Ілеспе мұнай газын тасымалдауға дайындау

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 бет
2.Негізгі бөлім «Ілеспе мұнай газын тасымалдауға дайындау» ... ... ... ..3.6 бет
3. Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептер) ... ... ... ... ...25.28 бет
4. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29.30 бет
5. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31 бет
6. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32 бет

1 КІРІСПЕ

Мұнай мен газды алыс қашықтыққа тасымалдаудың үш негізгі түрі бар: сумен, теміржолмен және құбырлар арқылы тасымалдау. Газ күйіндегі газды тек құбырлар арқылы ғана тасымалдайды.
Су транспорттары танкерлер мен баржалар (лихтерлер) арқылы мұнайды, мұнай өнімдерін және сұйытылған газдарды кез келген мөлшерде тасымал-дайды. Су жолы, әдетте, теміржол және құбырлардың ұзындығына қарағанда ұзын болады. Сондықтан бірқатар жағдайларда тасымалдауға кететін шы-ғындар да көп болуы мүмкін. Оған қоса, солтүстік кендіктердегі сумен тасы -малдаудың тек мезгілдік сипаты болады.
Теміржол көлігімен цистерналар, бункерлер және ыдыстармен барлық мұнай өнімдері, мұнай және сұйытылған газдар тасымалданады. Алайда, жаппай тасымалдау үшін теміржол көлігін пайдалану көп жағдайларда тиім-сіз. Салыстырмалы түрде аз өндірілетін мұнай өнімдері – әр түрлі сортты майлар, мазуттар, әсіресе битум мен парафиндер үшін теміржол алыс қашық-тықтарға тасымалдаудың негізгі түрлерінің бірі болып табылады.
Мұнай мен газдың көп мөлшерін кез келген қашықтыққа тасымалдау-дың экономикалық тұрғыда ең тиімдісі – құбырлық тасымалдау.
Тасымалдаудың осы үшін түрінен басқа, автокөлікпен тасымалдаудың да маңызы зор. Автокөлікпен тасымалдаудың негізгі мақсаты – автоцистерналар немесе ұсақ ыдыстармен дайын мұнай өнімдерін ірі мұнай базаларына ұсақ мұнай базаларына және одан әр тұнынушыларға дейін жеткізу болып табылады.
Бірқатар жағдайларда бір құбырмен мұнай өнімдерінің бірнеше түрін та-сымалдау қажет болғанда, ал олардың әрқайсысына өз бетінше құбыр соғу
тиімсіз болғанда, біркелкі айдау әдісі қолданылады. Бұл әдісте бір құбырмен
біркелкі мұнай өнімдерінің бірнеше түрін, олардың құбырда қосылуына ми-нималды жағдай тудыратындай етіп айдайды. Бұл жағдайда мүмкіндігінше
физика-химиялық сипаттамалары жақын мұнай өнімдерін тасымалдауға
тырысады. Мысалы, бір құбырмен түссіз ашық мұнай өнімдерін – бензин,
керосин сияқтыларды айдау тиімді, ал ашық және қара түсті мұнай өнімде-рін, мысалы, бензин және мазутты бір құбырмен айдау аса қолайлы емес. Ай-далатын өнімдер басты станциядағы құбырға әр түрлі резервуарлардан түседі
және соңғы пунктте бір-бірінен бөлек қабылданады.
Қоспа түзілу механизмі мынадай, қозғалу үдерісінде кейіннен келе жат-қан өнімнің сұйықтық сынасы алдында кетіп бара жатқан өнімге енеді, кон-вективті диффузия және ағынның лүпілдеуінің нәтижесінде жанасу айма-ғында сұйықтықтардың араласуы болады.
Қоспаның көлемін азайту үшін пайдалану практикасында екі топқа бөлу-ге болатын шаралар қолданылады:
1) айдау режимін өзгерту; 2) екі айдалатын мұнай өнімдерінің арасына
түрлі бөлгіштерді пайдалану.
Мұнай өнімдерін біркелкі айдауды максималды жылдамдықпен жүзеге
асыру керек, өйткені бұл жағдайда турбуленттіліктің жоғары дәрежесі бола -ды, ол кезде қоспаның көлемі ең аз болады. Оған қоса, қасиеттері бойынша
жақын мұнай өнімдерін ірі партияға біріктіру ұсынылады. Бұл жағдайда ай-дау мұнай өнімдерінің үлесі, неғұрлым партияның көлемі көп болса, соғұр-лым аз болады.
Мұнай мен мұнай өнімдерін бөлгіштер қолданып, біркелкі айдау ең көп
таралған, бұл кезде оларды қосу және станцияларды қабылдау үшін сәйкес
құрылғылар қарастырылған. Бөлгіштердің екі түрі – сұйықтық және механи-калық түрлері болады.
Сұйықтық бөлгіш деп біркелкі айдалатын екі сұйықтықтың арасына айда-латын басқа сұйықтықтың сұйықтық тығынын айтады.

6 ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1.Мұнай газ ісінің негіздері автор Х.Суербаев
2.Еңбек қорғау Н.Жаданов Н. Құдайбергенов
3.Мұнай және газды өндіру техникасымен технологиясы автор Г.Майлыбаева
Унаспеков Б.А., Алимова К.К. Газоснабжение. Алматы: КазНТУ,
2007.–285 с.
4. Ионин А.А. Газоснабжение. М.: Стройиздат. 1989. – 439с.
5. Унаспеков Б.Ә. Шарафадинов Н.С. Газ желілері мен
қондырғыларын есептеу және пайдалану. Оқу қҧралы ҚМСҚА.
Алматы: 1994. – 79бет.
6. Унаспеков Б.Ә. Практикалық сабақтарға, курстық және дипломдық
жобаларды есептеуге арналған әдістемелік нҧсқауы. Алматы:
ҚМСҚА, 1996. – 92бет.
7. Унаспеков Б.А. Использование газа в промышленных печах по
Производству стройматериалов. Учебное пособие. Алматы:
КазГАСА, 1997. – 190с.

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Ф-ӨОБ-0320

ІЛЕСПЕ МҰНАЙ ГАЗЫН ТАСЫМАЛДАУҒА ДАЙЫНДАУ

Түсіндірме хат ___________________________________ _______ бет

Графикалық бөлім ___________________________________ ____ парақ

Дипломдық жұмысты орындаушы __________ .
(қолтаңбасы) (аты-жөні)

Жетекшісі _________
(қолтаңбасы) (аты-жөні)

ӨОБ басшысы _________
(қолтаңбасы) (аты-жөні)

Қызмет бабында пайдаланылатын басылым

АЛҒЫ СӨЗ.

Газ отынын тиімді пайдалану көптеген қаржыны үнемдеуге әсерін тигізеді. Жылу көздерінің жоғарылату, отынды үнемдеу, өнеркәсіптік пештердің тиімділігін арттыру сияқты жетістіктер өндірілетін өнімнің саны мен сапасын жоғарылата түседі.
Табиғи газды тасымалдау жобалау, пайдалану мамандардан сапалы білімді талап етеді. Газды халық шаруашылығында пайдалану жаңа әрі қиын мәселелерді туғызады. Оларды шешу үшін автоматика жүйелері мен электронды есептеу әдістерін игеру өте қажет. Газдың төменгі, жоғары (орташа) қысымдағы желілері жүргізілген.
Сұйық газды құбырлармен тасымалдап газбен қамтамасыз ету, ондағы құбырлардың құрылымы, газ аспаптарын орналастыру және оларға қойылатын талаптар толық жазылған.
Ілеспе газды тасымалдауға дайындау жүйелерін қабылдау кезінде көптеген сұрақтарға қарастырып, ең тиімді мәліметтер бар . Осы дипломдық жұмыста келтірілген түсіндірмелер, нұсқаулар және сол жауап береді. Жетілдіре түсіндіру үшін кейбір тараулар іс жүзінде кездесетін мысалдарды келтіру арқылы көрсетілген.

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2 бет
2.Негізгі бөлім Ілеспе мұнай газын тасымалдауға дайындау ... ... ... ..3-6 бет
3. Экономика (технологиялық карталар,сызбалар,есептер) ... ... . ... ... ..25-28 бет
4. Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...29-30 бет
5. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31 бет
6. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32 бет

1 КІРІСПЕ

Мұнай мен газды алыс қашықтыққа тасымалдаудың үш негізгі түрі бар: сумен, теміржолмен және құбырлар арқылы тасымалдау. Газ күйіндегі газды тек құбырлар арқылы ғана тасымалдайды.
Су транспорттары танкерлер мен баржалар (лихтерлер) арқылы мұнайды, мұнай өнімдерін және сұйытылған газдарды кез келген мөлшерде тасымал-дайды. Су жолы, әдетте, теміржол және құбырлардың ұзындығына қарағанда ұзын болады. Сондықтан бірқатар жағдайларда тасымалдауға кететін шы-ғындар да көп болуы мүмкін. Оған қоса, солтүстік кендіктердегі сумен тасы -малдаудың тек мезгілдік сипаты болады.
Теміржол көлігімен цистерналар, бункерлер және ыдыстармен барлық мұнай өнімдері, мұнай және сұйытылған газдар тасымалданады. Алайда, жаппай тасымалдау үшін теміржол көлігін пайдалану көп жағдайларда тиім-сіз. Салыстырмалы түрде аз өндірілетін мұнай өнімдері - әр түрлі сортты майлар, мазуттар, әсіресе битум мен парафиндер үшін теміржол алыс қашық-тықтарға тасымалдаудың негізгі түрлерінің бірі болып табылады.
Мұнай мен газдың көп мөлшерін кез келген қашықтыққа тасымалдау-дың экономикалық тұрғыда ең тиімдісі - құбырлық тасымалдау.
Тасымалдаудың осы үшін түрінен басқа, автокөлікпен тасымалдаудың да маңызы зор. Автокөлікпен тасымалдаудың негізгі мақсаты - автоцистерналар немесе ұсақ ыдыстармен дайын мұнай өнімдерін ірі мұнай базаларына ұсақ мұнай базаларына және одан әр тұнынушыларға дейін жеткізу болып табылады.
Бірқатар жағдайларда бір құбырмен мұнай өнімдерінің бірнеше түрін та-сымалдау қажет болғанда, ал олардың әрқайсысына өз бетінше құбыр соғу
тиімсіз болғанда, біркелкі айдау әдісі қолданылады. Бұл әдісте бір құбырмен
біркелкі мұнай өнімдерінің бірнеше түрін, олардың құбырда қосылуына ми-нималды жағдай тудыратындай етіп айдайды. Бұл жағдайда мүмкіндігінше
физика-химиялық сипаттамалары жақын мұнай өнімдерін тасымалдауға
тырысады. Мысалы, бір құбырмен түссіз ашық мұнай өнімдерін - бензин,
керосин сияқтыларды айдау тиімді, ал ашық және қара түсті мұнай өнімде-рін, мысалы, бензин және мазутты бір құбырмен айдау аса қолайлы емес. Ай-далатын өнімдер басты станциядағы құбырға әр түрлі резервуарлардан түседі
және соңғы пунктте бір-бірінен бөлек қабылданады.
Қоспа түзілу механизмі мынадай, қозғалу үдерісінде кейіннен келе жат-қан өнімнің сұйықтық сынасы алдында кетіп бара жатқан өнімге енеді, кон-вективті диффузия және ағынның лүпілдеуінің нәтижесінде жанасу айма-ғында сұйықтықтардың араласуы болады.
Қоспаның көлемін азайту үшін пайдалану практикасында екі топқа бөлу-ге болатын шаралар қолданылады:
1) айдау режимін өзгерту; 2) екі айдалатын мұнай өнімдерінің арасына
түрлі бөлгіштерді пайдалану.
Мұнай өнімдерін біркелкі айдауды максималды жылдамдықпен жүзеге
асыру керек, өйткені бұл жағдайда турбуленттіліктің жоғары дәрежесі бола -ды, ол кезде қоспаның көлемі ең аз болады. Оған қоса, қасиеттері бойынша
жақын мұнай өнімдерін ірі партияға біріктіру ұсынылады. Бұл жағдайда ай-дау мұнай өнімдерінің үлесі, неғұрлым партияның көлемі көп болса, соғұр-лым аз болады.
Мұнай мен мұнай өнімдерін бөлгіштер қолданып, біркелкі айдау ең көп
таралған, бұл кезде оларды қосу және станцияларды қабылдау үшін сәйкес
құрылғылар қарастырылған. Бөлгіштердің екі түрі - сұйықтық және механи-калық түрлері болады.
Сұйықтық бөлгіш деп біркелкі айдалатын екі сұйықтықтың арасына айда-латын басқа сұйықтықтың сұйықтық тығынын айтады.
Мысалы, бензин мен дизельдік отынды біркелкі айдағанда, тығын ретінде
керосинді немесе айдалатын сұйықтықтардың қоспасы пайдаланылады. Ме-ханикалық бөліктерге екі мұнай өнімінің жанасу аймағындағы құбыр қуысы-на түсірілетін әр түрлі механикалық құрылғылар (поршеньдер, шарлар) жата-ды. Бөлгіштер сұйықтық ағынына түскенде, олардың конвекциялық араласу-ын және қоспаның ағынға таралуын азайтады. Ең көп тарағандары - тозуға
шыдамды шар тәрізді бөлгіштер. Олар - резеңкелік қалың қалыңдықты іші
бос сумен немесе антифризбен (қыста) толтырылатын шарлар. Бөлгіштің құ-бырдың ішкі бетімен қажетті жанасуы бөлгіш жасалған материалдың серпім-ділік қасиетімен, сондай-ақ артық қысыммен және бөлгіштегі жұмыстық сұ-йықтықтың көлемімен қамтамасыз етіледі. Мұнай өнімдерін біркелкі айда-ғанда бір механикалық бөлгіш жеткіліксіз болса, бірнеше бөлгіштерді қоса-ды

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Ілеспе мұнай газын тасымалдауға дайындау
Газдың сапасына қойылатын талаптар жоғарыда, айтылғандай әртүрлі мұнай-газ өндіру аудандарында өндірілетін мұнай газы әртүрлі құрамға ие, және де көмірсутектерден басқа, құрамында ылғал тамшысы, күкіртсутек, көмір қышқыл газы, азот және басқа да газдар болуы мүмкін.
Газда ылғалдың, күкіртсутектің және көмірқышқыл газының болуы жабдықтар мен коммуникациялар жағдайына кері әсерін тигізеді және газды тасымалдау кезінде де айтарлықтай қиыншылықтар тудырады. Ылғал тамшылары белгілі бір жағдайда көмірсутектермен бірігіп гидраттар түзеді, олар газ құбырларының өткізу қабілетін төмендетіп немесе толық тығьндап тастайды. Конденсацияланатын көмірсутектер сұйықтығындарын түзуі мүмкін, оларда құбырлардың өткізу қабілетін азайтады. Күкіртсутек пен көміртегінің қос тотығы жабдықтың, құбыр мен арматураның тез тоттануына жағдай жасайды. Егерде газда күкіртсутек көп болса, онда одан арнайы қондырғылар арқылы кристалды күкіртті алуға болады, ал ол қажетті өнім болып табылады.
Осыған байланысты магистралды газ құбырларына және тұтынушыға берілетін газ сапасына белгілі-бір талаптар қойылады, оларды орындау барысында газдың қалыпты тасымалдануы және санитарлық нормалар мен қауіпсіздік шаралары сақтала отырып тұтынушылармен қолданылуы қамтамасыз етіледі.
Магистралды газ құбырына берілетін газ сапасы ЕСТ-51.40-93 пен регламенттеледі
Бірақ, егер газ тұтынушысы газ өңдеу зауыты болса, онда газ сапасына қойылатын талаптар зауыттың технологиялық сұлбасымен анықталады.
Осыған байланысты мұнай-газ өндіруші мекемелер (кәсіпорындар) газды дайындауды тек қана оны зауытқа тасымалдауды қамтамасыз ету жағдайынан шыға отырып жүзеге асырады, ал зауытта газ сапасын газ тасымалдау мекемелерінің талаптарына сай кондицияға дейін жеткізеді. Жоғарыда айтылған ЕСТ-пен құрамында күкірт-сутек пен меркаптандардың мөлшері едәуір жоғары газды белгіленген тәртіптегі техникалық шарттары бойынша жекелеген газ құбырларымен тасымалдау мүмкін болады.
Қазіргі уақытта газды кептіру терецдігі, одан конден-сацияланған көмірсутектерді алу және күкіртсутектердің мөлшері газды жеткізуші және тұтынушы кәсіпорындардың арасындағы келісіммен анықталады.
Сонымен қатар, ауадағы газдың, оның ауадағы құрамы 1% мөлшерінде болған кездің өзінде де иісі білінуі керек. Таза газдың иісі болмайтындығына байланысты, газ ағынына арнайы заттар - одоранттар бүркіліп беріледі және газ күшті спецификалық иіске ие болып, осы арқылы газдың шығып тұрған жерін анықтайды.
Одорант ретінде көбіне-көп этилмеркаптандарды -күкірттің органикалық қосылысынан тұратын түссіз органикалық сұйықтықты қолданады. Этилмеркаптандардың ұсынылатын шығын нормасы 1000 м'-ке Ібг-пан келеді. Газқұбырына одорантты енгізу үшін арнай автоматтандырылған құрылғы-одоризаторларды қолданады, олар газ шығынына байланысты жұмыс істейді. Одоризацияланған газ құбырлар бойымен жүріп өтіп тұтьнушыға жеткенге дейінгі едәуір қашықтықта өзінің бастапқы одоризация дәрежесін сақтау қасиетіне ие.
Газды дайындау қондырғысы Газды, сапаға қойылатын талаптарға сәйкес дайындау үшін оны дайындау қондырғысында ылғал тамшысынан, көмірсутекті конденсаттан, күкіртсутектен және көмірқышқыл газынан бөлу және кептіру жұмыстарын жүргізу қажет.
Газды судан кептіру және көмірсутекті конденсаттан бөлу үшін келесі әдістер қолданылады:
:: дроссель-эффект немесе жасанды салқындату есебінен төменгі тсмпературада айыру;
:: сұйық сіңіргіштер (абсорбция) және қатты жұтқыштар (адсорбция) қолданылатын сорбциялық әдіс.
Газды дайындау қондырғыларында күрделі және қымбат жабдықтар, аппараттар және аспаптар қолданылады: тамшы қаққыштар, айырғыштар, жылу алмастырғыштар, конденсаторлар, булағыштар, сораптар, компрессорлар, абсорберлер, адсорберлер, детандерлер, қысым, температура, сұйық деңгейін реттегіштер және т.б.
Газ дайындаудың барлық қондырғыларында конструкциясы әр түрлі газ айырғыштары қолданылады. Газ айырғыштарының құрылысының сипаттамасы мен есептеу принциптеріне тоқталған болатынбыз., олар мұнай айырғыштарынан жұмыс істеу режимі бойынша да, сол сияқты құрылысы бойынша да ерекшеленеді.
Төменгі те мпературалы айыру Бұл әдіс газдың ылғалдылығын температураға бай ланысты өзгертуге негізделген. Газды салқындату кезінде булы фаза түрінде болатын ылғалдың бір бөлігі, сонымен қатар ауыр көмірсутектер конденсацияланады.
Сұйықтан бөлінгеннен кейін газ ең (бастапқы конденсация темпе ратурасы) төменгі шық нүктесіне (точка росы) ие болады.
Бір кен орнында жоғары қысымға ие табиғи газдың және мұнай газының болуы табиғи газды дросселдеу (Джоул-Томсон эффектісі) кезінде алынған салқынды қолдану арқылы жылу алмастырғыштарда мұнай газын салқындату мүмкін. Газды 0,1 МПа-ға дросселдеу кезінде оның температурасы орта есеппен 0,3°С-қа дейін төмендейді. Штуцердің көмегімен газдың температурасын 30°С-қа дейін темендетуге болады, осының нәтижесінде газдан айтарлықтай мөлшерде сулы және көмірсутекті конденсаттар бөлініп шығады.
Егер газ факторы үлкен болса (шамамен 1000 м3 т) және сағалық қысымдар жоғары болса, онда мұнай газының өзін дросселдеу арқылы салқындатуға болады. Бұл жағдайда газдыконденсатты кен орындарында қолданылатын қондырғыларға ұқсас қондырғылар қолданылады.
Газ жоғарғы қысыммен құбыр-1 арқылы тамшыны бөлгішке-2 келіп түседі, онда ылғал тамшысынан және механикалық қоспалардан босатылады. Содан кейін араластырғышқа келіп түседі, онда гидрат түзілуге қарсы қолданылатын ингибитормен, яғни диэтиленглинколмен (ДЭГ) араластырылады да, одан кейін "қ ұбырдағы құбыр" түріндегі жылу алмастырғышқа беріледі, мұнда төменгі температуралы айырғыштағы -5 салқын газбен салқын-датылады. Одан соң газ штуцерде-4 максималды конденсация қысымына дейін редукцияланып, осының нәтижесінде оның температурасы тез төмендсйді. Газдың температурасы және қысымы тез төмендеген ксзде судыц жәпе комірсутекті конденсаттың конденсациясы жүреді, бұлар томенгі температуралық айырғыштың-5 конденсат жинағышында біртіндеп жипақталады.
Төменгі температуралы айырғышқондырғысыныц жинау коллекторы; тамшы бөлгіш; жылу алмастырғыш; штуцер (дроссель), төменгі температуралы айырғыш; кұрғақ суытылған газды таратқыш коллектор;
ДЭГ-ды беруге арналған мөлшерлік сорап; кондснсат жинағыштағы қысымды азайтатын штуцер зат жинағыш; 10 - конденсатты өткізу құбыры, ДЭГ-ды регенерация қондырғысына тасымалдауға арналган құбыр; 12 - газ шығынын өлшегіш; құрғақ газ коллекторы Судың сұйық көмірсутектерімен қоспасы бірінші конденсат жинағышқа келіп түседі, мұнда ДЭГ (диэти-ленглинкол) көмірсутекті конденсатынан бөлінеді. ДЭГ құбырлар арқылы регенерация қондырғысына келіп түседі, ал көмірсутекті конденсат біртіндеп конденсат -жинағыштан өтеді, бұнда штуцерлерде редуциялану есебінен қысым біртіндеп азаяды (төмендейді).
Көмірсутекті конденсаттың қысымын біртіндеп төмендету, бұл тұрақты конденсатты молырақ (яғни максималды деңгейде) алу үшін жүргізіледі. Қысымды бір реттік азайту кезінде конденсаттың шығуы да аз болады, өйткені қысымды тез азайтқан кезде алғашқыда негізінен жеңіл көмірсутектері бөлінеді, олар өздерімен бірге ауыр көмірсутектерінің (С5) үлкен мөлшерін ілестіре жүреді, бұлар атмосфералық жағдайда сұйық түрінде болады.
Салқын және кептірілген газ тұрақты қысым кезінде жылуалмастырғыштан-3 өтеді, мұнда ол өзінің жылуының бір бөлігін өңдеуге түскен газға береді, одан соң шығын өлшегіш арқылы құрғақ газды жинау коллекторына келіп түседі.
ДЭГ конденсацияланған сұйықтан бөлінеді және регенерациядан соң қайтадан қолданылады. Төменгі температуралық айыру кезінде ылғалдың және ауыр көмір-сутектерінің бөлінуі бір мезгілде жүреді.
Төменгі температуралық айыру қондырғыларының (ТТАҚ) көптеген түрлері бар. Соның ішінде, егер табиғи газдың ТТАҚ-на кірер басындағы қысымы 9МПа аз болса, онда дроссель-эффектісі есебінен температура айтарлықтай төмендетілмейді. Бұл жағдайда температураны төмендету жылуалмастырғыштан кейін салқындату машиналарын орнату арқылы жүзеге асады. Мұздатқыш (хладагенттер) ретінде сұйытылған аммиак және фреондарды қолданады, олар кері температуралар кезінде буланып қайнайды.
Аммиактың және басқа да мұздатқыштардың булануын қолдана отырып жасанды түрде газды салқындатуды әдетте газ өңдеу зауыттарында қолданады.
Газды турбодетандерлердің көмегімен салқындату кезінде салқындатудан басқа газ желісіндегі қысымды қалпына келтіру үшін механикалық және электрлік энергияны алуға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда штуцерлерді қолдануға қарағанда температураны едәуір төмендетуге болады. Дросселдегі температураның төмендеуі газдың жұмыс жасамай-ақ адиабаттық ұлғаюы есебінен жүреді, яғни турбодетандердегі температураның төмендеуі турбинаның немесе винттің айналуы бойынша пайдалы жұмыс жасауына байланысты.
Газды абсорбциялау қондырғыларында кептіруГазды кептіру негізінсн газ құбырларында ылғалды сұйықтың конденсациясы жүрмейтіндей дәрежеге дейін газдың құрамындағы су буын азайту мақсатында жүргізіледі.
Газды кептіру үшін сұйық сорбенттер-гликолдер қолданылады олар: ылғалды жұтуға (сіңіруге) қабілетті диэтиленгликоль (ДЭГ) және триэтиленгликоль (ТЭГ).
Гликолдар тұтқыр, мөлдір сироп тәріздес сұйықтық түрінде болады, ДЭГ тығыздығы 1118,4 кгм\ ал ТЭГ тығыздығы - 1125,4 кгм1.
Гликолдар сумен кез-келген қатынаста араласады және газ ағыстарынан су буларын жұтып алады.
Сұйық сорбенттердің артықшылықтары.
:: суда жақсы ериді;
:: жеңіл регенерацияланады (қалпына келеді);
:: аз, елеусіз шығындар;
Табиғи және мұнайгазын сұйық сорбенттермен кептірудің қарапайым сұлбасы айырғыш, абсорбер, жиналған гликолды құю желісі, жалюзді тамшы ұстағыш, деңгей реттегіші, жылуалмастырғыш, желдеткіш; сүзгі, десорбер, сақина, қайнатқыш (буландыр ғыш); мұздатқыш; жиналған гликолге арналған айырғыш, сорап, эжектор. шикі газ желісі, құрғақ газ желісі, отындық газ желісі, салқын су желісі; түтін ді шығару бағыты.
Көмірсутекті конденсатпен көбіктер мен эмульсиялар мүлдем түзілмейді;тығыздықтарының айтарлықтай айырмашылығының нәтижесінде тұндырғыштарда жеңіл бөлінеді; процестің үздіксіздігі, басқарудың қарапайымдылығы; қондырғыдағы қысым түсуінің, яғни қысым өзгерісінің елеусіздігі.
Сорбенттердің негізгі кемшіліктері олардың салыстырмалы бағасының жоғары болуы болып табылады.
Газды кептірудің қарапайым сұлбасы келтірілген және келесі түрде жұмыс істейді: кептіруге келіп түсетін газ бастапқыда айырғыштан өтеді, одан кейін абсорбердің төменгі тарелкасының астына бағытталады.
Концентрацияланған гликолдің ерітіндісі сораппен-14 жоғарыдан беріледі және тарелкалар бойымен төмен түседі, газбен кездескен кезде қаныға отырып абсорбердің төменгі бөлігінде жиналады. Кептірілген газ жалюзді кассета 4 арқылы магистралды газ құбырына барып түседі.
Сумен қаныққан гликоль жылуалмастырғыш арқылы желдеткішке, сүзгіге, содан кейін десорберге (буландыру тізбегіне-выпарную колонну) барып түседі. Буландыру тізбегіндегі қайнатқышта гликоль 160-165°С дейінгі температурада қыздырылады, нәтижесінде су буланады және гликоль буының аздаған мөлшерімен мұздатқыш арқылы өтеді және айырғышқа барып түседі.
Буландырғыш тізбектің жоғарғы бөлігіндегі температура 105°С аралығында ұсталып тұрады. Регенерацияланған гликоль ерітіндісі сораппен алынып және жылуалмастырғыш -6 пен мұздатқыш арқылы (30°С шамасындағы температурамен) абсорбердің жоғарғы тарелкасына қайтадан барып түседі. Цикл қайталанады.
Іс жүзінде белгілі болғандай, газды жақсы кептіру үшін 1 кг абсорберленетін суға 25 л-ден кем болмайтын гликоль циркуляциялануы тиіс, сонымен қатар, абсорбердегі тарелкалардың саны да көп болуы керек (10 дана).
Адсорбциялық қондырғыларда конденсатты кептіру мен бөлу Адсорбция үрдісі деп ерекше үлкен беттік қуыстары бар қатты жұтқыштар (адсорбенттер) арқылы газдан сулы буларды және конденсаттарды шығаруды айтады. Адсорбенттер ретінде силикагель, алюмогель, бокситтер, цеолиттер, активтендірілген көмірлер қолданылады. Оларды кептірілетін газ өтетін қабаттардағы гидравликалық кедергілерді азайту үшін түйіршік түрінде дайындайды.
Молекулярлық елеуіштер (цеолиттер) құрылысы кристалды болып келетін күрделі бейорганикалық полимерлер болып табылады. Олар басқа да адсорбенттермен салыстырғанда, едәуір жоғары жұту (сіңіру) қабілетіне ие. Адсорбенттердің регенерациясы ыстық газбен немесе ауамен жүзеге асырылады.
Газды қатты сорбенттермен кептірудің мынадай артықшылықтары бар:
:: минус 50°С дейінгі шық нүктесін алу мүмкіндігі;
:: шығару үрдісіне қысым мен температураның тигізетін әсері елеусіз;
:: жабдықтың салыстырмалы қарапайымдылығы жәнепайдалану шығындарының аздығы.
Кемшіліктеріне абсорбциондық үрдістсрмен салыс тырға ндағы үлкен қысым өзгерісін, со ндай- ақ жылуға жұмсалатын және адсорбенттерді жууға кететін салыстырмалы жоғары шығындарды жатқызуға болады.
Жоғары қысымдағы газ шикізаты айырғышқа барып түседі, мұнда сұйық тамшысынан және механикалық қоспалардан тазартылып одан әрі кептіру және бензиннен бөлу үшін адсорберге бағытталады. Осы уақытта адсорбер регенерация және салқындату циклінде болады. Кептірілген газ адсорберден магистралды газ құбырына беріледі. Газ адсорбенттің регенерациясы үшін айырғыштан кейін реттелетін штуцерге дейін алынады да пешке бағытталады, м ұнда оның температурасы 200 - 300°С дейін жоғарылайды.
Сонымен қатар, қысқартылған циклы бар қондырғыны да (кысқа циклді) қолданады, әдетте олар үш адсорберлі болып келеді. Мұндай қондырғылардағы циклдың ұзақтығы кәдімгі қондырғыдағылардай 8-12 сағат орнына кейде 20-30 мин утқа дейін созылады. Мұ ндай қондырғылардың артықшылығы жеңіл көмірсутектерді адсорбентпен жұтпайақ тұрақты конденсаттың үлкен мөлшерін алуға негізделген. Бірақ-та цикл уақыты қысқарған кезде адсорбентті толық қалпына келтіру мүмкін болмайды, бұл қондырғы жұмысының кейінгі циклдарында оның әрекеттілігінің (белсенділігінің) азаюына әкеп соқтырады.
Адсорбенттің қажетті (тұтыну) мөлшерін газ шығыны мен ондағы ылғал мөлшеріне байланысты мына формула бойынша анықтайды С=(Ж2 10 7 и мұндағы 2 ~~ газшығыны, м 3тәу; IV -- газдағы ылғал құрамы, гм3; жұту (сіңіру) циклыныц ұ зақтығы, сағат; а -адсорбенттің жұмыс әрекеттілігі, Газды күкіртсутектен және көмірқышқыл газынан тазалау Газды күкіртсутектен және көмірқышқыл газынансорбциялық әдістердің көмегімен тазалайды, олардың айрықша ерекшелігі абсорбердегі қысымның жоғары болуында (6МПа дейін) және газда оттегінің болмауында.
Абсорбенттер ретінде этаноламиннің судағы ерітшдісін қолдапады, олар: моноэтаноламип
(МЭА), диэтаиоламин (ДЭА) және триэтаноламин (ТЭА). Жоғары жұту қабілетіне ие және салыстырмалы бағасының үлкен еместігіне байланысты МЭА едәуір кең ауқымда қолданылады. Бірақта оның регенерациясы кезінде реагенттің шығыны болады. Күкіртсутек пен көмірқышқыл газы әдетте 20-40°С температура кезінде жұтылады да, ал 05-130°С кезінде қаныққан ерітіндіден регенерация-ланады.
МЭА ерітіндісі көмірсутек конденсатымен байланысқа түскен кезде көбіктенуге ұшырайды, сондықтан газды абсорберге берер алдында көмірсутек тамшысынан мұқият тазалау қажет. Газды тазалаудың қарапайым технологиялық сұлбасы келтірілген.
Тазалауға келіп түсетін газ шикізаты айырғыш арқылы өтіп, абсорбердің төменгі жақ бөлігіне бағытталады. абсорбердің жоғарғы бөлігіндегі тарелкаларға сорап арқылы жылуалмастырғышта және мұздатқышта салқындатылған регенерацияланған МЭА -нің ерітіндісі беріледі. Н2s пен СО2-дан тазартылған газ тамшы ұстауға арналған жалюзді сұғындырмалардан өтіп, магистралдық газ құбырына беру үшін компрессорлық станцияға бағытталады. Қышқыл газдармен қанықтырылған МЭА-нің ерітіндісі адсорбердің төменгі жағынан сораппен алынады да жылуалмастырғыш арқылы өтеді, десорберден сораппен берілетін ыстық регенерацияланған МЭА ерітіндісінің қарсы ағысымен алдын ала қыздырылады. Жылуалмастырғыштан кейін истраль ды газ құбырына.
Газды күкіртсутектен және көмірқышқыл газынан тазалаудың қарапайым технологиялық сұлбасы айырғыш; абсорбер; тарелкалар; тамшыны ұстауға арналған жалюздер; мұздатқыштар; жылуалмастырғыш; рибойлер; десорбер; салқын судың берілуі; қышқыл газдарға арналған айырғыштар; қазандық; МЭА-ді беруге арналған сораптар; 15 -МЭА қаныққан ерітіндісіне арналған сорап.
МЭА ерітіндісі буқыздырғышқа (рибойлерге) келіп түседі, одан шамамен 125°С температурамен атмосфералық қысым кезінде жұмыс істейтін десорбер тарелкасына барып түседі.
Артық су және МЭа-де еріген күкіртсутек пен көмірқышқыл газы десорбер тарелкасында буланады және аппараттың үстіңгі жағы арқылы мұздатқышқа-9 келіп түседі, онда МЭА булары конденсацияланады да айырғышқа-11 барып түседі, ал айырылған Н 2S және СО2 газдары Н2S -тен қарапайым күкіртті алу үшін арнайы қондырғыларға барып түседі.
Конденсацияланған моноэтаноламин айырғыш тан сораппен алынады да десорбердің жоғарғы бөлігіне қайтарылады, бұл оның шығынын болдырмайды. Регенерацияланған МЭА ерітіндісі десорбердің төменгі жағынан сораппен алынады да жылуалмастырғыш және мұздатқыш арқылы абсорбер тарелкасына қайтадан беріледі.
Газ гидраттарымен күресу әдістері Табиғи және мұнай газының гидраттары осы газдарда су буының бар болуы нәтижесінде белгілі -бір термодинамикалық жағдайлар кезінде түзіледі.
Табиғи газдың гидраты бұл сыртқы түрі бойынша жұмсақ қарға ұқсас сарғылт түсті тұрақсыз қатты кристалды зат, негізі судың көмірсутекті және көмірсутексіз газдармен физика-химиялық қосылыстары нәтижесінде түзіледі.
Табиғи газдың гидраты - бұл аралас гидраттар, олардағы гидрат түзушілер жекелеген компоненттер емес, газдар қоспасы болып табылады. Қоспада Н2S -тің болуы гидрат түзілу температурасын едәуір жоғарылатады.
Аралас гидраттардың түзілу жағдайы газ құрамына байланысты болады. Газ тығыздығы жоғары болған сайын, оның гидрат түзілу температурасы да жоғары болады. Гидраттардың пайда болу облысы келтірілген қисықтың сол жағында және жоғарыда орналасады.
Гидраттар қысым жоғарылап, температура төмендеген кезде газдың барлық жүру жолында түзілуі мүмкін және де гидрат түзілу температурасы нөлден айтарлықтай жоғары болуы мүмкін.
Гидраттармен күресу әдістерін сақтандырушы, яғни алдын-алушы сондай-ақ, түзілген гидраттарды бүзушы болып екіге бөледі. Қүбырда түзілген гидраттарды бүзу үшін газқүбырының гидрат түзілген бөлігі ажыратылады және үрлеу свечасының көмегімен газ атмосфераға шығарылады, бүл кезде газ қүбырындағы қысым түседі де, гидрат ыдырап кетеді. Бүл әдістің кемшілігі гидраттың баяу ыдырауы болып табылады.
Бұл әдіс теріс таңбалы температураларда ұсынылмайды, өйткені түзілген су теріс таңбалы температураларда мұзды тығынға айналады, мұны тек қыздырумен ғана шығаруға болады.Газды қыздыру гидрат түзілуін болдырмайды (яғни алдын-алады), бірақ ол кәсіпшілік шеңберінде ғана тиімді, өйткені газ құбыр бойымен қозғалу кезінде тез салқындайды. Жылуды сақтау үшін кейбір жағдайларда газ құбырларын жылуды сақтау материалдарымен қаптайды.
Газқұбырына БӘЗ - (беттік әрекеттік заттар) енгізу кезінде кристалдарда пленкалар түзіліп осының нәтижесінде құбыр қабырғаларына гидрат кристалдары жабыса алмайды (адгезияланбайды), осыған орай кристалдар газ ағынымен бірге тасымалданады.
19сурет. Әр түрлі салыстырмалы тығыздықтағы газдар үшін гидрат түзілудің тепе-теңдік қисығы.
Гидрат түзілуін болдырмау үшін жоғарыда айтылған бірінің көмегі арқылы газды газқүбырына берер алдында оны кептіру қолданылады.
Түзілген гидраттарды болдырмау (яғни, алдыналу) және жою үшін ең тиімді әдіс бүл газқүбырына гидрат түзілуге қарсы әртүрлі ингибиторларды енгізу болып табылады. Ингибитор ретінде метил спиртін (метанол), гликолдарды (этиленгликоль ЭГ, диэтиленгликоль ДЭГ, триэтиленгликоль ТЭГ, хлорлы кальцийді СаС12) қолданады.
Кен орнында гидраттармен күресу үшін метанолды -СНрН кең түрде қолданады - ол өзіне тән спирттік иісі бар, сумен кез-келген қатынаста араласатын түссіз ашық (мөлдір) сұйықтықты білдіреді. Газ ағысына түскен кезде сумен араласады да оның кристализациялану температурасын төмендетеді және сол арқылы гидрат түзілуін болдырмайды (яғни алдын-алады). Метанолдың қату температурасы - минус 97,1°С, тығыздығы 791-793 кгм\ Метанол мен оның булары едәуір улы болып келеді, сондықтан метанолмен жұмыс жасағанда қауіпсіз жұмыс ережелеріне ерекше көңіл бөлу керек.
Гидраттардың түзілуіне қарсы қолданылатын ингибитор шығыны газдағы ылғал мөлшеріне және гидраттар түзіле алмайтын оның құрамындағы соңғы ылғал мөлшеріне, сондай ақ енгізілетін және өңделген (отработанный) ингибитордың концентрациясына байланысты болады.
Мұнай мен газды тасымалдаудың экологиялық мәселелері Мұнай мен газды тасымалдау үшін жаңа жерасты және суасты құбырлары салынуда, танкерлік тасымалдаудың көлемі артуда. Мұнай құбырларының және газ құбырларының диаметрлерін арттыру және мұнай құятын кемелердің су ығыстырылымын арттыру көзделуде. Қазіргі кезде дедвейдті 500 мың тонна супертанкерлер бар бар, келешекте олардың жүк көтергіштігі 1 млн.тоннаға дейін жеткізіледі. Жаңа мұнай мен газ кен орындарын қазудың күшеюі және соған байланысты мұнай мен газды алысқа тасымалдау ғаламымыздың көп аудандарында экологиялық тепе-теңдіктің бұзылу қаупін тудыруы мүмкін. Технологиялық режимдердің бұзылуының, апаттар мен қауіптердің нәтижесінде құрлықтардың, су қоймаларының және тіпті елсіз Арктика мен Антарктиданың мұзды массивтерінің мұнаймен (мұнай өнімдерімен) ластануы жүреді.
Мұнай мен газды тасымалдаудың ең тиімді құралы - магистральдық құбырлар, олардың ұзындығы мен өнімділігі үнемі өсіп отырады.
Құбырлардың басқаа тасымалдау түрлерінен мынадай артықшылықтары бар: ауа райының жағдайлары әсер етпеуі; құбырларды ең жақын қашықтықпен жүргізуге болатындығы; қалыпты эксплуатациялаудың шарттарының бірі болып табылатын қымталудың болуы; кешенді автоматтандыруды кең ендіруге мүмкіндік беретін айдау технологиялық үдерісінің үздіксіздігі;құбырлар арқылы үздіксіз мұнай немесе газдың ағуы.
Құбырлардың қымталуы мұнай мен газды тасымалдаудың басқа түрлеріне қарағанда, шығынның минималды болуын қамтамасыз етеді. Құбырлардың жарылуы болғанда, оларды сызықты қозғағыштар көмегімен бөлектеп, төгілетін мұнай көлемін айтарлықтай азайтуға болады.
Көп елдерде магистральдық құбырларды салғанда яки пайдаланғанда, олардың қауіпсіз болуын және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететіндей талаптар қойылады. Мұнай және газ құбырларның ЕЭЫ комиссиясының әзірленген құрылыс нормасының жобасында халық тығыздығы әр түрлі жерлерде, құбырлардың қабырға қалыңдығының белгілі бір тығыздығы болуы керек екені көрсетілген. Ұлттық органдарға сулы тосқауылдар мен су қоймаларының жанынан өтетін құбырларға қатаң талаптар қоюға құқықтар берілген.
Кеме жүретін өзендер арқылы салыну кезінде құбыр ішінде құбыр тәсілі қолданылады. Бұл кезде құбырдан тыс кеңістік арқылы екі түтіктің де күйін бақылауды жүзеге асыруға болады, ал ішкі құбырдың қымталуы бұзылған жағдайда, оны алмастыруға болады.
Суасты өткелдердің сенімділігін арттыруға жоғарғы сапалы болаттардан жасалған құбырларды қолдану, пісірілген жалғанымдарды жетілген бақылау құралдарымен 100% тексеру, құбырды жұмыстық қысымнан жоғарғы қысымда гидравликалық сынақтан өткізу, су қоймаларының гидрологиялық режимін ұқыпты зерттеу және судың түбі мен жағасының мүмкін болатын шайылатын шекарасын негіздеу көмектеседі. Өзендер арқылы өткелдерді соққанда, әсіресе, құбырларды тау ағындары арқылы жүргізгенде жағаны бекіту жұмыстарына және құбырлардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін шараларға ерекше назар аударады.
Батыс Еуропаның көп елдерінде құбырларды салу тереңдігін 1 м-ге тең етіп алу қарастырылған. Алайда, ерекше жағдайлар үшін, одан да тереңірек болуы да қарастырылған. Мәселен, оған теңіз деңгейінен төмен жатқан Нидерландыдағы батпақты жерлер, жолдар мен арналардың құрылысы болатын жерлер жатады.
Құбырларды коррозиядан қорғауға да көп назар аударылады. Бұл мәселе бойынша бірқатар елдерде жеткілікті тәжірибе жинақталған. Коррозиядан қорғау үшін мастиктен немесе пластикалық таспадан жасалған әр түрлі қаптамалар қолданылады. Оқшауландырғыш қаптаманы құбырға жаппастан бұрын оларды ұқыпты тексереді. Өзендермен қиылысында құбырларды қосымша механикалық қорғау үшін, әдетте, бетондық оқшауландыру қолданады. Оның үстіне, әдетте, оқшауландырғыш қаптама зақымдалған жағдайда катодтық қорғау жүйесін қолдану қарастырылған.
Құбырлардан өнімнің төгілуін анықтауға өте қатаң талаптар қойылады. Ол талаптар өнімдердің көп шығынымен байланысты болатын ірі апаттар үшін де, көп уақыт бойы байқалмай қалатын майда төгілулер үшін де бірдей.
Құбырлардан төгілудің себептері әр түрлі. Оның ең көп таралғаны тесіктердің түзілуіне әкеп соғатын құбырлардың қабырғасының коррозиясы.
Құбырлардың жарылуын болдыратын қымталудың бұзылуының себептері:
қысым толқындары, көшкіндер, жер сілкінісі, құрылыс жұмыстары кезіндегі зақымдану, т.с.с. болуы мүмкін. Кей кезде өте майда төгіллер көп уақыт бойына байқалмай қалуы мүмкін, нәтижесінде ол өнімнің көп мөлшердегі шығынына және қоршаған ортаның ластануы әкеп соғады.
Мұнайдың төгілуін анықтайтын әр түрлі әдістер қолданады. Қазіргі заманғы көптеген төгілуді бақылайтын жүйелер есептеу машиналарымен бірге бір кешенде жұмыс істейді. Қандай да бір әдістің тиімділігі кемуді байқауға кеткен уақытпен және қымталудың бұзылған жерін табу дәлдігімен анықталады. Қолданыстағы барлық тексеру әдістерін екі топқа бөлуге болады: мұнайлық бақылау және белгілі бір уақыт аралығында құбырды тоқтатып жүргізетін статикалық бақылау. Үздіксіз тексеру төгілу 50 м³сағат жоғары болғанда ғана байқауға мүмкіндік береді, ол 10лсағат дейін болатын аз кемулерді айдауды тоқтатып қана байқауға болады.
Динамикалық бақылауды мынадай тәсілдермен жүргізеді: ультрадыбыстық, радиоактивтік, сызықтық теңгерімді есептеу және қысымның түсуі әдісімен жүргізіледі. Бұл екі әдісті көбіне біріктіруге тура ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.