Киелі сандардың мағынасы арқылы ұлттық дүниетанымның берілуі

КІРІСПЕ 3
1 КИЕЛІ САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ХАЛЫҚТЫҚ ДҮНИЕТАНЫМ 4
1.1 САНДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫНА ШОЛУ 4
1.2 САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЕСКІЛІКТЕРІ 5
1.3 КИЕЛІ 7 САНЫ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 9
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ 10
ҚОСЫМША 11

Тақырыптың өзектілігі: Санның адам өміріндегі рөлінің маңыздылығын ешкім де жоққа шығара алмайды. Ал осы сандардың қайдан, қалай шыққандығына және ол сандардың әрқайсысының өзінше бір мағынаны білдіретіндігіне күнделікті өмірде біз аса мән бере бермейміз. Сандардың шығу тегіне шолу жасап, сандардың ежелгі Вавилон елінде, Пифагордың сандардың өз қасиеттерін, белгілерін атап көрсеткен. Осы жұмысты жүргізу арқылы сандар әлемінің бір сырын ашуға әрекет жасаумен сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерін жіктеп, топтастырып, сала-салаға бөліп қарастыру. Жеті санына тарихына шолу жасап, қазақ халқының салт – дәстүрлерінде, наным – сенімдеріне, дүниетанымында алатын орнын көрсету. Зерттеу жұмысының өзектілігі осында жатыр.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Киелі 7 санының сырын ашып көрсету Зерттеуіміздің мақсатына жету жолындағы алға қойған міндеттер:
1. Сандардың шығу тарихына шолу жасау;
2. Киелі 7 санының қазақ ұғымындағы ерекшеліктерін көрсету;
3. Сауалнама жүргізу;
4. Анализ жасау.

Зерттеудің әдіс-тәсілдері: Материалдарды жинау барысында материалдарды сұрыптау, жинақтау, жүйелеу, жалпылау әдісі;
Зерттеуге негіз болған материалдар: Ғалымдардың еңбектері, мақалалар, халық ауыз әдебиеттері, журналдар.
Зерттеуден күтілетін нәтиже: Киелі сандардың мағынасын ашу арқылы әр қазақ баласына ұлттық рухты дамыту. Қасиетті сандар арқылы салт – дәстүрімізді сақтап қалу.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Зерттеу кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиет тізімінен және қосымшадан тұрады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ

1 Алгорифм физика – математикалық журнал №6-2011
2 Ғабитханұлы Қ. Қазақ мифологиясының тілдегі көрінісі. – Алматы: «Арыс», 2006 – 168 б.
3 Қожалымов З. Тылсым дүниенің құпия емдері. – Алматы, «Шалкөде», 2006ж. 211 б.
4 http://www.rusnauka.com/7_NITSB_2012/Philologia/4_102888.doc.htm
5 Тілеубекұлы Т. Сандар әлеміне саяхат. – Қарағанды: «Болашақ», 1999

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1 КИЕЛІ САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ХАЛЫҚТЫҚ ДҮНИЕТАНЫМ 4
1.1 САНДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫНА ШОЛУ 4
1.2 САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЕСКІЛІКТЕРІ 5
1.3 КИЕЛІ 7 САНЫ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 9
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ 10
ҚОСЫМША 11

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Санның адам өміріндегі рөлінің маңыздылығын ешкім де жоққа шығара алмайды. Ал осы сандардың қайдан, қалай шыққандығына және ол сандардың әрқайсысының өзінше бір мағынаны білдіретіндігіне күнделікті өмірде біз аса мән бере бермейміз. Сандардың шығу тегіне шолу жасап, сандардың ежелгі Вавилон елінде, Пифагордың сандардың өз қасиеттерін, белгілерін атап көрсеткен. Осы жұмысты жүргізу арқылы сандар әлемінің бір сырын ашуға әрекет жасаумен сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерін жіктеп, топтастырып, сала-салаға бөліп қарастыру. Жеті санына тарихына шолу жасап, қазақ халқының салт - дәстүрлерінде, наным - сенімдеріне, дүниетанымында алатын орнын көрсету. Зерттеу жұмысының өзектілігі осында жатыр.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Киелі 7 санының сырын ашып көрсету Зерттеуіміздің мақсатына жету жолындағы алға қойған міндеттер:
1. Сандардың шығу тарихына шолу жасау;
2. Киелі 7 санының қазақ ұғымындағы ерекшеліктерін көрсету;
3. Сауалнама жүргізу;
4. Анализ жасау.

Зерттеудің әдіс-тәсілдері: Материалдарды жинау барысында материалдарды сұрыптау, жинақтау, жүйелеу, жалпылау әдісі;
Зерттеуге негіз болған материалдар: Ғалымдардың еңбектері, мақалалар, халық ауыз әдебиеттері, журналдар.
Зерттеуден күтілетін нәтиже: Киелі сандардың мағынасын ашу арқылы әр қазақ баласына ұлттық рухты дамыту. Қасиетті сандар арқылы салт - дәстүрімізді сақтап қалу.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Зерттеу кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиет тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 КИЕЛІ САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ХАЛЫҚТЫҚ ДҮНИЕТАНЫМ
1.1 САНДАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫНА ШОЛУ

Ең алғашқы сандар б.з.д. 2 мыңжылдықта пайда болған деседі. Сан ұғымы ғасырлар бойы кеңейтілген көптеген математикалық теориялардың негізі болып саналады. Сандар химия, физика, механика, астрономия және көптеген ғылым салаларында кеңінен қолданылады. Күнделікті өмірде де сандарды үнемі пайдаланамыз. Осы қолданылатын сандар шамамен бұдан 1500 жыл бұрын Үндістанда пайда болған. Адам баласы қазіргі біз түсінетін сандарды үйренуге талай ғасырларды бастан кешірген. Бас кезінде әріптер болмаған кезде, адамдар өз ойларын, сөзін жартастардың, үңгір қабырғаларының, тастардың беттеріне салған суреттері арқылы білдірген. Сандарды есте сақтау үшін адам ағашқа, таяқтарға кертіп белгі салуды және жіптерге түйіндер жасауды қолданған. Осыдан кейін бір сан бір сызықшамен, екі сан екі сызықшамен т.с.с белгілеудің келіп шығуы табиғи нәрсе. Мұндай цифрлар римдік санау жүйесінде бар. Бірақ өндіріс пен мәдениет өркендеген кезден бастап, үлкен сандарды жазып көрсету қажет болғанда сызықшаларды қолдану қолайсыз болған. Сонда жеке сандарды белгілеу үшін ерекше таңбалар қолданылған. Әрбір сөз секілді, әрбір сан да ерекше таңбамен, иероглифпен белгіленген. Мысалы, мұны қытайдың иероглиф цифрларынан көруге болады.
Тарих беттерін үңілетін болсақ, сонымен бірге сандар ежелгі Вавилонда да қолданылғанын айғақтайды. Ол кезде сандар 1 мен 0-ден ғана тұрған деген түсінік бар. Бірлік, ондық, жүздікті құрайтын санақ жүйесі болған. Кейіннен атақты ойшыл Пифагор сандарды 1-ден 9-ға дейін қысқартқан. Бірнеше бірліктерге бөлген. Ол өз шәкірттеріне сандар әлемді билейді деп үйреткен. Әрбір сан мен цифрдың түбінде қандай да бір ой, идея жатыр. Сол идеяның мән-мағынасын түсіну үшін ғалымдар арнайы ғылым - сандар ілімін ашқан. Ол арқылы әр санның шығу төркінін, мән-мағынасын, оның адам өміріне деген әсерін ұғынуға болады. Пифагор мен оның шәкірттері сандарға әр түрлі қасиеттер теліген. Мысалы, олар 1- ақыл, 2- пікір, 3- ерлік, 4- әділеттілік, 5- неке, яғни үйлену, 6 - жетілгендік, яғни сұлулық, 7- денсаулық, 8- өлімнің немесе құрып бітудің ишараты, 9 - тұрақтықтың белгісі, 10 - дүние системасының негізі, 13 - қырсық, 36 - бүкіл әлем, 666 - хайуан, т.б. деген пікірлер айтқан. 7-ні не үшін денсаулық дегенді түсіндіргенде, олар: адамның басында жеті терезе - екі көз, екі құлақ, екі танау, ауыз бар, денсаулық осы жеті қуысқа байланысты деген. Нумерологияшыл ғалымдардың ойынша әр адамның жаны өзінің нумерологиялық кодымен тікелей байланысты. Ол кодты шеше білген адам өз тағдырының толық иесі бола алады. Қарап отырсақ, әркімнің өзі сенетін бақытты және бақытсыз сандары болады. Біреудің бақытты саны - 13, бақытсыз саны - 7 делік. Мұндайға шын көңілімен сенетіндер айдың 13-і күні кез келген тірлігін сенімділікпен іске асырады. Ал 7-і күні әр қадамын абайлап басып, тіпті үйден шықпай, төрт қабырғаның ішінде күн ұзаққа қамалып отырып алатындар да бар. Cөйтіп, ол 13 саны байқалған жерде батыл жүрсе, 7-ден үнемі сақтанады.
Пифогордың оқытуы бойынша, заттардың тылсым мәні математикалық абстракциялы әлемді құпия басқара отырып, онда белгілі бір тәртіп орнату [1]. Пифогоршылардың болжамы бойынша әлемнің барлық заңдылықтары сандармен берілген. Сандар тек заңдылықтар тәртібі емес, олар әлемнің материалдық негізі болып саналады.

4.2 САНДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЕСКІЛІКТЕРІ

Түркі тілдеріндегі негізгі сөздік қорға жататын сан атаулары өмір шындығынан, конкретті заттан алынған, яғни зат есімдерден шыққан. Әрине, бұл - жалпы сандық ұғымдардың дамуы математика ғылымының дамуымен байланысты, адамзат қажеттілігінен туды деген пікірге ешбір қайшы келмейді, қайта оны толықтыра, растай түседі.
Сандардың ерекше қолданысқа ие болуына байланысты бірнеше тұжырым ұсынуға болады:
а) Ерте уақытта халық әр алуан құбылысқа бақылау жасай келіп, олардың ортақ қасиеттерін сипаттарын санмен түйіп, санамалап айтып отырған. Мысалы, үш жұрт, төрт қонақ, бес қонақ, жеті жұт.
ә) Наным-сенімге байланысты "киелі" ұғымдар негізінде пайда болған құбылыс.
б) Сан атауы сәбидің ана құрсағында пайда болуы мен жарық дүниеге келгенге дейінгі аралықтағы уақытқа байланысты ерекше қолданысқа ие болған.
в) Метрологиялық өлшемдер адам баласы өмірінде қай кезде де ерекше қызмет атқарған.
Сан жүйесіндегі тұрақты тіркестердің ұзақ дәуір барысында алдымен еркін тіркес ретінде, одан этнофразеологизмге айналу үрдісінде мағына жағынан дамып, өзгеріске түсіп, әр дәуірдегі халықтың ой-санасына сай нақты өмір шындығынан көрінуі байқалды.
Сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерін табиғи жүйе бойынша жіктеп, топтастырып өзара сала-салаға бөліп қарастырдық. Ең алдымен қазақ ескіліктерінің тақ сандар жүйесіндегі тілдік көрінісі, екінші қазақ ескіліктерінің жұп сандар жүйесіндегі тілдік көріністері деп бөлеміз. Символдық мәнге ие болған сандардың өзін екіге бөліп қарастыруымыз екі санының ерекшелігіне байланысты. Екі егіз қарама-қарсылық ұғымды береді. Мысалы, бүгін-ертең, күн-түн,тақ-жұп т.б. Екі санының магиялық сырына байланысты сандарды жұп сандар, тақ сандар деп бөліп қарастырамыз. Салт-санаға байланысты да сандардың екі жағы бар: біріншісі - қуаныш, екіншісі - өлім-жітім. Өмір ағашының тігінен - ғарышпен, ол көлденең жағы - магиялық өлім-жітіммен байланысты.
Жұп сандар тұрақтылықтың белгісін білдіреді. Оған мысал, төрт бұрыш, төрт қабырға, он екі мүше, сегіз қиыр, шартарап т.б.
Тақ сандар: үш, тоғыз, жеті. Жеті ата, үш би, үш жұрт.
Қазақ ескіліктерінің сандар жүйесіндегі көрінісі салалы бір бөлім ретінде арнайы зерттеліп, тақырыптық топтарға жіктелмеген. Сондықтан қазақ ескіліктерінің сандар жүйесіндегі көрінісін жан-жақты зерттеу - бүгінгі таңның келелі мәселелерінің бірі.
Сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерін жүйеге түсіріп жіктеудің қажеттілігі, яғни микро-макро жүйесінде қарастыру халықтардың рухани өмір байлығының шығу көздері мен даму арнасын, тарихи этимологиялық себептер мен әсер етуші факторларды айқындай түсуге мүмкіншілік береді.
Сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерін тақырыптық топтарға жіктеуде мазмұн мен мағынасы ескерілді. Сандар жүйесіндегі қазақ ескіліктерінің тақырыптық топтары: рухани мәдениет, материалдық мәдениет, халық метрологиясы, туыстық қатынас және ономастика. Бұлай жіктеу арқылы біз сандар жүйесін рухани - мәдени өміріміздің қай саласында көп, қай саласында азырақ қолданылуын көреміз. Оның тарихи этимолотиялық себептерін айқындай түсуге мүмкіншілік аламыз. Әрі қазақ ескіліктерінің сандар жүйесіндегі көрінісінің көлемін, материалдық, рухани болмыс тіршілігін анықтауға мүмкіндік туады.

1.3 КИЕЛІ 7 САНЫ

Жеті саны өзінің әдеттегі сандық, реттік сипатымен жалпы адамзат үшін бірдей болғанымен, түркі халықтары, оның ішінде қазақ халқы ұғымында басқаша да мәнде қолданылатындығы белгілі. Жеті саны халқымыздың дүниетанымында ерекше орын алады. Бұл оның әрбір ұлтқа тән жалпылама қасиеті. Оны ауыз әдебиетінің әр үлгілері мен салаларынан, ұлттық салт - дәстүрлерімізден, жөн - жосындарынан емшілік, т.б. тыныс - тіршілігінің әр қырларынан көруге болады. Жеті санының ғасырлардан сақталып келе жатқан ерекше бір қасиеті - оның киелілік мағынасы.
Адамның дүниеге келуі мен кетуіне байланысты халқымыз көптеген салттар мен ырымдарды қалыптастырғаны белгілі. Бала дүниеге келгенде жеті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.