Тауарлардың есебі және оның бухгалтерлік есебінің принциптері

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І Тауарлардың есебі және оның бухгалтерлік есебінің
принциптері

1.1 Жалпы тауарлардың мәні мен бағалануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5

1.2 Тауарлардың сатып алыну есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8

1.3 Тауарлардың сатумен байланысты кепілдік
міндеттемелерінің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15

ІІ Тауар операциаларын есептеудің ерекшеліктері мен
қызмет жеңілдіктерінің есебі

2.1 Комиссиондық дүкендегі тауарлардың операциялық есебі ... ... ... ... 19

2.2 Сатып алынған тауарларға бағадан да сатудан да жасалған
жеңілдіктердің есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22

2.3 Тауарларды сатумен байланысты шығыстардың есебі ... ... ... ... ... ... 25

ІІІ Тауардың есеп.шот жағдайын жетілдіру мәселелері ... ... ... 28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34

КІРІСПЕ

Сатуға арналған тауарлар өндірушіден етпеу құжатына сәйкес осы құжатқа сәйкес материалдарды жауапты тұлғалардың қолы қойылған болса ғана жүзеге асырылады. Келіп түскен құндылықтар мен жөнелтпе құжатта көрсетілген деректердің арасында сан және сапа жағынан айырмашылықтар анықталса онда келіп түскен құндылықтардың сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушының өкілі қол қойып акті жасайды. Акт жабдықтаушыларға талап қоятын негізгі құжат болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты – тауарларды сату мен сатып алу қызметінің есебін ұйымдастыруды зерттеу. Осы мақсатты орындай үшін курстық жұмыста келесі мәселелер қарастырылған:
- сатып алынған тауарлардың есебі;
- тауарлардың сатумен байланысты кепілдік міндеттемелерінің есебі;
- тауар операциаларын есептеудің ерекшеліктері мен қызмет
жеңілдіктерінің есебі.
Сауда кәсіпорыны өзінің шығындарының орнын толтыру пайда түсіру және салық төлеу үшін саудалық үстеме бағаны қолданады.
Саудалық үстеме бағаларының деңгейлерін сауда обьектісі дербес анықталды. Алайда көтерме сауда да өткізілген саудалық үстеме баға тауарларының сатып алу және сату бағаларының арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Бөлшек саудалығы кәсіпорындарда өткізілген саудалық үстеме бағаны анықтау қиын. Өйткені өткізілетін тауарлардың саудалық үстеме бағаларының деңгейлері әртүрлі болады.
Сауда жүйесінде есепті материалдық жауапкершілігі бар әр тұлға бойынша немесе бригада бойынша жауапкершілікті жүргізу, тауарлар есебінің схемасы әр субьектінің өз ерекшеліктеріне байланысты болуы мүмкін, тауарлардың жеке - дара есеп жүйесі комиссиондық дүкендер де жүргізіледі, ақшалай натуралды схемасы (қоймаларда және ыдыс саудасында) пайдаланылады, ақшалай сауда схемасы (бөлшек сауда, қоғамдық тамақтандыру жүйесінде), тауарларды бағалау тәртібінің бірлігі, есептеме беру мерзімдерінің ерекшеліктері тауарлардың қозғалысының есебін күн бойынша, апта бойынша, ай бойынша берілуі, түгендеу жұмыстарының жүргізілуінің мерзімділігі (және өткізу орындары бойынша).
Түгендеуді әр жеке тұлға материалдық жауапкершілігі бар тұлғалар бойынша тауарлар сақтау орындарында жүргізіледі. Егер тауарлар үлкен қоймада болатын болса онда түгендеу комиссия мүшесі тауарларды жіберу сәтінде қатысады.
Көптеген бөлшек сауда кәсіпорындарында тауар есебін ұйым-дастырудың күрделі жағдайынан алшақ болу үшін тауардың сату бағасы бойынша есеп әдісін пайдаланады. Өйткені ол сатылған тауардың есептік бағасы бойынша сомасын жеңіл анықтауға мүмкіндік береді, ол үшін бүкіл сомадан чек бойынша жиынтық сомасын алып тастаса, айырмасы саудадан түскен түсім болып саналады. Осы жағдайда, тауардың да қалдығын кез келген кезеңге анықтау мүмкіндігі туады.

Пайдаланған әдебиеттер
1. Бухгалтерлік есеп стандарттары. Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы.- Алматы,1996-2003 ж
2. Бухгалтерлік есептің типтік шоттар жоспары. Қазақстан Республикасы қаржы министрлігінің 2002 жылғы 18 қыркүйектегі 438 бұйрығымен бекітілген.
3. Андреев В.Д. Практический аудит.-М. Экономика, 1994.
4. Андросов А.М. Бухгалтерский учет.-М. Финансы и статистика, 1996.
5. Әбдіманапов Ә.Ә. Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері.-Алматы: АЙАН, 2001.
6. Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет.- М., 1996.
7. Кеулимжаев К.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А.
Қаржылық есеп беру – Алматы: экономика, 2001
8. Кеулімжаев Қ.Қ. , Тулегенов Э.Т., Байдаулетов М.Б., Құдайбергенов Н.А. Субьектінің қаржы-шаруашылық қызметі бухгалтерлік есеп шоттарының корреспонденциясы. Алматы:-Экономика, 1998.
9 Козлова Е.П., Парашутин Н.В., Бабченко Т.Н. Бухгалтерский
учет в промышленности.- М. 1995.
10 Укашева Б.Е., Әжібаева З.Н. Бухгалтерлік есеп теориясы.
Алматы: Ұлағат, 1999 жыл.

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .3

І Тауарлардың есебі және оның бухгалтерлік есебінің
принциптері

1.1 Жалпы тауарлардың мәні мен
бағалануы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 5

1.2 Тауарлардың сатып алыну
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...8

1.3 Тауарлардың сатумен байланысты кепілдік
міндеттемелерінің
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 15

ІІ Тауар операциаларын есептеудің ерекшеліктері мен
қызмет жеңілдіктерінің есебі

2.1 Комиссиондық дүкендегі тауарлардың операциялық
есебі ... ... ... ... 19

2.2 Сатып алынған тауарларға бағадан да сатудан да жасалған
жеңілдіктердің
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .22

2.3 Тауарларды сатумен байланысты шығыстардың
есебі ... ... ... ... ... ... 25

ІІІ Тауардың есеп-шот жағдайын жетілдіру мәселелері ... ... ... 28

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .31

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
34

КІРІСПЕ

Сатуға арналған тауарлар өндірушіден
етпеу құжатына сәйкес осы
құжатқа сәйкес материалдарды жауапты тұлғалардың қолы қойылған болса ғана
жүзеге асырылады. Келіп түскен құндылықтар мен жөнелтпе құжатта көрсетілген
деректердің арасында сан және сапа жағынан айырмашылықтар анықталса онда
келіп түскен құндылықтардың сауда фирмасының төрағасы мен жабдықтаушының
өкілі қол қойып акті жасайды. Акт жабдықтаушыларға талап қоятын негізгі
құжат болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты – тауарларды сату мен сатып алу қызметінің
есебін ұйымдастыруды зерттеу. Осы мақсатты орындай үшін курстық жұмыста
келесі мәселелер қарастырылған:
- сатып алынған тауарлардың есебі;
- тауарлардың сатумен байланысты кепілдік міндеттемелерінің есебі;
- тауар операциаларын есептеудің ерекшеліктері мен қызмет
жеңілдіктерінің есебі.
Сауда кәсіпорыны өзінің шығындарының орнын толтыру пайда түсіру және
салық төлеу үшін саудалық үстеме бағаны қолданады.
Саудалық үстеме бағаларының деңгейлерін сауда обьектісі дербес
анықталды. Алайда көтерме сауда да өткізілген саудалық үстеме баға
тауарларының сатып алу және сату бағаларының арасындағы айырмашылық ретінде
анықталады. Бөлшек саудалығы кәсіпорындарда өткізілген саудалық үстеме
бағаны анықтау қиын. Өйткені өткізілетін тауарлардың саудалық үстеме
бағаларының деңгейлері әртүрлі болады.
Сауда жүйесінде есепті материалдық жауапкершілігі бар әр тұлға бойынша
немесе бригада бойынша жауапкершілікті жүргізу, тауарлар есебінің схемасы
әр субьектінің өз ерекшеліктеріне байланысты болуы мүмкін, тауарлардың жеке
- дара есеп жүйесі комиссиондық дүкендер де жүргізіледі, ақшалай натуралды
схемасы (қоймаларда және ыдыс саудасында) пайдаланылады, ақшалай сауда
схемасы (бөлшек сауда, қоғамдық тамақтандыру жүйесінде), тауарларды бағалау
тәртібінің бірлігі, есептеме беру мерзімдерінің ерекшеліктері тауарлардың
қозғалысының есебін күн бойынша, апта бойынша, ай бойынша берілуі, түгендеу
жұмыстарының жүргізілуінің мерзімділігі (және өткізу орындары бойынша).
Түгендеуді әр жеке тұлға материалдық жауапкершілігі бар тұлғалар
бойынша тауарлар сақтау орындарында жүргізіледі. Егер тауарлар үлкен
қоймада болатын болса онда түгендеу комиссия мүшесі тауарларды жіберу
сәтінде қатысады.
Көптеген бөлшек сауда кәсіпорындарында тауар есебін ұйым-дастырудың
күрделі жағдайынан алшақ болу үшін тауардың сату бағасы бойынша есеп әдісін
пайдаланады. Өйткені ол сатылған тауардың есептік бағасы бойынша сомасын
жеңіл анықтауға мүмкіндік береді, ол үшін бүкіл сомадан чек бойынша жиынтық
сомасын алып тастаса, айырмасы саудадан түскен түсім болып саналады. Осы
жағдайда, тауардың да қалдығын кез келген кезеңге анықтау мүмкіндігі туады.

І Тауарлардың есебі және оның бухгалтерлік есебінің принциптері
1.1 Жалпы тауарлардың мәні мен бағалануы

Тауарлар Қазақстанның территориясынан уақытша шығарылуы немесе
уақытша әкелінуі мүмкін. Бұл кезде ол тауарлар сол өзінің бастапқы қалпын
өзгертпей иелеріне қайтарылуы тиіс, бірақ олардың табиғи тозуы, сақтау және
тасымалдау шығындары болуы мүмкін. Уақытша шығарылатын немесе уақытша
әкелінетін тауарға рұқсатты кеден органдары береді. Олардың мерзімін де,
яғни мақсатына және басқа да жағдайына қарап, сол органдар белгілейді,
бірақ ол екі жылдан аспауы керек (кейбір тауарлар үшін ол өте қысқа, ал
кейбір тауарлар үшін ұзаққа созылуы мүмкін). Белгіленген мерзімі өткеннен
кейін, уақытша шығарылған (әкелінген) тауар қайтарылмаса, онда басқаша
кедендік тәртібіне мәллімделуі тиіс, не Қазақстан Республикасының кеден
органдарының қоймасына уақытша орналастырылуы керек.
Уақытша шығарылатын немесе уақытша әкелінетін тауар кәсіпорынның
223 Басқа да әкелінген тауалар шотында есептелінеді, онда: Уақытша
шығарылған тауарлар және Уақытша әкелінген тауарлар деген екі субшоты
ашылады. Уақытша әкелінген тауарлар келіп түскен кезде 223 шотының Уақытша
әкелінген тауарлар субшоты дебеттеліп, 687 шоты кредиттеледі, ал олар
қайтарылған кезде 223 шоты кредиттеліп, 687 шоты дебеттеледі. Егер де
тауарлар объективті себептер бойынша қайтарылмаса, онда 223 шоты
кредитттеліп, 222 шоты дебеттеледі. Ал жабдықтаушыға қайтарылмаған тауардың
құны өтеледі және ҚҚС бойынша есеп айрысуы жасалады.
Ал уақытша шығарылған 222 шоты кредиттеледі де, 223 шотының
Уақытша шығарылған тауарлар субшоты дебеттеледі, ал егер де ол тауарлар
қайтарылмаса, онда оған керісінше операциялар жасалынады, яғни 222 шоты
дебеттеліп және 223 шоты кредиттеледі. Егер де тауарлар иесіне
қайтарылмаса, онда ондай тауарлардың есебі өз өнімін сатуға жасалатын
операциялар бойынша жүргізіледі. Келісім-шарт бойынша бір жағы (сенетін,
сенген) өз атынан операция жасаса, ал екінші (сенімді, сенім) жағы
операцияны өз атынан заңды екендігін анықтайды. Мәміле бойынша сенетін
(сенген) жақтың жасаған құқығы мен міндеттемесі тікелей сенімділіктің
жағдайынан шығады.
Сенген жақ сенімді білдірген жақтың оған берген тапсырмасына сәйкес
барлық міндеттемені орындауы тиіс, ол міндеттеме нақты, заңды және жүзеге
асырылатын болып келгені жөн. Сенген жақ сенім білдірген жақтың берген
тапсырмасынан ауытқыған жағдайда, міндетті түрде сенім білдірген жаққа
хабарлауы керек; ол егер де сенім білдірген жақтың мүддесіне қайшы келмесе,
онда ол оның ондай әрекетіне қарсылық білдірмеуі мүмкін. Сенген жақ басқа
үшінші жаққа сенім артуына болады, бірақ ол үшін бірінші сенім берген
жақтың жазбаша түрінде берілген келісімі болуы керек
Сенім берген жақ сенген жағына оның жасаған шығынын және марапаттау
төлемін жасайды.
Мысал. Узень ЖШС-гімен (сенім берген жақ) және Спектр ЖШС (сенген
жағы) арасында берілген тапсырмалар бойынша келісім-шарттар жасалады. Сол
шартқа сәйкес Спектр ЖШС (сенген жақ ретінде) Узень ЖШС-нің мүддесі
үшін тауарды алып-сату және оның нақты босатылуын қадағалап отыру
тапсырмасын алған.
Сенім берген жақ келісім-шарт бойынша сенген жағына марапаттау
сомасын төлейді, оның сомасы мәміле сомасының 2% құраған (ҚҚС қосылмаған).
Сондай-ақ, сенім беруші сенген жақтың жасаған шығысын да өтейді. Енді
осымен байланысты шоттар корреспонденциясын қарастырып көрейік.
1 – кесте – шығыстарға байланысты шоттар корреспонденциясы
Қа- Шаруашылық операцияларының Сомасы
тармазмұны теңге Шоттар
№ корреспонденциясы

дебет кредит
1 2 3 4 5
Сенген жақтың операциясын
2 Берілген тапсырманы орындамен 681, 634,
байланысты шығыстардың жиынтығы 100000 811 671, 333 т.б
3 Ай бойында сенім берген жақтың атына
тауарды алып-сату келісім-шарты жасал
(бұл арадағы келтірілген барлық сомасы
шартты сипатқа ие)
Келісім-шарттың сомасы 20000000 теңге
болған, осыдан марапаттау сомасы 4000
теңге құраған (2000000 х 2%). Сенім 40000 301 701
берушіге шоты ұсынылған:
-марапаттау сомасына 100000 301 701
-келісім-шарт тапсырмасы бойынша 22400 301 633
жасалған (жасаған) шығының өтеудің
(компенсациялаудың) сомасына-ҚҚС
сомасына (16%)
Жиымы 162400
4 Сенім берген жақтың атынан сатып 2000000 - 002Жауапты
алушының қоймасынан тауар босатылды сақтауға
алынған
тауарлар
5 Сенім берген жақтың ұсынылған шоты 162400 441,45301
өтелді 1
Сенім беруші жақтың операциясы
1 Сенген жақтың мәліметіне сүйене отырып
сол сенген жақтың қоймасынан тауар 1100000 801 222
босатылды: 1724138 301 702
Тауардың нақты өзіндік құнына 275862 301 633
Келісім-шарттың құнына
ҚҚС сомасына
2 Сенген келісім шарты бойынша
тапсырманы орындау қызметі
көрсетіледі: 40000 811 671
-марапаттау сомасына 100000 811 671
-келісім шарт бойынша тапсырманы 22400 331 671
орындау барысында жасалған шығысы
өтелді
-ҚҚС сомасына

1.2 Тауарлардың сатып алыну есебі
Тауар – материалдық бұйымдар, олар тұтыну немесе пайдалану үшін сатып
алынады. Сатып алынған тауарлардың есебі үшін 222 Алынған тауарлар және
233 Басқа да тауарлар шоттары қолданылады. Бұлар мүліктік-активті шоттар,
222- шоты негізінен сауда, қоғамдық тамқтандыру, жабдықтау-сату, делдалдық
және сыртқы эконмикалық ұйымдар пайдаланады.
Тауарды бағалау есептік бағаны таңдау болып табылады, яғни бағаның
көмегімен тауар кірістеледі және есептеп шығарылады. Бұл ретте сату бағасы
да, сатып алу бағасы да пайдалануы мүмкін. Есептік бағаны таңдау шаруашылық
жүргізуші субъектінің есептік саясатында тіркеледі, ол шаруашылық жүргізуші
субъектінің бірыңғай тауарларына қатысты үйлестірілуі керек .
Сатып алынған құны өзіне: сатып алу құнын, баж салығын, комиссиондық
марапаттауын; жабдықтаушыларға, делдал ұйымдарға төлейтін төлемдерін;
транспорттық - дайындау және басқа да шығыстарын, яғни алынған запастармен
тікелей байланысты шығыстарын енгізеді. Сауда жеңілдіктерін, артық
төленген сомаларын және басқа да осы тәріздес түзетулерін, әкелінген
шығындарды анықтау кезінде шегеріледі. Көтерме сауда кәсіпорындарында
тауарлардың сатып алынған құны, әдетте, есептік баға ретінде бола алады.
Сату бағасы – бұл тауардың сол бойынша ең соңғы тұтынушыға сатылатын
бағасы. Сату (бөлшек) бағасының құрамына мыналар кіреді:
- сатып алынған құны – бұл құжаттармен қуатталған (шоты, тауарлы –
транспорттық накладнойы, кедендік декларациясы) тауардың
жабдықтаушылардан сатып алынған құны;
- акциз – бұл тек кейбір тауар түрлеріне белгіленеді: алкоголь өнімдеріне
және темекі бұйымдарына, жеңіл автомобильдерге, зергерлік бұйымдарға
т.б.; акциздің мөлшерлемесін үкімет белгілейді, проценттік деңгейде
тауардың құнына бөліп немесе натуралды түде оның физикалық көлеміне
бөліп анықтайды, ал алкогольдік өнімдер бойынша акциздің мөлшерлемесі
оның құрамындағы спиртке тәуелді етіп белгіленуі мүмкін;
- қосылған құн салығы – келесі мөлшерлеме бойынша әртүрлі тауар түрлеріне
белгіленеді: 0% (нольдік пайызы бойынша) – экспортталған тауарларға
(заңда қаралғандардан басқасы), 16% - барлық тауар түрлері бойынша (ҚҚС
– босатылғандардан басқасы); сауда үстемесі – бұл бөлшек сауда
кәсіпорындарының шығысын жабу үшін және сату операцияларынан табыс алуға
арналған үстеме. Дегенмен де көптеген бөлшек сауда дүкендері тауарды
сауда үстемесі бойынша емес, сату (бөлшек) бағасы бойынша ескереді.
Бұл жауапты тұлғаның жауапкершілігінен туындайды, егер де тауар
жетіспей қалған жағдайда, сол тауарды өтеуіне тура келеді.
Келіп түскен тауарды есепке алу айтарлықтай қиындық туғызбайды,
өйткені келіп түскен тауардың әрбір партиясы тиесілі құжаттармен рәсім-
деледі (шоттармен, тауарлы-транспортты накладноймен т.б. құжаттармен) .
Қоймадағы тауардың шығысы да үлкен мәселе туызбайды, өйткені әрбір
босатылған тауар үшін тиесілі құжаттар жазылады. Қиындық тек, бөлшек сауда
магазиндерінде сату барысында пайда болады. Бұның басты себебі: сатып
алынған тауардың сомасына тек бақылау-кассалық машинасынан алынған бағасы
бойынша сатылғаны туралы мәлімет көрінбей қалады.
Көптеген бөлшек сауда кәсіпорындарында тауар есебін ұйым-дастырудың
күрделі жағдайынан алшақ болу үшін тауардың сату бағасы бойынша есеп әдісін
пайдаланады. Өйткені ол сатылған тауардың есептік бағасы бойынша сомасын
жеңіл анықтауға мүмкіндік береді, ол үшін бүкіл сомадан чек бойынша жиынтық
сомасын алып тастаса, айырмасы саудадан түскен түсім болып саналады. Осы
жағдайда, тауардың да қалдығын кез келген кезеңге анықтау мүмкіндігі туады.
Бұл тәсіл тек қана көтерме саудаға тән деп ойлауға болмайды, оны бөлшек
саудамен айналысатын кәсіпорындар да штрих кодтарының көмегімен жүзеге
асыруына болады. Штрихты кодтар, әдетте, он үш саннан тұрады, оның алғашқы
екеуі өнімді дайындаушы мемлекетін көрсетеді, келесі бесеуі - өнімді
әзірлеуші кәсіпорынды, одан кейінгі бесеуі – тауарға сипаттама береді және
ең соңғы біреуі – бақылаушы болып саналады.
Магазинге тауар келіп түскен кезде оның атауы, айрықша белгісі, саны
және сатып алынған бағасы туралы ақпарат көшірме (сканирующей)
қондырғысының арқасында компьютердің жадында сақталады. Одан әрі қарй
тауарды сату кезінде компьютер қандай атауардың қандай санда (мөлшерде)
сатылғаны туралы мәліметті тіркейді, осының негізінде, сатылған тауардың
сатып алынған құнын анықтайды. Тауардың есептен шығарылғаны туралы
ақпараттар, егер олар ресми құжатталмаса немесе компьютерде тіркелмесе,
онда ол туралы міліметті түгелдеудің көмегімен алынады.
Кейбір тауарлар өзінің техникалық себептері бойынша штрихтық кодтауға
жатпайдыы (қалам , қаламсап т.б.) онда олардың сатып алу бағасын жоғарыда
көрсетілген формула бойынша анықтайды.
Есептік құнын таңдау – алынған құны бойынша немесе сату құны бойынша
мәселенің шаруашылық жүргізуші субьекті үшін де маңызы зор. Осы мақсатта
бухгалтерлік есеп стандартында төрт әдіс қарастырылған:
- арнайы (тұтастай) идентификациялау әдісі;
- орташа өлшемдік құн әдісі ;
- ФИФО әдісі – запастарды алғашқы сатып алынғандардың бағасы бойынша
бағалау әдісі;
- ЛИФО әдісі – запастарды соңғы сатып алынғандардың бағасы бойынша
бағалау әдісі.
Бұл аталған әдістердің қолдану тәсілдері жоғарыда қарастырылған.
Бөлшек саудадағы тауарлар есебі 222 Алынған тауарлар шотында жүргізіледі
оған мынандай субшоттар ашылады:
2221 субшоты - Бөлшек сауда кәсіпорындарының қоймаларындағы
тауарлар, онда бөлшек сауда кәсіпорындарының қоймаларындағы сақталып
тұрған тауарлар есепке алынады.Есеп дайын өнім және материалдар есебі
сияқты санына және құнына қарай,сатып алу бағалары бойынша жүргізіледі.
2222 субшоты - Бөлшек саудада сату үшін алынған,сатып алынған
тауарлар,онда материалдық жауапты адамдардың жауапкершіліктерінде тұрған
тауарлардыесепке алады.
Есепке алу сату бағалары бойыншажүргізіледі.Есепке алу сол тауардың
құны бойыша жүргізіледі.
2223 субшоты - Тауардың үстеме бағасы. Бұл субшотта сату үшін
берілген тауарлардың барлық түрі белгіленген мөлшердегі үстеме бағасы
боынша есепке алынады.Соның нәтижесінде сатуға берілген тауарлардың бағасы
үстеме бағасынан асып түседі. Тауарлар сатылғанан кейін тауардың үстеме
бағасы қызылмен жазылып,олардың құнын кемітеді; үстеме баға кәсіпорынның
тауарларды сатқаннан тапқан табысы болып табылады.
Сатылған тауардың үстеме бағасын белгіленген үлгі бойынша есептен
шығарады.
2224субшоты - Тауар бағасына қосылған құн салығы.Бұл субшотта
сатуға берілген тауар бағасына енгізілген ҚҚС сомасын көрсетеді.Тауар
бағасына үстеме бағасы мен ҚҚС қосылады да, сөйтіп ол тауардың сатылу құнын
құрайды.Осы бағалар бойынша тауарлар тұтынушыларға және басқа сатып
алушыларға сатылады.
Тауарлар сатылғаннан кейін тауар бағасы ҚҚС сомасынан тазартылады,
яғни табыс сомасы шығарылады, ол үшін ҚҚС сомасын қызыл мен жазады. ҚҚС
жалпы табыстан есептелінеді де, тауарлар түскен және кірістелген кезде
шегерімге қойылған (331-шоттың дебеті) сомаларды алып тастағаннан кейін
қалғаны бюджетке аударылады.
Сөйтіп, 2223 және 2224 субшоттары тек тауардың сатылу құнын
қалыптастыруға арналған, яғни көмекші қызмет атқарады және олардың дербес
арналымы жоқ. Бірақ көмекші қызметсіз бөлшек сауда кәсіпорындары сатылған
тауардың түсіміне бақылау жасаудан айырылады, сондықтан да сатушы да, сатып
алушы да тауардың сатылататын бағасын білуге мүдделі.
Сонымен қоса, көмекші субшоттар жүйесін қолдану синтетикалық есептің
дұрыс жүруіне өз есептігін тигізеді, яғни халыққа сатылған тауардың
мөлшерін, арналымын, үстеменің есептеу тәртібін, нарық бағасын анықтауға
көмектеседі.
Сонымен, бухгалтерлік есепте тауардың сатылған кезеңі, магазиннің бас
кассасына ақшаның келіп түскен кезеңнен бастап 451 шоттың дебетінде, 702
және 633 шоттардың кредитінде көрініс табады.
Тауарды есептен шығару сатушының есеп беруінің негізінде жасалады,
онда тауардың сатылған құнының бірыңғай қағидасына сай етіп көрсетіледі.
Енді сатылған тауардың сатып алынған бағасын көрсету үшін, әдетте, тауар
бағасындағы сатылған ҚҚС сәйкес және сатылған сауда үстемесіне ай соңында
бөлшек сауда кәсіпорындарында есебі шығарылады.
Алдымен, белгіленген нысан бойынша, сатылған сауда үстемесін
есептейді, ал ол өз кезегінде келесі процедурадан тұрады:
1. Бухгалтерлік жазбалардың негізінде сауда үстемесі тауардың сатылу
бағасына қосылатын болғандықтан, тауардың барлық партиясына 222 шотының 2
субшоты дебеттеліп, 222 шотының 3 субшоты кредиттеледі, бұл арада 222
шотының 3 субшотында сатылған тауар бойынша айдан айға тек сатылған
тауардың сатып алынған құнын алу үшін, ол қызылмен жазылып отырады,
нәтижесінде 222 шоты бойынша кредиттік қалдықтың пайда болуы мүмкін.
2. Тауардың ай ішіндегі айналымы мен ай басындағы тауардың құнына
сауда үстемесінің қалдығын қосып, сауда үстемесінің болжамды сальдосы деп
аталатын жағдайын аламыз (бұл жағдайда 222 шотының 3 субшотының дебеті
бойынша операцияларын шегереміз).
3. Ай барысында сатылған тауардың жалпы құнынан ай соңында қалған
тауар құнының қалдығын алып тастап шығарамыз.Бұл есептеу кассамен тауар
туралы есеп берудің негізінде жасалады.
4. Болжамдық сальдосын жалпы сатылған өнімнің құнына және
сатылмай қалған тауар құнының қалдығына бөлу арқылы тауарды орташа пайыздық
үстемесін табамыз.
5. Тауар қалдығына қатынасты сатылмаған сауда үстемесінің
сомасын: ай соңында қалған тауардың сомасын орташа пайыздық сауда
үстемесіне көбейту жолмен анықтаймыз.
6. Болжамдық сальдодан 2223 шоты бойынша тауар қалдығына
жататын сауда үстемесінің сатылмаған сомасын алып, сатылған тауардың сауда
үстемесінің сомасын анықтаймыз, бұл өз кезегінде қызыл жазумен жазылатын
жазу болып табылады.
Сонымен, жоғарыда айтылған есептеулердің мәні: ай басындағы сауда
үстемесінің сомасын және ай барысында алынған сомасын сатылған тауар мен
ай соңында қалған тауарға пара - пар етіп аламыз, бұл кезде әрбір тауардың
үстемесін есептеудің қажеттілігі туындамайды.
Тауар бағасындағы қосылған құн салығы тіркелген пайыздық мөлшерлемесі
бойынша салық салынады

1.3 Тауарларды сатумен байланысты кепілдік
міндеттемелердің есебі

Бөлшек сауда кәсіпорындарында тауарды сату бойынша сауда ережесіне
сәйкес кепілдік міндеттемелер пайда болуы мүмкін.
Кепілдікті берген мерзімінің ішінде немесе жарамдылық мерзімінде,ал
олар жоқ болған жағдайда тауардың сапасына қарап келісім-шартта айтылған
немесе алдын ала белгіленген жағдайда тұтынушы талап ете алады:
-сатып алу бағасын азайтуды;
-тауардың кемістігін тегін орнына келтіруді;
-кемістігін орнына келтіруге жасалған шығысын өтеуді;
-тиісті сапасы бар тауарға айырбастауды;
-зиянды өтегеннен кейін келісім-шартты бұзуға құқығы бар.
Кепілдік мерзімі нормативтік құжаттарында белгіленеді және ол
сатылған күнінен бастап есептеліне бастайды. Егер де ондай нормативтік
құжаттары болмаса, онда ол келісім-шарттың негізінде анықталады. Егер де
тұтынушы тауарды пайдаланудан бас тартса, бірақ жөнделгеннен кейін алатын
болып ниет білдірсе, онда тауардың кемістігіне кепілдік мерзім беруші
кәсіпорынның есебінен тауарды жөндеу жұмыстары жасалынады. Кепілдік мерзім
негізгі бұйыммен қатар олардың құрастырушы бұйымдарына да қатысты болады.
Сатып алынған тауардың кемістігі табылған жағдайда 14 күннің ішінде
сол тауарды сатушы кәсіпорынға хабарлауы тиіс, сатып алынған күнін
есептемегенде, ал егер де оның ашық дефектісі бар болған кезде және оны
эксперт қуаттаған жағдайда, оның хабарлау мерзімі 6 айға дейін күшін
жоймайды.
Енді біз кепілдік міндеттемесінің орындалу жағдайының әртүрлі
көрінісін бухгалтерлік есепте көрсетеміз.Гарантиялы жөндеу бойынша шығыс
сатып алушы мен сатушының арасында және сатушы сауда ұйымымен және өндіруші
кәсіпорынның арасында жасалатын келісім-шартта міндетті шығыс ретінде
көрсетіледі және ол сатушы ұйымның шығысы болып табылады. Әдетте, сатушы
ұйым өз бетінше сатылған бұйымның кемістігіне кепілдік бола алмайды.
Болашақта пайда болатын кепілдік міндеттемелерді орындау үшін, сатушы ұйым
тауарды өндіруші кәсіпорынмен қосымша келісім-шартқа отырады, тек жазбаша
келісім болған жағдайда ғана ол іске асады.
Мысал. Кәсіпорын халыққа таңазытқыш сатумен айналысады. Сатушы ұйым
таңазытқышты жасаушы кәсіпорыннан алу үшін келісім-шартқа отырады, онда
сол таңазытқыштың бағасын 10% жеңілдік жасауы тұралы айтылған, себебі
алынған таңазытқышты жөндеу қажет болған жағдайда алушы кәсіпорын бар
шығынды өз мойнына алады.
2-кесте – Сатуға байланысты шоттар корреспонденциясы
Шаруашылық операциялардың Сомасы Шоттар
Қатар мазмұны теңге кор- сы
№
дебет кредит
1 2 3 4 5
1. Тауар өндіруші кәсіпорыннан
жеңілдігі ескерілген 1000 дана 20000
теңгеден мұздатқыш алған: 17241379222 671
-мұздатқыштың алынған сомасы 2758621 331 671
-ҚҚС сомасына
2. Кәсіпорында тауардың есебі сатып
алынған бағасы бойынша жүреді,
сондықтан сату бағасы бойынша
қосымша жазулардың қажеттілігі жоқ.
Есептік кезеңде мұздатқыштар
тұтынушыларға сатылған, және
олармен тегін жөндеп беру жөнінде
бір жылға келісімшарт жасалған: 22500000451 702
-сатылған мұздатқыштан түскен түсім 3600000 451 633
сомасына
-мұздатқыштың сатып алынған құнына 17241379802 222
3. Мұздатқышты жндеу үшін алынған запас
бөлшектері, кепілдік міндеттемесін
орындау мақсатында:
-келіп түскен запас бөлшектерідің 760000 205 671
сомасына 121600 331 671
-ҚҚС сомасына
4. Келіп түскен тауармен және запас
бөлшектері зачетқа жатқызылған 2880221 633 331
5. Бюжетке ҚҚС сомасы төленді (3600000
– 2758621 – 1216000), яғни айырмасы
ғана төленді 719779 633 451
6 Алты ай өткен соң 12сатып
алушыларға, олардың талабы бойынша
кепілдік қызмет көрсетілді. Жөндеуге
кеткен запас бөлшектері, өздерінің
накладнойы бойынша есептен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.