Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру

Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру

(«RESET» ЖШС (РЕСЕТ) мысалында)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ . . . 6

2. Зерттеу әдістемелері: Бухгалтерлік есептің жалпы сипаттамасы . . . 11

3. «RESET» ЖШС-да бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру

3. 1 «RESET» ЖШС - ң экономикалық және қаржылық сипаттамасы . . . 15

3. 2 «RESET» ЖШС-ң қаржы саясаты . . . 24

3. 3 «RESET» ЖШС -дегі бухгалтерлік есептің жүргізілуі . . . 30

4. Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдары . . . 37

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 43

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 46

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі . Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып, қоғамның экономикалық-әлеуметтік жағдайларына сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан, сонымен қатар өзінің ерекшелігімен оқшауланатын ғылымдардың бірі. Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық жағдайын, ақпараттарын өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны қажет етушілерге жеткізіп отыратын жүйе болып табылады. Сонымен қатар ұйымның қаржылық жағдайын жоспарлау, бақылау, бағалау және талдау үшін қажет. Тек бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын, шаруашылық қызметінің қаржылық нәтижесін анықтауға болады. Бухгалтерлік есеп - бұл қазіргі кезеңде маңызды қолданбалы мәні бар арнайы экономикалық білім аумағы болып табылады. Ол қызметінің түрі мен мақсатына тәуелсіз, қоғамдық пайдалы немесе қайырымдылық іс атқарса да, өнім шығарса немесе қызмет көрсетіп, жұмыс орындаса да әрбір ұйымға қажетті.

Бухгалтерлік есепті білу және оның көмегімен алынған мәліметтерді талдай алу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, шаруашылық басшыларына да қажет. Өйткені олар ұйымдағы бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылуына тікелей жауапты болып келеді. Қазіргі кезде бухгалтерлік есептің негіздерін білу экономикалық білім берудің қажетті бөлігі болып саналады.

Кәсіпкерлік нысандары үшін бірыңғай бухгалтерлік есеп ұйымдастыру мақсатында Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасы әрекет етеді [1, 18 бет] .

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында өзіндік даму мехенизмдері мен өзіндік ерекшеліктері бар құрылыс индустриясы белсенді түрде қалыптасып дамып келеді. Сондықтан таңдап ланған таұһқырып қазіргі таңда өзекті болып табылады. Құрылыс өнеркәсібінің дамуы қарқынды түрде дамып келе жатқандықтан, сала ерекшеліктерін ескере отырып, құрылым ұйымдары бухгалтерлік есепті қайта қарастыруды талап етеді.

Құрылыс өнеркәсібі кез келген елдің экономикасының маңызды құрамы болып табылады. Құрылыстың негізгі материалдық базасы болғандықтан оның ықпалы басқа салалардың және сонымен бірге қоғамның әлеусеттік жағдайының өсу қарқынына да айтарлықтай әсер етеді.

Құрылыс халық шаруашылығының мкңызды саласы болып табылады. Ол материалдық өндірістің дамуына, өндірістік күштердің орналасуына және болашақта инвестициялық ппроцестерді басқаруды жетілдіруге шешуші әсер етеді. Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтың жолға көшуіне байланысты жаңа кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы мен рөлі арта түсуде.

Құрылыстағы есеп саясаты, бұл - бухгалтерлік есеп, талдау, аудит аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды, бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына сəйкес жүргізу үшін субъектілердің басшыларының қабылдаған тəсілдерінің жиынтығы.

Есеп саясатын қалыптастыру төмендегі кезеңдерден тұрады:

- бухгалтерлік есеп жүргізілетін кəсіпорындағы есеп саясатының қатынасын анықтау;

- бухгалтерлік есепті жүргізу тəсілдерін таңдауға əсер ететін жағдайларды анықтау, сараптау, бағалау жəне реттеу;

- есеп саясатын құрастырудың бастапқы жағдайларын таңдау жəне негіздеу;

- есептің əрбір тəсілінің жолын жəне əрбір есеп объектісі бойынша кəсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есепті жүргізудің жарамды тəсілін бірегейлендіру;

- кəсіпорында қолдануға жарамды бухгалтерлік есептің жүргізілу тəсілін таңдау және таңдалған есеп саясатын рəсімдеу.

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңында Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiн реттейдi, бухгалтерлiк есептi жүргiзу мен қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерiн, негiзгi сапалық сипаттамалары мен ережелерiн белгiлейдi. [2, 49 бет] .

Қазақстан Республикасында жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жүйесіндегі реформа шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметі туралы ақпаратты және оның қаржылық есеп көрсетілуін қалыптастыруды көпшілік мақұлдаған халықаралық стандарттарға кезең-кезең бойынша көшуге мүмкіндік береді. Алайда теориялық, әдістемелік және іс-тәжірибе сипаттарындағы көптеген мәселелер әлі шешімін тапқан жоқ. Олардың қатарына бухгалтерлік есептің сапасын бағалау мәселесін де жатқызуға болады.

Бухгалтерлік есеп - шаруашылық есепті тіркеу, есеп құжаттарын сақтау, яғни бухгалтерлік есеп жүргізу процесі. Есеп жүргізушілік - бұл түтынушыларды қанағаттандыру үшін ақпарат жүйесін жасауға бейімделген бухгалтерлік есептің бөлігі ғана болып табылады.

Кәсіпорында бухгалтерлік есепті жүргізуді жүзеге асыру үшін «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚР Заңын, қаржылық есептіліктің халықаралық және ұлттық стандарттарын, сондай-ақ бухгалтнерлік есеп қаржылық есептілік саласында басқа да нормативтік-құқықтық актілерді басшылыққа ала отырып, өзінің есеп саясатвн дербес қалыптастырады және операциялар мен оқиғалар үшін бақылау тәртібін әзірлейді, бухгалтерлік еспетің жүргізілуін ұйымдастыру үшін қажетті басқа да шешімдер қабылдайды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты . Кәсіпорында бухгалтерлік есептің жүргізілуін «RESET» ЖШС (РЕСЕТ) мысалында зерттеу арқылы мәселелерді анықтап, жетілдіру жолдарын ұсыну.

Жұмыс мақсатына қарай мынадай міндеттер қарастырылды:

• Кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастырудың теориялық негіздерін анықтау;
• «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-не экономика-ұйымдастырушылық сипаттама беру;
• «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС-не бухгалтерлік есептің жүргізілуін қарастыру;

- «RESET» (РЕСЕТ) ЖШС - де бухгалтерлік қызметті ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын ұсыну;

Тақырыптың ғылыми зерттелуі. Бухгалтерлік есеп теориялары мен әдістемелерінің негізін қалаушылар, бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру мәселелері туралы экономист - ғалымдардың, атап айтқанда Сапожникова Н. Г. Н. Козлова, Ю. В. Малахова. Н. В. Москаленко, Е. Л. Пархоменко Л. Н. Родина, Л. В. Пархоменко М. А. Рябова, Н. А. Богданова т. б., отандық ғалымдар: В. Родостовец, В. Л. Назарова, М. С. Жапбарханова, Қ. К. Кеулімжаев, А. Баймаханова, Е. Т. Төлегенов, А. К. Бейсенбаева, К. Т. Тайгашинова, Е. Төлегенов, А. К. Бейсенбаева, Қ. К. Кеулімжаев т. б. еңбектерін айтуға болады.

Зерттеу пәні. Кәсіпорында бухгалтерлік есептің жүргізілуін ұйымдастыру.

Зерттеу объектісі. «RESET» ЖШС (РЕСЕТ) бухгалтерлік есебін ұйымдастыру алынды.

Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі. Жоғарыда көрсетілген міндеттерді орындау барысында экономикалық, бухгалтерлік, қаржылық заңнамалар, ілімдер, есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары қолданылды. Сонымен қатар, статистикалық мәліметтерге жүйелі түрде талдау жасау әдістері пайдаланылды.

Тұжырымдар мен тәжірибелік нұсқаулар Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы N 234 Заңына, Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк жүйесiне, Қазақстан Республикасының 2011 жылы 14 қазан күні № 1172 Үкімет Қаулысымен бекітілген Бухгалтерлік есепті жүргізу Қағидасына, ХҚЕС - на негізделген.

Зерттеу жұмысының теориялық негізін экономикалық, бухгалтерлік, қаржылық заңнамалар, ілімдер, есеп саясаты, бухгалтерлік есеп теориялары аясындағы белгілі ғалымдардың аталған проблемаға орай еңбектері дипломдық жұмыстың теориялық негізін құрайды. Атап айтқанда, В. Родостовецтің «Бухгалтерлік есеп», «Бухгалтерский учет в строительстве», «Бухгалтерский учет в сельскохозяйстве», В. Л. Назарова, М. С. Жапбархановалардың «Бухгалтерлік есеп» (Алматы, 2012) оқулықтары, А. Баймаханованың «Бухгалтерлік есеп» еңбегі Қ. К. Кеулімжаев өзінің «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп» оқу құралы, Е. Төлегенов пен А. К. Бейсенбаевалардың «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп», Э. О. Нұрсейітовтың «Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп» т. б.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Кіріспе, төрт бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

Бухгалтерлік есеп өзінің бастауын сонау ХІІ ғасырдан алады. Бұл ғылым туралы алғашқы түсінік шамамен 1340 жылдары Генуе қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есептің алғашы негізін салушы және дамытушысы Француз манахы Лука Пачоли болып табылады. Ол бухгалтерлік есеп туралы 1493 жылы Шоттар және жазулар деген трактатын жазған. Ал «бухгалтер термині» XV ғасырда Австрия қаласында пайда болған. Бухгалтерлік есеп - ұйымның қаржылық ақпараттың белгілі бір әдістері мен тәсілдері бойынша есептейгін, өлшейтін және оны өндеп, тасымалдайтын ғылым[5, 144 б. ] .

Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап, оны басқару үшін бағыт-бағдар беріп, алдағы уақьпта істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның болашақта атқарылатын жұмысына экономикалық талдау жасауға өте қажетті жүйе болып табылады.

Сондықтан бухгалтерлік есепті бүтіндей халық шаруашылығы есебінің ең басты және негізгісі деп айтуымызға болады. Бухгалтерлік есеп ғылымының шығу тарихы ертеден басталған. Ол бұдан көптеген жүзжылдықтар бұрын пайда болып, бүгінгі күнге дейін әрбір кезендердің уақыт талаптарына сәйкес дамып келеді. Тайпалар арасындағы шаруашылық операцияларына байланысты табылған жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі V ғасырда жүргізілді деген деректер бар.

Ал біздің заманымызға дейінгі ІІ ғасырда Грекияда салынған құрылысқа кеткен шығындар есептеліп, салынған үйдің (ғимараттың) қабырғасына жазылатын болған. Рим империясының квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді бақылап, оның қорытындысын емтихан қабылдаушы тыңдаған. Осыдан «аудитор» деген термин пайда болған.

Міне, осы жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бухгалтерлік есептің тек қана кәсіпорын жұмысының бір бөлігін атқарып қана қоймай, тұтас мемлекетті басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан да болар көрнекті ғалым Б. Де Солозаноның «Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді» - деген.

Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру» туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды, қаржылық есеп беру мен оның пайдаланылуын және есепке алудың негізгі принциптері мен жалпы тәртібін, ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі талаптарды, сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді. Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын бухгалтерлік есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге міндетті.

Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажетгілігі болып табылады. Бухгалтерлік есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып-өткізуге, айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, яғни кәсіпорындағы шаруашылық үдерістердің барлығын басынан соңына дейін есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы экономикалық және технологиялық үдерістердің, сондай-ақ шаруашылық операцияларының барлығының да есепке алынуы экономикалық талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай қызмет атқарады:

болашақта (алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан операцияларды тіркеп және оны өңдеп отырады;

ұйымның қаржылық-ақпараттық мәліметін өндейді, сондай-ақ оны керек уақытына дейін сақтайды;

қаржылық-ақпараттық мәліметті пайдаланушыларға уақтылы беріп отырады, ал бір ақпарапы пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды басқару барысында түрлі шешім қабылдайды.

Жалпы, бухгалтерлік есеп және кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру жайлы көптеген экономист-ғалымдардың еңбектерін кездестіруге болады. Аталған мәселелерге байланысты әдебиеттерге шолу жасайтын болсақ:

Қазақстандағы бухгалтерлік есептің жүргізілуіне алғашқы сәттен бастап көп еңбек сіңіргендер: В. Родостовец, В. Л. Назарова, М. С. Жапбарханова, Қ. К. Кеулімжаев, А. Баймаханова, Е. Т. Төлегенов, А. К. Бейсенбаева, К. Т. Тайгашинова т. б.

В. Родостовецтің «Бухгалтерлік есеп», «Бухгалтерский учет в строительстве», «Бухгалтерский учет в сельскохозяйстве» т. б. кәсіпорында бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру жайлы еңбектерінде өндірістерде, ұйымдарда бухгалтерлік есептің жүргізілуінің қыр-сыры айтылады.

В. Родостовец: «Бухгалтерлік есеп тәсілі дер - әдіс, амалдардың жиынтығы түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке алынатын мәліметтерді жете білу және зерттеу жүргізіледі» [4, 371 б. ] - деп жазған.

В. Л. Назарова, М. С. Жапбархановалардың «Бухгалтерлік есеп» (Алматы, 2012) кітабында: «Бухгалтерлік есеп (есеп жүргізу ретінде) дүниежүзіндегі кез келген бухгаотерияның іс жүзіндегі қызметінің мәнін айқындап, бағалауға мүмкіндік береді.

Қоғамның даму барысында бухгалтерлер үш міндетті шешеді:

1. Есепіті барынша ақпаратты, әрі дәл жасау;
2. Оның қарапайым және дәл болуына көз жеткізу;
3. Шаруашылық өміріндегі деректер жөнінде дер кезінде ақпарат алу» [5, 382 б. ] .

А. Баймаханованың «Бухгалтерлік есеп» еңбегінде бухгалтерлік есеп айырысу деген (латын сөзі - борышкер дегенді білдіреді) ұғымды былай келтірген: дебиторлық борыш деп - белгілі бір қарым-қатынасқа байланысты заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің алдындағы сатып алған тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті борыштарын айтады. Осы субъектілерге берешек борышы бар кәсіпорындар мен ұйымдар, сондай-ақ жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады [6, 279 б. ] .

В. Назарова дебиторлық берешекпен байланысты негізгі бухгалтерлік мәселелер тану мен бағалау болып табылады деп санайды. Дебиторлық берешек бойынша есеп пен оның өлшеміне әсер ететін негізгі сұрақ - дебиторлық борышты қайтарып алу мүмкіншілігі. Қайтарып алу мүмкіншілігі берешектің көрініс табуына да (тану) және оның сомасына да (бағалау) әсерін тигізеді.

Сол сияқты Назарова В. өз еңбегінде есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді. Саудалық дебиторлық берешек - негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық берешек іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект қызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған девиденттер мен проценттер, Үкімет органдарына салықты қайтару туралы тілек-талап, т. б. ) пайда болады [7, 281 б. ] .

В. К. Радостовец еңбегінде дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдау керек деп көрсеткен. Әдетте, дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30 күннен 90 күнге дейінгі мерзімге тең болады. Егер осы мерзімнен асып кетсе, онда оның мерзімі өтіп кеткен болып саналады. Сондықтан кейінгі кездері дебиторлық қарыздың құнын факторингтік компанияларға жүктейді де, факторингтік компания үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді дейді [8, 144 б. ] .

Сонымен қатар Радостовец В. К. қолма-қол ақшасыз есеп айырусылар жүйесінде дебиторлық берешектің пайда болуы субъектінің шаруашылық іс-әрекетіндегі объективті процесс деп есептейді. Дебиторлық берешек пайда болу сипатына қарай қалыпты және өтелмеген болып бөлінеді. Субъектінің өндірістік-шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың қолда жүрген нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады.

Шетел мемлекеттермен салыстыратын болсақ, Нидлздың бухгалтерлік есеп туралы еңбегіне жүгінсек шетелдерде, соның ішінде Америка Құрама Штаттарында «Күмәнді борыштар бойынша резерв» атауы ескірген, ол тәжірибеде қолданылмайды. Оның орнына «Күмәнді қарыздарға түзету» немесе «Үмітсіз шоттарға түзету» атауы қолданылады. Нидлз да өзінің еңбегінде жоғарыда айтылған 2 әдісті келтіре отырып, олардың арасында салыстыру жүргізеді. Бұл екі әдіс бойынша сәйкестендіру принципіне сай есепті кезеңдегі күмәнді қарыздарға шығындар сомасын әр түрлі жолмен анықтауға мүмкін болады. Өткізу көлемі бойынша процент тәсілін қолданғанда бұл мәселені табыстар мен шығындар туралы есеп арқылы қарастырады. Бұл көзқарас мынадай тұжырымға негізделген: әрбір түскен АҚШ долларының белгілі бір бөлігі қайтып алынбайды, осы бөлігі жыл ішіндегі шығын болады, яғни сәйкестік принципіне сай келеді [9, 122 б. ] .

Е. Михалева өзінің еңбегінде халықаралық стандарттарда дебиторлық берешектің ашылуын қарастырып, төмендегідей қортындыларға келген. Дебиторлық берешек есебінің тәртібін және қаржылық есептілікте ашылуын тікелей ашып көрсететін халықаралық стандарт жоқ. Дебиторлық берешектің баланста көрініс табуының жалпы ережелері 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну» ХБЕС-да анықталған. Бұл стандарт баланста саудалық және басқа да дебиторлық берешектің көрініс табуын және бас компанияның, еншілес компанияның, өзара байланысты жақтардың дебиторлық берешегінің жеке ашылымдарын талап етеді [10, 25 б. ] .

Cонымен қатар, құрылыстағы бухгалтерлік есеп мәселелеріне арналған Е. Төлегенов пен А. К. Бейсенбаевалардың «Құрылыстағы бухгалтерлік есеп» кітабында: «Құрылыс өндірісінлегі нысандардың жұмыс түріне қарай бағалануы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда біраз қиындық тудыоады, бұл нормативті құжаттарды құру процесі мен қолдануды күрделендіруге әкеп соғады. Дегенмен дұрыс ұйымдастырылған немесе компьютерленген жүйе кез келген құрылыс нысанының нақты бағасын анықтай алады» - деп жазады [11, 217 б. ] .

Бүгінде зерттеушілердің басым көпшілігі басқарушы мен қаржы есебінің өзара байланысты екендігін мойындағаны жөнінде айтуға болады, ал ол өз кезегінде басқарушылық процестерді ынталандырады. Бұл есептің екі түрінің өзара байланысты екеніне саяды, бірақ сонымен қатар есептің әр қайсысы өздеріне тән қызметтерді атқаруға арналған.

Кесте 1. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының әдістемелік негізі

Қазақстандық тәжірибе көрсеткендей, қаржы есебі сыртқа есеп берулерді (негізінен салық салу мақсатында) жасауға арналған, ал басқарушы есеп болса басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қажет. Қаржы есебінің мәліметтері басқарушылық мәліметтерінен ерекшелігі бар, бірақ дәл қазір қазақстандық есепте ол жоқ.

Қазақстандық ғалым Н. К. Мамыровтың пікірінше: «Ақпарат реттеу әдісі ретінде екі жақты сипатқа ие болуы мүмкін: бір жағынан, ол реттеудің барлық әдістерінің оларды тарату негізі және бақылау құралы ретінде қажетті элемент болып табылады, басқа жағынан ақпарат өзіндік мәнге ие және тұтынушының талабының өзгеру және онда жаңа бағыттардың пайда болу құралы ретінде орын алады. Осыған орай, ақпаратты пайдаланушыларды ішкі және сыртқы деп бөлу қажет» [12, 14-15 бб. ] .

Кесте 2. Басқарушы және қаржы есептерінің өзара байланысының әдістемелік негізі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс