациялық
технологиясын меңгерді.
Аталған технологияның негізіне құрылыс-монтаждық жұмыстар өндірісінде
көпіретін өзін-өзі сөндіретін полистиролдан жасалған құрылыстық мақсаттағы
элементтерді – монолитті алынбайтын қорамақалыпты пайдалану алынған.
Компанияны құрылыс индустриясының қазақстандық рыногындағы тәжірибелі
ойыншы деп атауға болады. Қатаң бәсекелестік күрес жағдайында біз жаңадан
құрылған құрылыс компаниясынан ЛЕГОДОМ брендімен аса танымал компанияға
дейінгі жолдан өтті.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясы өз қызметінің 7 жыл ішінде
облыста да, сонымен бірге Республикада да іскер орталарда кәсіпқой әрі
сенімді әріптес беделіне ие болды. Бұл кең профильді білікті мамандардың
ынтымақтас әрі құзыретті командасының үздіксіз, табанды еңбегінің нәтижесі
болып табылады:
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы инженер-құрылысшылар
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы инженер-технолог-құрылысшылар
- ауылшаруашылық құрылысындағы инженер-құрылысшылар
- қалалық және ауыл шаруашылығындағы инженер-құрылысшылар
- жылугазбен жабдықтау мен желдету жөніндегі инженер-құрылысшылар
- құрылыс бұйымдары мен конструкциялары өндірісі жөніндегі инженерлер-
құрылысшылар-технологтар
- мелиоративтік шаруашылықтағы инженер-гидротехниктер
- құрылыс техникасы мен технологиясының бакалаврлары
- көлік техникасы мен технологиясындағы инженер-механиктер
- компрессорлық қондырғылар жөніндегі инженер-механиктер
- автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жөніндегі
инженер-механиктер
- көлік, көлік техникасы мен технологиясының бакалаврлары
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы техник-құрылысшылар
- автоматтық құрылғыларды пайдалану жөніндегі электромеханиктер
- автоматты бақылау, реттеу және басқару аспаптары мен аппараттары
жөніндегі слесарь-монтаждаушылар
- құрылыс мамандықтарының жұмысшы-разрядшылар
- электрдәнекерлеуші-разрядшылар
- тракторист-машинистер
- автокрандар, көпір және мұнара крандарының машинистері, автокраншылар
- газдандырылған және сужылыту қазандықтарының операторлары
- санаттар бойынша жүргізушілер
Кәсіпқойлар командасы компанияның сенімді тіректері болып табылады, бұл
жерде әрбір маманның функционалдық ұстанымы бойынша қаржыландыруда,
жоспарлауда, өндіруде, құрылыс пен жобалауда бай тәжірибесі бар.
Құрылыс айдынындағы жоғары нәтижелерге компанияның өнеркәсіптік
базасының материалдық-техникалық ресурстармен толық жинақталуының есебінен
қол жеткізілді:
Компанияның өнеркәсіптік базасы өзіне келесі бөлімшелерді қамтиды
1. Көпіретін өзін-өзі сөндіретін полистирольдан жасалған құрылыс
элементтерін жасау зауыты. Техникалық жарақталуы – KURTZ GmbH Германия
концернінің жабдығы.
2. Травертин өңдеу материалын өңдеу мен шығару жөніндегі зауыт
3. ПВХ-дан жасалған бұйымдарды шығару жөніндегі зауыт.
4. Арматура бұйымдарды жасау жөніндегі цех.
Компания күрделілігі кез келген деңгейдегі құрылыс монтаждау
жұмыстарының кең спектрін өндіру бойынша жабдықпен және арнайы техникамен
жабдықталған, жүйелі түрде кезең-кезеңмен жаңартылып отырылады, қазіргі
таңда оның арсеналы шамамен 40-қа жуық техникалық бірлікті құрайды.
Сонымен қатар:
- сапалы түрде құрылыс, барлық құрылыс орнықтыру жұмыстардың тізімін
жасайды,
- жасалған жұмыстардың сапасы мен аяқталу мерзімінің бақылауын
жүргізеді,
- өз уақытында барлық керекті матариалдармен қамтамасыз етіп отырады,
- нысандарды мемлекеттік комиссияға тапсырып, тапсырыс берушілердің
жеке меншігіне аудару үшін құжаттарды дайындайды.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының жұмысшылар тобы сонымен
қатар Қазақстанның қаржы және мәдениет орталығы – Астананың сыртқы
келбетіне, де көңіл бөлуде. Көне құрылыс орындарын көшіру және Наурызбай
батыр көшесі мен Сейфуллин даңғылдарын қалпына келтіру шығындарын көтерді.
Компания қала үшін маңыздылығын Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бағалаған жаңа
жол айырықтарының құрылысына қатысты. Бүгінгі таңда компания Астана
қаласындағы ірі екі құрылыс нысандарының құрылысымен айналысуда. Компания
мемлекеттік тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламасына айтарлықтай үлес
қосып келеді. RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының тобы 150 мың шаршы
метр тұрғын үй және коммерциялық нысандарды салып, пайдалануға берді.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС-нің қаржы-шаруашылық іс-әрекетінің негізгі
көрсеткіштері. 2013-2014 жж. кәсіпорынның іс-әрекетінің негізгі
көрсеткіштерін талдауын өткізейік және олардың негізінде RESET (РЕСЕТ)
ЖШС-нің жетістіктеріне және жетіспеушіліктеріне баға берейік [22,177 б.]
Кесте 5- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-нің негізгі көрсеткіштерінің динамикасы
Көрсеткіш атауыӨлш. 2012 ж.2013 ж. 2014 ж.
бірлігі
5 кесте мәліметтері бойынша кәсіпорын дамып жатыр деуге болады. Сондай-
ақ, 2012 жылмен салыстырғанда екі соңғы жылдары жұмыстар көлемі талданып
жатқан кезеңнің ішінде күнделікті өсіп жатыр. 2013-2014 жж. жұмыстар көлемі
бірте – бірте өсіп жатыр. Өзіндік құнның деңгейі 2013 жылы азырақ өсті, ал
2014 жылы айтарлықтай төмендеді, бірақ 2014 ж. өзіндік құнның табыстың
өсуіне қарағанда жоғарлау болғаны жағымды болып табылады [23,298 б.]
Бір жұмысшының орта айлық өндірілігімен көрсетілетін еңбек өнімділіні
азырақ өскен, не кәсіпорын жағдайы үшін қанағаттандырарлық болып табылады.
Кәсіпорын бойынша орта айлық еңбекақы өсуінің деңгейі еңбек өндірілігінің
өсу деңгейінен айтарлықтай артта қалады.
2013 ж. құрылыс жұмыстары көлемінің өсуіне қарағанда, 2014 ж. олардың
өсуі 2013 ж. салыстырғанда азырақ еселі болып келеді. 2013 жылы құрылыс
ренательділігі 2012 ж. қарағанда болмашы өскен, ал 2014 ж. өскен, не
кәсіпорын іс-әрекеті үшін жағымды болып келеді.
Кесте 6 - Балансты жазықты талдау, мың тг.
2012 ж. 2013 ж. 2014 ж.
Көрсеткіштің атауы
Сумма Рост,% Сумма Рост,% ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
(RESET ЖШС (РЕСЕТ) мысалында)
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ
ШОЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 6
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы
сипаттамасы ... ... ... ... ... .11
3. RESET ЖШС-да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 RESET ЖШС - ң экономикалық және қаржылық
сипаттамасы ... ... ... ... 15
3.2 RESET ЖШС-ң қаржы
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
24
3.3 RESET ЖШС -дегі бухгалтерлік есептің
жүргізілуі ... ... ... ... ... ... . ... ... 30
4. Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдары ... 37
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...46
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы
басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның экономикалық-әлеуметтік жағдайларына
сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан, сонымен қатар өзінің ерекшелігімен
оқшауланатын ғылымдардың бірі. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық жағдайын,
ақпараттарын өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны қажет етушілерге
жеткізіп отыратын жүйе болып табылады. Сонымен қатар ұйымның қаржылық
жағдайын жоспарлау, бақылау, бағалау және талдау үшін қажет. Тек
бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын, шаруашылық
қызметінің қаржылық нәтижесін анықтауға болады. Бухгалтерлік есеп – бұл
қазіргі кезеңде маңызды қолданбалы мәні бар арнайы экономикалық білім
аумағы болып табылады. Ол қызметінің түрі мен мақсатына тәуелсіз, қоғамдық
пайдалы немесе қайырымдылық іс атқарса да, өнім шығарса немесе қызмет
көрсетіп, жұмыс орындаса да әрбір ұйымға қажетті.
Бухгалтерлік есепті білу және оның көмегімен алынған мәліметтерді
талдай алу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, шаруашылық
басшыларына да қажет. Өйткені олар ұйымдағы бухгалтерлік есептің дұрыс
ұйымдастырылуына тікелей жауапты болып келеді. Қазіргі кезде бухгалтерлік
есептің негіздерін білу экономикалық білім берудің қажетті бөлігі болып
саналады.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру
мақсатында Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет
Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді [1,
18 бет].
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өзіндік даму мехенизмдері мен
өзіндік ерекшеліктері бар құрылыс индустриясы белсенді түрде қалыптасып
дамып келеді. Сондықтан таңдап ланған таұһқырып қазіргі таңда өзекті болып
табылады. Құрылыс өнеркәсібінің дамуы қарқынды түрде дамып келе
жатқандықтан, сала ерекшеліктерін ескере отырып, құрылым ұйымдары
бухгалтерлік есепті қайта қарастыруды талап етеді.
Құрылыс өнеркәсібі кез келген елдің экономикасының маңызды құрамы болып
табылады. Құрылыстың негізгі материалдық базасы болғандықтан оның ықпалы
басқа салалардың және сонымен бірге қоғамның әлеусеттік жағдайының өсу
қарқынына да айтарлықтай әсер етеді.
Құрылыс халық шаруашылығының мкңызды саласы болып табылады. Ол материалдық
өндірістің дамуына, өндірістік күштердің орналасуына және болашақта
инвестициялық ппроцестерді басқаруды жетілдіруге шешуші әсер етеді. Бүгінгі
таңда ел экономикасының нарықтың жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік
қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен
рөлі арта түсуде.
Құрылыстағы есеп саясаты, бұл - бухгалтерлік есеп, талдау, аудит
аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды,
бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына
сəйкес жүргізу үшін субъектілердің басшыларының қабылдаған тəсілдерінің
жиынтығы.
Есеп саясатын қалыптастыру төмендегі кезеңдерден тұрады:
- бухгалтерлік есеп жүргізілетін кəсіпорындағы есеп саясатының
қатынасын анықтау;
- бухгалтерлік есепті жүргізу тəсілдерін таңдауға əсер ететін
жағдайларды анықтау, сараптау, бағалау жəне реттеу;
- есеп саясатын құрастырудың бастапқы жағдайларын таңдау жəне негіздеу;
- есептің əрбір тəсілінің жолын жəне əрбір есеп объектісі бойынша
кəсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есепті жүргізудің жарамды тəсілін
бірегейлендіру;
- кəсіпорында қолдануға жарамды бухгалтерлік есептің жүргізілу тəсілін
таңдау және таңдалған есеп саясатын рəсімдеу.
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен
қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңында Қазақстан Республикасында
бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн реттейдi, бухгалтерлiк
есептi жүргiзу мен қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерiн, негiзгi
сапалық сипаттамалары мен ережелерiн белгiлейдi. [2,49 бет].
Қазақстан Республикасында жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп
жүйесіндегі реформа шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметі туралы
ақпаратты және оның қаржылық есеп көрсетілуін қалыптастыруды көпшілік
мақұлдаған халықаралық стандарттарға кезең-кезең бойынша көшуге мүмкіндік
береді. Алайда теориялық, әдістемелік және іс-тәжірибе сипаттарындағы
көптеген мәселелер әлі шешімін тапқан жоқ. Олардың қатарына бухгалтерлік
есептің сапасын бағалау мәселесін де жатқызуға болады.
Бухгалтерлік есеп - шаруашылық есепті тіркеу, есеп құжаттарын сақтау,
яғни бухгалтерлік есеп жүргізу процесі. Есеп жүргізушілік - бұл
түтынушыларды қанағаттандыру үшін ақпарат жүйесін жасауға бейімделген
бухгалтерлік есептің бөлігі ғана болып табылады.
Кәсіпорында бухгалтерлік есепті жүргізуді жүзеге асыру үшін
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы ҚР Заңын, қаржылық
есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарын, сондай-ақ бухгалтнерлік
есеп қаржылық есептілік саласында басқа да нормативтік-құқықтық актілерді
басшылыққа ала отырып, өзінің есеп саясатвн дербес қалыптастырады және
операциялар мен оқиғалар үшін бақылау тәртібін әзірлейді, бухгалтерлік
еспетің жүргізілуін ұйымдастыру үшін қажетті басқа да шешімдер қабылдайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Кәсіпорында бухгалтерлік есептің
жүргізілуін RESET ЖШС (РЕСЕТ) мысалында зерттеу арқылы мәселелерді
анықтап, жетілдіру жолдарын ұсыну.
Жұмыс мақсатына қарай мынадай міндеттер қарастырылды:
- Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастырудың теориялық
негіздерін анықтау;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-не экономика-ұйымдастырушылық сипаттама беру;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-не бухгалтерлік есептің жүргізілуін
қарастыру;
- RESET (РЕСЕТ) ЖШС – де бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды
жетілдіру жолдарын ұсыну;
Тақырыптың ғылыми зерттелуі. Бухгалтерлік есеп теориялары мен
әдістемелерінің негізін қалаушылар, бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
мәселелері туралы экономист – ғалымдардың, атап айтқанда Сапожникова Н.Г.
Н. Козлова, Ю. В. Малахова. Н.В. Москаленко, Е.Л. Пархоменко Л.Н. Родина,
Л.В. Пархоменко М. А. Рябова, Н. А. Богданова т.б., отандық ғалымдар:
В.Родостовец, В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова, Қ.К.Кеулімжаев,
А.Баймаханова, Е.Т.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева, К.Т.Тайгашинова,
Е.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева, Қ.К.Кеулімжаев т.б. еңбектерін айтуға болады.
Зерттеу пәні. Кәсіпорында бухгалтерлік есептің жүргізілуін
ұйымдастыру.
Зерттеу объектісі. RESET ЖШС (РЕСЕТ) бухгалтерлік есебін
ұйымдастыру алынды.
Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі. Жоғарыда көрсетілген міндеттерді
орындау барысында экономикалық, бухгалтерлік, қаржылық заңнамалар, ілімдер,
есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары қолданылды. Сонымен қатар,
статистикалық мәліметтерге жүйелі түрде талдау жасау әдістері пайдаланылды.
Тұжырымдар мен тәжірибелік нұсқаулар Қазақстан Республикасының 2007
жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234
Заңына, Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк
жүйесiне, Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет
Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасына, ХҚЕС – на
негізделген.
Зерттеу жұмысының теориялық негізін экономикалық, бухгалтерлік,
қаржылық заңнамалар, ілімдер, есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары
аясындағы белгілі ғалымдардың аталған проблемаға орай еңбектері дипломдық
жұмыстың теориялық негізін құрайды. Атап айтқанда, В.Родостовецтің
Бухгалтерлік есеп, Бухгалтерский учет в строительстве, Бухгалтерский
учет в сельскохозяйстве, В.Л.Назарова, М.С.Жапбархановалардың
Бухгалтерлік есеп (Алматы, 2012) оқулықтары, А.Баймаханованың
Бухгалтерлік есеп еңбегі Қ.К.Кеулімжаев өзінің Құрылыстағы бухгалтерлік
есеп оқу құралы, Е.Төлегенов пен А.К.Бейсенбаевалардың Құрылыстағы
бухгалтерлік есеп, Э.О.Нұрсейітовтың Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп т.б.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Кіріспе, төрт бөлім, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Бухгалтерлік есеп өзінің бастауын сонау ХІІ ғасырдан алады. Бұл ғылым
туралы алғашқы түсінік шамамен 1340 жылдары Генуе қаласында пайда болған.
Бухгалтерлік есептің алғашы негізін салушы және дамытушысы Француз манахы
Лука Пачоли болып табылады. Ол бухгалтерлік есеп туралы 1493 жылы Шоттар
және жазулар деген трактатын жазған. Ал бухгалтер термині XV ғасырда
Австрия қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есеп - ұйымның қаржылық
ақпараттың белгілі бір әдістері мен тәсілдері бойынша есептейгін, өлшейтін
және оны өндеп, тасымалдайтын ғылым[5, 144 б.].
Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін бағыт-
бағдар беріп, алдағы уақьпта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен
қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға
өте қажетті жүйе болып табылады.
Сондықтан бухгалтерлік есепті бүтіндей халық шаруашылығы есебінің ең
басты және негізгісі деп айтуымызға болады. Бухгалтерлік есеп ғылымының
шығу тарихы ертеден басталған. Ол бұдан көптеген жүзжылдықтар бұрын пайда
болып, бүгінгі күнге дейін әрбір кезендердің уақыт талаптарына сәйкес дамып
келеді. Тайпалар арасындағы шаруашылық операцияларына байланысты табылған
жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі V ғасырда
жүргізілді деген деректер бар.
Ал біздің заманымызға дейінгі ІІ ғасырда Грекияда салынған құрылысқа
кеткен шығындар есептеліп, салынған үйдің (ғимараттың) қабырғасына
жазылатын болған. Рим империясының квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді
бақылап, оның қорытындысын емтихан қабылдаушы тыңдаған. Осыдан аудитор
деген термин пайда болған.
Міне, осы жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бухгалтерлік есептің
тек қана кәсіпорын жұмысының бір бөлігін атқарып қана қоймай, тұтас
мемлекетті басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан
да болар көрнекті ғалым Б. Де Солозаноның Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді
басқару мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді - деген.
Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды,
қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі
принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі
талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын
бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге
міндетті.
Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық
мәселелердің негізгі және басты қажетгілігі болып табылады. Бухгалтерлік
есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып-өткізуге, айырбастауға
және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, яғни
кәсіпорындағы шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін
есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы экономикалық және
технологиялық үдерістердің, сондай-ақ шаруашылық операцияларының барлығының
да есепке алынуы экономикалық талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып
табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай қызмет атқарады:
болашақта (алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан
операцияларды тіркеп және оны өңдеп отырады;
ұйымның қаржылық-ақпараттық мәліметін өндейді, сондай-ақ оны керек
уақытына дейін сақтайды;
қаржылық-ақпараттық мәліметті пайдаланушыларға уақтылы беріп
отырады, ал бір ақпарапы пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды
басқару барысында түрлі шешім қабылдайды.
Жалпы, бухгалтерлік есеп және кәсіпорында бухгалтерлік қызметті
ұйымдастыру жайлы көптеген экономист-ғалымдардың еңбектерін кездестіруге
болады. Аталған мәселелерге байланысты әдебиеттерге шолу жасайтын болсақ:
Қазақстандағы бухгалтерлік есептің жүргізілуіне алғашқы сәттен бастап
көп еңбек сіңіргендер: В.Родостовец, В.Л.Назарова, М.С.Жапбарханова,
Қ.К.Кеулімжаев, А.Баймаханова, Е.Т.Төлегенов, А.К.Бейсенбаева,
К.Т.Тайгашинова т.б.
В.Родостовецтің Бухгалтерлік есеп, Бухгалтерский учет в
строительстве, Бухгалтерский учет в сельскохозяйстве т.б. кәсіпорында
бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру жайлы еңбектерінде өндірістерде,
ұйымдарда бухгалтерлік есептің жүргізілуінің қыр-сыры айтылады.
В.Родостовец: Бухгалтерлік есеп тәсілі дер – әдіс, амалдардың жиынтығы
түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке алынатын мәліметтерді жете
білу және зерттеу жүргізіледі [4, 371 б.] - деп жазған.
В.Л.Назарова, М.С.Жапбархановалардың Бухгалтерлік есеп (Алматы, 2012)
кітабында: Бухгалтерлік есеп (есеп жүргізу ретінде) дүниежүзіндегі кез
келген бухгаотерияның іс жүзіндегі қызметінің мәнін айқындап, бағалауға
мүмкіндік береді.
Қоғамның даму барысында бухгалтерлер үш міндетті шешеді:
1) Есепіті барынша ақпаратты, әрі дәл жасау;
2) Оның қарапайым және дәл болуына көз жеткізу;
3) Шаруашылық өміріндегі деректер жөнінде дер кезінде ақпарат алу [5,
382 б.].
А.Баймаханованың Бухгалтерлік есеп еңбегінде бухгалтерлік есеп
айырысу деген (латын сөзі - борышкер дегенді білдіреді) ұғымды былай
келтірген: дебиторлық борыш деп - белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты
заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің алдындағы сатып алған
тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ
жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе
несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті
борыштарын айтады. Осы субъектілерге берешек борышы бар кәсіпорындар мен
ұйымдар, сондай-ақ жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады [6, 279 б.].
В.Назарова дебиторлық берешекпен байланысты негізгі бухгалтерлік
мәселелер тану мен бағалау болып табылады деп санайды. Дебиторлық берешек
бойынша есеп пен оның өлшеміне әсер ететін негізгі сұрақ - дебиторлық
борышты қайтарып алу мүмкіншілігі. Қайтарып алу мүмкіншілігі берешектің
көрініс табуына да (тану) және оның сомасына да (бағалау) әсерін тигізеді.
Сол сияқты Назарова В. өз еңбегінде есепте саудалық және саудалық
емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді. Саудалық дебиторлық берешек -
негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет
үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық берешек
іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект қызметкерлеріне немесе
филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған
девиденттер мен проценттер, Үкімет органдарына салықты қайтару туралы тілек-
талап, т.б.) пайда болады [7, 281 б.].
В.К. Радостовец еңбегінде дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты
айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер
бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдау керек деп көрсеткен. Әдетте,
дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30 күннен 90 күнге дейінгі мерзімге тең
болады. Егер осы мерзімнен асып кетсе, онда оның мерзімі өтіп кеткен болып
саналады. Сондықтан кейінгі кездері дебиторлық қарыздың құнын факторингтік
компанияларға жүктейді де, факторингтік компания үшінші тұлға ретінде
қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді дейді [8, 144 б.].
Сонымен қатар Радостовец В.К. қолма-қол ақшасыз есеп айырусылар
жүйесінде дебиторлық берешектің пайда болуы субъектінің шаруашылық іс-
әрекетіндегі объективті процесс деп есептейді. Дебиторлық берешек пайда
болу сипатына қарай қалыпты және өтелмеген болып бөлінеді. Субъектінің
өндірістік-шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың
қолда жүрген нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады.
Шетел мемлекеттермен салыстыратын болсақ, Нидлздың бухгалтерлік есеп
туралы еңбегіне жүгінсек шетелдерде, соның ішінде Америка Құрама
Штаттарында Күмәнді борыштар бойынша резерв атауы ескірген, ол тәжірибеде
қолданылмайды. Оның орнына Күмәнді қарыздарға түзету немесе Үмітсіз
шоттарға түзету атауы қолданылады. Нидлз да өзінің еңбегінде жоғарыда
айтылған 2 әдісті келтіре отырып, олардың арасында салыстыру жүргізеді. Бұл
екі әдіс бойынша сәйкестендіру принципіне сай есепті кезеңдегі күмәнді
қарыздарға шығындар сомасын әр түрлі жолмен анықтауға мүмкін болады. Өткізу
көлемі бойынша процент тәсілін қолданғанда бұл мәселені табыстар мен
шығындар туралы есеп арқылы қарастырады. Бұл көзқарас мынадай тұжырымға
негізделген: әрбір түскен АҚШ долларының белгілі бір бөлігі қайтып
алынбайды, осы бөлігі жыл ішіндегі шығын болады, яғни сәйкестік принципіне
сай келеді [9, 122 б.].
Е. Михалева өзінің еңбегінде халықаралық стандарттарда дебиторлық
берешектің ашылуын қарастырып, төмендегідей қортындыларға келген.
Дебиторлық берешек есебінің тәртібін және қаржылық есептілікте ашылуын
тікелей ашып көрсететін халықаралық стандарт жоқ. Дебиторлық берешектің
баланста көрініс табуының жалпы ережелері 1 Қаржылық есептілікті ұсыну
ХБЕС-да анықталған. Бұл стандарт баланста саудалық және басқа да дебиторлық
берешектің көрініс табуын және бас компанияның, еншілес компанияның, өзара
байланысты жақтардың дебиторлық берешегінің жеке ашылымдарын талап етеді
[10, 25 б.].
Cонымен қатар, құрылыстағы бухгалтерлік есеп мәселелеріне арналған
Е.Төлегенов пен А.К.Бейсенбаевалардың Құрылыстағы бухгалтерлік есеп
кітабында: Құрылыс өндірісінлегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудыоады, бұл нормативті
құжаттарды құру процесі мен қолдануды күрделендіруге әкеп соғады. Дегенмен
дұрыс ұйымдастырылған немесе компьютерленген жүйе кез келген құрылыс
нысанының нақты бағасын анықтай алады - деп жазады [11, 217 б.].
Бүгінде зерттеушілердің басым көпшілігі басқарушы мен қаржы есебінің
өзара байланысты екендігін мойындағаны жөнінде айтуға болады, ал ол өз
кезегінде басқарушылық процестерді ынталандырады. Бұл есептің екі түрінің
өзара байланысты екеніне саяды, бірақ сонымен қатар есептің әр қайсысы
өздеріне тән қызметтерді атқаруға арналған.
Кесте 1. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының
әдістемелік негізі
Өзара әрекеттесу Басқарушы Қаржы есебі
критериясы (өндірістік) есеп
1. Ақпараттар Жедел ақпараттың қолдануы
Шешім қабылдау үшінҚаржылық құжаттарын жасау үшін
2. Алғашқы ақпараттыАлғашқы ақпараттың бір-ақ дәркін жүргізілуі
жүргізу
3. Есепті жүргізу Мақсаттар мен міндеттерді таңдауда олар біртұтас
қағидалары жалпы қабылданған бабы бойынша жүргізіледі
4. Есептің Біртұтас объектілер (объектілерінің бір тектестігі)
объектілері
5. Есептің әдістері Қолданатын әдістерінің ортақтығы: құжаттау,
түгелдеу бағалау және калькуляциялар, топтастыру,
есеп беру (ішкі және сыртқы) шоттар
Ескерту: Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.-
Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 14 б.
Қазақстандық тәжірибе көрсеткендей, қаржы есебі сыртқа есеп берулерді
(негізінен салық салу мақсатында) жасауға арналған, ал басқарушы есеп болса
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қажет. Қаржы есебінің мәліметтері
басқарушылық мәліметтерінен ерекшелігі бар, бірақ дәл қазір қазақстандық
есепте ол жоқ.
Қазақстандық ғалым Н.К.Мамыровтың пікірінше: Ақпарат реттеу әдісі
ретінде екі жақты сипатқа ие болуы мүмкін: бір жағынан, ол реттеудің барлық
әдістерінің оларды тарату негізі және бақылау құралы ретінде қажетті
элемент болып табылады, басқа жағынан ақпарат өзіндік мәнге ие және
тұтынушының талабының өзгеру және онда жаңа бағыттардың пайда болу құралы
ретінде орын алады. Осыған орай, ақпаратты пайдаланушыларды ішкі және
сыртқы деп бөлу қажет [12, 14-15 бб.].
Кесте 2. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының әдістемелік
негізі.
Өзара әрекеттесу Басқарушы (өндірістік) Қаржы есебі
критериясы есеп
Ақпараттар Жедел ақпараттың қолдануы
Алғашқы ақпаратты жүргізу
Есепті жүргізу қағидалары
Есептің объектілер
5. Есептің әдістері
Шешім қабылдау үшін Қаржылық құжаттарын жасау
үшін
Алғашқы ақпараттың бірақ дүркін жүргізілуі
Мақсаттар мен міндеттерді таңдауда олар біртұтас
жалпы қабылданған бабы бойынша жүргізіледі
Біртұтас объектілер (объектілерінің бір
тектестігі)
Қолданатын әдістерінің ортақтығы; құжаттау,
түгелдеу бағалау және калькуляциялар, топтастыру,
есеп беру (ішкі және сыртқы), шоттар
Ескерту: Мамыров Н.К.Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысы.-
Бухгалтер бюллетені.- №11.- 2014.- 15 б.
Қ.К.Кеулімжаев өзінің Құрылыстағы бухгалтерлік есеп оқу құралында:
Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің негізгі міндеттері болып
мыналар саналады:
- Пайдаланылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын,
құрылыс машиналары мен техникаларының қызметтерін дер кезінде,дұрыс
және толық құжаттау, есептеу бөліміне тапсыру;
- Құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс
объектілеріне байланысты калькульция баптары бойынша дұрыс және
уақытында көрсет;
- Қаржылық, статистикалық еспетерді құру үшін өндірісті талдау мен
бақылау үшін мәліметтерді қалыптастыру - деген анықтама берген [13,
271 б.].
Э.О.Нұрсейітовтың Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп атты оқулығында
ұйымда есеп жүргізудің ұйымдастыру саясатын анықтап берді: Ұйымның
басшысы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жауап береді. Есеп жүргізудің
ұйымдастыру саясатын анықтау және қаржылық есепті қалыптастыру бірінші
басшының міндеті. Осыған орай ұйым басшысы есеп жұмысының көлеміне қарай
төмендегі істерді атқарады:
1) бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше есебінде бухгалтерлік
есеп қызметін құрады;
2) штат кестесіне бас бухгалтердің лауазымын енгізеді;
3) оған келісім шарт негізінде, бухгалтерлік есеп пен қаржылық
қорытынды ееспті жүргізуді, болмаса оны аудиторлық мекемеге, немесе кәсіби
бухгалтерге тапсырады;
4) бухгалтерлік жұмысты жеке өзі жүргізе алады [14, 7 б.].
Бухгалтерлік есепте мәліметтер жинау, тіркеу және өңдеу үшін келесі
тәсілдерді қолданады: бастапқы құжаттарды деректі түрде жасау және
көрсету, инвентаризациялау, ақшалай бағалау, калькуляция жасау,
топтастыру, екіжақты есеп жүргізу принципін сақтау, баланс жасау.
Әдетте, бухгалтерлік есеп негізін үйрену үшін, ертеден қалыптасқан
әдістерді пайдаланады. Олар: баланстық топтастыру, бухгалтерлік шоттар
және екіжақты есеп жүргізу.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру есеп саясатын құрудан басталады.
2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы сипаттамасы
Меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, кез келген ұйым, қаржылық есебін
дәл және уақытында жасау үшін, есеп сапасын арттыру мен ішкі бақылау
принциптерін басшылыққа алуға тиіс.
Кез келген ұйым меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, меншігіндегі
мүліктері, алған міндеттемелері және шаруашылық операциялары туралы,
қолданыстағы заңнамаға сәйкес, бухалтерлік есеп жүргізуге міндетті.
Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру
мақсатында Қазақстанда 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен
бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді .
Есеп жүйесі үш түрлі құрамдас бөліктен тұрады.
Бұл, біріншіден, статистика, ақпаратты жинап және өңдеудің ерекше
тәсілдерін пайдаланады (топтастыру, динамикалық қатар, индекстер және
басқалары.).
Екіншіден, оперативтік немесе басқару есебі, сыртка шығарылмай, ұйымның
өз ішінде қолданылады. Оның кажеттілігі, оперативті басқару кезінде, кейбір
жеке жұмыстар мен операцияларды жүргізу барысында, тікелей бақылауды
қамтамасыз етуден туындайды.
Есептің негізгі түрі, меншік иелерін, акционерлерді, әкімшілікті, басқа
да ұйымның және құрылымдық бөлімдерінің қаржылық - шаруашылық қызметінің
нэәижесі туралы ақпараттарды пайдаланушыларды қамтамасыз ететін
бухгалтерлік есеп болып табылады, сонымен қатар, ол басқару шешімдерін
қабылдаудың ақпараттық негізін құрайды.
Іс – жүзінде кәсіпорынның бухгалтерлік есептілігін пайдаланушылар
өздерінің қызығушылықтарын үйлестіруде шешімдерін қабылдауда қаржылық
талдаудың әдістерін қолданады. Бухгалтерлік білім беруде инновацияларды
жүзеге асыру бухгалтерлік есептің инновациялық білім беру ортасында ғана
мүмкін болады. Инновациялық білім беру ортасындабухгалтерлік кадрларды
кәсіби дайындаудың жалпы кестесі суреттелген [16, 341 б.].
Кесте 3. Бухгалтерлік есептің инновациялық білім беру ортасының
құрылымы
Бухгалтерлік кадрларды инновациялық дайындау құрылымы мен мақсатын
қалыптастыратын сыртқы факторлар
ЭкономиканыңБизнес БухгалтерлБухгалтерлік Жаңашыл Ақпараттық
жаһандану талаптарыныік есептіңесептің білім берутехнологиялард
үрдісі ң өзгерісі нормативтіинституционалжүйесінің ың дамуы
-құқықтық ды ортасының дамуы
реттеуініңөзгерісі
өзгерісі
Инновациялық бухгалтерлік білім берудің мақсаты
Әлемдік Ғылыми-теориялӘдістемелікӘлеумет тік-экКәсіби
көзқарасты ық ономикалық
Бухгалтерлік білім берудің ғылыми-әдістемелік негіздері
Теория ӘдістемеТәжірибе1 деңгей 2 деңгей 3 деңгей 4деңгей
Заң БухгалтерліӘдістемеліҰйымның
шығарушы к есеп к қызметтік
актілері, бойынша нұсқаулар құжаттары
ҚР ережелер
Президент-(БЕЕ)
ң Жарлық-ы
мен ҚР
Үкіметі-ң
қаулылары
Ескерту: Турганбаева Ж., Есиркепова А. Жоғары оқу орындарында бух-к есепті
жүргізудің негізгі қағидалары және әдістері.- Қазақстанның ғылыми
әлемі.-№6.- 2012.- 341 -343 бб.
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі (бұдан әрі - Ереже) Бухгалтерлік
есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңына
[17,210 б.] қаржылық есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарына
сәйкес әзірленді, Қазақстан Республикасының аумағындағы дара кәсіпкерлермен
және ұйымдармен бухгалтерлік есепті жүргізу тәртібін белгілейді.
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін реттеуді Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі
жүзеге асыратын қаржы ұйымдары мен Қазақстан Республикасының
секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес құрылған арнайы қаржы
компанияларына;
бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін реттеуді мемлекеттік
мекемелер үшін Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есептілік жөніндегі нормативтік құқықтық актілерімен белгілейтін
мемлекеттік мекемелерге белгілейді.
Бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 14 қазандағы №1172 Қаулысына және
Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес бір-жолғы талон немесе
патент негізінде арнайы салық режимін қолданатын дара кәсіпкерлерге, сондай-
ақ оңайлатылған декларация негізінде арнайы салық режимін қолданатын, бірақ
жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланбайтын дара кәсіпкерлерге
қолданылмайды [18,86 б.]
Ұйымның басшысы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға жауап береді. Есеп
жүргізудің ұйымдастыру саясатын анықтау мен қаржылық есепті қалыптастыру
бірінші басшының міндеті. Осыған орай ұйым басшысы есеп жұмысының көлеміне
қарай төмендегі істерді атқарады:
1) бас бухгалтер басқаратын құрылымдық бөлімше есебінде
бухгалтерлік есеп қызметін құрады;
2) штат кестесіне бас бухгалтердің лауазымын енгізеді;
3) оған келісім шарт негізінде, бухгалтерлік есеп пен қаржылық
қорытынды есепті жүргізуді, болмаса оны аудиторлық мекемеге, немесе кәсіби
бухгалтерге тапсырады;
4) бухгалтерлік жұмысты жеке өзі жүргізе алады.
ҚР Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Заңына сәйкес
жариялы мекемелер қатарына қаржы ұйымдары, акционерлік қоғамдар
(коммерциялық еместерін қоспағанда), жер қойнауын пайдаланушы ұйымдар (кең
таралған пайдалы қазбаларды өндіретін ұйымдардан басқа) және жарғылық
капиталында мемлекеттің қатысу үлесі бар ұйымдар, сондай-ақ шаруашылық
жүргізу құқығына негізделген мемлекеттік кәсіпорындар жатады.
Бухгалтерлік есепте мәліметтерді жинау, тіркеу және өңдеу үшін келесі
тәсілдерді қолданады: бастапқы құжаттарды деректі түрде жасау және көрсету,
инвентаризациялау, ақшалай бағалау, калькуляция жасау, топтастыру, екіжақты
есеп жүргізу принципін сақтау, баланс жасау.
Әдетте бухгалтерлік есеп негізін үйрену үшін, ертеден қалыптасқан
әдістерді пайдаланады. Олар: баланстық топтастыру, бухгалтерлік шоттар және
екіжақты есеп жүргізу.
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру, есеп саясатын құрудан басталады.
Есеп саясаты, ұйымда бухгалтерлік есеп пен қаржылық есепті жасау үшін
қолданылатын нақты принциптерден, негіздерден, ережелерден, қағидалар мен
тәжірбелерден тұрады (Бухгалетерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы
ҚРЗ).
Есеп саясаты – бухгалтерлік есеп жүргізу саласында ұйым мүддесін
қорғайтын құжат. Онда есеп жүргізу принциптері мен әдістерін қолдана
отырып, ұйымның шаруашылық қызметі жайлы толық және оперативті ақпараттарды
алудың нормалары қарастырылған.
Салықтық және қаржылық есептің негізгі айырмашылықтарын төмендегі
кестеден көруге болады.
Кесте 4. Салықтық және қаржылық есептің негізгі айырмашылықтары
Салық салынатын табыс Бухгалтерлік табыс
1. Табыс мөлшерін анықтау салық Табыс мөлшерін анықтау,
туралы заңға сәйкес жүргізіледі есепсаясатының принц-рі мен
және басқаша есептеу тәсілін стандарттарына сәйкес жүргізіледі,
қолдануға жол берілмейді оны анықтаудың әртүрлі жолдары
қолданылады
2. Мемлекеттік салық саясаты б-ша Есеп принцип-ң тұрақтылығына орай,
реттеледі радикалды түрде реттеп отыруды талап
етеді
3. Есеп жұмыстары бухгалтерлік Есеп жұмыстары арнаулы регистрлерде
құжаттардың негізінде жасалып, жүргізіліп, баланстың Бас кітабына
арнаулы регистрлерді қажет етпейдіжинақталып түсіріледі
Ескерту: Жақыпбеков Д.С.Кәсіпорынның есеп және салықтық есеп саясаты.-
Алматы.- 2013.- 117 б.
Айталық, ұйымның өндірістік ғимараттардан, құрылымдардан, цехтардан,
құралдардан және басқалардан құралған негізгі құралдары бар делік. Әрине,
ол объектілерді ұстау үшін қыруар каржы қажет, оған қоса тозуы мен
амортизациялық есептеулер, өнімнің өзіндік құнының бір бөлігі болғандықтан,
соған сәйкес ұйымның табыс көлеміне тікелей әсер етеді. Осы жағдайға
байланысты, негізгі құралдарға амортизация есептеудің бір тәсілі таңдап
алынады. Белгілі бір уақытта, нарыққа шығарылған ұйым өндіретін тауарға
ұқсас өнімдердің өзіндік құнын оптималды түрде реттейтін тәсіл қолданылады.
Тауарлар мен құндылықтардың өзіндік құнын анықтау кезінде де әртүрлі
тәсілдер таңдалады.
Бухгалтерлік есеп жүйесі барлық қаржылық - шаруашылық операцияларын
міндетті түрде құжаттаудан тұрады. Бухгалтерлік құжаттарды жасаған кезде
жазылған кез келген жазу, немесе, оларды бухгалтерлік регистрлер деп
атайды, операцияның жүргізілгенін растайтын құжаттың болуын талап етеді.
Оларга тауар құжаттары, төлемдік тапсырыстар, шоттар, актілер және
басқалары жатады, және бастапқы құжаттар деп аталады. Бұл құжаттар
атқарылған операциялар мен оқиғалардың болғандығын растайды және онда
құжаттың жасалған уақыты, ұйымның аты, операцияның атауы, құжатты жасаған
жауапты тұлғалардың лауазымдары көрсетіліп, қолдары қойылады және т.т.
Олардың бәрі құжат деректері (реквизиттері) деп аталады [19,119 б.]
ХҚЕС пен ҚЕҰС құжаттың экономикалық мазмұны заңдылық формасынан гөрі
басыңқы болу принциптерін басшылыққа алатынын атап өткен жөн. Олай болса,
бұл талап, кейбір жекелеген жағдайларда, құжаттың бар жоғына қарамастан,
экономикалық деректің есеп жүйесінде міндетті түрде көрсетілуге тиісті
екенін көрсетеді. Алайда, соңынан есептегі жазбалар кқжат түрінде
қуатталуға тиіс. Мысалы, айталық, мекемеге тауар ертерек келіп, бірге
жүретін құжаттары кешігіп қалды делік. Есепте тауардың ұйымға келіп
түскендігі жайлы экономикалық дерегі, сол күнгі уақытпен көрсетпеуге тиіс.
3. RESET ЖШС-да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
3.1 RESET ЖШС - ң экономикалық және қаржылық сипаттамасы
RESET (РЕСЕТ) ЖШС күрделі құрылысы - құрылыс-монтаж жұмыстарын
жүргізу арқылы жаңа кәсіпорындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік
және өндірістік емес саладағы кәсіпорындарды кеңейтуге, кайта қалпына
келтіруге, техникалық жарақтандыруға арналған материалдық өндіріс саласының
бірі болып табылады.
Төмендегі суреттен RESET (РЕСЕТ) ЖШС басқару құрылымын көруге
болады:
Сурет 1. RESET (РЕСЕТ) ЖШС басқару құрылымы
Ескерту: RESET (РЕСЕТ) ЖШС – ң құжаттары автормен құрастырылған
RESET (РЕСЕТ) ЖШС Қазақстан Республикасы
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі
төрағасының 2012 жылғы 27 наурыздағы № 108
бұйрығымен бекітілген Жарлығыме н мынадай міндеттерді атқарады [20,47
б.]
1. Жер учаскесiне тиісті құқық беру туралы жергілікті атқарушы
органдардың шешiмiнің көшірмесі (меншік құқығымен тапсырыс берушінің
иелігіндегі үй жанындағы, саяжай, бау-бақша учаскелерінде уақытша
құрылыстарды, шаруашылық-тұрмыстық құрылыстарды және абаттандыру
элементтерін, сондай-ақ жерді пайдалану құқығымен тапсырыс беруші
пайдаланатын жер учаскелерінде (аумақтарда) маусымдық жұмыстар мен
шалғайдағы мал шаруашылығына арналған тұрғын үйлер мен тұрмыстық үй-
жайларды салуды қоспағанда).
2. Жобалау-сметалық құжаттамаға сараптаманың оң қорытындысының
көшірмесі (бір сатылы жобалау кезінде жұмыс жобасы бойынша не екі сатылы
жобалау кезінде жоба бойынша).
3. Бас мердiгердiң құрылыс-монтаж жұмыстары түрлерiнiң тiзбесi бар
сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметiн жүзеге асыру құқығына
мемлекеттiк лицензиясының көшірмесі.
Тұрағы: Астана қаласы, Бараев көшесі, 16 үйде орналасқан. БИН –
120640009108.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС компаниясы құрылыс саласында да мамандандырылған
және келесі қызмет көрсету түрлерін ұсынады: жобалау және құрылыс, мұнай
- газ кен орындары мен тұрғын қоғамдық ғимараттарды орналастыру, сонымен
бірге бар құрылыс нысандарын қайта қалпын келтіру. Жұмыстың осы түрімен
айналыса отырып, біз құрылыс нысандарын салу үшін пайдаланылатын құрылыс
материалдарын өзіміз сатып алуға көмек көрсетеміз.
Орындайтын жұмыс түрлері:
Құрылыс салу жұмыстарын жүргізгендегі инжиниринг қызметі:
1. Архитектуралық, қала құрылысы мен құрылыс қызметі салаларында кеңес
беру, ақпаратты-анықтамалық, делдалдық қызмет көрсету.
2. Конкурстарға, жұмысты (қызметті) сатып алу саудасына қатысуға
құжаттарды дайындау.
3. Жұмыс кадрлары мен мамандарды аттестациялау.
4. Құрылымдық бөлімшелер мен мердігерлік ұйымдар күшімен құрылыс
өндірісін ұйымдастыру.
Жүргізетін құрылыс-монтаж жұмыстары:
- Инженерлік құрылғылар мен жүйелер құру;
- Жылу жүргізу, тұрмыстық орталық канализация жүргізу;
- Су құбырларының ішкі жүйелерін құру.
Құрылысқа арналған ізденіс жұмыстары:
Инженерлік-геологиялық ізденістер: геофизикалық зерттеулер, топырақты
далада зерттеу, гидрогеологиялық зерттеулер, топырақты, жер асты суларды,
іргетастарды зертханада зерттеу.
Жобалық жұмыстары:
1. Қала құрылыс құжаттарын құрастыру:
- жобалау құжаттары (негізгі жобалар, толық жоспарлау жобалары,
аудандарға, мөлтек аудандарына, кварталдарға және жеке учаскелерге құрылыс
салу), транспрттық сызбалар, жылу, су, газ, қуат жабдықтарының, канализация
желісінің, телекоммуникация мен байланыс сызбалары.
2. Өндірістік нысандар:
- электр қуат, отын өндіретін өнеркәсіптік, газ бен мұнай өндіретін
және қайта өңдейтін өнеркәсіптік кәсіпорындар.
3. Ғимарат пен құрылыстардың архитектуралық жобалау:
- объектілердің негізгі жобалары, рельефтерді көріктендіру мен ұйымдастыру
жобалары, өндірістік, тұрғын үй, қоғамдық ғимараттар мен құрылыстар
объектілері, ғимарат пен құрылыстарды қайта қалпына келтіру мен жаңғырту.
4. Құрылыстық жобалау мен құрастыру:
- негіздер мен фундаменттер, бетон мен темір бетонды құрастырулар, тас
және темір тасты құрастырулар, темір және алюминий құрастырулар, ағаш
құрастырулары, толық жөндеу жұмыстары, ғимарат пен құрылыстарды қайта
қалпына келтіру, құрастыруларды күшейту.
5. Инженерлік жүйелер мен желілерді жобалау:
- жылу жабдықтары, желдету, кондиционерлеу, су жабдықтары мен
канализация, жылумен қамтамасыз ету, газ құбырлары, мұнай құбырлары,
суықпен қамтамасыз ету, электр жабдықтары 0,4 кВ-дан 35 кВ-ға дейін, электр
жарығы, технологиялық процесстерді автоматтандыру, баяу ағымды құрылғылар.
6. Жобалардың арнайы бөлімдерін өңдеу:
- еңбекті қорғау, антикоррозиялық қорғаныш, өрттік және күзеттік
қорғаныш.
7. Транспорттық құрылыс объектілері мен құрылыстары:
- автомобильдік жолдар, көпірлер мен көпірлік өткелек.
Құрылыстық-монтажды жұмыстары:
1. Жер үсті жұмыстары:
- бұрғылау, жару жұмыстары, жер өңдеу мен су шаруашылық құрылысындағы
жұмыстар.
2. Ғимараттар мен құрылыстардың салмақ түсетін және қоршау құрылыстарын
ажырату:
- металдық құрылыстарды монтаждау, арматураларды қою, темір
резервуарлар, көпірлер мен көпірлік өткелектердің салмақ түсетін
құрылыстарын монтаждау, агрегаттар мен аппараттардың құрылыстарын
монтаждау, монолитті бетонды және темір бетонды құрылыстарды жайландыру,
негіздер мен фундаменттерді жайландыру, діңгектік жұмыстар, құрама бетонды
және темір бетонды құрылыстарды монтаждау, тасты, кірпішті, блоктарды және
аралық құрылыстарды салу, қоршау құрылыстарды монтаждау және ойықтарды
толтыру, салмақ түсетін ағаш құрылыстарын монтаждау, жабындық жұмыстар.
3. Арнайы құрылыстық және монтажды жұмыстар:
- мұнай мен газ құбырларының магистральдық желілері, мұнай мен газ
құбырларының кәсіпшілік желілері, ұңғыманы, электрқуатын беру желілерін
орналастыру, тұрғын және коммунальды-тұрмыстық объектілерге газ жүргізу,
технологиялық құбыр жолдарын монтаждау.
4. Сыртқы инженерлік желі мен құрылыстарды жайландыру жұмыстары:
- қысымда жұмыс істейтін құбыр, жылу желілері, газ, су, электр қуатын
қамтамасыз ету желілері, электр жарығының құрылғылары.
5. Ішкі инженерлік жүйелерді жайландыру жұмыстары:
- ауаны тазарту, ауаны кондиционерлеу, пневмотранспорт пен аспирация,
электр қуатымен, жылумен, газбен, сумен қамтамасыз ету және канализация,
электр жарығы, электр жылуы [20,122 б.]
6. Құрылыстар мен құралдарды қорғау бойынша жұмыстар:
- құрылыс құрылғыларын гидроизоляциялау, құбырлардағы жылуды оқшалау,
айналдыра қалау және футеровдау жұмыстары, құрылыстық құрылыстар мен
құралдардың антикоррозиялық қорғанышы, басқыншыл сулардың әсерінен химиялық
қорғаныш төсемді қосқанда.
7. Ғимараттар мен құрылыстарды құрылыс, қайта қалпына келтіру, толық
жөндеу жұмыстары кезіндегі өңдеу жұмыстары, сылақ және бояу жұмыстары:
- сыртқы, ішкі.
8. Жол құрылысының жұмыстарын:
- негіз және авто жолдардың төсемі.
9. Технологиялық құралдардың монтажды және жүргізу реттеу жұмыстары:
- бұрғалау, мұнай өндірістік, газ өндірістік, геологиялық барлау,
бақылау аппараттары мен жүйелері, жылу күштілік, сорғыш пен желдеткіштердің
компрессорлы машиналары, электр пештері, технологиялық металлқондырғылары,
құбырлар, электр қондырғылары мен құралдары, қазандық құрылғылар мен
көмекші құралдар, өндірістік және тұрмысық бақылау мен есептеу аспаптары,
химиялық және мұнай өндіргіш өнеркәсіп ұйымдары, жылу электр стансалар.
10. Ғимарат пен құрылыстарға толық жөндеу мен қайта қалпына келтіру
кезіндегі жөндеу-құрылыс жұмыстары:
- ғимарат пен құрылыстардың салмақ түсетін және қоршаған құрылыстары
(есептеу сызбасын өзгерту), құрылыстардың жабындық төсемдері, сыртқы және
ішкі инженерлік желілері, мұнай құбырлары мен басқа да стационарлы
тасымалдау құрылғыларының құбыр желілері, құрылыстар мен құралдардың
қорғаныш төсемдері (айналдыру, футеровдық, тежеу, антикоррозиялық, химиялық
және басқалары), авто жолдар, гидротехникалық және гидромелиоративті
құрылыстар, сыртқы және ішкі әрлеу, көпір мен көпірлік өткелестер.
Құрылысты жүзеге асырудың ең көп тараған әдістерінің түрлері болып
мердігерлік, шаруашылық және шаруашылық-мердігерлік (аралас) әдістер
саналады. Құрылысты жүзеге асырудың ең жетілген түрі - мердігерлік әдіс,
мұнда тапсырыс берушімен жасалған келісімшарт бойынша мердігерлік ұйым
кедісімшартта көрсетілген объектінің құрылысын уақытында және жобалау-
сметалық құжаттарға сәйкес салуға және тапсыруға міндетті болып табылады.
Құрылыстың шаруашылық әдісі бойынша барлық құрылыс-монтаж жұмыстарын
құрылыс учаскелері, жөндеу-құрылыстық цехтар немесе ұйымның баска да
құрылымдық бөлімшелері өткізеді.
Өндірістің шаруашылық әдісі кезінде арнайы құрылыстық немесе монтаждық-
технологиялық жұмыстарды орындау үшін кәсіпорын тікелей мердігерлік
келісімшарт бойынша субмердігерлік-монтаждық және мамандандырылған
ұйымдарды тартады. Жалпы құрылыстық жұмыстар қажет болған жағдайда бір
мезгілде шаруашылық және мердігерлік (тікелей келісімшарт бойынша) әдістер
арқылы (аралас әдіс) қатар жүргізіледі.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясы Қазақстан Республикасында өзі
өңдіретін пенополистирольді монолитті алынбайтын қорамақалыптан
өнеркәсіптік және азаматтық объектілерді салуды жүзеге асырады.
Компания қызметінің негізгі бағыттары:
- көпіретін полистиролдан жасалған құрылыстық мақсаттағы элементтерді
өндіру (монолитті алынбайтын қорамақалып және жылуоқшаулағыш плиталар)
- Травертин өңдеу материалын жасау өндіру немесе өңдеу
- Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс
Біздің құрылыс компаниямыз, Қазақстан Республикасында ең алғашқылардың
бірі болып құрылыс-монтаждық жұмыстар өндірісінде ЛЕГОДОМ инновациялық
технологиясын меңгерді.
Аталған технологияның негізіне құрылыс-монтаждық жұмыстар өндірісінде
көпіретін өзін-өзі сөндіретін полистиролдан жасалған құрылыстық мақсаттағы
элементтерді – монолитті алынбайтын қорамақалыпты пайдалану алынған.
Компанияны құрылыс индустриясының қазақстандық рыногындағы тәжірибелі
ойыншы деп атауға болады. Қатаң бәсекелестік күрес жағдайында біз жаңадан
құрылған құрылыс компаниясынан ЛЕГОДОМ брендімен аса танымал компанияға
дейінгі жолдан өтті.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясы өз қызметінің 7 жыл ішінде
облыста да, сонымен бірге Республикада да іскер орталарда кәсіпқой әрі
сенімді әріптес беделіне ие болды. Бұл кең профильді білікті мамандардың
ынтымақтас әрі құзыретті командасының үздіксіз, табанды еңбегінің нәтижесі
болып табылады:
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы инженер-құрылысшылар
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы инженер-технолог-құрылысшылар
- ауылшаруашылық құрылысындағы инженер-құрылысшылар
- қалалық және ауыл шаруашылығындағы инженер-құрылысшылар
- жылугазбен жабдықтау мен желдету жөніндегі инженер-құрылысшылар
- құрылыс бұйымдары мен конструкциялары өндірісі жөніндегі инженерлер-
құрылысшылар-технологтар
- мелиоративтік шаруашылықтағы инженер-гидротехниктер
- құрылыс техникасы мен технологиясының бакалаврлары
- көлік техникасы мен технологиясындағы инженер-механиктер
- компрессорлық қондырғылар жөніндегі инженер-механиктер
- автомобильдерге техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жөніндегі
инженер-механиктер
- көлік, көлік техникасы мен технологиясының бакалаврлары
- өнеркәсіптік және азаматтық құрылыстағы техник-құрылысшылар
- автоматтық құрылғыларды пайдалану жөніндегі электромеханиктер
- автоматты бақылау, реттеу және басқару аспаптары мен аппараттары
жөніндегі слесарь-монтаждаушылар
- құрылыс мамандықтарының жұмысшы-разрядшылар
- электрдәнекерлеуші-разрядшылар
- тракторист-машинистер
- автокрандар, көпір және мұнара крандарының машинистері, автокраншылар
- газдандырылған және сужылыту қазандықтарының операторлары
- санаттар бойынша жүргізушілер
Кәсіпқойлар командасы компанияның сенімді тіректері болып табылады, бұл
жерде әрбір маманның функционалдық ұстанымы бойынша қаржыландыруда,
жоспарлауда, өндіруде, құрылыс пен жобалауда бай тәжірибесі бар.
Құрылыс айдынындағы жоғары нәтижелерге компанияның өнеркәсіптік
базасының материалдық-техникалық ресурстармен толық жинақталуының есебінен
қол жеткізілді:
Компанияның өнеркәсіптік базасы өзіне келесі бөлімшелерді қамтиды
1. Көпіретін өзін-өзі сөндіретін полистирольдан жасалған құрылыс
элементтерін жасау зауыты. Техникалық жарақталуы – KURTZ GmbH Германия
концернінің жабдығы.
2. Травертин өңдеу материалын өңдеу мен шығару жөніндегі зауыт
3. ПВХ-дан жасалған бұйымдарды шығару жөніндегі зауыт.
4. Арматура бұйымдарды жасау жөніндегі цех.
Компания күрделілігі кез келген деңгейдегі құрылыс монтаждау
жұмыстарының кең спектрін өндіру бойынша жабдықпен және арнайы техникамен
жабдықталған, жүйелі түрде кезең-кезеңмен жаңартылып отырылады, қазіргі
таңда оның арсеналы шамамен 40-қа жуық техникалық бірлікті құрайды.
Сонымен қатар:
- сапалы түрде құрылыс, барлық құрылыс орнықтыру жұмыстардың тізімін
жасайды,
- жасалған жұмыстардың сапасы мен аяқталу мерзімінің бақылауын
жүргізеді,
- өз уақытында барлық керекті матариалдармен қамтамасыз етіп отырады,
- нысандарды мемлекеттік комиссияға тапсырып, тапсырыс берушілердің
жеке меншігіне аудару үшін құжаттарды дайындайды.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының жұмысшылар тобы сонымен
қатар Қазақстанның қаржы және мәдениет орталығы – Астананың сыртқы
келбетіне, де көңіл бөлуде. Көне құрылыс орындарын көшіру және Наурызбай
батыр көшесі мен Сейфуллин даңғылдарын қалпына келтіру шығындарын көтерді.
Компания қала үшін маңыздылығын Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бағалаған жаңа
жол айырықтарының құрылысына қатысты. Бүгінгі таңда компания Астана
қаласындағы ірі екі құрылыс нысандарының құрылысымен айналысуда. Компания
мемлекеттік тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламасына айтарлықтай үлес
қосып келеді. RESET (РЕСЕТ) ЖШС құрылыс компаниясының тобы 150 мың шаршы
метр тұрғын үй және коммерциялық нысандарды салып, пайдалануға берді.
RESET (РЕСЕТ) ЖШС-нің қаржы-шаруашылық іс-әрекетінің негізгі
көрсеткіштері. 2013-2014 жж. кәсіпорынның іс-әрекетінің негізгі
көрсеткіштерін талдауын өткізейік және олардың негізінде RESET (РЕСЕТ)
ЖШС-нің жетістіктеріне және жетіспеушіліктеріне баға берейік [22,177 б.]
Кесте 5- RESET (РЕСЕТ) ЖШС-нің негізгі көрсеткіштерінің динамикасы
Көрсеткіш атауыӨлш. 2012 ж.2013 ж. 2014 ж.
бірлігі
5 кесте мәліметтері бойынша кәсіпорын дамып жатыр деуге болады. Сондай-
ақ, 2012 жылмен салыстырғанда екі соңғы жылдары жұмыстар көлемі талданып
жатқан кезеңнің ішінде күнделікті өсіп жатыр. 2013-2014 жж. жұмыстар көлемі
бірте – бірте өсіп жатыр. Өзіндік құнның деңгейі 2013 жылы азырақ өсті, ал
2014 жылы айтарлықтай төмендеді, бірақ 2014 ж. өзіндік құнның табыстың
өсуіне қарағанда жоғарлау болғаны жағымды болып табылады [23,298 б.]
Бір жұмысшының орта айлық өндірілігімен көрсетілетін еңбек өнімділіні
азырақ өскен, не кәсіпорын жағдайы үшін қанағаттандырарлық болып табылады.
Кәсіпорын бойынша орта айлық еңбекақы өсуінің деңгейі еңбек өндірілігінің
өсу деңгейінен айтарлықтай артта қалады.
2013 ж. құрылыс жұмыстары көлемінің өсуіне қарағанда, 2014 ж. олардың
өсуі 2013 ж. салыстырғанда азырақ еселі болып келеді. 2013 жылы құрылыс
ренательділігі 2012 ж. қарағанда болмашы өскен, ал 2014 ж. өскен, не
кәсіпорын іс-әрекеті үшін жағымды болып келеді.
Кесте 6 - Балансты жазықты талдау, мың тг.
2012 ж. 2013 ж. 2014 ж.
Көрсеткіштің атауы
Сумма Рост,% Сумма Рост,% ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz