Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың тепе-теңдігінің IS-LM модельдері

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5.7

I. Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың
тепе.теңдігінің IS.LM модельдері.

1.1IS.LM. AD.AS және IS.LM үлгілерінің бір.бірімен байланысы... 8.13
1.2. IS және LM қисығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 13.17

II. Қазақстан Республикасының макроэкономикасының тепе.теңдігі.

2.1. Ақша несие және салық.бюджет саясаттарының салыстырмалы тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 18.25
2.2. Бағаның тұрақты деңгейінде AD.AS және IS.LM үлгісіндегі экономикалық саясат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 26.29
2.3. Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерді талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30.38

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 39.40

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.42

Кіріспе
Менің курстық жұмысымда «Тауар және ақша нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдік IS-LM моделі» қарастырылған. Қазақстанды экономикалық дамудың «өмірлік локамативіне» - ал еліміз қазірдің өзіне көп мәселеде осындай болып табылады – және оны әлемдік экономиканың табысты «ойыншысына» айналдыра аламыз.
Әлемдік шаруашылық жүйесінде нақты бір қазақстандық «тауаршаларды» іздестіру мен игеру, шетелдік әріптестермен ірі-озық жобаларға қатысу, сондай-ақ біздің экономикамызға қатысушыларды жан-жақты және жауаптылықпен қолдау соның ішінде, оларға сапалы инфрақұрылымдық қызмет көрсету арқылы қолдау жөнінде ең таяудағы және алыс болашақтағы міндеттер бағдарламалары болуы керек.
Бұл ретте негізгі назарды Ресей, Қытай, Оратлық Азия, Каспий мен қара теңіз өмірлерінің рыноктарына шоғырландыру қажет.
ТМД ЕурАзЭҚ ШЫҰ шеңберіндегі экономикалық ықпалдастық саудадағыбасты бағдар болып қала береді. Біз мемлекеттердің Еуразиялық экономикалық одағын құруға жетуді, оны біздің басқа көршілеріміздің кіруі үшін қолайлы етуді ұсынамыз.
Қазіргі кезде әлемдік рыноктарда біздің тауарларымызға, қызметтерімізге және, озық идеяларымызға жаңа «тауаршалар» құру мен жеңіп алу үшін жеке меншік бизнеспен мемлекеттің күш жігерін топтастыру мәселесі қай кездедегіге қарағанда да өзекті болып отыр.
Бүкіл әлемдік рынок қамтылғанын, бізді оны тым сағынып отырмағанын талай рет айтқан.экспортқа қандай тауарлар мен шыққанымыз жөн? Мәселенің мәні осында. Бүгінгі таңда біз мұнайды, газды, минералдық ресурстарды жақсы саудалап, бидаймен де экспортқа шығудамыз. Бұл біз үшін жақсы.
2008 жылы бюджетке 30,6 млрд теңге түсірді. Білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт сияқты салаларды кадрлар тарту мен кадрлық әлеуетті нығауту үшін 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап еңбек демалысына шыққан кезде сауықтыруға арнап бір лауазымдызқ оклады мөлшерінде жәрдем ақы төлеу енгізілді.
Біз экономикалық дағдарысты ойдағыдай еңсеріп, мемлрекегттік басқаруға деген қабілетімізді дәлелдедік демократияның берік негіздері мен өз дипломатиямызды құрып, бұл ретте мәдениетіміздің төл тумалығын және өз тарихымызға деген құрметті сақтай алдық.
Қазіргі кезде 2000 жылы құрылған Ұлтық қордың активтері 12 млрд доллардан асты. Бұл ретте ел бюджеті тұтастай экономиканың бюджеттік емес секторының есебінен, мұнай-газ ресуртарынан болатын түсімдердің қатысуынсыз қалыптастырады. Ауылды түлетудің 3 жылдық бағдарламасын іске асырудың арқасында мұндай жүйелік сипаттағы өзгерістер болып, сала дамудың жаңа сапалық деңгейіне шығарылды.Бүгінде біздің еліміз астық экспорты бойынша әлемдік көз басшы ел деңгейіне шықты. Қазіргі таңда Қазақстан астығы әлемнің 40 тан астам еліне экспортталады.
1994 жылы ұлттық валютаны енгізгеннен кейін халықтың жан басына шаққанда ЖІӨ 600 доллардай шаманы құраса, келесі жылдың өзінен бзұл көрсеткішті 10 есе ұлғайта отырып психологиялық та, экономикалық та тұрғыда өте маңызды 6 мың долларлық табалдырықтан аттаймыз. Бұл кезеңде орташа айлық жалақы бірнеші есе өсіп 334 долларға жетті. Ең аз жалақы 15 есе өсті.
Бүгінде елдің тұрғын үй қоры 4 млрд метрден астам алтынды құрайды. Бұл ретте, 247 млн шаршы метр шеке меншікті 1991 жылғы бұл цифр 87 млн шаршы метрді құраған болатын. Қазақстандықтардың тұрғын үй жағдайларын жақсату үшін мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы қабылданды және іске асырылды. Оны іске асыру нәтижесінде 12 млн шаршы метр пайдалануға беріліп қазақстандық 135 мың отбасы қоныс тойларын тойлауға мүмкіндік туғызады.
Қазіргі уақытта ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламысы әзірленуде. Оның мақсаты-ғылым саласының халықаралық деңгейіндегі секірісін және Қазақстаннның әлемдегі бәсекеге барынша қабілеті 50 елдің қатарына кіруін қамтамасыз ете алатын сапалы жаңа деңгейге көшіру болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева К.С., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика. “Экономика”, 2000 жыл.
2. С. Райымқұлұлы ., Г. Утемисова ., Г. Жұманова. Экономикалық теория негіздері: М.О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, Шымкент 2006 жыл.
3. Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика: Учебник. – МГУ, “Дис”, 1997 год.
4. Осипова, Г. Михайловна ., “Экономикалық теория негіздері”. Оқу құралы. Алматы, 2002 жыл.
5. Н.Қ. Мамыров., М.Ә. Тілеужанова. Макроэкономика: Оқулық. Алматы “Экономика”, 2003 жыл.
6. Ж. Дильдебаева., “Экономика негіздері”, №2 (14), 8 – 11 бет, 2006 жыл.
7. Оспанов, С. “Экономикадағы сызықтық модельді талдаудың матеммтикалық әдістері”. Алматы, 2006 жыл.
8. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жінісов Б.А., Комягин Б.И. Жалпы экономикалық теория: Оқулық. Алматы – Ақтөбе, 2002 жыл.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Қазақ халқына жолдауы.
10. Қ.Қ. Ілиясов., С. Құлпыбаев. Қаржы: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық, Алматы 2005 жыл.
11. Я. Тинберген, Х. Бос., “Экономикалық өсудің математикалық модельдері”.Экономика. Әлемдік классика. (10 томдық). М.Б. Кенжеғозин.
А.Қ. Қошанов. Алматы 2004 жыл.
12. Күлекеев Ж.Ә., Есенғалиева К.С., Тастандиева Н.Б. Микро – макроэкономика терминдерінің орысша – қазақша сөздігі. Алматы, 1995 жыл.
13. Негізгі әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштер 2006 – 2007 жыл.
14. “Әлемдік экономика” , 5 том. Я. Тинберген, Х. Бос.
15.Әлжанова, Н. Шәріпқызы., “Экономикалық математикалық әдістер”. Алматы, Қазақ университеті, 2006 жыл.
16. Сарварова, А. ХХІ ғ. Қазақстанның экономикалық даму модельдері. Статистика и учет. 2002 жыл №2.
17. Нұрғалиев, Ө. Қазақстанның экономикалық өсу ерекшеліктері. Азия – транзит. 2007 жыл №3.
18. Ж. Дильдебаева, “Экономикалық проблемаларды эконометриялық модельдеу арқылы шешу”. Экономика негіздері, 2006 жыл №2(14).
19. Л: А. Бимендиева, Ш.П. Жылжақсынова., “Экономикалық өсу – ұлттық экономиканың қызмет етуінің нәтижесі ретінде”. ҚазҰУ хабаршысы. Экономика сериясы 2004 жыл №6(46).
20. А. Айтжанова., Н. Тілегенов., “Жаңа даму кезеңінде ұлттық экономиканы дамытудың мароэкономикалық көзқарасы”, Саясат 2007 жыл №3.
21. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанға қандай даму үлгісі қажет”. Аль – Пари 2007 жыл № 5 – 6 (86 – 87), мамыр – мусым.
22. Ж. Байпақбаев., “Қазақстан экономикасы: қазіргі келбеті және диверсикациялайдың қажеттілігі”,. Саясат 2006 жыл №5.
23. Ө. Нұрғалиев., “Қазақстанның экономикалық өсу ерекшеліктері”. Аль – Пари 2007 жыл. №3 - 4 (84 – 85).
24. К. А. Мадыханова., “Еліміздегі макроэконмикалық ахуал мен сыртқы қарыз жағдайының өзара байланысы”. Қаржы – қаражаты 2007 жыл.
25. Н.Ә. Назарбаев, “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан”, Егемен Қазақстан, 2007 жыл.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Курстық жұмыс Тауар және ақша нарығындағы макроэкономкалық тепе-
теңдік.IS-LM моделдері -деген тақырыпта жазылды.Яғни бұл курстық жұмыста
ҚР-ның тауар және ақша нарығындағы макроэкономикалық тепе-теңдіктің бір-
бірімен байланысы, тиімділігі, IS-LM қисығы және оның бағыттары,құрылымы
қарастырылған.Курстық жұмысқа кіріспе ,негізгі бөлім,қорытынды және
пайдалынылған әдебиеттер тізімінен тұрады.Оны орындау барысында 24
әдебиет, 4 кесте,3 дограмма, 13 сурет келтірілген.

Мазмұны

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 5-7

I. Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың
тепе-теңдігінің IS-LM модельдері.

1.1IS-LM. AD-AS және IS-LM үлгілерінің бір-бірімен байланысы... 8-13
1.2. IS және LM
қисығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... . 13-17

II. Қазақстан Республикасының макроэкономикасының тепе-теңдігі.

2.1. Ақша несие және салық-бюджет саясаттарының салыстырмалы
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 18-25
2.2. Бағаның тұрақты деңгейінде AD-AS және IS-LM үлгісіндегі
экономикалық
саясат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... 26-29
2.3. Қазақстан Республикасының макроэкономикалық көрсеткіштерді
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .. 30-38

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... 39-40
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... 41-42

Кіріспе
Менің курстық жұмысымда Тауар және ақша нарығындағы макроэкономикалық
тепе-теңдік IS-LM моделі қарастырылған. Қазақстанды экономикалық дамудың
өмірлік локамативіне - ал еліміз қазірдің өзіне көп мәселеде осындай
болып табылады – және оны әлемдік экономиканың табысты ойыншысына
айналдыра аламыз.
Әлемдік шаруашылық жүйесінде нақты бір қазақстандық тауаршаларды
іздестіру мен игеру, шетелдік әріптестермен ірі-озық жобаларға қатысу,
сондай-ақ біздің экономикамызға қатысушыларды жан-жақты және жауаптылықпен
қолдау соның ішінде, оларға сапалы инфрақұрылымдық қызмет көрсету арқылы
қолдау жөнінде ең таяудағы және алыс болашақтағы міндеттер бағдарламалары
болуы керек.
Бұл ретте негізгі назарды Ресей, Қытай, Оратлық Азия, Каспий мен
қара теңіз өмірлерінің рыноктарына шоғырландыру қажет.
ТМД ЕурАзЭҚ ШЫҰ шеңберіндегі экономикалық ықпалдастық саудадағыбасты
бағдар болып қала береді. Біз мемлекеттердің Еуразиялық экономикалық одағын
құруға жетуді, оны біздің басқа көршілеріміздің кіруі үшін қолайлы етуді
ұсынамыз.
Қазіргі кезде әлемдік рыноктарда біздің тауарларымызға,
қызметтерімізге және, озық идеяларымызға жаңа тауаршалар құру мен жеңіп
алу үшін жеке меншік бизнеспен мемлекеттің күш жігерін топтастыру мәселесі
қай кездедегіге қарағанда да өзекті болып отыр.
Бүкіл әлемдік рынок қамтылғанын, бізді оны тым сағынып отырмағанын
талай рет айтқан.экспортқа қандай тауарлар мен шыққанымыз жөн? Мәселенің
мәні осында. Бүгінгі таңда біз мұнайды, газды, минералдық ресурстарды жақсы
саудалап, бидаймен де экспортқа шығудамыз. Бұл біз үшін жақсы.
2008 жылы бюджетке 30,6 млрд теңге түсірді. Білім беру, әлеуметтік
қамсыздандыру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт сияқты салаларды
кадрлар тарту мен кадрлық әлеуетті нығауту үшін 2008 жылдың 1 қаңтарынан
бастап еңбек демалысына шыққан кезде сауықтыруға арнап бір лауазымдызқ
оклады мөлшерінде жәрдем ақы төлеу енгізілді.
Біз экономикалық дағдарысты ойдағыдай еңсеріп, мемлрекегттік басқаруға
деген қабілетімізді дәлелдедік демократияның берік негіздері мен өз
дипломатиямызды құрып, бұл ретте мәдениетіміздің төл тумалығын және өз
тарихымызға деген құрметті сақтай алдық.
Қазіргі кезде 2000 жылы құрылған Ұлтық қордың активтері 12 млрд
доллардан асты. Бұл ретте ел бюджеті тұтастай экономиканың бюджеттік емес
секторының есебінен, мұнай-газ ресуртарынан болатын түсімдердің қатысуынсыз
қалыптастырады. Ауылды түлетудің 3 жылдық бағдарламасын іске асырудың
арқасында мұндай жүйелік сипаттағы өзгерістер болып, сала дамудың жаңа
сапалық деңгейіне шығарылды.Бүгінде біздің еліміз астық экспорты бойынша
әлемдік көз басшы ел деңгейіне шықты. Қазіргі таңда Қазақстан астығы
әлемнің 40 тан астам еліне экспортталады.
1994 жылы ұлттық валютаны енгізгеннен кейін халықтың жан басына
шаққанда ЖІӨ 600 доллардай шаманы құраса, келесі жылдың өзінен бзұл
көрсеткішті 10 есе ұлғайта отырып психологиялық та, экономикалық та тұрғыда
өте маңызды 6 мың долларлық табалдырықтан аттаймыз. Бұл кезеңде орташа
айлық жалақы бірнеші есе өсіп 334 долларға жетті. Ең аз жалақы 15 есе өсті.

Бүгінде елдің тұрғын үй қоры 4 млрд метрден астам алтынды құрайды. Бұл
ретте, 247 млн шаршы метр шеке меншікті 1991 жылғы бұл цифр 87 млн шаршы
метрді құраған болатын. Қазақстандықтардың тұрғын үй жағдайларын жақсату
үшін мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы қабылданды және іске асырылды. Оны
іске асыру нәтижесінде 12 млн шаршы метр пайдалануға беріліп қазақстандық
135 мың отбасы қоныс тойларын тойлауға мүмкіндік туғызады.
Қазіргі уақытта ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламысы әзірленуде. Оның мақсаты-ғылым саласының
халықаралық деңгейіндегі секірісін және Қазақстаннның әлемдегі бәсекеге
барынша қабілеті 50 елдің қатарына кіруін қамтамасыз ете алатын сапалы жаңа
деңгейге көшіру болып табылады.

I. Тауар және ақша қатынасындағы макроэкономиканың тепе-теңдігінің IS-LM
модельдері.

1.1 AD-AS және IS-LM үлгілерінің бір-бірімен байланысы.

Бөлімнің мақсаты нақты экономика секторының (тауар нарығының) және
ақша нарығының өзара әсерінің тереңдетілген талдауын көрсету. Тауар нарығы
түсінінігінде қызмет көрсетү мен тұтыну тауарлары нарығы да қарастырылады,
олардың тұтыну игілігінен өзгешілігі жоқ деп айтуға болады.
Бұл тауарлар санаттары арасында кейбір ерекшеліктері бар, дегенмен
олар өзара сұраныспен ғана шарттасып тұр, өйткені тұтыну мен
инвестицияланған тауарларға деген сұраныстың болуы әр түрлі айнымалы
шамаларға байланысты. Тұтыну тауарларына сұраныс негізінен табыспен
байланысты, ал инвестициялық тауарлар пайыздық мөлшерлермен байланысты
болады.
Бірақ бұл айырмашылықтар үстіртін қарастырылған, өйткені
инвестицияланған тауарлардың нарығын бір-бірінен шектеу үшін олардың
салыстырмалы бағаларын білү керек.
Кейнс үлгісінде бұл жасалмаған, сондықтан да экономистер тауар
нарығының барлық түрлерін бір нарық деп қарастырады.
Ақша нарығы - бұл қысқа мерзімдік несиелік құралдарды, қазыналық
вексельдер мен коммерциялық қағаздарды алып-сату тетігі. Бұл нарықты
облигация нарығынан ажыратып қарастыру керек.
Облигация арқылы берілген ақшаның салыстырмалы бағасы - бұл
облигациялардың пайыздық мөлшерлемесі.
Бұл бөлімнің міндеті, осы нарықтардың құрылымын тура анықтаудан
тұрады, бұл жердегі маңызды мәселе олардың арасындағы өзара байланысын
табу. AD-AS үлгісін қарастырғанда бұл өзара байланыс болжанған, өйткені
тауар мен қызмет көрсету бағаларының өзгерүі тікелей ақша сұранысына әсер
етеді.
Ақша нарығында пайыздық мөлшерлеменің ауытқуы жиынтық шығындар
шамасына әсер етеді. IS-LM үлгісін ең алғаш рет Дж. Хикс (Хикс кресі)
1937 жылы ұсынған.
А. Хансеннің 1949 жылы шыққан Монетарлы теория және қазыналы
саясат атты кітабы арқылы ол көпшілікке танымалы болды, содан кейін ол
Хикс -Хансен үлгісі деп аталып кетті.
IS-LM үлгісі (инвестиция -қор жинағы, ұнамды өтімділік - ақша) –
жиынтық сұраныс функциясын анықтау үшін қажетті, экономикалық факторды
айқындайтын тауар-ақша тепе-теңдігінің үлгісі. Тауар және ақша
нарықтарында бір мезгілде тепе-теңдік қалыптасу үшін, қажетті табыс көлемі
Y пен нарықтық пайыз мөлшерлемесі R-дің тіркемесін табұға мүмкіндік
береді.
Сондықтан да, IS-LM үлгісі AD-AS үлгісінің нақтыланған түрі болып
табылады.
Инвестициялар пайыз мөлшерлемесінің теріс функциясы, ал тұтыну-нақты
табыстың оң функциясы екенін білеміз, демек жиынтық сұраныс теңдеүі
төмендегідей:
AD = C (Y) + I (R)
Ал ұсыныс, Кейнстің айтуынша, мынандай болады.
AS = C (Y) + S (Y)
Тауар нарығындағы тепе-теңдік жағдайы келесі теңдікті орындағанда
ғана орын алады.
I (R) = S (Y)
Берілген теңдеуді Дж. Кейнс анықтаған, ол тауар нарығындағы
классикалық тепе-теңдік жағдайы үлгісінен басқаша.
I (R) = S (R)
Төмендегі теңдеу классикалық үлгідегі тауар нарығындағы тепе-
теңдікті көрсетеді. Бұл теңдеулердің айырмашылығы қор жинағы функциясының
аргументінде.
IS-LM үлгісінің негізгі теңдеулері:
1) Y = C + I + G = Xⁿ - негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік.
Мұндағы:
2) C = a + b (Y-T) – тұтыну функциясы.
3) I = e – d ∙ R – инвестиция функциясы.
4) Xⁿ = g – m' ∙ Y- n ∙ R- таза экспорт функциясы.
5) M = k ∙Y – h ∙ R – ақшаға сұраныс функциясы.
P

Үлгінің ішкі айнымалылары:
Y ( табыс), C ( тұтыну), I ( инвестиция), Xⁿ (таза экспорт), R ( пайыздық
мөлшерлеме).
Үлгінің сыртқы айнымалылары:
G (мемлекеттік шығындар), Ms (ақша ұсынысы), t (салық
мөлшерлемесі).
Эмпирикалық коэффициенттер:
(a, b, e, d, g, m’, n, k, h). оң мәндер және салыстырмалы
түрде қарағанда тұрақты.
Қысқа мерзім кезінде экономика ресурстардың толық қамтылмаған
жағдайында болады. (Y≠Y*), баға денгейі P тұрақты (анықталған), ал
пайыз мөлшерлемесі R және жиынтық табыс Y өзгермелі. P= const тұрақты,
өйткені барлық айнымалылар атаулы және нақты мәндері сәйкес келеді.
Ұзақ мерзім кезеңінде экономика ресурстардың толық қамтылған
жағдайында болады.
(Y=Y*) баға денгейі P өзгермелі. Бұл жағдайда айнымалы Ms (ақша
ұсынысы) атаулы шама болады, ал үлгідегі басқа айнымалылар —нақты шама
болады.
IS қисығы тауар нарығындағы тепе теңдікті көрсетеді.
IS қисығы басқа факторлар тұрақты болған кездегі (G,T) пайыз
мөлшерлемесі (R) мен жиынтық табыс (Y) арасындағы байланысты көрсетеді.
IS қисығының қарапайым түрі инвестициялар мен қор жинағы
функцияларымен тығыз байланысты. IS қисығының бойындағы кез келген нүктеде
қор жинағы мен инвестицияның тең екендігі көрінеді.
42 (a) – суретте қор жинағы функциясы бейнеленген. Табыстың (өнім
көлемінің) Y¹-ден Y²-ге өсүіне байланысты қор жинағыS¹-ден S²-ге өседі.

1 (a) – сурет. Қор жинағы
1 (ә) – сурет. Инвестиция функциясы 1(б) – сурет. IS қисығы

1 (ә) – суретте инвестиция функциясы бейнеленген, қор жинағының өсүі
пайыз мөлшерлемесін R1- ден R2- ге азайтады,ал инвестиция I1- ден I2-
ге өседі. Бұл жағдайда I1=S1, ал I2=S2 болады.
1 (б) – суретте IS қисығы бейнеленген, пайыз мөлшерлемесі төмен
болған сайын, табыс деңгейі соғұрлым жоғары болады. Егер пайыз мөлшерлемесі
жоғары болса онда табыс деңгейі соғұрлым төмен болады.
Жоғарыда тұрақты деп болжанған басқа факторлар IS қисығын не жоғары
немесе төмен қозғалтады. Мысалы, Егер кез келген пайыз мөлшерлемесінде
мемлекеттік шығындар өсетін болса, онда ол жиынтық сұраныстың өсүіне алып
келеді. Мұндай жағдай IS қисығын оңға қарай өсіреді. Керісінше, берілген
пайыз мөлшерлемесінде салық мөлшерімен қолда бар табыстың төмендеүін күту
жиынтық сұранысты төмендетеді, IS қисығы солға қарай қозғалады.

Жоғарыда айтылған тұжырымды Кейнс крессінің үлгісін пайдаланып
көрсетүге болады.
Кейнс тұтас сұраныммен тұтас ұсыным тепе – теңдік жағдайда
яғни макроэкономикалық тепе – теңдікте тұрған кезде, толық жұмысбастылыққа
қол жетпеуі теориялық жағынан мүмкін дегенді дәлелдеді.
Мұның үстіне Кейнс егер кімде – кім макроэкомикалық тепе –
теңдіктің немесе тұтас сұранымның артуына байланысты шара қолданбаса,
жұмыссыздықтың шектеусіз ұзақ уақыт бойы сақталынып қалуы мумкін екендігін
де көрсетті.
Тұтас сұраным – бұл тауар мен қызметтің жалпы көлеміне
деген сұраным, ол сол кездегі баға деңгейімен көрсетіледі.
Тұтас усыным – деп бұл тауар мен қызметтің жалпы саны
түсініледі, ол бағаның қалыптасуына сәйкес өндіріліп, ұсынылуы мүмкін.
Экономиканың еркін дамуына ештеңе де кедергі келтірмейді, сұраныммен
ұсынымның күштері теңесіп кетеді. Одан ары, егер жинақталған ұсыныммен
жинақталған сұраным макроэкономикалық тепе – теңдік жағдайда болса, жұмыс
іздеген кез келген адам, оны ала алады, ал кез келген компания өз өнімдерін
нарықтық бағалар бойынша тарата алады.

2. IS және LM қисықтары

Негізгі макроэкономикалық тепе – теңдікке қою арқылы IS қисығын
алуға болады. IS қисығының теңдеуін R және Y арқылы өрнектеуге болады.
R арқылы өрнектелген IS қисығының теңдеуі томендегідей:

a + e + g 1 – b (1-t) + m′ 1
b
R= ———— – —————— ∙ Y + —— ∙ G - ——— ∙ Ta
d + n d + n d + n
d + n

Мұндағы: T = Ta + t ∙Y
Y арқылы өрнектелген IS қисығының теңдеуі төмендегідей:

a + e +g 1 b
Y = ————— + —————— ∙ G - ——————— ∙ Ta –
1- b (1-t) + m′ 1- b (1-t) + m′ 1- b (1-t) + m′

d + n
- ——————— ∙ R
1 – b (1-t) + m′

1 - b (1-t) + m′
—————————— коэффициенті Y осімен қатысты IS қисығының бұрыштық
d + n

көлбеуін бейнелейді.Бұл коэффициент монетарлық және қазыналық саясаттардың
салыстырмалы тиімділігін көрсететін параметр.

3– сурет Кейнс крессі арқылы IS қисығын сызу.

Төмендегі шарттар орындалғанда IS қисығы жатық болады:
1) Таза экспорт (n) және инвестицияның сезімталдығы (d) пайыз
мөлшерлемесінің динамикасынан жоғары болғанда.
2) Тұтынудың шекті бейімділігі (b) жоғары болғанда.
3) Салық салудың шекті мөлшерлемесі (t) үлкен емес.
4) Импорттаудың шекті бейімділігі (m) үлкен емес жағдайда.
Мемлекеттік шығындар G-дің жоғарылауы және салықтың төмендегеніне
байланысты IS қисығы оңға қарай жылжиды. Салық мөлшерлемесі (t) өзгеруіне
байланысты бұрыштық көлбеу өзгереді. Ұзақ мерзімді кезеңде IS қисығының
бұрыштық көлбеу өзгеруі мүмкін, ол өзгеріс табысы саясатының салдарынан
болады, өйткені табысы жоғары отбасылары үшін тұтынудың шекті ыңғайы
табысы төмен отбасыларымен салыстырғанда төмен болады. Ал басқа факторларға
(d,n,m’), макроэкономикалық саясатқа әсерін тигізбейді.

LM қисығы
LM қисығы ақша нарығындағы тепе- теңдікті көрсетеді.
LM қисығының графигі ақша нарығындағы тепе теңдікке сәйкес келетін пайыз
мөлшерлемесі мен жиынтық сұраныстың арасындағы байланысты көрсетеді.
LM қисығының графигі

4 (a) – сурет. Ақша нарығы.
4(ә) – сурет. LM
Табыс мөлшерінен Y1-ден Y2-ге
қисығының нақты қоры.

өсүі ақша деген сұранысты өссіреді,
Неғұрлым табыс
демек пайыз мөлшерлемесін R1-ден
жоғарлаған сайын, пайыз
R2- ге өсіреді.
мөлшерлемесі де жоғары
болады.

LM қисығын алгебралық жолмен шешу
LM қисығының теңдеуін жоғарыда көрсетілген 5 формуланың
көмегімен алуға болады.
LM қисығының теңдеуін R және Y арқылы шешуді төмендегідей өрнектеуге
болады.
k I M
R = — ∙Y– ——— ∙ — = (R арқылы)
H h P

1 M h
Y = — ∙ — + — R (Y арқылы)
k P k

k
— коэффициенті LM қисығының бұрыштық көлбеуін бейнелейді.
h

Төмендегі шарттар орындалғанда LM қисығы жатық болады, егер:
1) ақша сұраныстың сезімталдығы,нарықтық пайыз мөлшерінің өзгерісінен (h)
жоғары болса;
2) ақша сұраныстың сезімталдығы, (ЖҰӨ) өзгерісіне төмен болса;
Баға деңгейінің төмендеуі (P) және ақша ұсынысының өсүі (Ms) LM қисығын
оңға қарай жылжытады.
Үлгідегі тепе теңдік IS және LM қисықтарының қиылысында болады.

5- сурет.

Тепе теңдік өнім көлемін алгебралық тәсілмен шешу үшін, IS теңдеуінен R
дің мәнін LM теңдеуіне қойып, теңдеуді Y арқылы шешу керек.

a + e +g +G – b ∙ Ta d + n
M
Y = h ——————————— + ————————————— ∙ —
k (d + n) + h (1 – b(1-t) + m’) k (d + n) + h (1 –
b(1-t) + m’)

Мұндағы T = Ta + t ∙ Y

II. Қазақстан Республикасының макроэкономикасының тепе-теңдігі.
2.1. Ақша несие және салық-бюджет саясаттарының салыстырмалы тиімділігі.
Макроэкономика макроэкономикаға қарағанда , жеке объектілер мен
процесстерді емес, олардың жиынтығын қарастырады ол агрегат деп аталады.
Ол жеке бағаларды емес, жинақталған бағаны, баға деңгейін
қарастырады; оның талдау мақсатын, шарттын табу, жалпы экономикалық теңдік
жуйесіне енетінін айқындайды.
Макроэкономикалық теңдікті табу үшін, міндетті түрде жинақталған
сұраныс пен жинақталған ұсыныстың категориясын қарастырамыз.
Жинақталған сұраныс - бұл ұлттық өндірістің нақты көлемі
тұтынушының, кәсіпорынның, мемлекеттің кез келген баға деңгейінде сатып
алуы. Ағылшынша – AGGREGETE Demand, тауар рыногында ұсынылған соңғы тауарға
және қызметтке барлық сұраныс қосындысын көрсетеді:

AД = c + i + gp + x,
c - үй шаруашылығының жиынтық сұранысы,
i - капитал құралдарына сұраныс,
gp –мемлекет тарапынан тауарға және қызметтке сұраныс,
x – таза экспорт, шетелдің отандық тауарға сұранысымен, отанның шетелдік
тауарына сұранысы арасындағы айырымы.
Сондықтан АД анықтаушы факторлар, шартты түрде жоғарыда
көрсетілген төрт топқа бөлеміз және солардың әрқайсысының Ад ға ықпалын
талдайды.
Ұлттық өндірістің нақты көлемі мен баға деңгейі арасындағы
тәуелділік, сұраныстың қозғалысына кері немесе қайшы бағытта болады.

Жинақталған ұсыныс – бұл әртурлі баға деңгейінде ұсынуға мүмкін
тауар мен қызметтің жалпы саны, ағылшынша AGGREGATE Supplex, AS –жалпы
ұлттық өнімге немесе ұлттық табыс көлеміне теңестірүге болады.
AS = ЖҰӨ немесе AS = ҰТ.
Бағалық факторлардың ішінен AS- қа ықпал ететін, жеке тауар рыногында
ұсынысқа өзгертү әкелетін өндіріс технологиясы, шығындар және тағы басқалар
(микродеңгейде).
Экономиканы жүргізу қабілеттілігі ол немесе басқа тауар мен қызмет
көрсетү көлемі, қолданып отырған өндіріс факторының саны мен сапасына ықпал
етеді. (жер, еңбек, капитал).
Өндіріс факторының санының өсуі немесе сапасының көтерілүі өндіріс
қуаттылығының өсуіне әкеледі, демек AS. Жиынтық ұсыныс графигі шартты түрде
үш бөлімнен тұрады:
- көлденең сызық, өндірістің өзгермейтін баға деңгейінде өсүі;
- жоғары көтерілүші, ұлттық өнім деңгейі өсүі және бағаның азғана
жоғарылауы.
- тік сызық, экономиканың өндірісте ең жоғарғы нуктеге жетүі.
Бағалық емес факторларға шығынды өзгертетін мүмкіндіктер:
1). Ресурс бағасы (жерге, еңбекке, капиталға).Олардың көбеюі өндіріс
шығынын көбейтеді, сондықтан жинақталған байланысты азайтады. Қисықты солға
жылжытады. Баға төмендеуі, кері әсер етеді.
2). Еңбек өнімділігінің өсуі өндіріс көлемін көбейтеді, сонднақтықтан
жинақталған ұсыныста көбейеді –AS қисығы оңға жылжиды.

3). Құқықтық реттеу салық, субсидия. Егер салық өссе, шығын көбейеді,
жинақталған ұсыныс көбейеді, жинақталған ұсыныс қысқарады, қисық оңға
жылжиды және керісінше.

Жинақталған сұраныс жинақталған ұсынысқа тең болса, тауар
рыногында тепе- теңдік орнайды. Бірақ нақты өмірде ол бұзылады.

Ауытқу варианттарын қарастырамыз:

1). Жинақталған сұраныс жинақталған ұсыныстан көп делік: AD ›AS.

Тепе – теңдікке шығу үшін екі вариантты болуы мүмкін.

- өндіріс көлемін өзгертпей, бағаны көтерү.

- шығарылатын өнімді кеңейтү.

Егер фирмалар екінші жолды таңдаса, онда шығарылатын өнім көбейеді,
не өндіріс жиынтық шығыны өсүіне әкеледі. Сондықтан, жаңа нүктеде теңестірү
өндіріс көлеміне үлкен мағынада сәйкестенеді.
Қорытынды: Ұлттық табыс өседі.
2. Жинақталған сұраныс ұсыныстан төмен болса делік; AD AS
Мұнда да екі вариантты болуы мүмкін:
- өндірісті қысқарту
- өндіруді өзгеріссіз қалдырып, бірақ бағаны азайту жолы.
Кәсіпкердің бірінші қимылы; өндіріс көлемін қысқартып, тауарды тиімді
бағамен қоймадан сатып көрсін. Егер мақсатқа мұнымен жетпесе, онда бағаны
дереу азайту керек. Бұл жұмысшыларды босату басталмағанға шейін жүріп
отырады.

Мемлекеттік шығындардың өсуі және салық мөлшерінің төмендеуі
ығыстыру әсеріне алып келеді, бұл жағдай ынталандырылылған қазыналық
саясаттың нәтижесін едәуір төмендетеді.

Егер мемлекеттік шығындар G өссе , онда жиынтық шығындар және
табыс өседі , осының салдарын тұтыну шығындар C өседі.Тұтынудың өсуінің
салдарын табыс (Y) және жиынтық шығындар өседі.Бұл жерде мультипликатор
әсері де байқалады.Табыстың өсуі ақша деген сұранысты өсіреді ,өйткені
экономикада көптеген келісім шарттар жүргізіледі.Егер ұсыныс тұрақты
болса, ақшаға сұраныстың өсуі пайыз мөлшерлемесін өсіреді.Ал пайыз
мөлшерлемесінің өсуі инвестиция деңгейін және таза экспорттық
төмендетеді.Кей жағдайда экспорттың төмендеуі,импорттың өсуіне байланысты
жиынтық табыстың өсуіненде болады.Қорыта айтқанда, ынталандырылған
қазыналық саясаттың нәтижесінде,бір жағынан жұмысбастылық пен өнім көлемі
өседі, ал екіншіден ығыстыру әсерінің салдарынан өнім көлемі төмендейді.

Егер таза экспорт пен инвестиция ығысуы болмаса, онда мемлекеттік
шығындар өсуі және салықтың төмендеуі салдарынан Y-тің өсуі мәніне тең
болатын еді.Бірақ ығыстыру әсерінің салдарынан Y-тің өсуі мәніне тең
болады.

Ақша ұсынысының өсуі ығыстыру әсерінсіз, қысқа мерзім
кезегіндегі экономикалық өсуін қамтамасыз етеді, бірақ таза экспорттың
өзгерісіне қарама –қайшы әсерін тигізеді.

Ақша жиынының өсуі Ms пайыз мөлшерлемесінің төмендеуіне алып
келеді,өйткені несиеге берілетін ресурс ұлғаяды,ал несие бағасы
төмендейді.Бұл жағдай инвестицияның өсуіне әсерін тигізеді.Қорыта
айтқанда,жиынтық шы,ындар табыс өседі,демек тұтыну да өседі.таза экспорт
бір- біріне қарама- қарсы екі фактордың әсерінде болады;

-Таза экспорттың төмендеуіне алып келетін жиынтық табыстың өсуі.

- Пайыз мөлшерлемесінің төмендеуіне алып келеді жиынтық табыстың өсуі.

Xn мәнішамасының өзгеруі Yжәне R өзгергістеріне және n коэффициенттері
мен импорттаудың шекті бейімділігінің мәніне тәуелді.

Ақша- несие және салық- бюдет саясаттарының салыстырмалы тиімділігі
төменгі шарттарға тәуелді;

-нарықтық пайыз мөлшерлемесінің динамикасына таза экспорт пен
инвестиция функциясы сезімталдығының әсер ету дәрежесі,коэфициенттері.

-нарықтық пайыз мөлшерлемесінің динамикасына ақшаға сұраныс
сезімталдығының әсер ету дәрежесі.

Ынталандырылған қазыналық саясаттың салыстырмалы тиімділігін
ығыстыру әсері арқылы анықталады.

Басқа факторлар тұрақты болдған кезде,егер ығыстыру әсері өнімнің
өсу әсерінен кіші болса, онда қазыналық саясат тиімді деп аталады.

Ығыстыру әсері екі жағдайда салыстырмалы түрде елеусіз болады.

1.Егер ақша нарығындағы пайыз мөлшерлемесінің өсуіне таза экспорт пен
инвестиция аз сезімталдық көрсетсе,онда коэффициенттері d және n
салыстырмалы қарағанда аз мәнді болады.

2.Егер пайыз мөлшерінің көтерілуінен және R-дің болымсыз өсуінен ақшаға
сұраныстың сезімталдығы жоғары болса, онда ақша нарығында тепе -теңдік
болады.

R мәнінің өсуі болымсыз болғандықтан, ығыстыру әсері де салыстырмалы
түрде қарағанда аз болады.

Төмендегі графикте бейнеленген LM қисығы жатақ болады.Бұл жағдайда IS

қисығы көлбеуінің маңызы аз.

6-сурет.Бұл жағдайда пайыз молшерле
6-сурет. Бұл жағдайда па

месінің динамикасына инвестиция
йыз мөлшерлемесінің динамикасына ақшаға
сұраныс
жоғарғы сезімталдықты

және таза экспорт аз сезімталдық
көрсетеді.

көрсетеді.

Салыстырмалы тік IS қисығы және жатық LM қисықтарының
тіркемесінде ынталандырылған қазыналық саясат тиімді.

Ынталандырылған монетарлы саясаттың салыстырмалы тиімділігі
төмендегіше анықталады;

-ақша жиынының өсуі нәтижесінде ынталандырушы әсердің мәні арқылы
және таза экспорт пен инвестицияның динамикасының өсуіне байланысты пайыз
мөлшерлемесінің төмендеуін көрсетеді. Мұндай ынталандырушы әсер ығыстыру
әсеріне қарама-қарсы.

Инвестиция мен таза экспортқа салыстырмалы түрде қарағанда
ынталандырушы әсері екі жағдайда үлкен болады.

1.Егер I және Xn пайыз мөлшерлемесінің динамикасына жоғары сезімталдық
көрсетеді.

7-суреті. Бұл жағдай пайыз мөлшерлемесінің
7- сурет. Бұл жағдай пайыз динамикасыне Ү аз өзгеретіндігі
динамикасына инвестиция мен таза

көрсетеді.
экоспорттың жоғарғы сезімталдығын

көрсетеді.

Ақша жиынының өсуіне байланысты,R- дің болымсыз төмендеуі I мен Xn\ді
едәуір өсіреді,бұдан Y мәні өседі.

LM қисығының бұрыштық көлбеуінің маңызы бұл жерде екінші орында
болады.

2.Егер R динамикасына ақшаға деген сұраныс аз сезімталды болса, ондай
жағдай 7-суреттегі графикте көрсетілген.

Бұл жерде ақша жиынының өсуі, пайыз мөлшерлемесінің өте көп төмендеуі
арқылы болады, сондықтанда d мен n коэффициенттерінің болымсыз мәнінде I
және Xn-ді күрт өсіреді. IS қисығының көлбеуінің маңызы бұл жағдайда екінші
орында болады.

Салыстырмалы тікше LM қисығы мен жатақ IS қисықтарының тіркемесінде
ынталандырылған ақша -несие саясаты өте тиімді болады.

8-сурет.Бұл жағдайда пайыз мөлшер 8-
сурет.Бұл жағдайда пайыз мөлшер

лемесінің динамикасына ақшаға
лемесінің төмендеуіне Ү салыстыр

сұраныс аз сезімталдық білдіреді.
малы қарағанда үлкен болады.

Бұл жағдай пайыз мөлшерлемесінің төмендеуі де елеулі және d және n

Коэффициенттері де маңызды болады.Сондықтан Ү өсімшесі Ү0Y1-ге тең және
салыстырмалы түрде қарағанда үлкен.

Егер пайыз мөлшерлемесінің динамикасына R ақшаға сүраныс жоғары
сезімталдық білдірсе, сонымен қатар пайыз мөлшерлемесінің динамикасына таза
экспорт және инвестицияның сезімталдығы төмен болса, ынталандырушы ақша
несие саясаты салыстырмалы түрде тиімсіз болады.

Жатақ LM қисығы нені білдіреді.Ақша жиынының өсуінің нәтижесінде
пайыз мөлшерлемесінің сәл ғана төмендеуіне ақша нарығы тепе-теңдікте
болады.R динамикасына егер I және Xn өте сезімтал болса да, пайыз
мөлшерлемесінің мұндай әлсіз төмендкуі, инвестициямен таза экспортты өте
көп өсіре алмайды.Сондықтан жалпы өнім көлемінің өсімшесі өте аз шама.Бұл
жағдайды 9-шы суреттен көреміз.

Тікше орналасқан IS қисығы нені көрсетеді.Пайыз мөлшерлемесінің
едәуір төмендеуіне, таза экспортпен инвестиция әлсіз ғана өседі,өйткені d
және n коэффициенттері аз шама, сондықтан пайыз мөлшерлемесінің төмендеп,
ақша ұсынысының өте жоғары өсуінде де өнімнің өсімшесі өте көп өспейді.Бұл
жағдайды 10-шы суреттен көреміз.

9-шы сурет. 10-шы
сурет.

Тікше орналасқан IS қисығының және жатық орналасқан LM қисығының
тіркемесінде монетарлық саясаттың тиімсіздігі төмен болады.Бұл жағдай пайыз
мөлшерлемесінің мәні аз шамада төмендейді,бірақ Xn мен I тарапынан серпіліс
өте төмен болады,сондықтан өнімнің жалпы өсімшесі өте үлкен болады және
Y0Y1-ге тең болады.Бұл жағдайды 11-ші суреттен көреміз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.