Ес

1. Ес жөнінде түсінік.
2. Ес теориялары.
3. Ес түрлері.
4. Ес процестері

Біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет-қылығымыз санамызда біршама уақыт ( ұзақ, қысқа) сақталып, қажетті жағдайларда қайта жаңғыртуға келетін іздер салатыны баршаға мәлім. Осыдан, өткен тәжірибемізден қалған іздерді жадымызда қалдырып, сақтап, кейін бұрын білгендерімізді жойып алмастан, оларды қайта танып, жаңғыртуымен ақпарат топтауымыз ес деп аталады. Сонымен ес- бір-бірімен ұштасқан дара бөлектерден құралған күрделі психикалық процесс. Ес адамға өте қажет жан құбылыс. Оның арқасында субъекті жеке басының өмірлік тәжірибесін жинақтап,сақтап, соңғы пайдасына жаратады.

1.«Дамыта оқыту технологиялары» Б.А.Тұрғанбаева Алматы, 2000ж
2. Ушинский К.Д. Избранные педагогические сочинения. Москва. 1969
3. Психология Жарықбаев

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЕС
Жоспары: 1. Ес жөнінде түсінік.
2. Ес теориялары.
3. Ес түрлері.
4. Ес процестері

1. Ес жөнінде түсінік
Біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет-қылығымыз санамызда біршама уақыт ( ұзақ, қысқа) сақталып, қажетті жағдайларда қайта жаңғыртуға келетін іздер салатыны баршаға мәлім. Осыдан, өткен тәжірибемізден қалған іздерді жадымызда қалдырып, сақтап, кейін бұрын білгендерімізді жойып алмастан, оларды қайта танып, жаңғыртуымен ақпарат топтауымыз ес деп аталады. Сонымен ес- бір-бірімен ұштасқан дара бөлектерден құралған күрделі психикалық процесс. Ес адамға өте қажет жан құбылыс. Оның арқасында субъекті жеке басының өмірлік тәжірибесін жинақтап,сақтап, соңғы пайдасына жаратады.
Жантану ғалымы, осыдан, өз алдына келесі мәселелрді шешу міндетін белгілейді: санадағы өткен тәжірибе іздері қаншама уақыт сақталуы мүмкін? Есте қалдырудың ұзақ не қысқа мрзімді болуы неліктен? Ес іздері қандай өзгерістерге түсуі мүмкін? Естің адам танымына ықпалы қандай?
Сұрақтарға жауап іздеуде психология өзінің алғашқы эксперименттерін осы ес проблемасын зертемен байланыстырады. Өткен ғасырдың 80-жылдары немі психологі Г.Эббингауз ойлаумен байланысты болмаған таза ес заңдылықтарын ашты: мағынасыз әріп буындырын жаттай отырып, материалды есте қалдырудың негізгі шектерін белгіледі. Ал психиатр Э.Крепелина аталған тәсілді психикалық ауытқу бар сырқаттардың есте қалдыру (жаттау) әрекетін тексеру үшін қолданады. Адам есінің бекуі және қайта жаңғыруымен байланысты негізгі заңдар Г.Э.Мюллер еңбектерінде жария етіледі. Алғашқы кездегі ес зерттеулері көбіне саналы іс-әрекетпен байланыстырылады, ал ХIXғ. аяғы мен ХХ ғ. басында ғылыми іздену шеңбері кеңейе түсті, енді талдау аймағына есте сақтаудың жалпы табиғи, адам да, жануарға да бірдей механизмдері алынады. ХХ ғ. алғашқы он жылдығында ес процесін зерттеу жаңа ғылыми формаға еніп, ол И.П. Павлов ашқан шартты рефлекстер әдісімен байланысты болады.
Естің жоғары формаларының жүйелі зерттеулі орыс ғалымы Л.С.выготский есімімен байланысты. Ол 20-жылдар аяғында өз шәкірттерімен бірлікті естің жоғары формаларының дамуы жөніндегі мәселені қозғай отырып, олардың әлеуметтік негізге ие психикалық іс-әрекеттің күрделі түрі екенін алғашқы рет дәлелдеді.
Ес психологиялық зерттеудің біршама нәтижелі болуына қарамастан, естің физиологиялық механизмдері мен өзіндік табиғатты көпке дейін сыр болып, философтар мен психологтар есті материяның жалпы қасиеті деуден аспады. Кейін 30 жыл ішінде ғана бұл ғылым бағытында кейбір саңлақтар көрініс берді. П.Линдсей мен Д.Норман естің бір-біріне ұқсамас 3 типі болатынын алға тартады. 1) сезімдік әсердің тікелей, нақты ізі; 2) қысқа мерзімді ес; 3) ұзақ мерзімді ес;
Сезімдік әсердің тікелей, нақты ізі. Бұл ес жүйесі біздің сезім мүшеміз қабылдаған дүние көріністерін толық әрі дәл сақтауға жәрдем береді. Мұндай жолмен еске түскен қоршаған орта ақпаратты есімізді өте қысқа мерзімге ғана орнығып, 0,1-0,5 сек. ішінде жойылып кетеді.
Қысқа мерзімді есте жоғарыда баяндалған жуйедегіге қарағанда материал басқаша тұрақтайды. Бұл жағдайда есте қалған бейне сезімдік деңгейде толық көріністей болмай, оқиғаның қандай да бір шағын баламасына сәйкес келеді.
Ұзақ мерзімді ес. Баршаға белгіледей, осы мезетте болған оқиға мен атам заманда жүз берген тарихи жағдайларды есте сақтаудың арасында айтарлықтай өзгешелік бар. Осыдан, ұзақ мерзімді ес-жатады сақтау жүйесінің маңызы да әрі күрделі түрі. Жоғарыда келтірілген 2 ес жүйесінің қамту аймағы өте шектелген: біріншісі-шағын уақытқа жұмыс істесе, екіншісі-материалдың кіші бір бөлігін ғана ұстап қалуға қабілетті.
Ұзақ мерзімдегі еске байланысты қиыншылық-бұл санадағы ақпаратты іздестіріп, таңдап, қажеттісін таба білу.

2. Ес теориялары
Ес механизмдердің психологиялық зерттеу тарихы басқа психикалық құбылыстарды үйренуден гөрі ертерек бастау алған. Алғашқы, кең етек алған естің етек алған естің ассоциативтіктеориясы. Бұл теорияның мәні: дүние заттары мен құбылыстарының есте орнығуы мен қайта жаңғыруы бірінен бірі бөлектенген күйде емес, өзара байланысты топталған не тізбектелген (Сеченов) қалыпта жүреді. Осы процеске тәуелді мида есте қалдыру мен қайта жаңғыртудың физиологиялық негізгі-уақытша жүйке байланыстары түзіледі. Мұндай байланыстар психологияда ассоциациялар деп аталады. Ассоциациялардың бірі заттардың уақыт пен кеңістіктегі қатынас бейнесінен, яғни жанасу ассоциациясы, екіншісі-олардың ұқсастығынан туған бейнеден, яғни ұқсастық ассоциациясы, үшіншісі қарама-қарсылыққа негізделген контрастық ассоциациясы, төртіншісі себеп-салдарлы қатынастардан туындайтын каузальдық ассоциация. Бұл бағыттағы теорияны ұсынып, дамытқандар: Аристотель, Юм, Д.Джеймс, Спенсер, И.М.Сеченов, И.П.Павло.
Естің нейрондық теориясы. Адам миының құпиялары көп жағынан әлі ашылар емес. Ол өте құрылымды. Бұл теорияның негізігі мәні мынада: есте қалдыру мидың электірлік белсенділігімен, яғни мидағы химиялық не құрылымдық белсенділік қандай да бір жолмен ағзада электр қуатын арттырады. Бқл үшін қолайлы ес іздерін іске қосатын жүйке тізбегі болуы шарт. Физиология заңдарына орай нейрон жеткізген импульстер аксон (қозуды жеткізуші) арқылы бір жазушадан екіншісіне беріледі. Аксонның жазушамен тоғысқан жері синапс деп аталады. Синапс негізінен екі түрде қызмет етеді, бірі-қоздырушы, екіншісі-тежеуші. Сонымен, қысқа мерзімді не ұзақ мерзімді естің екеуі де бірдей қозушы немесе тежелуші жүйке элементтерінің бірі-біріне әсерінен туындайды. Айырмасы қысқа мерзімді ес белгілі нейрондардың уақытша элнетірлік белсенділігінен болады да ұзақ мерзімді ес нейрондарың тұрақты құрылымынан келіп шығады.
Естің биохимиялық теориясы. Нәсілдік негізде жатқан химиялық процестер ашылуымен ғылымда сол процестің есте қалдыруға ықпал жоқ деген ой пайда болды. Әр ағза үшін тән болған генетикалық ақпарат ДНҚ (дезоксирибонуклейн қышқыл) молекулаларында шоғырланады, ал оны тасымалдау басқа (РНК) нуклейн қышқылының молекуласымен орналасады.

3. Ес түрлері.
Есте қалдыру және қайта жаңғарту үшін жұмаслатын әрекеттердің сипатына орай естің әр түрі келесі негізгі үш өлшемге сәйкес болуы шарт: 1) әрекеттегі басымдау болған психикалық белсенділіктің сипаты бойынша ес-қозғалысты, сезімдің, бейнелі және сөз-логикалы болып бөлінеді; 2) іс-әрекет мақсатына орай ес-ырықты және ырықсыз боуы мүмкін; 3) дүниелік іс-әрекеттегі рөлі мен орнына тәуелді жатталып, сақтау мерзімінің мөлшеріне байланысты-қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді және нақты қызметтік естер ажыратылады.
Қозғалысты ес-әрқилы қимыл-қозғалыстар мен олардың бірлікті жүйесін есте қалдырып, сақтап және қайта жаңғырту. Кейбір адамдарда осы ес түрі басқаларынан көрі басымдау келеді. Ондайлар, мысалы; музыкалы шығарманы дауыспен қайталай алмаса да, бимен көрсетуге шебер. Ал екінші біреулердің қозғалысты есі тіпті шабан. Бұл ес түрінің әрқандай еңбектің дағдыларын қалыптастыруда, балалардың жүру, жазу әрекеттерінің қалыпқа түсуінде және т.б. маңызы үлкен.
Сезімдік ес. Әдетте, қажеттеріміз бен қызығуларымыздың, қоршаған ортамен қатынасымыздың қаншалықты тиімді не зиянды, ұнамды не жағымсыз орындалып жатқанын көңіл-күйімізбен танытамыз. Оысдан, көңіл-күй есі адам өмірі мен іс-әрекетінде өте үлкен маңызға ие.
Бейнелі ес-елестерге, табиғат көріністеріне, сонымен бірге дыбыстар, дәмге негізделген жад іздер. Ол ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.