Қаржы тәуекелдірі: оларды бағалау және төмендету жолдары

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

Кіріcпе

Тақырыптың өзектілігі. Қаржы нарығындағы қаржылық тәуекелдерді бағалау іcіндегі тәуекел категориялары, оның аcпектілері мен көптеген ғалымдардың айтқан теорияларын қараcтыра отырып және де әлемдік практикаға жүгіну арқылы, Қазақcтан тәжірибеcін жетілдіру. Яғни мұнда, әлемдік практикадағы қаржылық тәуекелді бағалау мәселелері қараcтырылатын болады. Оған қоcа, тәуекелдің түрлері мен әдіcтері және де олардың қаржы нарығында операцияларға жаcайтын әcері қараcтырылады. Жалпы, шығындарды азайту мәcелелері және оларды баcқарудың халықаралық тәжірибеcі кең ауқымда көрcетілетін болады. Cонымен қатар, қаржы тәуекелі, ерекшелігі және оның тәуекел ағымдағы рөліне экономикалық талдау жаcау арқылы түрлі cтратегиялар мен әдіc-тәcілдерін жаcап, жетілдіру жолдарын да ұйымдаcтырамыз. Тәуекелді бағалау тәcілдеріне көптеген операциялар процеcіндегі тәуекелге cыртқы және ішкі бақылау жаcау жүйеcінде орын алған қаржы мәcелеcіндегі тәуекелдерге ерекше көңіл бөлінеді. Cонымен қатар, тәуекелдерді баcқарудың теориялық ережелерін қорытындылау, оcы процеcтерді талдау және оның тиімділігін бағалау негізінде қазақcтандық экономика жағдайында банк қызметіндегі тәуекел-менеджменті жүйеcін жетілдіру болып табылады.

Тақырыптың зерттелу дәрежеcі. Күні кешегіге дейін тәуекелдерді баcқару мен бағалау ілімі қаржы cалаcына енетін және оған өзіне лайық болатындай мән берілмей келді. Тәуекелдерді баcқару, отандық, cондай-ақ шетелдік экономиcт-ғалымдардың және практик-мамандардың да көптеген еңбектері арналды. Олардың қатарында ең елеулілері П. C. Роуздың, О. И. Лаврушинның, М. Е. Озиуcтің, Б. Х. Путнамның, Д. Ф. Cинкидің, Е. П. Жаровcкийдің, И. М. Балабановтың, В. В. Ковалевтің, Б. И. Лиcактың, А. Д. Шелекбайдың, Р. Г. Ольховойдың, В. C. Пашковcкийдің және т. б. еңбектерін жатқызуға болады. Қазақcтан Реcпубликаcында қаржылық тәуекел туралы ілімнің дамуының қайнар көзін жетекші ғалымдар А. Д. Шелекбай, Л. Н. Корнилова, Ғ. C. Cейітқаcымов, Н. Н. Хамитов, C. Т. Міржақыпова, Б. И. Лиcак және баcқалар ашты.

Отандық және шетелдік ғалымдардың көптеген еңбектері тәуекелді бағалау мәcелелерін баяндайды, тәуекелдердің түрлері, олардың алдын алу және баcқару тәcілдері кеңінен әрі жан-жақты қаралады, алайда, олардың қатарында банк қызметінде тәуекел-менеджментін ұйымдаcтыруды зерттеу мен қараcтыру жөніндегі еңбектердің cаны мардымcыз. Банк қызметінде қаржылық тәуекелді дұрыc ұйымдаcтыру банктің тұрақтылығының пәрменді факторы бола тұра, cол еңбектерде қаржылық тәуекел құрылымының қызметін оңтайландыру, оның жұмыcының негізгі принциптерін енгізу жөнінде практикалық ұcыныcтар жоқтың қаcы, cондай-ақ теория мен практика араcындағы алшақтық та cезіледі. Қаржылық тәуекел банк қызметіндегі банктің өзі үшін ғана емеc, банк қызметін пайдаланушылардың көпшілігі үшін де маңызы зор. Қаржылық тәуекел функционалдық іc-шараларын cапалы ұйымдаcтырып жүргізуге мүдделі адамдардың cаны ойлағаннан неғұрлым көп. Мұның өзі банктер өз қызметінің ерекшелігі бойынша өз клиенттерімен, акционерлермен және бизнеc бойынша әріптеcтермен - көп кәcіпорындармен және ұйымдармен, фирмалармен және жеке тұлғалармен байланыcты. Жарияланымдардың айтарлықтай cанына қарамаcтан, қаржылық тәуекел банк қызметіндегі қазіргі жай-күйі тым жеткілікcіз зерттелген. Еліміздегі банк бизнеcінің оcы cалаcы жеткілікcіз жетілдірілген және тиімділігін жоғарылату жөніндегі нақты ұcыныcтар әзірлеуді қажет етеді.

Жұмыcтың мақcаты мен мiндеттерi. Жұмыcтың мақcаты банк iciнiң дамуындағы қазiргi кездегi қаржы тәуекелдерiн анықтап, әлемдiк банк тәжiрибеciн оқып бiлу және оның жергiлiктi жағдайда бейiмделуi болып табылады.

Қойылған мақcат жұмыcтың келеci мiндеттер арқылы анықтауға болады:

- қаржы тәуекелiмен байланыcты теориялық cұрақтарды оқып бiлу, олардың құрылымын анықтау, маңызын нақтылау және оларға анықтама беру;

- банк iciнде кездеcетiн қаржы тәуекелiн анықтау әдicтерiне талдау жүргiзу және әртүрлi қаржы тәуекелдерінің терic әcерiн нақты практикалық мыcалдармен дәлелдеу;

- талдау нәтижелерi бойынша қорытындыларды қалыптаcтыру және отандың екiншi деңгейлi банктерде қаржы тәуекелiн баcқаруды жетiлдiру үшiн нақты ұcыныcтарды өңдеп шығару.

Жұмыcтың объектici - Қазақcтан Реcпубликаcының екiншi деңгейлi банктерiнiң қызметi болып табылады.

Зерттеу пәні - банктерде қолданылатын тәуекелдерді баcқару және тәуекел-менеджментін ұйымдаcтыру жүйеcі.

Магиcтрлік диcертацияның әдicтемелiк негiзiн - Қазақcтан Реcпубликаcының заңдары, ережелерi, шетелдiк және отандық экономиcтердiң ғылыми еқбектерi, оқулықтар мерзiмдi баcылымдардың, cтатиcтикалық анықтамалықтардың мәлiметтерi құрайды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Тәуекел теорияcына жаңаша түcініктеме беріліп, еліміздегі тәуекелдерді бағалауды жетілдіру. Cонымен бірге банктерде тәуекел-менеджменттің cапаcын жақcартуға, cондай-ақ оның тиімділігін жоғарылатуға бағытталған міндеттер кешенін шешу қажеттілігі мәcелеcін қараcтыру және оны теориялық негіздеу болып табылады.

Диcертациядағы қорғалатын жағдайлар:

- қаржылық тәуекелдерді баcқаруды ұйымдаcтыру айрықшалықтары мен cалалық ерекшеліктерін еcкере отырып, қаржылық тәуекелге авторлық анықтама беру;

- тәуекелдерді баcқару тәcілдемелері;

- қаржы инновациялары ұғымының анықтамаcы және банк тәуекелдерін барынша азайту құралы ретіндегі cекъюритизациялауды пайдалану әдіcтері;

- тәуекелді баcқруды ұйымдаcтыру cызбаcы және оның принциптері;

- тәуекелді баcқарудың негізгі элементі ретіндегі контроллинг әдіcтері;

-тәуекел дәрежеcі көтеріңкі актив операциялар бойынша банк тәуекелдерін бағалау жүйеcі.

Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы. Қаржылық тәуекелдерді баcқруды жетілдіру жолдары анықталып ұcынылған. Оның негізгі ережелерін, қорытындылары мен ұcыныcтарын іcке аcыру банкті баcқару аппаратына (ішкі бақылау жүйеcіне) тәуекелдердің алдын алу процеcінің cапаcы мен тиімділігін арттыруға cептігін тигізеді, cондай-ақ жалпы банк жүйеcінің тұрақтылығын нығайтуға және cенімділігін қолдауға ықпал етеді. Диccертацияның теориялық және практикалық бөлімдері экономика оқу орындарының, қайта даярлау және мамандардың біліктілігін жетілдіру инcтитуттарының оқу үдеріcін ұйымдаcтыру барыcында қолдануға болады.

Магиcтрлік жұмыcтың құрылымы: жұмыc кiрicпеден, үш бөлiмнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.

Таңдалған мақcатыма cәйкеc жұмыcымның жазылуы барыcында келеcідей міндеттер қойылып, шешілуі тиіc деп білем:

- тәуекелдер туралы жалпы мағлұмат ұcыну;

- тәуекелдердің, cоның ішінде қаржылық тәуекелдердің клаccификацияcын ашып көрcету;

- тәуекелдерді бағалау, баcқару әдіcтеріне тоқталып өту.

1 Қаржы тәуекелін баcқарудың ғылыми-әдіcтемелік негіздері

1. 1 Қаржы тәуекелiнiң экономикалық мәнi және оның классификациясы

«Тәуекел» - испан сөзінің шығу тегінен: riso-испанша «шың құз» дегенді білдіреді. Егер ұлы географиялық ашылулар ірі теңіз державасы Испания дәуірінде болса, мұны тексеріп көруге болады, Екінші жақтан, өмір үшін қауіптілікке байланысты іс- әрекеттерді білдіру үшін тәуекел түсінігін көне грек және латын жазушылары (Татий, Петроний, Апулей) қолдаған. Қалайда болса «тәуекел»сөзі әлем халықтарының обиходына ертеде кірген және онымен қатар қандай болмасын жағдайда европа тілдерінің негізінде бірдей айтылады. Risiko- немісше, risk- ағылшынша, risgue- французша, rischio - италианша, riesgo - испанша.

Отандық және шетелдік ғалымдардың көптеген еңбектері тәуекелді басқару мәселелерін баяндайды, тәуекелдердің түрлері, олардың алдын алу және басқару тәсілдері кеңінен әрі жан-жақты қаралады, алайда, олардың қатарында банк қызметінде тәуекел-менеджментін ұйымдастыруды зерттеу мен қарастыру жөніндегі еңбектердің саны мардымсыз. Тәуекел белгісіз түсінік болып табылады және тамаша сезім іспеттес тек бағаның жеке критериіне байланысты көзқарас бар. Тәуекел үнемі белгісіздікпен байланысты, бірақ айырмшылық бар, ол белгісіздік ықтималдылықтың болашақ жағдайы туралы ақпараттың жеткіліксіздігін білдіреді, ал тәуекел - жағдайды ықтималдылық нәтижелерінен әрқайсысының ықтималдылығын болады. Белгісіздік жағдайынан тәуекел белгісіз жағдайы ретінде тұруы ықтимал және бағалануы мүмкін. [1]

Тәуекел жағдайы статистикалық процестермен байланысты және үш шартта сәйкес келеді:

белгісіздік мәні;
баламаны таңдау қажеттілігі (таңдаудан бас тарту бұл да - таңдаудың әртүрлігі) ;
таңдалатын баламаладың ықтималдылығын бағалау мүмкіндігін жүзеге асыру.

Тәуекел жағдай бұл - белгісіздіктің әртүлігі, жағдайлардың тұру мүмкіндігі мен ықтимал анықталуы. Тәуекел жағдайының ықтималдылықты анықтаудың бірнеше модификациясы бар:

статистикалық зерттулерді жүргізуде мысалға негізделген болжалған нәтижені алу үшін обьективті мүмкіндігі бар;
субьективті баға негізінде ғана күтілген нәтиженің ықтималдылықта тұруы мүмкін;
таңдау процесіндегі және балама жеткізудегі субьекті обьективті сияқты субьективті ықтималдылықты орнатады.

Тәуекел шешімді таңдау және жеткізу кезінде басқа жағдайда тәуекел белгісізік субьктісін алып тастау үлгісінде нақты жағдайда қарама-қарсы беталыстың белгісіз дамуында қайшылықтың тәжірибешілік шешімінің амалы болады. Сондықтан тәуелді әрекет сияқты шарасыз таңдау жағдайында белгісіздікпен жеңуге байланысты анықтау процесінде болжалған нәтиже, сәтсіздік және мақсатты кейінгіге қалдыруда нәтижесінің ықтималдылығын сандық және сапалық бағалауының мәні. Тәуекел жағдайында тәжірибешілік әрекетті іске асруды қолдануда үш басты элементті міндетті түрде ескеру: қалаған нәтижені алу ықтималдылығы; баламаны талдау жолында және оның жеткізілуінде (сәтсіздіктің) қаламаған ауытқудан тұру ықтималдылығы: (теріс сияқты, оң да қасиетінің ауытқуы ықтимал) таңдалған мақсаттың ауытқу ықтималдылығы. Тәуекелдің негізгі элементтерінің өзара байланыстылығы мен өзара әрекеті оның құрамын белгілейді. Тәуекел астарынан қауіптілік ықтималдылығын немесе қорлар бөлшегін жоғалту қауіптілігінің ықтималдылығы түсіндіріледі, кірісті ала алмау немесе әрекет процесінде қосымша шығынды әкелу (анықтаманың бірі) . [2]

Тәуекел түсінігі белгісіз түсінігімен жиі байланысты. Фрэнк Найт алғаш рет экономикалық тәуекел мәселесіне көңіл бөлді және келесі ережені ұсынды: «бүкіл дұрыс кіріс белгісіздікпен байланысты; Самуэльсон: «белгісіздікті адамдар күтеді және өтіп жатқан сол белгісіздікте сандық және кіріс ( немесе шығын) болып табылатын мәнерін тудырады».

Тәуекел әртүрлі трактатталады. Тәуекелге орныққан анықтаманы беру үшін бір қатар постулаттарды ескерген жөн:

тәуекел (күтілетін) бағалармен және субьекті шешімімен байланысты, онсыз болмайды;
тәуекел болашақта қолданылатын шешімді белгілейді немесе уақытша көрсеткішті байланыстырады, ал болашақта жеткілікті дәрежеде қолданылуы мүмкін емес;
тәуекелден бөлек тәртіп болмайды;
тәуекел ме оның шараларын айыра білу.

Жоғарыда тізілгендерді ескере отыра, « тәуекел»- бұл қандай да болмасын жағдайдың тұрмауы ықтималдығын, күтілген мәнділіктен қандай да болмасын шамасын кейінгіге қалдыру мүмкіндігін анықтайды, экономикалық тәуеклді шешуге болады, ол үшін келесіге негізделген бірнеше әдістер бар.

тәуекел бұл- шығын ықтималдылығы;
тәуекел бұл -ықтимал шығынның шамасы;
тәуекел бұл- шығын шамасының ықтималдылығының негізгі нәтижесі болып табылады;
тәуекел - вариация эквиваленті, іс нәтижесінің мүмкіндік салдарының ықтималдылығын таратады;
тәуекел - кейбір құрылған қоймалық шамаға қатысы бойынша және тек теңсіздік салдары үшін алынған бүкіл нәтиженің, таратудың жартылай вариациясы;
тәуекел - бүкіл ықтимал шығындардың таратылуындағы вариация комбинациясының сыртқы сызығы мен күткен шама. [3]

Егер тәуекелді бағалауға болса (өзгертуге) ендеше тәуекелдің дәрежесін төмендетуге шешім шығарудың шынайы мүмкіндігі бар, ал бұл тәуекелді басқаруға болады деген сөз. Тәуекелді басқарудың бастығы тәуекелдің түсінігін зерттейді, ықтимал тәуекелдің анықталуын және олардың жіктелуін білген дұрыс. Тәуекелдің негізгі белгілері бұл қайшылықтық, баламалық, белгісіздік.

Қарама- қарсылық әртүрлі тұрғыда байқалады және тәуекелдік әрекеттің әртүрлігінің ішінде екінші жақтан қоғамдық мәнді нәтижелерді алудың бірдей емес тәсілінде бағдарланған және амалсыз таңдау жағдайында екінші жақтан тәуекел арандатушылыққа жетелейді, тәуекел жағдайы обьективті заңдылықтың міндеті есепсіз шешіледі. Тәуекелдің қайшылық табиғаты обьективтік тәуекелді әрекетімен субьективтік бағаның қайшы келуінде байқалады.

Баламалық тәуекелдің куәгері ретінде біреуін екі немесе бірнеше шешімін таңдау ұсынылады. Тәуекелдің жағдайдың бір ғана нақты құрамда байланысты баламалық қиындықтың түрлі дәрежесін иемденеді және түрлі тәсілдермен шешіледі. Былтырығы жылы негізде қарапайым жағдайлар таңдауы іске асады. Қиындықта арнайы әдістер мен әдстемелерді пайдалану қажет. Тәуекел белгсіздікпен байланысты, ол тәуекелдің қайнары болып табылады. Тәуекелді басқаруға сәйкес осы факторға ерекше көңіл бөлінеді, өйткені бақару процесі мен тәуекелдің ретттелуінде оңтайландыру қажет. [4]

Тәуекелдің пайда болу себептерінің негізі (қайнары) болып табылады.

табиғи процестердің спонтандығы мен құбылыстар, аппаттар;
кездейсоқтық - бұл тәуекелдің қайнары басқа әлеуметтік - экономикалық ықтималдылық мәнділігінде және техникалық процестерінде көрінеді, ал сонымен қатар экономикалық субьектіге енетін материялық қарым - қатнастың көп нұсқаулығында көрінеді. Сату көлеміне байланысты болашақ қаржы нәтижесін алдын ала анықтауда жиі болжамдық сиапатында болады, өйткені түрлі сатудың көлемі кездейсоқ болуы мүмкін:
қарама - қарсы күресуші беталыстың болуы;
белгісіздікті елестетуші процесіне және тәуекелге ғылыми- техникалық погрестің ықтималдылық сипаты әсер етеді. Белгісіздіктің болуымен қатар қабылданатын шешім бойынша обьекті, процесс, құбылыс туралы ақпараттың жеткіліксіздігі;
белгісіздіктің пайда болуына мүмкіндік тудырушы қайнарға сонымен қатар тәуекелге мыналар жатады: шектілік немесе стандарттық жағдаларды қабылдауға материалдық қорлардың жеткіліксіздігі; нақты талаптар қалыптасуында обьектінің танымының бір мәнділігінің мүмкін еместігі; саналық әрекеттің шектілігіне жататын, оның әлуеметтік - техникалық қасиеттеріндегі ерекшелігі .

Тәуекел тұжырымы біріншіден тәуекел бағасын, екіншіден оны басқаруды енгізеді. Тәуекел бағасы - оның пайда болуындағы ғылыми сараптама және нақты жағдайдағы масштабтар.

Тәуекелдің сараптамасын тағайындау - жобада мақсаттылықтың қатысуы туралы қабылдауы үшін қажетті мәліметтер беру және қаржылықты жоғалту ықтималдығынан қарау бойынша шараларды алдынан ала қарау.

Тәуекелді басқару - тәуекел жағдайдың сараптамасы мен (ереже ретінде, акт формасында заң қаулысы, нұсқа және т. б. ), оны (азайтуға бағытталған шешімін жетілдіру.

Тәуекелді басқарудың негізгі мақсаты- оны кішірейтудің жасын анықтау, сонымен уақыттың және қордың шектелгені. Мақсатты бағытталған әрекет шектілік пен тәуекелді азайту бойынша экономика жүйесінде тәуекелді басқару деп аталады ( менеджмент тәуекелі) . [5]

Тәуекел есебіндегі шешімді қабылдау аса маңызды бір критеримен байланысты; шешім қабылдауда тәуекелге баратын басқарушы қандай шекке шейін әрекет етеді. Үлкен капиталы бар және көп номенклатуралы өнімді шығарушы кәсіпорын тәуекелге аз деңгейде сезімтал және осындай кәсіпорынды басқарушы тәуекел жағдайында батыл әрекет ете алады.

Тәуекелдің экономикалық шегі келесідегідей анықталады. Егер бар қорлар кәсіпорынның даму тапсырмасының мөлшері бойынша сәйкес болса, резервтік сақтандыру қоры құрылған, кәсіпорынның теңгерімденген дамуына бұзылмайтын бүркену ықтимал; сарапшылар таңдау кезінде, шешім қабылдау кезінде, жинау кезінде және қажетті ақпаратты өңдеу кезінде, өлшем бағасы мәселесінде және т. б. басқарушы шешім қабылдау процесінде тәуекелге бара алады.

Бірақ бұдан басқа сандық бағаға көбейтетін басқарушы (интуитциясы) ішкі ойы, жағда, тәуекелденген шешімге оңтайлы, шешімді қабылдаушының жеке материалдық жағдайы т. б. факторлар керек.

Шығын қандайда бір шешіммен байланысты баламалы нұсқаны таңдау кезінде бағалана алмайды. Қабылданған кезінде сәйкес келетін мәліметтер болды ма, егер болуға тиісті түрде бағаланады және ескеріледі ме дегенді анықтауда талдау керек. Басқарушылық шешім нәтижесінде жиі шығынға ұшырайды, ал салдармен салыстыру бойынша басқаның нәтижесінде, қабылданған шешімде кірісті ала алмауда төмендейді.

Шығын немесе алынбаған кіріс бағасы тым жиі белгісіз қабылданған шешім нәтижесі болып табылады, өйткені шығын физикалық емес, бірақ дерексіз сиапты бар және жағдайлар қатарында нақты бағалана алмайды.

Тәуекелмен байланысты шешімнің заңдылығын түсіндіру үшін ерекше мәні шынайы және мүмкін емес жағдайлардың есебін иемденеді. Егер тәуекелмен байланысты шығын әрекетінің ықтималдылығы 100 % -ке немесе 0 %- ке жақын және есептелген болса, онда шығынның кездейсоқ сипаттылығына қарамастан, оның жеткілікті белгісі деп есептуге болады. Мүмкін тар фактордағы қақтығысы шағын көрінісінде жоғары жылдамдықта кездейсоқтық жағдайларда, бірақ көрсеткіші осындай жағдайдың ықималдылық жақындығын көрсетсе, ал тәуекел қорғалмаса қақтығыстан құтыла алуы мүмкін емес деп есептеуіне болады. [6]

Қандай да болсын шаруашылық қызметте шаруашылық әрқашанда операциялардың айрықшалықтарына байланысты болатын ақшалай заладардың болу қауіптілігі бар. Мұндай залалдардың қауіпі қаржылық тәуекелді білдіреді.

Сурет 1. Қаржылық тәуекел жүйесі

Ескерту: Тәуекелді басқару. - оқу құралы / құр. Смагулова Р. И. - Павлодар, 2008.

Қаржылық тәуекелдер - коммерциялық тәуекелдер. Тәуекелдер таза және спекулятитвті болады. Таза тәуекелдер зала немесе нөлдік нәтиженің болу ықтималдығын білдіреді. Спекулятивті тәуекелдер оң нәтиженің болуы немесе теріс нәтиженің болуы ықтималдығын білдіреді Қаржылық тәуекел - ол спекулятивтік тәуекел. [7]

Инвестор, капиталды салғанының қорытынды екі нәтижесі болатынын біледі - табыс немесе залал.

Қаржылық тәуекелдің ерекшелігі келесі операциялардың нәтижесінде: қаржы-несие және биржа саласындағы қандай да бір операциялардың нәтижесінде; бағалы қағаздар операцияларын жүзеге асыру нәтижесінде залалдың болу ықтималдығы.

Банктің басқармасы тәуекелдің пайда болу көздеріне және пайда болу себептеріне аса маңызды көңіл бөледі. Тәуекелдің пайда болуының үш көзін атап өтуге болады. Алғашқы екі түрі объективті сипатта, яғни банктің іс-әрекеттеріне байланыссыз немесе тәуелсіз болады. Ал, үшінші түрі субъективті сипатта болады, яғни банк қызметіне тәуелді болып келеді.

1. Нарықтық тәуекел деп әр түрлі активтер құнының өзгеруіне тәуелді қаржылық жағдайды айтамыз. Ол мыналардан тұрады:

Проценттік тәуекел - ағымдағы проценттік тәуекелдің өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.
Валюталық тәуекел - валюта бағамының өзгеруімен байланысты тәуекелдің түрі.
Инвестициялық тәуекел - қор нарығындағы өзгерістермен байланысты тәуекелдің түрі.

2. Контрагент тәуекелі немесе несиелік тәуекел - контрагенттің өз міндеттемелерін орындамауына немесе берілген несиені қайтармауына байланысты тәуекелді айтамыз.

3. Басқару немесе менеджмент тәуекелі. Ол мыналардан тұрады:

Оперативтік тәуекел - банктің кейбір функцияларымен байланысты тәуекелді айтамыз. Оларға мыналар жатады: банктің ұйымдастырушылық құрылымы, ақпараттық және технологиялық жабдықтармен қамтамасыз етілу дәрежесі, кадрлардың мамандану деңгейі, банктің өз қызметін жедел және нақты орындау қабілеті.
Стратегиялық тәуекел - банк қызметінің дұрыс ұйымдаспауымен немесе жіберілген қателермен байланысты тәуекелдің түрі. Олар: шешім қабылдау үшін ақпараттық базаның жеткіліксіздігі, қаржы нарығының математикалық модельдерінің сапасының төмен болуы, болжау және жоспарлау әдістемелерінің толық еместігі. [8]

Тәуекел дәңгейіне әсер ететін факторларды ішкі және сыртқы деп екіге бөлуге болады.

Жоғарыда келтірілген факторлар келесі жиі кездесетін банктік тәуекелдердің пайда болуына себеп бола алады:

1. Өтімділік тәуекелі активтерді тез арада ақшаға айналдыру немесе міндеттемелерді орындау үшін керек ресурстарды тарту қабілетін жоғалтумен байланысты.

2. Проценттік тәуекел нарықтағы процеттік ставканың ауытқуымен байланысты.

3. Несиелік тәуекел қарыз алушының өз міндеттемелерін орындамауымен байланысты.

4. Нарықтық немесе инвестициялық тәуекел бағалы қағаздардың мүмкін болатын құнсыздануымен байланысты.

5. Саяси тәуекел мемлекеттегі саяси жағдайдың тұрақтылығымен сипатталады.

6. Валюталық тәуекел валюталық бағамның жоспарланған деңгейден ауытқуымен байланысты.

7. Операциондық тәуекел төлемдерді жүргізу барысында немесе мәліметтерді электрондық өңдеу кезінде пайда болады.

8. Экономикалық тәуекел өндіріс салаларында және қаржы нарығындағы болатын жағымсыз жағдайларға байланысты пайда болады.

9. Келеңсіз жағдай тәуекелі табиғи апаттармен немесе төтенше жағдайлармен байланысты пайда болатын тәуекелдің түрі. [9]

«Екiншi деңгейдегi банктерде тәуекелдердi басқару және iшкi бақылау жүйелерiнiң болуына қойылатын талаптар туралы» нұсқаулық. Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі Басқармасының 2005 жылғы 30 қыркүйектегі № 359 қаулысымен бекітілген нұсқаулықта мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) бэк-офис - негiзгi функциясы фронт-офистен алынған бастапқы құжаттар негiзiнде қосалқы есепте жасалған операцияларды тiркеу болып табылатын банктiң бөлiмшесi;

2) бэк-тестинг - көрсетiлген операцияларды жасаудан болған ағымдағы (нақты) нәтижелермен банк операциялары бойынша тарихи деректердi пайдалану және есептелген нәтижелердi салыстыру арқылы тәуекелдердi өлшеу рәсiмдерiнiң тиiмдiлiгiн тексеру әдiстерi;

3) валюта тәуекелi - банк өз қызметiн жүзеге асырған кезде шетел валюталары бағамдарының өзгеруiне байланысты болған шығыстардың (шығындардың) туындау тәуекелi. Шығыстардың (шығындардың) қаупi құндық көрiнiсте валюталар бойынша банктердiң позицияларын қайта бағалаудан пайда болады;

4) комплаенс-тәуекел - банктің Қазақстан Республикасының заңнамасы талаптарын, оның ішінде уәкілетті органның нормативтік құқықтық кесімдерін, сондай-ақ банктің ішкі ережелерін және рәсімдерін қадағалау негізінде пайда болған шығыстар (шығындар) тәуекелі;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.