Жапония мемлекеті
Мазмұны .
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары ... ... ... ... ... 5
1.1 Жапонияның экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Жапонияның табиғат жағдайы және табиғат ресурстары ... ... ... ... ..7
1.3 Жапония өркендеуінің тарихи алғы шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. Жапония экономикасына жалпы сипаттама .
2.1 Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Жапония өнімдері ғаламдық эканомикада пайдалану ... ... ... ... ... ..16
2.3 Транспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3. Жапонияның ішкі айырмашылықтары мен сыртқы экономикалық
байланыстары .
3.1 Жапония және Ресей елдерінің арасындағы сыртқы сауданың
дамуындағы кейбір проблемалар немесе саяси жағдай ... ... ... ... ..21
3.2 Сыртқы эканомикалық байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3.3 Ішкі айырмашылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.4 Жапонияның экономикалық аудандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3.5 Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... .26
3.6 Мемлекеттің экономикалық жүйесі мен мемлекеттік бюджет .
Банк жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары ... ... ... ... ... 5
1.1 Жапонияның экономикалық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Жапонияның табиғат жағдайы және табиғат ресурстары ... ... ... ... ..7
1.3 Жапония өркендеуінің тарихи алғы шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. Жапония экономикасына жалпы сипаттама .
2.1 Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Жапония өнімдері ғаламдық эканомикада пайдалану ... ... ... ... ... ..16
2.3 Транспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3. Жапонияның ішкі айырмашылықтары мен сыртқы экономикалық
байланыстары .
3.1 Жапония және Ресей елдерінің арасындағы сыртқы сауданың
дамуындағы кейбір проблемалар немесе саяси жағдай ... ... ... ... ..21
3.2 Сыртқы эканомикалық байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3.3 Ішкі айырмашылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3.4 Жапонияның экономикалық аудандары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3.5 Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... .26
3.6 Мемлекеттің экономикалық жүйесі мен мемлекеттік бюджет .
Банк жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
Кіріспе
Жапония эканомикасының даму ерекшеліктері.
Жапония көптеген ірі және кіші аралдардан тұрады. Жапоия солтүстігінен батысқа, оңтүстігінен шығысқа 3,5 мың км қашықтықта созылып жатыр. Аралдардың жалпы ауданы 378 мың кв, км, ал олардың саны 3900 жетеді. Ең ірі аралдарына мыналар жатады: Хонсю, Хоккоидо, Кюсю және Сикоку.
Жапония мемлекеті 47 префектураға бөлінеді, қалалары мен ауылдық жерлерінің әрқайсысының өз үкіметі, басқарушысы бар. 1999 жылдың наурыз айында жүргізілген халық санағы бойынша 125, 86 млн адамға жетті. Жапония КНР Индия, США, Индонезия, Бразилия, Ресей және Пакистан мемлекеттерінен кейін тұрып 8 – ші орынды иеленді.
Жапония тұрғындарының 99 % жапондықтар құрайды.
1875 жылғы саннақ бойынша халқының саны 35,3 млн адам болса, ал 1975 саннақ бойынша 100 жылдың ішінде 111,9 млн – ға жетті. Тұрғындарының ¾ бөлігі қалада өмір сүреді. 8,5 млн тұығыны бар астанасы Токио қаласында халық тығыз орналасқан. Мұнда 1 кв. Км жерге 332 адамнан келеді. Жапония тұрғындарының ерлері мен әйелдерін салыстырғанда шамамен тең келген.
196 жылы әйелдер 50,99 % - тін құраса, ал ерлер 49,01 % - тін құрады. Жапония қоғамында ескі дәстүрлері жалғасып келуде. 1998 жылы 65 жастан жоғары адамдар саны 16,5 % -ке жетсе, ал 1997 жылға қарағанда 0,5 % - ке өсті. Сол кездің өзінде 15 жасқа дейінгі балалар саны 0,3 % - ке қысқартылды және дәл кәзіргі таңда 15 % құрайды. Негізгі тіліне келсек Жапон болып табылады. Негізгі ұстанатын діндері – буддизім және синтоизім. Ақша бірлігі – цена.
Жапония каниститутциялық манархия. Канститутциялық заңға сәйкес император мемлекет және халық бірлігінің символы болып табылады.
Жапония мемлекеттік биліктің жоғарғы органы және заң шығарушы орган - парламенттен тұрады. Парламент – екі палатадан тұрады. Жапония жан – жақты дамыған мемлекет. 2,4 % тұрғыны орналасқан, 0,3% жерінің ауданын, яғни экономикалық потенциялы дүние жүзінде АҚШ тан кейінгі 2 – ші орынды алады. 1999 жылы дүние жүзілік өндірісте 14,6 пр құраса, сонымен қатар ұлттық өнім 3,4 трлн доллар қаржыны қамтыды.
Жапония өндірістері, сот алқалары, автокөліктер, тракторлар, ЧПУ құралыс – саймандары, компютерлер, өндірілетін жұмыстары металдарды балқытуда, тұрмыстық электрондық апаратураларды жаңа үлгіде жасау барысында дүние жүзінде 1 – ші орынды алады.
Электро энергияны қолдануда, химиялық өндірісте, мыс және алюминиді балқытуда және мұнай өңдеу барысында дүние жүзі бойынша 2 – ші орынды алды.
Жапонияның экономикасы сырттан келетін таварларға тәуелді. 100% мақта, жүн , 99,9 % мыс рудалары , 99,8% мұнай, 99,7 % темір рудалары, 81,8 % тас көмір сырттан сатып алынады. Жапония халықаралық сауда бойынша АҚШ және Ресей Федератциялық мемілекетінен кейінгі 3 – ші орынды иеленді. 1999 жылы дүние жүзілік саудадан 6,3 % импорттық және 8,9 % әлемдік экспортта өз үлесін алады. Ең алдыңғы орында экспортқа шығатын 74,7 % машина және 7,8% металл өндіруде, ал импортқа 20,4 % жанармаи мемлекет 70 % өндіріспен өз өзін қамтамасыз етеді.
АҚШ, Австрия және Канада Жапонияның өндірістік таварларына көп сұраныс беруде. Теңіз тағамдарының көлемі бойынша жапония дүние жүзінде 1 – ші орында келеді. ( шамамен 12 млн тонна. )
Сонымен қатар Жапония дүние жүзінде ақша аиналымын алтын өлшемімен есептеуде бірінші орынды алады. 40 % әлемдік банктік активі үлес тиеді.
Әлемдік ірі банктердің құрамына бірінші ондықтың ішіне Жапонияның 6 банкь кіреді. Жапонияның тікели шетелдік инвиститциясының көлемі 311 млн доллар ( 1999 ж ) дүник жүзі инвистициясының 11,7% құрайды. Жапония күрделі және өзіндік жолдың нәтижесінде әлемдік экономикалық державаға қол жеткізді. Жапония глоболизатциялық процесті экономикалық өркендеу және адам өмірінің өсуі үшін пайдаланылады.
Жапония эканомикасының даму ерекшеліктері.
Жапония көптеген ірі және кіші аралдардан тұрады. Жапоия солтүстігінен батысқа, оңтүстігінен шығысқа 3,5 мың км қашықтықта созылып жатыр. Аралдардың жалпы ауданы 378 мың кв, км, ал олардың саны 3900 жетеді. Ең ірі аралдарына мыналар жатады: Хонсю, Хоккоидо, Кюсю және Сикоку.
Жапония мемлекеті 47 префектураға бөлінеді, қалалары мен ауылдық жерлерінің әрқайсысының өз үкіметі, басқарушысы бар. 1999 жылдың наурыз айында жүргізілген халық санағы бойынша 125, 86 млн адамға жетті. Жапония КНР Индия, США, Индонезия, Бразилия, Ресей және Пакистан мемлекеттерінен кейін тұрып 8 – ші орынды иеленді.
Жапония тұрғындарының 99 % жапондықтар құрайды.
1875 жылғы саннақ бойынша халқының саны 35,3 млн адам болса, ал 1975 саннақ бойынша 100 жылдың ішінде 111,9 млн – ға жетті. Тұрғындарының ¾ бөлігі қалада өмір сүреді. 8,5 млн тұығыны бар астанасы Токио қаласында халық тығыз орналасқан. Мұнда 1 кв. Км жерге 332 адамнан келеді. Жапония тұрғындарының ерлері мен әйелдерін салыстырғанда шамамен тең келген.
196 жылы әйелдер 50,99 % - тін құраса, ал ерлер 49,01 % - тін құрады. Жапония қоғамында ескі дәстүрлері жалғасып келуде. 1998 жылы 65 жастан жоғары адамдар саны 16,5 % -ке жетсе, ал 1997 жылға қарағанда 0,5 % - ке өсті. Сол кездің өзінде 15 жасқа дейінгі балалар саны 0,3 % - ке қысқартылды және дәл кәзіргі таңда 15 % құрайды. Негізгі тіліне келсек Жапон болып табылады. Негізгі ұстанатын діндері – буддизім және синтоизім. Ақша бірлігі – цена.
Жапония каниститутциялық манархия. Канститутциялық заңға сәйкес император мемлекет және халық бірлігінің символы болып табылады.
Жапония мемлекеттік биліктің жоғарғы органы және заң шығарушы орган - парламенттен тұрады. Парламент – екі палатадан тұрады. Жапония жан – жақты дамыған мемлекет. 2,4 % тұрғыны орналасқан, 0,3% жерінің ауданын, яғни экономикалық потенциялы дүние жүзінде АҚШ тан кейінгі 2 – ші орынды алады. 1999 жылы дүние жүзілік өндірісте 14,6 пр құраса, сонымен қатар ұлттық өнім 3,4 трлн доллар қаржыны қамтыды.
Жапония өндірістері, сот алқалары, автокөліктер, тракторлар, ЧПУ құралыс – саймандары, компютерлер, өндірілетін жұмыстары металдарды балқытуда, тұрмыстық электрондық апаратураларды жаңа үлгіде жасау барысында дүние жүзінде 1 – ші орынды алады.
Электро энергияны қолдануда, химиялық өндірісте, мыс және алюминиді балқытуда және мұнай өңдеу барысында дүние жүзі бойынша 2 – ші орынды алды.
Жапонияның экономикасы сырттан келетін таварларға тәуелді. 100% мақта, жүн , 99,9 % мыс рудалары , 99,8% мұнай, 99,7 % темір рудалары, 81,8 % тас көмір сырттан сатып алынады. Жапония халықаралық сауда бойынша АҚШ және Ресей Федератциялық мемілекетінен кейінгі 3 – ші орынды иеленді. 1999 жылы дүние жүзілік саудадан 6,3 % импорттық және 8,9 % әлемдік экспортта өз үлесін алады. Ең алдыңғы орында экспортқа шығатын 74,7 % машина және 7,8% металл өндіруде, ал импортқа 20,4 % жанармаи мемлекет 70 % өндіріспен өз өзін қамтамасыз етеді.
АҚШ, Австрия және Канада Жапонияның өндірістік таварларына көп сұраныс беруде. Теңіз тағамдарының көлемі бойынша жапония дүние жүзінде 1 – ші орында келеді. ( шамамен 12 млн тонна. )
Сонымен қатар Жапония дүние жүзінде ақша аиналымын алтын өлшемімен есептеуде бірінші орынды алады. 40 % әлемдік банктік активі үлес тиеді.
Әлемдік ірі банктердің құрамына бірінші ондықтың ішіне Жапонияның 6 банкь кіреді. Жапонияның тікели шетелдік инвиститциясының көлемі 311 млн доллар ( 1999 ж ) дүник жүзі инвистициясының 11,7% құрайды. Жапония күрделі және өзіндік жолдың нәтижесінде әлемдік экономикалық державаға қол жеткізді. Жапония глоболизатциялық процесті экономикалық өркендеу және адам өмірінің өсуі үшін пайдаланылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .
1. А.С Булатов ,учебник «Мировая экономика» , «Юристь» 2001г.
2. Журнал «Япония сегодня», www.japontoday.ru
3. М. Корнилов , «Япония ,южная Корея , Китай –особенности
мдернизации // Зарубежный опыт»2000г.
4. Междунородный журнал «Проблемы теории и практики управления» №
09 2000г.
5. Акио КАВАТО «Ответ Японии на «Глобализацию экономики»,www.
Japontoday.ru
6.Волский .В.В Социально экономическая география зарубежного мира.
Москва 1999.
7.Страни мира .
Справочник . Москва 2004г.
8. Дүние жүзінің георафиясының атласы.
Т..В . Власова
9. Географическая карта мира. 2 –часть.
10. Страны народа.
11. Қазақ совет энциклопедиясы. Москва 1973 г.
1. А.С Булатов ,учебник «Мировая экономика» , «Юристь» 2001г.
2. Журнал «Япония сегодня», www.japontoday.ru
3. М. Корнилов , «Япония ,южная Корея , Китай –особенности
мдернизации // Зарубежный опыт»2000г.
4. Междунородный журнал «Проблемы теории и практики управления» №
09 2000г.
5. Акио КАВАТО «Ответ Японии на «Глобализацию экономики»,www.
Japontoday.ru
6.Волский .В.В Социально экономическая география зарубежного мира.
Москва 1999.
7.Страни мира .
Справочник . Москва 2004г.
8. Дүние жүзінің георафиясының атласы.
Т..В . Власова
9. Географическая карта мира. 2 –часть.
10. Страны народа.
11. Қазақ совет энциклопедиясы. Москва 1973 г.
Мазмұны .
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары
... ... ... ... ... 5
1.1 Жапонияның экономикалық даму ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... .6
1.2 Жапонияның табиғат жағдайы және табиғат ресурстары
... ... ... ... ..7
1.3 Жапония өркендеуінің тарихи алғы шарттары
... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. Жапония экономикасына жалпы сипаттама .
2.1 Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы
... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Жапония өнімдері ғаламдық эканомикада
пайдалану ... ... ... ... ... ..16
2.3
Транспорты ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... 18
3. Жапонияның ішкі айырмашылықтары мен сыртқы экономикалық
байланыстары .
3.1 Жапония және Ресей елдерінің арасындағы сыртқы сауданың
дамуындағы кейбір проблемалар немесе саяси жағдай
... ... ... ... ..21
2. Сыртқы эканомикалық байланыстары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
3. Ішкі айырмашылықтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
25
4. Жапонияның экономикалық аудандары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
5. Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... .26
6. Мемлекеттің экономикалық жүйесі мен мемлекеттік бюджет .
Банк жүйесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Кіріспе
Жапония эканомикасының даму ерекшеліктері.
Жапония көптеген ірі және кіші аралдардан тұрады. Жапоия
солтүстігінен батысқа, оңтүстігінен шығысқа 3,5 мың км
қашықтықта созылып жатыр. Аралдардың жалпы ауданы 378 мың кв,
км, ал олардың саны 3900 жетеді. Ең ірі аралдарына
мыналар жатады: Хонсю, Хоккоидо, Кюсю және Сикоку.
Жапония мемлекеті 47 префектураға бөлінеді, қалалары мен
ауылдық жерлерінің әрқайсысының өз үкіметі, басқарушысы бар.
1999 жылдың наурыз айында жүргізілген халық санағы бойынша
125, 86 млн адамға жетті. Жапония КНР Индия, США, Индонезия,
Бразилия, Ресей және Пакистан мемлекеттерінен кейін тұрып 8 –
ші орынды иеленді.
Жапония тұрғындарының 99 % жапондықтар құрайды.
1875 жылғы саннақ бойынша халқының саны 35,3 млн адам
болса, ал 1975 саннақ бойынша 100 жылдың ішінде 111,9 млн – ға
жетті. Тұрғындарының ¾ бөлігі қалада өмір сүреді. 8,5 млн
тұығыны бар астанасы Токио қаласында халық тығыз орналасқан.
Мұнда 1 кв. Км жерге 332 адамнан келеді. Жапония
тұрғындарының ерлері мен әйелдерін салыстырғанда шамамен тең
келген.
196 жылы әйелдер 50,99 % - тін құраса, ал ерлер 49,01 % -
тін құрады. Жапония қоғамында ескі дәстүрлері жалғасып келуде.
1998 жылы 65 жастан жоғары адамдар саны 16,5 % -ке жетсе, ал
1997 жылға қарағанда 0,5 % - ке өсті. Сол кездің өзінде 15 жасқа
дейінгі балалар саны 0,3 % - ке қысқартылды және дәл кәзіргі таңда
15 % құрайды. Негізгі тіліне келсек Жапон болып табылады.
Негізгі ұстанатын діндері – буддизім және синтоизім. Ақша бірлігі –
цена.
Жапония каниститутциялық манархия. Канститутциялық заңға
сәйкес император мемлекет және халық бірлігінің символы болып
табылады.
Жапония мемлекеттік биліктің жоғарғы органы және заң шығарушы
орган - парламенттен тұрады. Парламент – екі палатадан тұрады.
Жапония жан – жақты дамыған мемлекет. 2,4 % тұрғыны орналасқан,
0,3% жерінің ауданын, яғни экономикалық потенциялы дүние
жүзінде АҚШ тан кейінгі 2 – ші орынды алады. 1999 жылы
дүние жүзілік өндірісте 14,6 пр құраса, сонымен қатар ұлттық
өнім 3,4 трлн доллар қаржыны қамтыды.
Жапония өндірістері, сот алқалары, автокөліктер, тракторлар,
ЧПУ құралыс – саймандары, компютерлер, өндірілетін жұмыстары
металдарды балқытуда, тұрмыстық электрондық апаратураларды жаңа
үлгіде жасау барысында дүние жүзінде 1 – ші орынды алады.
Электро энергияны қолдануда, химиялық өндірісте, мыс және
алюминиді балқытуда және мұнай өңдеу барысында дүние жүзі
бойынша 2 – ші орынды алды.
Жапонияның экономикасы сырттан келетін таварларға тәуелді.
100% мақта, жүн , 99,9 % мыс рудалары , 99,8% мұнай, 99,7 %
темір рудалары, 81,8 % тас көмір сырттан сатып алынады.
Жапония халықаралық сауда бойынша АҚШ және Ресей Федератциялық
мемілекетінен кейінгі 3 – ші орынды иеленді. 1999 жылы дүние
жүзілік саудадан 6,3 % импорттық және 8,9 % әлемдік экспортта
өз үлесін алады. Ең алдыңғы орында экспортқа шығатын 74,7 %
машина және 7,8% металл өндіруде, ал импортқа 20,4 %
жанармаи мемлекет 70 % өндіріспен өз өзін қамтамасыз етеді.
АҚШ, Австрия және Канада Жапонияның өндірістік таварларына
көп сұраныс беруде. Теңіз тағамдарының көлемі бойынша жапония
дүние жүзінде 1 – ші орында келеді. ( шамамен 12 млн тонна. )
Сонымен қатар Жапония дүние жүзінде ақша аиналымын алтын
өлшемімен есептеуде бірінші орынды алады. 40 % әлемдік банктік
активі үлес тиеді.
Әлемдік ірі банктердің құрамына бірінші ондықтың ішіне
Жапонияның 6 банкь кіреді. Жапонияның тікели шетелдік
инвиститциясының көлемі 311 млн доллар ( 1999 ж ) дүник жүзі
инвистициясының 11,7% құрайды. Жапония күрделі және өзіндік
жолдың нәтижесінде әлемдік экономикалық державаға қол жеткізді.
Жапония глоболизатциялық процесті экономикалық өркендеу және
адам өмірінің өсуі үшін пайдаланылады.
Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары.
Жапонияның орналасқан жағдайлары.
Ауданы – 372 мың км, халқы – 126 лн адам тұлады ( 1996ж ).
Жапония ( Ниппон ) – ірі мемлекет, сонымен қатар Танық мұхит батыс
бөлігіндегі 4 мың аралдардан құралған. Бұл територияның негізгі
бөлігі Жапония архипелагында орналасқан. Және де 4 ірі аралда
арналасқан олар: Хонсю ( 231 мың км ), Хоннайдо ( 79 мың км ) ,
Кюсю ( 42 мың км ), және Сикоку ( 19 мың км ).
Арал, Жапония құрамынан шығу, Азияның батыс бөлігіндегі
аоалдардың аудандары 3400 км құрайды, барлық бағыт бойынша
Оңтістік Шығыстан Солтүстік Батысқа қарай Жапония Батыс Қытай
материгінен бөлінеді, Жапон және Охот теңіздері, Жапон аралдары
Азия жағалауынан бөлінген. Батыстан және Оңтүстік Батыс Жапония
Тынық мұхит суын паидаланады. Оңтүстікте Жапон архипелагы Хосю
аралдарының арасында орналасқан, ал Сикоку және Кюсю ішкі Жапон
теңізінде орналасқан. ( Сэто – Найкай ) Аралдың негізгі териториясы
Шығыс Азиялық жағаға жақындығы, меридианда орналасуы релефінің
күрделілігі мен климаты, мемлекеттің жеке биліктеріндегі
географиялық табиғи жағдайдың қалыптасуы мемлекеттің тарихының және
Японияның дамуына әсер етті.
Алғашқы қоныстанған аудандар Солтүстік Кюсю аймақтары жатты.
Ары қарай қоныстану Солтүстік Шығысқа бет бұрды, бірте – бірте
жағалық жерлерге қоныстанды. Ұзақ уақыт бойы әлеуметтік – мәдени
және шаруашылықтың қалыптасуы Жапонияның Оңтүстік Батыс
аймақтарында жоғары дәрежеде дамыды. Ол Жапония ішкі аймағына
енетін еді.
VII ғасырда бұл жерде орталықтанған Жапония мемлекеті
қалыптасты, оның алғашқы астанасы Осок шығанағы аймақтарында
орналасты. VI – IX ғасырда Жапонияның дамуына сол кездегі олардың
көршілері Қытай және Кореямен қарым – қатынасы әсер етті, бұл
арқылы Жапонияға Қытайдан қытай мәдениетінің элементтері ( Қытай
жазуы, буддизм және канфутцишілдік, ғылыми білімдер, шаруашылық
құрлыс, тау істері тағы басқа ), енді.
Корея шығанағына енетін Солтүстік Кюсю және Оңтүстік – Батыс
Хонсю аймақтарының дамуына осы мемлекеттермен сауда және
экологиялық, шаруашылық байланыстары әсер етті.
Европейдтардың Жапонияны ашуы кеш қалыптасты – XVI ғасыр
арасында.
Жапонияның табиғаты оның географиялық орналасуы, таулы
ландшафтарда орналасуына таулы ландшафтарда орналасуына байланысты.
Мемлекеттің ¾ бөлігін таулы жерлер, әрбір ірі аралда таулы аймақ
немесе параллель таулы жүйелер бар. Техтоникалық әсерлерге
байланысты және эрозияарға байланысты бұр жерлер күрделенді.
Жапонияның таулары өте ірі ( орташа 600-1700 м , тең. Төмен.
Алғашқы қоныстанған аудандар Солтүстік Кюсю аймақтары жатты. Ары
қарай қоныстану солтүстік шығысқа бет бұрды, бірте- бірте жағалық
жерлерге қоныстанды. Ұзақ уақыт бойы әлеуметтік – мәдени және
шаруашылықтың қалыптасуы, Жапонияның Оңтүстік Батыс аймақтарында
жоғары дәрежеде дамыды. Ол Жапогияның ішкі аймағына енетін еді.
VII ғасырда бұл жерде Орталықтанған Жапония мемлекеті
қалыптасты, оның алғашқы астаналары Осак шығанағы аймақтарында
орналасты. VI – IX ғасырда Жапонияның дамуына сол кездегі олардың
көршілері Қытай және Кореямен қарым – қатынасы әсер етті, бұл
арқылы Жапонияға Қытайдан Қытай мәдениетінің элементтері ( Қытай
жазуы, буддизм және конфуцишілдік, ғылыми білімдер шаруашылық, құрылыс,
тау істері т.б.) енді.
Корея шығанағына енетін Солтүстік Кюсю және оңтүстік – батыс Хонсю
аймақтарының дамуына осы мемлекеттермен сауда және экономикалық,
шаруашылық байланыстары әсер етті.
Жапонияның климаттық жағдайы халықтардың өмір сүруіне және де
нгіншілік шаруашылығына қолайлы болып табылады. Хоккайдо және
Солтүстік Кюсю өлі климаттық зона жағдайына тән, оңтүстік бөлігі
Хонсю, Кюсю, Сикоку – субтропиктік , Рюкю аралы – тропикалық климаттық
белдеуде жатыр. Жапония материгіне атмосфералық муссондық
циркуляциясы тән. Материктің жазы жаңбырлы, ал қысы суық, қатты
болып келеді. Жапонияның орталығында таулар орналасқан. Мұнда қыстың
суық ауа массасы материктің батыс жағалауына қатты әсер етеді.
Субтропикалық және тропиктік климаттық жағдайдағы Оңтүстік
аудандарында әсіресе ауыл шаруашылықтарына өте қолайлы болып келеді.
Кейде мұнда жылына 2 рет өнім алып отырған.
Шығыс Жапонияның климатына өз әсерін тигізетін Куросионың жылы
ағыстары, солтүстік- батыс жағалауларында Оясио суық ағысы ағып
өтеді. Жапония өзендері көп салалары, бірақ халыққа пайдасы аз.
Солардың ішінде ең ірісі Синано, оның ұзындығы 367 км. Өзендердің
көпшілік бөлігі таулы толқынды өзендерге жатады, шаруашылыққа
жарамсыз, бірақ гидроэнергия және ирригация үшін суы өте қажет.
Гидроэнергиялық потенциялды қолдану орталықтанған таулы аудан
Хонсюда ерекшеленеді. Сонымен қатар Жапонияда көптеген көлдер ірі
сулы аймақтарда болады. Шамамен елдің территориясының 23 бөлігін
орман алып жатыр. Мұнда ағаш өңдейтін жәен де кесетін базалары
болған.
Тарихи ұзақ кезең барысында Жапония дамыды, мәдениет саласын
игеру барысында тек ғана көрші Корея және Қытай елдерімен
байланыста болды. ХV – XVI ғасырларда Жапонияға Партугальдық және
Испандық миссионкрлер жетіп келді, ( солардың арасында елде
христиндықтың елге бірінші әсер етуінен және шығыс еуропалық
өркениетті )
Шығыс Еуропалық өркегниетті елдің арқасында елге бірінші рет
христиан діні әсер етті. ХІІ ғасырдың басында елде Токугава
сегунаты өз үстемдігін орнатты. XVI ғасырды басып Жапон ең алғаш
рет Еуропа мемлекетімен байланыс жасады. 1542 жыл Кюсю аралының
оңтүстік жағасында ең алғаш Партугальдықтар пайда болды. XVI
5асырды4 80 жылдарында Кюсю аралында 100 000 аса христиандар
болды. XVII ғ басында Жапонияда ағылшын және Галланд көпестері
өздерінің қызметін жүргізе бастады.
XVI ғ соң XVII ғ басында Жапонияны біріктіру үшін қажетті
саяси және экономикалық алғашарттар қаралды. Ол кезде өндіргіш
күштер дамыды, сауда кеңейді, христиандық Жапонияда басқа елдерден
соның ішінде Галландия және Қытаймен сауда – саттық жасауға
толығымен тиым салды. Жапонияда оқшаулану саясаты 200 жылға жуық
уақытқа созылды. Жапонияда шамамен 150 жыл өзіндік оқшаулану
саясаты аяқталды, сонымен бірге қайтадан Америка, Ресей, Англия,
Франция және басқа елдерге есігі айқара ашылды. Дәл сол
кезінде Азияда отарлау саясаты күйретілді. Жапонияның отарлау
саясатынан қашу барысында тең құқылы емес келісім шартты бұзды.
Елде ашық есік саясаты кезінде басқа мемлекеттермен қорытынды
шығарды және Европа және Америка елдерімен бір қатарда тұрды.
Мэйдзи үкіметі Жапония саясатын бай ел, күшті армия деп
арындатты.
Жапония Европа және Америка елдерінен заң қорғау құқықтарын
және ғылыми білімдерін техналогиясын тез арада қабылдап, оны
өнеркәсіпті жан – жақты және қарулы күштерін нығайта түсті. Мэйдзи
үкіметі осыларды игеріп үлгерді. Қытай және Ресей елдерімен
соғыстағы жеңістен кейін Жапонияда ұлттық және мелитарлық
саясаты күшке енді. Жапония өзі әлемдік империялистік державияға
қарсы тұрды. Сонымен қатар Корея және Қытай елдерін отарлау
саясатының барысында 2 – ші дүние жүзілік соғысқа қатысты. Жапония
оңтүстік – батысы Азия територриясын басып алу нәтижесінде Азия
халықтарына өте үлкен қиыншылықтар туғызды және адамдардың өліміне
алып келді. Жапонияның өзі осы кезде 3 млн адамынан айрылды, ал
Жапонияның Хирасима және Нагасаки қалаларында дүние жүзінде 1 – ші
рет атом бомбасы жарылды. Осыдан кейін барлық ел өздерін күлге
айналғандай сезілді. Соғыста жеңілгеннен кейін Жапон өзінің 2000
жылдың тарихында 1 рет одақтық держава бөлініп қалды. Ал бұл
Жапон халықтарына күтпеген жағдай болды.
Екі жақты қатынас нәтижесінде Ресейге де өз зардаптарын
тигізді, 100 жыл бойы 2 ел импералистік бәсекелесте болды.
Соғыста барлық қиыншылықты басынан кешірген Жапония әлемге тән
емес констутциялық ұқсас заңдарды қабылдады. Соғысты болдырмауды
ұлттық саясатпен ұштастырды. Олар кішкене болсын өз
қауіпсіздіктерін сақтау барысында Жапон американдық келісім шартқа
арқа сүйеді. Олар ремиметарлық жолды сенімді түрде қаламай, елді
қайта қалыптастыру және экономикалық дамуына жол ашты.
1945 ж соғыстың аяқталуы кезінде елдің төрттік ұлттық байлығы
жойылды. Өндірісі 1935 жылғы деңгейдегідей болып құлдырады.
Басқыншылық күштері американ басшылығымен жүрді, осының нәтижесінде
қаржы өнеркәсібіне алиграхиялық тобы либеральдық жұмысшылардың
қозғалысын және басқа да демократиялық өзгертулерге әкеліп соқты.
Дәл осы бағытпен Жапонияда қоғамдық реформаларының өзгерістері
болды, демократияның негізгі принципі американдық болды. Білім
алу міндетті түрде 6 жылдан 9 жылға дейін созылды. Осы істердің
барлығы елдің жан – жақты дамуына өз әсерін тигізді.
Сонымен қатар, ол соғыстан кейінгі экономиканың тез өсуіне
мүмкіндігінше ықпал жасалды. АҚШ – тың шексіз көмегінің арқасында
технологияның дамуына сондай – ақ 50 – 60 жылдары саудаға үлкен үлес
қосты. Жапония экономикасыныңтез өсуіне қол жеткізді. Сонымен қатар
сұрапыл суық соғыс Жапонияның еркін экономикасының сапалы ,
бағалы болуы қайта туды.1960 жылы Жапония көздеген мақсатына ұлттық
кірісте екі есе ал, 1964жылы Токиода болған олимпиядалық ойын
жеңістері Жапонияда нағыз экономикалық серпіліс туғызды. Жапония сол
кезеңде әлемдік банктен несие алып, бастапқыда, Синкансэн темір
жолының құрылысына және автомобиль жолдарының тармақтарына жұмсалды.
1960-70 жылдар аралығында экономикалық өсу орташа көрсеткіштен жоғары
жылына 10% құрады. Жапония экономикасы 1973 жылы мұнай өндірісінде
үлкен дағдарысқа душар болды. 1974 жылы мұнайдың бағасы соғыстан
кейін 1-ші рет 0,2%- ке төмендеді. Экономиканың қатал саясатының
арқасында Жапония экономикасының құрылысы мұнай өндірісінің
дағдарысынан сияқты, сондай –ақ бәсекелеске түсетін деңгейге дейін
жетті.Оған бір мысал: әлемдік саудаға жанар – жағар май аз
қолданылатын жеңіл автокөліктер Жапонияның қазіргі таңдағы қуаттылығы
өте күшті автокөліктер өндірісінің негізін қалады. Бірінші мұнай
дағдарысынан кейін 10 жылының ішіндегі Жапония экономикасы бір
жылдың ішінде орташа есеппен 3,7%- ке өсті. 1985 жылы Плаза қонақ
үйі ақша құндылығының көтерілуіне өз әсерін тигізді. Осының
нәтижесінде ішкі өндірістің өзіндік құны да өсті, соның ізімен
Жапонияның экспорттық өнімінің бағасы да көтерілді. Жапониялық
компаниялар өндірістік базасы Азия елдеріне тасымалдана бастады және
Азия елдеріне ірі көлемді қаржы салымын салды. Сонымен қатар
Жапония жоғары технология өндіретін ел болып қалыптасты.
Жапония өзінің қаржысын Азия елдеріне тарату арқылы өз
қорында үлкен табыстарға жетті. Жапония осындай жолдармен әлемдік
экономикалық державаға жетті, соңғы жүз жыл ішінде феодальды -
социольды экономикалық жүйеден сауда экономикасына дейін қол
жеткізді. 1950 жылы Жапонияның экономикасының 1%-ін әлемдік ВНП
өндіретін ( ВНП - внешний нефтонной промышленность ) ұлттық
өндіретін өндіріс Жапония – 17% , ал АҚШ - 26% құрайды . Жапонияның
алтынмен сақталатын ақша қорында 200 млрд долларға жеткен және
әлемдік деңгейде 4 жыл көлемінде жоғары көрсеткішті көрсетеді.
Жапонияның ақша қорындағы қаржыны адам басына шаққанда әр адамға
шамамен 10 трлн долларға жетеді.
Жапония жыл сайын басқа елдердің үкімет орындарына көмек
ретінде 11млрд доллар қаржы жібереді. Жапония бірнеше жылдардан
бері экономикалық жағынан дамып келе жатқан басқа елдерге ақшалай
несие беріп әлемдік қор болып табылады.
Жапонияның эканомикасына жалпы сипаттама.
Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы.
Эканомиканың жоғары өсу кезеңінде 60 жылы Жапония энергетикасына
сұраныс болып, ол жылу импортына деген сұранысты қамтыды. Соның
ішінде негізгісі мұнай және мұнай өнімдеріболып табылды. 70 жылдың
ортасындағы жылу дағдарысы басқа энергия көздерінің үлестеріне өз
әсерін тигізді. 1994 жылы мұнай импорты 232 млн тоннаны құрап,
жеке өзі 0,7 млн тонно жетістікке жетті.
Уаұыт өте келе энергия балансының үлесі жойылып, кәзіргі
уақытта 10% құрады, және де пайдаланатын энергиядан табиғи газ
өз үлесін алады. Негізгі импорт көздерінің негізгі бөлігінің 9,5%
гидро энергия береді, 9% атом энергиясы: соңғы үш түрдің үлесі
және энергия қоры уақыт өте келе өсті. Электроэнергия 1994 жылы
964 млн квт құраса, соның ішінде 60% ТЭС берді. Олардың негізі
ірі үлесі қысқартылды. Атомдық элетроэнергетика көздері және
гидроэнергетикалық даму негізгі орында тұрды.
1995 жылы Жапонияда 41 мың МВ энергия күші бар 52 атом
бомбасы жасалды. Жапондық ГЭС сырттағы таулы толқынды өзенінде
өндіріледі. Олардың негізгі аудандары орталық Хонсю тауы болып
табылды. Сол жерден ірі таулы жағаларға энергия көздері беріледі..
Жапониялық өңдеу өнеркәсіптері соғыстан кейінгі кезеңде өзінің
дамуы жағдайында көптеген өзгерістерге ұшырады. Соның ішінде
өнімдерінің көлемі ұлғайды, Жапониямен бәсекелеске дамыған
елдердің ішінде тек АҚШ – ғана түсе алады. Өнеркәсіп құрамының
құрлысы жеңіл өнеркәсіптің дамуы жәен соның ішінде тоқыма
Негізгі өнеркәсіп өнімдері
Өлшемі. 1950 1967 1968 1969 1970 1971
Электр энергиясы Млрд 65,2* 244,9 273,3 316,3 359,5
квт.сағ
Тас көмір млн.т 38,5 47,5 46,6 43,6 39,7
Шойын - 2,2 40,1 46,4 58,1 68,0
Болат - 4,8 62,2 66,9 82,2 93,3
Қара металдар - 3,6 49,4 53,8 - 71,8
прокаты
Мыс Мың .т 85 470 548 629 705
Алюминий - 24,8 379 478 565 728
Метал өңдеу Мың дана 4,1 153,9 184,6 231,4 256,7
станоктары
Телевизор Млн. 7,0 9,0 12,1 12,5 12,2
Радиоқабылдағыш Млн 0,3 18,2 30,2 34,1 32,6 28,1
Кеме Млн.бруто
0,2 8,0 8,2 9,0 12,9 -
Жеңіл автомабиль Рер.т 1,6 1376 2056 2611 3179 3718
Жеңіл автомабилі мың 35,6 1743 1991 2022 2064 2058
Аммоний сульфаты -
Мақта маталары 1502 2710 2715 2566 2419 -
Жүн маталар мың .т 1305 2825 2744 2779 2616 -
Жібек млн.т2 66 377 386 434 426 -
Жасанды жібек және- - 177 182 179 192 -
штапель маталар -
Синтетикалық мата.
Қағаз - 1624 1619 1650 1545 -
Картон -
Цемент 50* 1709 1893 2397 2746 -
- - 5059 5489 6147 7135 -
мың.т - 3985 4468 5162 5838 -
- 4,5 42,5 47,7 51,4 57,2 -
млн.т
Жапонияның көптен әйгілі өнеркәсіп салаларының бірі –кеме жасау ;
бүкіл капиталистік елдерде жасалатын кемелердің 48,3% -і осындашығарылады
. Жапонияда кемелердің 45 –і , халықтар .кеме жасау корпарацяларының
құрамына кіретін 10-нан астам ірі компаниялардың (мицубиси дзюге,
Исикавадзима , Харима дхюоге , Мицуи Дзоцэн, Кавасаки дзюкоге
,т.б) кәсіп орындарында шығарылады . кемелердің 23-і экспортқа сатылады.
Автомабиль жасаудан Жапония 2-орында және Жапония автомобильін көп елдер
сатып алады. Жапонияның химиялық өнеркәсібі, әсіресе мұнай химиясы өте
күшті дамыған , синтезді каучук және талшық жақсы дамыған.
өнеркәсібінде, өнеркәсіптер соғысқа децінгі жылдары кәзіргі заман
талабына сай көптеген салаларға бөлінді. Машина жасау комплекстері
де салаларға бөлінді. Өндірілетін өнімнің сапа жағынан келетін
болсақ; Жапония әлемде алдыңғы орында тұрады. Товарлардың қиын
түрлері бойынша басқа елдерден төменгі қатарларда болады. Бәрінен
бұрын АҚШ ( авиахосмостық техника, мықты радиоэлектроника,
атомдық энергетиканың құрамды бөліктері т. б. ) тұрады. Жапонияның
өзіндік өнеркәсіп құрылымдары, соғыстарда айрылғандарды кейін ірі
көп салаларға бөлінген консеріндері қай қалпына келтірілді.
Мицубиси Фудзи, Сумитомо сияқты қаржы өнеркәсіптерінің табында
көптеген сұранысқа ие болды.
Бірде осы Жапониялық өнеркәсіптерде кішкентай фирмаларды көп
түрлері сақталған машина жасау көмплекстеррінің салаларында қазігі
уақытта өндірістік өнімнің 44% құрайды, ал 17% - радиоэлектрондық
және электро техникалық өнеркәсіп, транспорттық машина жасау 14,5 %
- ін ал 10,6 %- ін барлық машина жасау құрады және басқа да
салаларында металургиялық өнеркәсіптер ( қара және түсті ) 7,8%
құрады, ал 7,1% - химиялық және азық – түлік өнімдерін қамтыды.
Мұнда өндірілетін өнімнің көп бөлігі Тынық мұхитыннда және Тынық
мұхит жағалауында өндіріледі. Көптеген салықтарға қарағанда Жапония
териториясының 13% құрайтын аудандардан 80% жоғары өнеркәсіп
өнімдері алды. соңғы он жылдың ішінде мемлекетте өнеркәсіп
орындарын басқа жерлерге ауыстыру мәселелерін қарастыруда.
Барлық шикізат өндіру жұмыстарында және энергия, еңбек
салаларында бірінші серпіліс соғыстан кейінгі өнеркәсіп
дамуында тоқырау және құлдырау болды. Жұмыс орындарының қысқаруы,
өндіріс орындарының басқа жақа орын ауыстыруы, металургиялық,
химиялық, мұнай өңдеу салалары, өнеркәсіп құрлыс материялдарының
ұқсас түрлері қағаз және жеңіл өнеркәсіптері болды.
Бұл комплекстің негізгі саласы, негізінен өндірістік және
экспорттық потенциялы бойынша өзінің жоғары деңгейін сақтаған қара
металургия болып табылады. Жапонияның металургиялық заводы және
соғыс жылдарынан кейінгі техналогия 70 жылдың ортасындағы
дағдарыстан көп зиян шекті. Осыдан кейін Жапония өндіріс
орындарында көптеген таза эканомикалық өндірістер құрылды. Кәзіргі
уақытта өндіріс көлемі жылына 100 млн тоннаны құрайды. Ал шойын
жылына 75 млн тоннаны құрайды. Экспорт салалары 24% ке ұлғайды.
Жапония әлемдік саудада қара металымен 23 – ті құрайды. Жапония
барлық салалары бойынша бірнеше жүздіктерге кіреді. Соның ішінде
усаки және Токио қалаларының жанында орналасқан металургия заводы
бар. Ол орталық металды көп қажет ететін жерлерді қамтамасыз
етеді. Ең ежелгі метал өндіретін аудан Жапонияның Солтүстігінде
Кюсю ауданында орналасқан. Хоккайдо аралында Муроран
камбинаты орналасқан сонымен қатар соғыстан алдын мұнда темір
өндіру орындары қалыптасқан.
Хонсю жаға жайында Оңтүстік Батыста Фуккуяма камбинаты
орналасқан ол тек Жапонияға ғана емес сонымен қатар дүние жүзіне
белгілі. Сонымен қатар мұнда төрт ( Мидзусиме, Кавансоки,
Касыми, Кимицу ) ірі комбинатциялар бар. Олардың әрқайсысының
қуаттылығы 100 млн тоннадан жоғары болып табылады. Жапонияның қара
металургиясы іс жүзінде шикізат және жылу жүйесінің барлығы жұмыс
істеуде.
Ауылдық жерде 15 млн халық тұрады. Ол Жапон халқының 15%
құрайды. Ауылшаруаның негізгі табыс көзі болып табылды 4,1 млн
адам және 6,5%. Ауыл шаруашылығы өнімдері 2% құрайды. Ішкі
өндірілетін өнім саласының үлесі мен жұмысшылар үлесі қысқарады.
Жерді өңдеуге 14% териториясы кетеді. Жапон ауыл шаруашылығында
ұсақ жерді пайдаланушы фермер шаруашылығының 70% өз қарамағындағы
жерлері 1 га аспайды. Шаруашылықтың басым бөлігі – ұсақ товарлар,
олардың ¾ негізгі табыс көзін ауыл шаруашылығы болып табылмайтын
жұмыстардан алады.
Коорператив ауыл шаруашылығы фирмалары қалаға жақын маңдағы мал
шаруашылығы бұларға кірмейді. Жапон азық – түлікпен 100% күрішпен
қамтамасыз етеді. 60-95 % ет, көкөніс өнімдерін өндіріп азық
түлікпен қамтамасыз ету бағытын ұстанады. Ал керісінше жем – шөп
өнімдері мен техникалық дақылдар шет елдерден әкелінді. Товар
құрлымымен ауыл шаруашылығының орналасуы ерекшеліктерін анықтайды,
біріншіден қала маңында агромератциялардың шоғырлануы, екіншіден
өнімнің белгілі бір түрін өндіруге мамандандырылған ауыл
шаруашылық тармақтарының болуы.
• Біріншіге – кіретін құс және шошқа фирмалары, егістік Олар
Жапонияның ірі жазықтарында орналасқан.
• Екіншіге - бұл Хонсюдың Солтүстік Батысында орналасқан Этига
жазығындағы күріш өсіру , Хоккайдодағы – сүт, ет өндіру үшін мал
шаруашылығының жайылымдары Кюсю мен Сикокудағы субтропиктік жер
өңдеу, орталығы Хонсюдың ішкі алқаптарындағы жібек өндірісі
және т.б. Жапондықтар өмірі үшін балық және теңіз өнімдерін
қолданудың маңызы зор.
Қазіргі кезде теңіз байлығын өндіру 6-7 млн тонна теңіз
өнімдерін өндіреді. Жапонияның үлкен балық аулау флоты бар. Әлемдік
мұхиттың барлық аудандарында балық аулаумен шұғылданады.
Хоккайдо мен Солтүстік Хонсю арасында балық ауланатын
сулардың 13 осы жерден табылады. Теңіз жағасындағы су қоймалары
мен тұщы су қоймаларында балық аулау едәуір дәрежеде.
Жапония өнімдерін ғаламдық экономикада пайдалану.
Қазіргі заман даму ерекшелігі бұл - ғалымдық экономика және
халқаралық ішкі қатнастары дамыды. Ішкі сауда жүйесі және сауда
инвестициясы, қатнас дамуы, информация, транспорт біздің әлемімізде
өте тығыз болды. Эканомикалық, военный, қауіпсіздік қамтамасы және
көптеген басқа облыстарда субьектісіне қатынасының дамуы.
Мысалы: сыртқы сауданың үлесі және ішкі өнімнің барлық
көлемінің тез көтерілуі. Дүние жүзілік өндірістер: 1970 жылы
шамамен 18% құрады, ал 1980 жылы – 3 2%, 1995 жылы шамамен 40%
құрады.
Ғаламдық және өзара тәуелділік бір жағынан адам өмірі
деңгейінің өсуі, ал екінші жағынан бәсекелестің көтерілуіне,
халқаралық шекарасымен белгілі.
Жапония ғалымдық процессті жақсы пайдаланды. 1985 жылы басып
Жапония шекарасының өсуінде Жапония өзінің өндірістерін азияға және
басқа елдерге аударады. Осындай әрекетпен Оңтүстік Батыс Азия
елдерінің эканомикалық дамуына көмектесті. Және Жапония ішкі
эканомикасының нәтижесін көтерді. Кейде осы барлық ғаламдық
проблемалар бір сапаға біріктірілді: барлық планеталар оған ықпал
етеді де айтады, немесе үлкендігі жетерлі територия және олар
шешіміне халқаралық серіктестік керек. Ұлттық шекараның шеңберінен
шықты. Осы проблемаларға жер климатының жылылығы және басқа
экалогиялық проблемалар, СПИД және жаңа эпидемиялық аурулар
наркотиктер, халқаралық қылмыс, терроризім, ядролық сақтандыру және
басқалар Суық соғыстың ақталуынан кейін елде ұлттық білімнің
көтерілгенін атап айтуға болады. Халқаралық қоғамда үлкен күшке
ие және ұлттық факторға әсер етеді. Бір жағынан елде ұлттық
өркендеу жай ұлтшылдықтан басталатын жайлар кездеседі.
Ал 2 – ші жағынан бұрынғы Югословия және бұрынғы СССР – дің
үлгісін көрсетсе, көп ұлтты мемлекетте барлық белгілі идеялар
жоғалуда. Құрама халық және ұлттық сананың әлсіреуіне және
мемлекеттің бұзылуына алып келді.
Ғалымдық проблемалардың көтерілуінің нәтижесінде және де ұлттық
сананы региондарының қатарының өсуі мемлекеттің рөлінің
төмендеуіне алып келеді. Егер ертеде бұл рөль және білім
абсальютті және жоғары көлемді болғанда, қазір олар адам өміріне
тікелей байланысты болуда. Бұған ең оңай мысал: рөлдердің ауысуы
және мемлекеттің көрсеткіштер Европа интеграциясының шығаруы мен
көрсетілді. Шығыстықтардың айтуы бойынша Жапонияның барлық
сеттері жабық, және ғаламдық экономиканы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары
... ... ... ... ... 5
1.1 Жапонияның экономикалық даму ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... .6
1.2 Жапонияның табиғат жағдайы және табиғат ресурстары
... ... ... ... ..7
1.3 Жапония өркендеуінің тарихи алғы шарттары
... ... ... ... ... ... ... ... .8
2. Жапония экономикасына жалпы сипаттама .
2.1 Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы
... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Жапония өнімдері ғаламдық эканомикада
пайдалану ... ... ... ... ... ..16
2.3
Транспорты ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... 18
3. Жапонияның ішкі айырмашылықтары мен сыртқы экономикалық
байланыстары .
3.1 Жапония және Ресей елдерінің арасындағы сыртқы сауданың
дамуындағы кейбір проблемалар немесе саяси жағдай
... ... ... ... ..21
2. Сыртқы эканомикалық байланыстары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
3. Ішкі айырмашылықтары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
25
4. Жапонияның экономикалық аудандары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
5. Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... .26
6. Мемлекеттің экономикалық жүйесі мен мемлекеттік бюджет .
Банк жүйесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Кіріспе
Жапония эканомикасының даму ерекшеліктері.
Жапония көптеген ірі және кіші аралдардан тұрады. Жапоия
солтүстігінен батысқа, оңтүстігінен шығысқа 3,5 мың км
қашықтықта созылып жатыр. Аралдардың жалпы ауданы 378 мың кв,
км, ал олардың саны 3900 жетеді. Ең ірі аралдарына
мыналар жатады: Хонсю, Хоккоидо, Кюсю және Сикоку.
Жапония мемлекеті 47 префектураға бөлінеді, қалалары мен
ауылдық жерлерінің әрқайсысының өз үкіметі, басқарушысы бар.
1999 жылдың наурыз айында жүргізілген халық санағы бойынша
125, 86 млн адамға жетті. Жапония КНР Индия, США, Индонезия,
Бразилия, Ресей және Пакистан мемлекеттерінен кейін тұрып 8 –
ші орынды иеленді.
Жапония тұрғындарының 99 % жапондықтар құрайды.
1875 жылғы саннақ бойынша халқының саны 35,3 млн адам
болса, ал 1975 саннақ бойынша 100 жылдың ішінде 111,9 млн – ға
жетті. Тұрғындарының ¾ бөлігі қалада өмір сүреді. 8,5 млн
тұығыны бар астанасы Токио қаласында халық тығыз орналасқан.
Мұнда 1 кв. Км жерге 332 адамнан келеді. Жапония
тұрғындарының ерлері мен әйелдерін салыстырғанда шамамен тең
келген.
196 жылы әйелдер 50,99 % - тін құраса, ал ерлер 49,01 % -
тін құрады. Жапония қоғамында ескі дәстүрлері жалғасып келуде.
1998 жылы 65 жастан жоғары адамдар саны 16,5 % -ке жетсе, ал
1997 жылға қарағанда 0,5 % - ке өсті. Сол кездің өзінде 15 жасқа
дейінгі балалар саны 0,3 % - ке қысқартылды және дәл кәзіргі таңда
15 % құрайды. Негізгі тіліне келсек Жапон болып табылады.
Негізгі ұстанатын діндері – буддизім және синтоизім. Ақша бірлігі –
цена.
Жапония каниститутциялық манархия. Канститутциялық заңға
сәйкес император мемлекет және халық бірлігінің символы болып
табылады.
Жапония мемлекеттік биліктің жоғарғы органы және заң шығарушы
орган - парламенттен тұрады. Парламент – екі палатадан тұрады.
Жапония жан – жақты дамыған мемлекет. 2,4 % тұрғыны орналасқан,
0,3% жерінің ауданын, яғни экономикалық потенциялы дүние
жүзінде АҚШ тан кейінгі 2 – ші орынды алады. 1999 жылы
дүние жүзілік өндірісте 14,6 пр құраса, сонымен қатар ұлттық
өнім 3,4 трлн доллар қаржыны қамтыды.
Жапония өндірістері, сот алқалары, автокөліктер, тракторлар,
ЧПУ құралыс – саймандары, компютерлер, өндірілетін жұмыстары
металдарды балқытуда, тұрмыстық электрондық апаратураларды жаңа
үлгіде жасау барысында дүние жүзінде 1 – ші орынды алады.
Электро энергияны қолдануда, химиялық өндірісте, мыс және
алюминиді балқытуда және мұнай өңдеу барысында дүние жүзі
бойынша 2 – ші орынды алды.
Жапонияның экономикасы сырттан келетін таварларға тәуелді.
100% мақта, жүн , 99,9 % мыс рудалары , 99,8% мұнай, 99,7 %
темір рудалары, 81,8 % тас көмір сырттан сатып алынады.
Жапония халықаралық сауда бойынша АҚШ және Ресей Федератциялық
мемілекетінен кейінгі 3 – ші орынды иеленді. 1999 жылы дүние
жүзілік саудадан 6,3 % импорттық және 8,9 % әлемдік экспортта
өз үлесін алады. Ең алдыңғы орында экспортқа шығатын 74,7 %
машина және 7,8% металл өндіруде, ал импортқа 20,4 %
жанармаи мемлекет 70 % өндіріспен өз өзін қамтамасыз етеді.
АҚШ, Австрия және Канада Жапонияның өндірістік таварларына
көп сұраныс беруде. Теңіз тағамдарының көлемі бойынша жапония
дүние жүзінде 1 – ші орында келеді. ( шамамен 12 млн тонна. )
Сонымен қатар Жапония дүние жүзінде ақша аиналымын алтын
өлшемімен есептеуде бірінші орынды алады. 40 % әлемдік банктік
активі үлес тиеді.
Әлемдік ірі банктердің құрамына бірінші ондықтың ішіне
Жапонияның 6 банкь кіреді. Жапонияның тікели шетелдік
инвиститциясының көлемі 311 млн доллар ( 1999 ж ) дүник жүзі
инвистициясының 11,7% құрайды. Жапония күрделі және өзіндік
жолдың нәтижесінде әлемдік экономикалық державаға қол жеткізді.
Жапония глоболизатциялық процесті экономикалық өркендеу және
адам өмірінің өсуі үшін пайдаланылады.
Жапонияның табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары.
Жапонияның орналасқан жағдайлары.
Ауданы – 372 мың км, халқы – 126 лн адам тұлады ( 1996ж ).
Жапония ( Ниппон ) – ірі мемлекет, сонымен қатар Танық мұхит батыс
бөлігіндегі 4 мың аралдардан құралған. Бұл територияның негізгі
бөлігі Жапония архипелагында орналасқан. Және де 4 ірі аралда
арналасқан олар: Хонсю ( 231 мың км ), Хоннайдо ( 79 мың км ) ,
Кюсю ( 42 мың км ), және Сикоку ( 19 мың км ).
Арал, Жапония құрамынан шығу, Азияның батыс бөлігіндегі
аоалдардың аудандары 3400 км құрайды, барлық бағыт бойынша
Оңтістік Шығыстан Солтүстік Батысқа қарай Жапония Батыс Қытай
материгінен бөлінеді, Жапон және Охот теңіздері, Жапон аралдары
Азия жағалауынан бөлінген. Батыстан және Оңтүстік Батыс Жапония
Тынық мұхит суын паидаланады. Оңтүстікте Жапон архипелагы Хосю
аралдарының арасында орналасқан, ал Сикоку және Кюсю ішкі Жапон
теңізінде орналасқан. ( Сэто – Найкай ) Аралдың негізгі териториясы
Шығыс Азиялық жағаға жақындығы, меридианда орналасуы релефінің
күрделілігі мен климаты, мемлекеттің жеке биліктеріндегі
географиялық табиғи жағдайдың қалыптасуы мемлекеттің тарихының және
Японияның дамуына әсер етті.
Алғашқы қоныстанған аудандар Солтүстік Кюсю аймақтары жатты.
Ары қарай қоныстану Солтүстік Шығысқа бет бұрды, бірте – бірте
жағалық жерлерге қоныстанды. Ұзақ уақыт бойы әлеуметтік – мәдени
және шаруашылықтың қалыптасуы Жапонияның Оңтүстік Батыс
аймақтарында жоғары дәрежеде дамыды. Ол Жапония ішкі аймағына
енетін еді.
VII ғасырда бұл жерде орталықтанған Жапония мемлекеті
қалыптасты, оның алғашқы астанасы Осок шығанағы аймақтарында
орналасты. VI – IX ғасырда Жапонияның дамуына сол кездегі олардың
көршілері Қытай және Кореямен қарым – қатынасы әсер етті, бұл
арқылы Жапонияға Қытайдан қытай мәдениетінің элементтері ( Қытай
жазуы, буддизм және канфутцишілдік, ғылыми білімдер, шаруашылық
құрлыс, тау істері тағы басқа ), енді.
Корея шығанағына енетін Солтүстік Кюсю және Оңтүстік – Батыс
Хонсю аймақтарының дамуына осы мемлекеттермен сауда және
экологиялық, шаруашылық байланыстары әсер етті.
Европейдтардың Жапонияны ашуы кеш қалыптасты – XVI ғасыр
арасында.
Жапонияның табиғаты оның географиялық орналасуы, таулы
ландшафтарда орналасуына таулы ландшафтарда орналасуына байланысты.
Мемлекеттің ¾ бөлігін таулы жерлер, әрбір ірі аралда таулы аймақ
немесе параллель таулы жүйелер бар. Техтоникалық әсерлерге
байланысты және эрозияарға байланысты бұр жерлер күрделенді.
Жапонияның таулары өте ірі ( орташа 600-1700 м , тең. Төмен.
Алғашқы қоныстанған аудандар Солтүстік Кюсю аймақтары жатты. Ары
қарай қоныстану солтүстік шығысқа бет бұрды, бірте- бірте жағалық
жерлерге қоныстанды. Ұзақ уақыт бойы әлеуметтік – мәдени және
шаруашылықтың қалыптасуы, Жапонияның Оңтүстік Батыс аймақтарында
жоғары дәрежеде дамыды. Ол Жапогияның ішкі аймағына енетін еді.
VII ғасырда бұл жерде Орталықтанған Жапония мемлекеті
қалыптасты, оның алғашқы астаналары Осак шығанағы аймақтарында
орналасты. VI – IX ғасырда Жапонияның дамуына сол кездегі олардың
көршілері Қытай және Кореямен қарым – қатынасы әсер етті, бұл
арқылы Жапонияға Қытайдан Қытай мәдениетінің элементтері ( Қытай
жазуы, буддизм және конфуцишілдік, ғылыми білімдер шаруашылық, құрылыс,
тау істері т.б.) енді.
Корея шығанағына енетін Солтүстік Кюсю және оңтүстік – батыс Хонсю
аймақтарының дамуына осы мемлекеттермен сауда және экономикалық,
шаруашылық байланыстары әсер етті.
Жапонияның климаттық жағдайы халықтардың өмір сүруіне және де
нгіншілік шаруашылығына қолайлы болып табылады. Хоккайдо және
Солтүстік Кюсю өлі климаттық зона жағдайына тән, оңтүстік бөлігі
Хонсю, Кюсю, Сикоку – субтропиктік , Рюкю аралы – тропикалық климаттық
белдеуде жатыр. Жапония материгіне атмосфералық муссондық
циркуляциясы тән. Материктің жазы жаңбырлы, ал қысы суық, қатты
болып келеді. Жапонияның орталығында таулар орналасқан. Мұнда қыстың
суық ауа массасы материктің батыс жағалауына қатты әсер етеді.
Субтропикалық және тропиктік климаттық жағдайдағы Оңтүстік
аудандарында әсіресе ауыл шаруашылықтарына өте қолайлы болып келеді.
Кейде мұнда жылына 2 рет өнім алып отырған.
Шығыс Жапонияның климатына өз әсерін тигізетін Куросионың жылы
ағыстары, солтүстік- батыс жағалауларында Оясио суық ағысы ағып
өтеді. Жапония өзендері көп салалары, бірақ халыққа пайдасы аз.
Солардың ішінде ең ірісі Синано, оның ұзындығы 367 км. Өзендердің
көпшілік бөлігі таулы толқынды өзендерге жатады, шаруашылыққа
жарамсыз, бірақ гидроэнергия және ирригация үшін суы өте қажет.
Гидроэнергиялық потенциялды қолдану орталықтанған таулы аудан
Хонсюда ерекшеленеді. Сонымен қатар Жапонияда көптеген көлдер ірі
сулы аймақтарда болады. Шамамен елдің территориясының 23 бөлігін
орман алып жатыр. Мұнда ағаш өңдейтін жәен де кесетін базалары
болған.
Тарихи ұзақ кезең барысында Жапония дамыды, мәдениет саласын
игеру барысында тек ғана көрші Корея және Қытай елдерімен
байланыста болды. ХV – XVI ғасырларда Жапонияға Партугальдық және
Испандық миссионкрлер жетіп келді, ( солардың арасында елде
христиндықтың елге бірінші әсер етуінен және шығыс еуропалық
өркениетті )
Шығыс Еуропалық өркегниетті елдің арқасында елге бірінші рет
христиан діні әсер етті. ХІІ ғасырдың басында елде Токугава
сегунаты өз үстемдігін орнатты. XVI ғасырды басып Жапон ең алғаш
рет Еуропа мемлекетімен байланыс жасады. 1542 жыл Кюсю аралының
оңтүстік жағасында ең алғаш Партугальдықтар пайда болды. XVI
5асырды4 80 жылдарында Кюсю аралында 100 000 аса христиандар
болды. XVII ғ басында Жапонияда ағылшын және Галланд көпестері
өздерінің қызметін жүргізе бастады.
XVI ғ соң XVII ғ басында Жапонияны біріктіру үшін қажетті
саяси және экономикалық алғашарттар қаралды. Ол кезде өндіргіш
күштер дамыды, сауда кеңейді, христиандық Жапонияда басқа елдерден
соның ішінде Галландия және Қытаймен сауда – саттық жасауға
толығымен тиым салды. Жапонияда оқшаулану саясаты 200 жылға жуық
уақытқа созылды. Жапонияда шамамен 150 жыл өзіндік оқшаулану
саясаты аяқталды, сонымен бірге қайтадан Америка, Ресей, Англия,
Франция және басқа елдерге есігі айқара ашылды. Дәл сол
кезінде Азияда отарлау саясаты күйретілді. Жапонияның отарлау
саясатынан қашу барысында тең құқылы емес келісім шартты бұзды.
Елде ашық есік саясаты кезінде басқа мемлекеттермен қорытынды
шығарды және Европа және Америка елдерімен бір қатарда тұрды.
Мэйдзи үкіметі Жапония саясатын бай ел, күшті армия деп
арындатты.
Жапония Европа және Америка елдерінен заң қорғау құқықтарын
және ғылыми білімдерін техналогиясын тез арада қабылдап, оны
өнеркәсіпті жан – жақты және қарулы күштерін нығайта түсті. Мэйдзи
үкіметі осыларды игеріп үлгерді. Қытай және Ресей елдерімен
соғыстағы жеңістен кейін Жапонияда ұлттық және мелитарлық
саясаты күшке енді. Жапония өзі әлемдік империялистік державияға
қарсы тұрды. Сонымен қатар Корея және Қытай елдерін отарлау
саясатының барысында 2 – ші дүние жүзілік соғысқа қатысты. Жапония
оңтүстік – батысы Азия територриясын басып алу нәтижесінде Азия
халықтарына өте үлкен қиыншылықтар туғызды және адамдардың өліміне
алып келді. Жапонияның өзі осы кезде 3 млн адамынан айрылды, ал
Жапонияның Хирасима және Нагасаки қалаларында дүние жүзінде 1 – ші
рет атом бомбасы жарылды. Осыдан кейін барлық ел өздерін күлге
айналғандай сезілді. Соғыста жеңілгеннен кейін Жапон өзінің 2000
жылдың тарихында 1 рет одақтық держава бөлініп қалды. Ал бұл
Жапон халықтарына күтпеген жағдай болды.
Екі жақты қатынас нәтижесінде Ресейге де өз зардаптарын
тигізді, 100 жыл бойы 2 ел импералистік бәсекелесте болды.
Соғыста барлық қиыншылықты басынан кешірген Жапония әлемге тән
емес констутциялық ұқсас заңдарды қабылдады. Соғысты болдырмауды
ұлттық саясатпен ұштастырды. Олар кішкене болсын өз
қауіпсіздіктерін сақтау барысында Жапон американдық келісім шартқа
арқа сүйеді. Олар ремиметарлық жолды сенімді түрде қаламай, елді
қайта қалыптастыру және экономикалық дамуына жол ашты.
1945 ж соғыстың аяқталуы кезінде елдің төрттік ұлттық байлығы
жойылды. Өндірісі 1935 жылғы деңгейдегідей болып құлдырады.
Басқыншылық күштері американ басшылығымен жүрді, осының нәтижесінде
қаржы өнеркәсібіне алиграхиялық тобы либеральдық жұмысшылардың
қозғалысын және басқа да демократиялық өзгертулерге әкеліп соқты.
Дәл осы бағытпен Жапонияда қоғамдық реформаларының өзгерістері
болды, демократияның негізгі принципі американдық болды. Білім
алу міндетті түрде 6 жылдан 9 жылға дейін созылды. Осы істердің
барлығы елдің жан – жақты дамуына өз әсерін тигізді.
Сонымен қатар, ол соғыстан кейінгі экономиканың тез өсуіне
мүмкіндігінше ықпал жасалды. АҚШ – тың шексіз көмегінің арқасында
технологияның дамуына сондай – ақ 50 – 60 жылдары саудаға үлкен үлес
қосты. Жапония экономикасыныңтез өсуіне қол жеткізді. Сонымен қатар
сұрапыл суық соғыс Жапонияның еркін экономикасының сапалы ,
бағалы болуы қайта туды.1960 жылы Жапония көздеген мақсатына ұлттық
кірісте екі есе ал, 1964жылы Токиода болған олимпиядалық ойын
жеңістері Жапонияда нағыз экономикалық серпіліс туғызды. Жапония сол
кезеңде әлемдік банктен несие алып, бастапқыда, Синкансэн темір
жолының құрылысына және автомобиль жолдарының тармақтарына жұмсалды.
1960-70 жылдар аралығында экономикалық өсу орташа көрсеткіштен жоғары
жылына 10% құрады. Жапония экономикасы 1973 жылы мұнай өндірісінде
үлкен дағдарысқа душар болды. 1974 жылы мұнайдың бағасы соғыстан
кейін 1-ші рет 0,2%- ке төмендеді. Экономиканың қатал саясатының
арқасында Жапония экономикасының құрылысы мұнай өндірісінің
дағдарысынан сияқты, сондай –ақ бәсекелеске түсетін деңгейге дейін
жетті.Оған бір мысал: әлемдік саудаға жанар – жағар май аз
қолданылатын жеңіл автокөліктер Жапонияның қазіргі таңдағы қуаттылығы
өте күшті автокөліктер өндірісінің негізін қалады. Бірінші мұнай
дағдарысынан кейін 10 жылының ішіндегі Жапония экономикасы бір
жылдың ішінде орташа есеппен 3,7%- ке өсті. 1985 жылы Плаза қонақ
үйі ақша құндылығының көтерілуіне өз әсерін тигізді. Осының
нәтижесінде ішкі өндірістің өзіндік құны да өсті, соның ізімен
Жапонияның экспорттық өнімінің бағасы да көтерілді. Жапониялық
компаниялар өндірістік базасы Азия елдеріне тасымалдана бастады және
Азия елдеріне ірі көлемді қаржы салымын салды. Сонымен қатар
Жапония жоғары технология өндіретін ел болып қалыптасты.
Жапония өзінің қаржысын Азия елдеріне тарату арқылы өз
қорында үлкен табыстарға жетті. Жапония осындай жолдармен әлемдік
экономикалық державаға жетті, соңғы жүз жыл ішінде феодальды -
социольды экономикалық жүйеден сауда экономикасына дейін қол
жеткізді. 1950 жылы Жапонияның экономикасының 1%-ін әлемдік ВНП
өндіретін ( ВНП - внешний нефтонной промышленность ) ұлттық
өндіретін өндіріс Жапония – 17% , ал АҚШ - 26% құрайды . Жапонияның
алтынмен сақталатын ақша қорында 200 млрд долларға жеткен және
әлемдік деңгейде 4 жыл көлемінде жоғары көрсеткішті көрсетеді.
Жапонияның ақша қорындағы қаржыны адам басына шаққанда әр адамға
шамамен 10 трлн долларға жетеді.
Жапония жыл сайын басқа елдердің үкімет орындарына көмек
ретінде 11млрд доллар қаржы жібереді. Жапония бірнеше жылдардан
бері экономикалық жағынан дамып келе жатқан басқа елдерге ақшалай
несие беріп әлемдік қор болып табылады.
Жапонияның эканомикасына жалпы сипаттама.
Жапония өнеркәсібі және ауыл шаруашылығы.
Эканомиканың жоғары өсу кезеңінде 60 жылы Жапония энергетикасына
сұраныс болып, ол жылу импортына деген сұранысты қамтыды. Соның
ішінде негізгісі мұнай және мұнай өнімдеріболып табылды. 70 жылдың
ортасындағы жылу дағдарысы басқа энергия көздерінің үлестеріне өз
әсерін тигізді. 1994 жылы мұнай импорты 232 млн тоннаны құрап,
жеке өзі 0,7 млн тонно жетістікке жетті.
Уаұыт өте келе энергия балансының үлесі жойылып, кәзіргі
уақытта 10% құрады, және де пайдаланатын энергиядан табиғи газ
өз үлесін алады. Негізгі импорт көздерінің негізгі бөлігінің 9,5%
гидро энергия береді, 9% атом энергиясы: соңғы үш түрдің үлесі
және энергия қоры уақыт өте келе өсті. Электроэнергия 1994 жылы
964 млн квт құраса, соның ішінде 60% ТЭС берді. Олардың негізі
ірі үлесі қысқартылды. Атомдық элетроэнергетика көздері және
гидроэнергетикалық даму негізгі орында тұрды.
1995 жылы Жапонияда 41 мың МВ энергия күші бар 52 атом
бомбасы жасалды. Жапондық ГЭС сырттағы таулы толқынды өзенінде
өндіріледі. Олардың негізгі аудандары орталық Хонсю тауы болып
табылды. Сол жерден ірі таулы жағаларға энергия көздері беріледі..
Жапониялық өңдеу өнеркәсіптері соғыстан кейінгі кезеңде өзінің
дамуы жағдайында көптеген өзгерістерге ұшырады. Соның ішінде
өнімдерінің көлемі ұлғайды, Жапониямен бәсекелеске дамыған
елдердің ішінде тек АҚШ – ғана түсе алады. Өнеркәсіп құрамының
құрлысы жеңіл өнеркәсіптің дамуы жәен соның ішінде тоқыма
Негізгі өнеркәсіп өнімдері
Өлшемі. 1950 1967 1968 1969 1970 1971
Электр энергиясы Млрд 65,2* 244,9 273,3 316,3 359,5
квт.сағ
Тас көмір млн.т 38,5 47,5 46,6 43,6 39,7
Шойын - 2,2 40,1 46,4 58,1 68,0
Болат - 4,8 62,2 66,9 82,2 93,3
Қара металдар - 3,6 49,4 53,8 - 71,8
прокаты
Мыс Мың .т 85 470 548 629 705
Алюминий - 24,8 379 478 565 728
Метал өңдеу Мың дана 4,1 153,9 184,6 231,4 256,7
станоктары
Телевизор Млн. 7,0 9,0 12,1 12,5 12,2
Радиоқабылдағыш Млн 0,3 18,2 30,2 34,1 32,6 28,1
Кеме Млн.бруто
0,2 8,0 8,2 9,0 12,9 -
Жеңіл автомабиль Рер.т 1,6 1376 2056 2611 3179 3718
Жеңіл автомабилі мың 35,6 1743 1991 2022 2064 2058
Аммоний сульфаты -
Мақта маталары 1502 2710 2715 2566 2419 -
Жүн маталар мың .т 1305 2825 2744 2779 2616 -
Жібек млн.т2 66 377 386 434 426 -
Жасанды жібек және- - 177 182 179 192 -
штапель маталар -
Синтетикалық мата.
Қағаз - 1624 1619 1650 1545 -
Картон -
Цемент 50* 1709 1893 2397 2746 -
- - 5059 5489 6147 7135 -
мың.т - 3985 4468 5162 5838 -
- 4,5 42,5 47,7 51,4 57,2 -
млн.т
Жапонияның көптен әйгілі өнеркәсіп салаларының бірі –кеме жасау ;
бүкіл капиталистік елдерде жасалатын кемелердің 48,3% -і осындашығарылады
. Жапонияда кемелердің 45 –і , халықтар .кеме жасау корпарацяларының
құрамына кіретін 10-нан астам ірі компаниялардың (мицубиси дзюге,
Исикавадзима , Харима дхюоге , Мицуи Дзоцэн, Кавасаки дзюкоге
,т.б) кәсіп орындарында шығарылады . кемелердің 23-і экспортқа сатылады.
Автомабиль жасаудан Жапония 2-орында және Жапония автомобильін көп елдер
сатып алады. Жапонияның химиялық өнеркәсібі, әсіресе мұнай химиясы өте
күшті дамыған , синтезді каучук және талшық жақсы дамыған.
өнеркәсібінде, өнеркәсіптер соғысқа децінгі жылдары кәзіргі заман
талабына сай көптеген салаларға бөлінді. Машина жасау комплекстері
де салаларға бөлінді. Өндірілетін өнімнің сапа жағынан келетін
болсақ; Жапония әлемде алдыңғы орында тұрады. Товарлардың қиын
түрлері бойынша басқа елдерден төменгі қатарларда болады. Бәрінен
бұрын АҚШ ( авиахосмостық техника, мықты радиоэлектроника,
атомдық энергетиканың құрамды бөліктері т. б. ) тұрады. Жапонияның
өзіндік өнеркәсіп құрылымдары, соғыстарда айрылғандарды кейін ірі
көп салаларға бөлінген консеріндері қай қалпына келтірілді.
Мицубиси Фудзи, Сумитомо сияқты қаржы өнеркәсіптерінің табында
көптеген сұранысқа ие болды.
Бірде осы Жапониялық өнеркәсіптерде кішкентай фирмаларды көп
түрлері сақталған машина жасау көмплекстеррінің салаларында қазігі
уақытта өндірістік өнімнің 44% құрайды, ал 17% - радиоэлектрондық
және электро техникалық өнеркәсіп, транспорттық машина жасау 14,5 %
- ін ал 10,6 %- ін барлық машина жасау құрады және басқа да
салаларында металургиялық өнеркәсіптер ( қара және түсті ) 7,8%
құрады, ал 7,1% - химиялық және азық – түлік өнімдерін қамтыды.
Мұнда өндірілетін өнімнің көп бөлігі Тынық мұхитыннда және Тынық
мұхит жағалауында өндіріледі. Көптеген салықтарға қарағанда Жапония
териториясының 13% құрайтын аудандардан 80% жоғары өнеркәсіп
өнімдері алды. соңғы он жылдың ішінде мемлекетте өнеркәсіп
орындарын басқа жерлерге ауыстыру мәселелерін қарастыруда.
Барлық шикізат өндіру жұмыстарында және энергия, еңбек
салаларында бірінші серпіліс соғыстан кейінгі өнеркәсіп
дамуында тоқырау және құлдырау болды. Жұмыс орындарының қысқаруы,
өндіріс орындарының басқа жақа орын ауыстыруы, металургиялық,
химиялық, мұнай өңдеу салалары, өнеркәсіп құрлыс материялдарының
ұқсас түрлері қағаз және жеңіл өнеркәсіптері болды.
Бұл комплекстің негізгі саласы, негізінен өндірістік және
экспорттық потенциялы бойынша өзінің жоғары деңгейін сақтаған қара
металургия болып табылады. Жапонияның металургиялық заводы және
соғыс жылдарынан кейінгі техналогия 70 жылдың ортасындағы
дағдарыстан көп зиян шекті. Осыдан кейін Жапония өндіріс
орындарында көптеген таза эканомикалық өндірістер құрылды. Кәзіргі
уақытта өндіріс көлемі жылына 100 млн тоннаны құрайды. Ал шойын
жылына 75 млн тоннаны құрайды. Экспорт салалары 24% ке ұлғайды.
Жапония әлемдік саудада қара металымен 23 – ті құрайды. Жапония
барлық салалары бойынша бірнеше жүздіктерге кіреді. Соның ішінде
усаки және Токио қалаларының жанында орналасқан металургия заводы
бар. Ол орталық металды көп қажет ететін жерлерді қамтамасыз
етеді. Ең ежелгі метал өндіретін аудан Жапонияның Солтүстігінде
Кюсю ауданында орналасқан. Хоккайдо аралында Муроран
камбинаты орналасқан сонымен қатар соғыстан алдын мұнда темір
өндіру орындары қалыптасқан.
Хонсю жаға жайында Оңтүстік Батыста Фуккуяма камбинаты
орналасқан ол тек Жапонияға ғана емес сонымен қатар дүние жүзіне
белгілі. Сонымен қатар мұнда төрт ( Мидзусиме, Кавансоки,
Касыми, Кимицу ) ірі комбинатциялар бар. Олардың әрқайсысының
қуаттылығы 100 млн тоннадан жоғары болып табылады. Жапонияның қара
металургиясы іс жүзінде шикізат және жылу жүйесінің барлығы жұмыс
істеуде.
Ауылдық жерде 15 млн халық тұрады. Ол Жапон халқының 15%
құрайды. Ауылшаруаның негізгі табыс көзі болып табылды 4,1 млн
адам және 6,5%. Ауыл шаруашылығы өнімдері 2% құрайды. Ішкі
өндірілетін өнім саласының үлесі мен жұмысшылар үлесі қысқарады.
Жерді өңдеуге 14% териториясы кетеді. Жапон ауыл шаруашылығында
ұсақ жерді пайдаланушы фермер шаруашылығының 70% өз қарамағындағы
жерлері 1 га аспайды. Шаруашылықтың басым бөлігі – ұсақ товарлар,
олардың ¾ негізгі табыс көзін ауыл шаруашылығы болып табылмайтын
жұмыстардан алады.
Коорператив ауыл шаруашылығы фирмалары қалаға жақын маңдағы мал
шаруашылығы бұларға кірмейді. Жапон азық – түлікпен 100% күрішпен
қамтамасыз етеді. 60-95 % ет, көкөніс өнімдерін өндіріп азық
түлікпен қамтамасыз ету бағытын ұстанады. Ал керісінше жем – шөп
өнімдері мен техникалық дақылдар шет елдерден әкелінді. Товар
құрлымымен ауыл шаруашылығының орналасуы ерекшеліктерін анықтайды,
біріншіден қала маңында агромератциялардың шоғырлануы, екіншіден
өнімнің белгілі бір түрін өндіруге мамандандырылған ауыл
шаруашылық тармақтарының болуы.
• Біріншіге – кіретін құс және шошқа фирмалары, егістік Олар
Жапонияның ірі жазықтарында орналасқан.
• Екіншіге - бұл Хонсюдың Солтүстік Батысында орналасқан Этига
жазығындағы күріш өсіру , Хоккайдодағы – сүт, ет өндіру үшін мал
шаруашылығының жайылымдары Кюсю мен Сикокудағы субтропиктік жер
өңдеу, орталығы Хонсюдың ішкі алқаптарындағы жібек өндірісі
және т.б. Жапондықтар өмірі үшін балық және теңіз өнімдерін
қолданудың маңызы зор.
Қазіргі кезде теңіз байлығын өндіру 6-7 млн тонна теңіз
өнімдерін өндіреді. Жапонияның үлкен балық аулау флоты бар. Әлемдік
мұхиттың барлық аудандарында балық аулаумен шұғылданады.
Хоккайдо мен Солтүстік Хонсю арасында балық ауланатын
сулардың 13 осы жерден табылады. Теңіз жағасындағы су қоймалары
мен тұщы су қоймаларында балық аулау едәуір дәрежеде.
Жапония өнімдерін ғаламдық экономикада пайдалану.
Қазіргі заман даму ерекшелігі бұл - ғалымдық экономика және
халқаралық ішкі қатнастары дамыды. Ішкі сауда жүйесі және сауда
инвестициясы, қатнас дамуы, информация, транспорт біздің әлемімізде
өте тығыз болды. Эканомикалық, военный, қауіпсіздік қамтамасы және
көптеген басқа облыстарда субьектісіне қатынасының дамуы.
Мысалы: сыртқы сауданың үлесі және ішкі өнімнің барлық
көлемінің тез көтерілуі. Дүние жүзілік өндірістер: 1970 жылы
шамамен 18% құрады, ал 1980 жылы – 3 2%, 1995 жылы шамамен 40%
құрады.
Ғаламдық және өзара тәуелділік бір жағынан адам өмірі
деңгейінің өсуі, ал екінші жағынан бәсекелестің көтерілуіне,
халқаралық шекарасымен белгілі.
Жапония ғалымдық процессті жақсы пайдаланды. 1985 жылы басып
Жапония шекарасының өсуінде Жапония өзінің өндірістерін азияға және
басқа елдерге аударады. Осындай әрекетпен Оңтүстік Батыс Азия
елдерінің эканомикалық дамуына көмектесті. Және Жапония ішкі
эканомикасының нәтижесін көтерді. Кейде осы барлық ғаламдық
проблемалар бір сапаға біріктірілді: барлық планеталар оған ықпал
етеді де айтады, немесе үлкендігі жетерлі територия және олар
шешіміне халқаралық серіктестік керек. Ұлттық шекараның шеңберінен
шықты. Осы проблемаларға жер климатының жылылығы және басқа
экалогиялық проблемалар, СПИД және жаңа эпидемиялық аурулар
наркотиктер, халқаралық қылмыс, терроризім, ядролық сақтандыру және
басқалар Суық соғыстың ақталуынан кейін елде ұлттық білімнің
көтерілгенін атап айтуға болады. Халқаралық қоғамда үлкен күшке
ие және ұлттық факторға әсер етеді. Бір жағынан елде ұлттық
өркендеу жай ұлтшылдықтан басталатын жайлар кездеседі.
Ал 2 – ші жағынан бұрынғы Югословия және бұрынғы СССР – дің
үлгісін көрсетсе, көп ұлтты мемлекетте барлық белгілі идеялар
жоғалуда. Құрама халық және ұлттық сананың әлсіреуіне және
мемлекеттің бұзылуына алып келді.
Ғалымдық проблемалардың көтерілуінің нәтижесінде және де ұлттық
сананы региондарының қатарының өсуі мемлекеттің рөлінің
төмендеуіне алып келеді. Егер ертеде бұл рөль және білім
абсальютті және жоғары көлемді болғанда, қазір олар адам өміріне
тікелей байланысты болуда. Бұған ең оңай мысал: рөлдердің ауысуы
және мемлекеттің көрсеткіштер Европа интеграциясының шығаруы мен
көрсетілді. Шығыстықтардың айтуы бойынша Жапонияның барлық
сеттері жабық, және ғаламдық экономиканы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz