Машиналық оқыту алгоритмін құжаттарды топтау үшін қолдану

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Физика-математикалық факультеті

Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасы

6М060200 «Информатика» мамандығы

бойынша магистерлік диссертация

МАШИНАЛЫҚ ОҚЫТУ АЛГОРИТМІН ҚҰЖАТТАРДЫ ТОПТАУ ҮШІН ҚОЛДАНУ

Орындаған Искаков Р. О.

(қолы, күні)

Ғылыми жетекші Есенбекова Г. Ж.

(қолы, күні)

Қорғауға жіберілді:

(күні)

Кафедра меңгерушісі Абишова А. А.

(қолы, күні)

Семей - 2015 ж.

РЕФЕРАТ

Диссертация 73 бет, 28 сурет, 31 формула, қолданылған әдебиеттер саны 74.

Кілт сөздер: машиналық оқыту, SVM, мәтінді өңдеу, жасанды интелект, әлсіз жасанды интелект, дедуктивті үйрету, индуктивті үйрету, классификация, TF*IDF.

Бұл жұмыста мәтінді өңдеу мәсілісі жанжақты зерттелген. Басты нәтиже ол Стеммер Портера алгоритмі қазақ тіліне бейімделген. Шинглдер алгоритмі қарастырылған. Машиналық оқыту әдістерін қолданған жағдайда классификаторды құру үшін алдын ала адаммен дайындалған құжаттар топтамасы қолданылады. Машиналық оқыту алгоритмы құжаттарды классификациялау процедурасын топталған текстер жиынын автоматты түрде анализ жасау арқылы құрады. Білімге негізделген әдістерді қолданған жағдайда, құжатты белгілі бір топтамаға тіркеу сарапшының рубрикаторды анализ жасауы арқылы іске асырылады.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

АТ

ақпараттық технологиялар

АТ: ДЭЕМ

-: -

ақпараттық технологиялар: дербес электрондық есепиеуіш машина

АТ: ЖДПТ

-: -

ақпараттық технологиялар: жоғарғы деңгейдегі программалау тілі

АТ: ЖИ

-: -

ақпараттық технологиялар: жасанды интеллект

АТ: ЖИЖ

-: -

ақпараттық технологиялар: жасанды интеллект жүйелері

АТ: ЖНЖ

-: -

ақпараттық технологиялар: жасанды нейрондық желі

АТ: МҚ

-: -

ақпараттық технологиялар: мәліметтер қоры

АТ: МҚБЖ

-: -

ақпараттық технологиялар: мәліметтер қорын басқару жүйелері

АТ: ОЖ

-: -

ақпараттық технологиялар: операциялық жүйе

АТ: СЖ

-: -

ақпараттық технологиялар: сараптық жүйелер

АТ: ЭЕМ

-: -

ақпараттық технологиялар: электрондық есептеуіш машина

МАЗМҰНЫ

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР3

КІРІСПЕ5

1ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ7

1. 1Жасанды интелектіге кіріспе7

1. 2Сараптық жүйелер15

1. 3Нейрондық желілердің негізгі түсініктері23

1. 4Машиналық оқыту36

2МӘТІНДІ АВТОМАТТЫ ТҮРДЕ ТОПТАСТЫРУ40

2. 1Автоматты түрде мәтінді топтастыратын әдістерге шолу40

2. 2Мәтінді компьютерлік өңдеуге дайыдаудың негізгі амалдары41

2. 3Морфологияны қолдану42

2. 4TF*IDF45

2. 5Сайт тақырыбын таңдау47

2. 6Стеммер Портера50

3МАШИНАЛЫҚ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІНЕ ШОЛУ51

3. 1Байес әдісі51

3. 2K-жақын көршілер әдісі52

3. 3Rocchio classifier53

3. 4Нейрондық желілер54

3. 5Шешімдер ағашы54

3. 6Буль функцияларын құру56

3. 7Support Vector Machines57

3. 8SVM іске асыру бағдарламалары59

3. 9SVM параметрлерін оңтайландыру59

ҚОРЫТЫНДЫ61

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ64

Қосымша А69

КІРІСПЕ

Ақпаратты классификациялау (шектелген жиын ішінде ақпараттың бөлшектерін бір немесе бірнеше санаттарға жіктеу) білімді ұйымдастырудың және ақпарат алмасудың дәстүрлі мәселесі болып табылады. Өте үлкен ақпараттық топтамаларда тек автоматты классификациялау туралы айтуға болады.

Бұл мәселені автоматтық процедуралар арқылы шешу үшін көптеген әдістер ұсынылды. Қазіргі таңдағы әдістерді принципиалды түрде бір-біріне ұқсамайтын екі классқа бөлуге болады: машиналық оқыту әдістері және мағлұматтарға негізделген әдістер (инженерлік тәсіл деп те атайды) .

Машиналық оқыту әдістерін қолданған жағдайда классификаторды құру үшін алдын ала адаммен дайындалған құжаттар топтамасы қолданылады. Машиналық оқыту алгоритмы құжаттарды классификациялау процедурасын топталған текстер жиынын автоматты түрде анализ жасау арқылы құрады.

Білімге негізделген әдістерді қолданған жағдайда, құжатты белгілі бір топтамаға тіркеу сарапшының рубрикаторды анализ жасауы арқылы іске асырылады.

«Білімге негізделген әдістер» ұғымының шартты екенін атап өткен жөн. Мәтінді автоматты түрде классификациялау әдістерінің кез-келген түрі белгілі бір дәрежеде мәтіннің табиғи тілдегі қасиеттері жайлы білімді және әрбір топтамаға сәйкес мәтіндердің ерекшеліктері туралы білімді қолданады. Екі әдістер топтарының арасындағы принципалды айрмашылық ол, машиналық оқыту әдістері мәтіндердің оқыту топтамаларынан білімді алу үшін математикалық әдістерді пайдаланады, ал «инженерлік әдіс» топтамаға сәйкес мәтіндердің қасиеттері туралы сарапшылардың білімін пайдаланады. Эксперттің білімі ең бірінші бастапқы тәжірибеге сүйенеді, соның ішінде ертеректе оқылған мәтіндердің үлкен топтамасына, содан кейін топтастырылуға тиісті мәтіндер жиынына.

Қазіргі таңда жоғарыда көрсетілген мәтінді автоматты түрде классификациялау әдістерінің арасында, яғни машиналық оқыту және білімге негізделген әдістер арасында үлкен айырмашылық бар, ғылыми зерттеу жағынан да, тәжірибелік әдістер жағынан да.

Жұмыстың мақсаты. Бұл жұмыста классификация алгоритмдері қарастырылады. Адам санасы көлемді ақпаратты тез арада өңдей алмайды және оны өңдеуге міндетті емес, бұл мәселелерге барынша ЭЕМ мүмкіндіктерін қолдану керек.

Бұл мәселені шешу үшін келесі қадамдар жасалу керек:

Мәтін қай тілде жазылғанын анықтау;
Құжаттардың ұқсастығын анықтау;
Алгоритм мәтіннен негізгі кілт сөздерді анықтау керек;
Кілт сөздерді анықтау үшін Стеммер Портера алгоритмін қазақ тіліне бейімдеу (мысалы оқу, оқушылар, оқушыларға - түбүрі оқу сөзі) ;
Кілт сөздерді анықтау барысында қате сөздерді n-gramm және «Левенштейн қашықтығы» алгоритмедерін қолдана отырып түзеу.

Бұл ғылыми жұмыс тек теория болып қалмай шынайы өмірде өз қолданысын табады деген үміттеміз.

Зерттеу әдістері. Есептің қойылымы мен шешімін зерттеу барысында жүйелік талдау, Шингл алгоритмы, Стеммер Портьера, Support Vector Machines әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Стеммер Портера алгоритмін қазақ тіліне бейімдеу, rector. kz ұстаздарға арналған ұлттық әлеументтік желінің жасалуы.

Зерттеу нәтижелерінің анықтылығы. Зерттеу нәтижелері, талаптары, қорытындылары қатал математикалық әдістермен, есептеу эксперименттерінің нәтижелерімен дәлелденген, республикалық ғылыми конференцияда, ғылыми басылымдарда жарияланған.

ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТЖасанды интелектіге кіріспе

Жасанды интеллект жасауға болама? Ол интеллекте толықтай ойлау қабілеті және шығармашылыққа деген ынта болама? Ол адамзатқа көмекші болама, әлде адамзатпен жарысама? Бұл сұрақтар көптеген уақыт бойы ғалымдар арасында талқыланып келеді.

1955 жылы ең алғашқы компьютерлердің пайда болуымен қатар жасанды интеллект ұғымы ұсынылды. Яғни, сол кездегі ғалымдардың болжамы бойынша 5-10 жылдың ішінде жасанды интеллект адам сияқты кез-келген тексті аударып, адам деңгейінде шахмат ойнайды деп болжады. Қазіргі жағдайда, бұның бәрі біраз кешірек жүзеге асырылды, бірақ дегенмен адамзат соған қол жеткізді. Айта кету керек, кейбір сол кезде жеңіл, оп -оңай болып көрінген мәселелер әлі күнге дейін өз шешімін таппай отыр, мысалы бейнелерді автоматты түрде тану, текстерді бір тілден екінші тілге мағынасын жоғалтпай аудару және ең бастысы шынайы жасанды интеллект жасау. Яғни, адамдардың бұл идеялардан көңілі қалды, әсіресе қаржылау органдарының, өйткені көптеген қаражат жұмсалып нәтиже мардымсыз болды.

Жасанды интеллекттің мәселесі қазіргі кезеңде ең маңызды проблемаға айналған тақырып. Онымен айналысушылар мүлде көп-ақ. Ол жөнінде ізденушілердің қатарына кибернетиктер, лингвисттер, психологтар, философтар, математиктер, инженерлер жатады. Осы жасанды интеллект мәселелерін шешу арқылы ғылыми дамудың көптеген проблемалары шешімін табады [1] . Бұл проблемаларға есептеу техникалары мен робототехника саласындағы күрделі есептер шешіліп жатады. Дәл осы тұста пәнаралық зерттеулер туындап, олардың жаңа бағыттары айқындалып жатады.

Қазіргі ғылыми жетістіктер арқылы адам миының миллиардтаған есептеу тораптарынан, яғни нейрондардан тұратыны белгілі. Жаңа есептеу машиналары әлі де жеткілікті дамымаса да кейбір жақтарында Адам баласының есептеу қабілетінен асып кетіп отырғандығы анық. Жасанды нейронды желілер күрделі басқару жүйелерін және бақылау тапсырмаларын атқарып отыр. Тіпті автопилотты да осы жасанды интеллект арқылы жасауға қол жеткізілді емес пе?!

Мысалы жасанды интеллекттің зерттелуі арқасында компьютерлер шахматы едәуір жақсы ойнауға кірісті.

Экономикаға қатысты проблеманың бірі - қаражаттық қатарлар. Олар күрделі жүйе болып табылады да, сондықтан математикалық модель құру негізінде олардың тәртібінің динамикасын баяндау іс-жүзінде ешқандай табыс әкелген жоқ [2] . Бұл негізінен модельдердің тым жеңілдеуімен және де финанстық деңгей тәртібіне смежный экономикалық жүйелердің әсер ету дәрежесін толық білмеуімен түсіндіріледі. Нейрондық жүйелерді пайдалану ерекшелігі олардың салыстырмалы түрдегі аз мінездемелерге сүйеніп қандай да болмасын процессте заңдылықтарды таба ала білуде.

Жасанды интеллект ұғымы сан салалы. Бірақ ең маңызды аспектілерін бөліп көрсетуге болады. Біріншіден, жасанды интеллект дегеніміз өзінің алдына қойған мақсатын белгілі тәсілдер арқылы зерттей алатын жүйе. Екіншіден, интеллект өз алдынан шыққан ақпаратты өңдей алады, сол себепті жасанды интеллекттің жүйесінде білімнің көрініс табу мәселесі де қызықты болып отыр. Үшіншіден, міндеттердің шешудің интеллектуалды жүйелер арқылы шешетін көптеген тәсілдері бар деген сөз. Төртіншіден, жасанды интеллекттің адаммен бір ғана тілде байланыса алуы онымен екеуара диалог жүргізуді едәуір жеңілдетеді.

Бірақ кейбір ғалымдар жасанды интеллект жасаудың мүмкін еместігі жөнінде пікір айтқанымен жасанды интеллект жасау саласындағы Жан-жақты іздену қазіргі ғылымда кең етек жаюда.

Интеллект дегенімізді екі ауыз сөзбен айтуға болады ма? Қалауыңыз білсін: интеллект - бұл өмірлік тәжірибе. Тосын көзқарас па? Бірақ бұл сөздің арғы шығу тегі латынның «ойлы» деген сөзінен туындайды, әдепкіде интеллигент деп тек ой еңбегімен айналысушыларды ғана атайтын.

Интеллектті белгілі міндеттерді, мәселелерді шешу мақсатындағы іс-әрекеттің тиімділігі деуге де болады. Ал өмірлік тәжірибе белгілі міндеттерді шешуден, атқарудан тұрады емес пе?! Интеллект белгілі міндеттер мен қатар белгісіздерін де атқара білу.

Болжам жасай алу да интеллектің бір механизмі. Сонымен интеллект деген терминнің өзі сан салалы. Ал сонда жасанды интеллект дегеніміз қандай нәрсе?

Соңғы отыз жыл төңірегінде осы жасанды интеллект туралы небір ойлар айтылып, небірі ұмыт та болды. Менің ойымша жасанды интеллект дегеніміз адамдардың өздеріне ұқсаған немесе өздері атқаратын жұмыстарды ьтиімді де аз күш пен уақыт жұмсап бітіре алатын зат немесе материалды нәрсе. Сәл халықтың ортасына жақындата айтар болсақ басыбайлы құл, құл болған да да анау-мынау құл емес ол ең саналы құлдардың бірі болған Эзоп (мысалшы, ақын) тәрізді біреу. Бұл менің көз алдымызға елестету үшін айтқан теңеуім ғой. Әрине Адам кез келген ақпаратты өңдейді, оны қорытып ойланады. Мүмкін ол ақпараттан соң ол іске көшер немесе тіпті көшпес те. Ақпаратты өңдеу үшін нейрогенетиканың термині - нейрожелі енгізілген. Ал жасанды нейрожелі дегеніміз сонда жасанды интеллектті түзетін немесе соған еңбек ететін желі. Нейрон дегеніміз - нерв жасушасы (клеткасы) . Олар бір-бірімен байланысып, бірігеді.

Жасанды нейронды желілер келешекте адам миының кейбір функцияларын қайталай алады деп есептелуде. Тіпті бұл өз кезегінде Адам миының терең тұңғиықтарына бой сілтеуге көмегі де тиер деп есептелуде. Мүмкін революциялық өзгерістер анна қырдың астында-ақ шығар.

Қазіргі компьютерлік ғылымның пайда болуынан бастап Жасанды интеллект термині оның тұрақты серігі болып алды. Лампалы компьютерлерден бастап бүгінгі екі ядролы микропроцессорлар кезеңіне дейін осы мәселе біздің бас ауыртатын мәселемізге айналған. Қазіргі кезде Жасанды интеллект дегеніміз тек қана компьютерлік саланы қамтып қоймайды, ол тіпті когнитивтік психологияға да қатысты болып отыр. Яғни адамның танымын модельдейтін компьютерлік программаларды әзірлеуге де қатысы бар деген сөз. Когнитивтік психологияда 1956 жылдан табысты жыл болып көрмеген. Бұл жылы Бранер, Гуднау және Остин «Ойлауды зерттеу», Хомский - «Тілді сипаттаудың үш моделі», Миллер - «Сиқырлы сан жеті қосылған-алынған екі», Ньюелл және Саймон - «Машиналардыі логикалық теориясы» атты ғаламат туындылар дүниеге келген. Міне жасанды интеллекттің әсер етуші саласы да түрленіп келеді. Дегенмен әзірге біздер өзімізге түсініктілеу компьютерлерге оралайық.

Қазіргі компьютермен шахмат ойнап көрдіңіз бе? Ал шахматтан өзге ойындар ше? Картаның неше түрін ойнауға болады. Барлық жағдайда ұтуыңыз қиын мәселе. Яғни ол сөздің жүрісіңізден кейін бірнеше варианттарды қарастырып көреді де жауап береді. Демек ойланады деген сөз. Бұл жасанды интеллекттің нағыз өзі емес пе? Әрине адам тәрізді сезімі жоқ та шығар, бірақ қазір иісті де компьютер сезетін болды.

1946 жылы алғаш пайда болған ЭЕМ-дер электрондық шамдар негізінде жұмыс істейтін, үлкен залдарда орналасқан, көлемді электрондық жабдықтар болатын. Бірақ 1948 жылдың өзінде-ақ электрондық шамдар шағын электрондық аспаптармен-транзиcторлармен алмастырылып, компьютердің бұрынғы жұмыс өнімділігі сақталынғанмен, көлемі 100 есеге дейін төмендеді.

70 жылдар соңында интегралдық схемалардан немесе чиптерден жасалған мини-ЭЕМ-дер шыға бастады

(транзисторлар мен олардың арасындағы қажетті байланыстар бір пластинада орналасқан) . Осындай микропроцессорлардың (біріктірілген интегралдық схемадан-БИС элементтерінен тұратын) шығуы дербес компьютерлер заманының басталғанының алғашқы белгісі болды.

Алғашқы есептеу жұмыстарын автоматтандыруға арналған ЭЕМ-дер күннен күнге артып келе жатқан информация ағынымен жұмыс істеуде өте ыңғайлы құрал болып шықты.

Бастапқы кезендерде ЭЕМ-дерде тек арнайы үйретілегн адамдар ғана жұмыс істеді, бірақ онша дайындығы жоқ адамдардың компьютерді пайдалану мұқтаждығы маман еместерге арналған машина жасау қажеттілігін тудырды.

70 жылдар басында «тұрмыстық» (үйдегі) компьютерлер деп аталған микрокомпьютерлер шықты. Олардың мүмкіндіктері шектеулі болатын, тек ойнау үшін және шағын мәтінді теру үшін ғана пайдаланылады.

70 жылдар ортасында тұрмыстық компьютерлердің етек алғаны сондай оларды сусын шығаратын фирмаларда (Coca-cola) жасай бастады.

Дегенмен микрокомпьютерлер дамуындағы ең елеулі оқиға болып 1981 жылы IBM фирмасы жасаған, кейіннен «дербес компьютер» деп аталған шағын компьютердің шығуы болды.

Сол уақыттан бастап осы атау шағын компьютерлер тобының жалпы аты есебінде тұрақталынып қалды.

Бұл күнде ЭЕМ информацияны өңдеудің ең негізгі құралы болып саналады. 70-жылдарда электрониканың компютердің жаңа түрін - жеке пайдаланатын дербес компютерлерді көптеп шығаруға жол ашты. Ол қазірде мектептерде институттарда, баспаханаларда, т. б. орындарда кеңіненқолданыла бастады [3] . Мұндай компьютерлерді оқуда, жұмыста, ойнау үшін, тағы да басқа көптеген мақсаттарда пайдалануға болады. Осы компьютерді өндіріспен жобалау ісінде, ғылыми-зерттеу істері мен білім беруде миллиондаған адамдардың жұмыстарының мазмұны мен орындалуын түбегейлі түрде өзгертті деуге болады.

Ең алдымен ЭЕМ-дер өндірістің автоматтандырылған технологиясын жасауға мүмкіндіктер ашып береді. Оның үстіне, сол технология көмегімен ЭЕМ-дермен басқарылатын жаңа машина, құрал-сайман және құрылғылар жасалынады. Осылардың негізінде XXІ ғасырдың басында есептеу машиналары "адамсыз" жұмыс атқара алатын өндіріс технологиясын жасау мүмкіндіктерін беріп отыр. Осы сияқты "болашақтың" фабрикаларында қолмен істелетін жұмыстардың бәрін роботтар орындайды да, адамдардың рөлі өндірісті жоспарлау, роботтар жұмысын басқару және ЭЕМ көмегі мен жаңа бұйымдар жасау істерін жобалау ғана болып қалады.

Бүгіннің өзінде-ақ көптеген қызымет салаларында ЭЕМ-дерді пайдалану адамдарға информацияны жинау, дайындау және өңдеу жұмыстарын оңайлатып жобалау және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жылдам жүргізуге мүмкіндік береді. ЭЕМ-дер мектептерге келе бастады, олар физика мен математика, химия мен биология сияқты басқа да пәндерді оқып үйрену ісіне көмек береді.

ЭЕМ-нен қарым-өқатынас жасау және оларды өз жұмысында пайдалана білу бұдан бұрынғы аталарымыздың қаламсаппен сауат ашқаны сияқты, алдыңғы 10-15 жылда біздер үшін ең керекті зат болып, компьютерлік сауаттылыққа негізін қалайды.

ЭЕМ-ді жұмыста тиімді пайдалану белгілі бір мәдинет иесі болуды талап етеді, яғни ол мәдениеттіліктің белгісі болып саналады. Ол үшін ЭЕМ-нің негізгі мүмкіндіктерін жақсы білу қажет, олар: (есептерді) айқын түрде қоя білу, оларды шешудің жоспарын жасау және ЭЕМ-ге түсінікті түрде жазу; есеп шығаруға керекті мәліметтерді айқындай білу мен алынған нәтижелерді талдау тәслдерді әрбір адамның жетік меңгеруі болып табылады. Мұндай мәдениеттілікті игеру логика мен информатика заңдарын білуге барып тіреледі [4] .

«Жасанды интеллект» ұғымына әртүрлі мағына кіреді - логикалық немесе кез келген есептеу мәселелерін шеше алатын сонау ЭЕМ-да интеллекттің бар екендігін мойындаудан интеллектуалды жүйелерге жатқызылатын тек қана адам ғана шеше алатын міндеттер кешеніне дейінгі аралықты алып жатыр. Дегенмен жасанды интеллект дегеніміз не екендігін анықтауды біздер лингвистер мен философтарға қалдыра тұрып, өз пайымдауымызша жасанды интеллект ұғымына жақын немесе соны бейнелей алатын жүйелерді сипаттап көрелік.

Алдымен нағыз инттеллектті сипаттап шығайын. Ол үшін мидың ақпаратты өңдеуін алайық.

Сонымен, бiрiншi блок ми қабығының қуатын ғана қамтамасыз етедi. Ал, ендi әңгiме болатын, екiншi блок сезiм органдары сырттан жеткiзген сигналдардың анализi мен синтезiне байланысты iс атқарып, адамға келiп түскен ақпаратты қабылдайды, өңдейдi және сақтайды. Оның құрамындағы аппараттар бас миы қабығының артқы (еңбек, шеке, желке, қарақұс) бөлiктерiнде орналасып, бiрiншi блокта жоқ арнайы қызметтiк сипатқа ие. Осы тетiктер жүйесi арқылы ми көру, есiту және сезу сигналдарын қабылдайды, өңдеп, бекiтедi, алынған тәжiрибенiң iздерiн есте қалдырады. Бұл блок аппараттарын қабылдаушы жүйенiң орталық бөлiктерi деп қарастырса болады. Осы бөлiктердiң көрумен байланыстысы желке, қарақұста, есiту бөлiгi шекеде, сезiмдiктерi төбе, еңбек аймағында орналасқан.

Қабылдаушы аппараттардан шыққан талшықтар осы бөлiктерге жетiп, бiтедi; осы арада келiп жатқан көру, есту және сезу ақпараттары жiктеледi, "тiркеуге" алынады. Бұл зонада күрделi болған құрылымда бас қосып, бiрiгедi және кiрiгедi. Шеткi сезiм органдарынан талшықтар жетiп, тiкелей байланысатын қабық зоналары алғашқы немесе құрастырушы аймақ деп аталады да, осы құрастырушы аймақпен жанасып, қабысатын ми қабығы зоналары туынды немесе құрастыру байланыс түзушi аймақтар аталған.

Сезiмдiк қабықтың алғашқы аймақтары арнайы қызметтiк белгiлердi (көру, есiту, сезу) жiктеп, талдайды, яғни келiп түскен ақпаратты мәндi бөлiктерге бөлшектесе, қабық бөлiктерiнiң екiншi, туынды зонасы бiрiктiру қызметiн, немесе субъектке жеткен ақпараттың күрделi өңдеуiн жүргiзедi.

Талдағыш блок аппараттары алғашқы және екiншi бөлiктермен шектелмей, олардың жоғарысына қабықтың үшiншi зона тетiктерi қондырылған. Бас миы қабығының үшiншi зонасы тек адамда ғана түзiлетiн арнайы ми қабығы құрылымдарының бiрi. Қабықтың үшiншi аймағы ұзақ дамудан жетiледi де, ми қабығына әртүрлi талдағыштардан келiп түскен ақпараттарды бiрiктiру оның негiзгi қызметi. Бұл бөлiк тетiктерiнiң зақымдануы, сырқатқа шалдығуы немесе әншейiн шаршауынан адам сырттан келiп жатқан сигналдардың басын қосып, олардың күрделi бiрлiгiн жасап, қорытынды шешiм таба алмай, қызмет әрекет бабында адасады (кеңiстiкте оңды-солын ажырата алмайды, күрделi грамматикалық байланыстарды түсiнбейдi, көп қатынасты логикалық операцияларды орындай алмайды) [5] .

Қазіргі заманғы ғылым мен техниканың, экономиканың, жалпы халық шаруашылығы салаларының зор қарқынмен дамуын есептеу машиналарынсыз көзге елестету қиын. Өйткені жоспарлы шаруашылық есепсіз жүргізілмейді, есептеу жұмысымен шұғылданбайтын шаруашылықтарды табу қиын. Міне, сондықтан да есеп жүргізу біздің қоғамдық өмірімізде басты орын алады.

«Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық прогрестің катализаторы, - микроэлектроника, есептеу техникасы мен прибор жасау, бүкіл информатика индустриясы екені мәлім. Олар барлық салалардағы еңбек құралдарының, технологиялық жүйелердің тиімділігіне шешуші ықпал жасайды».

Бұл мәселенің барынша нақты қойылып отыруының үлкен мәні бар. Жыл сайын елімізде ондаған миллиард есептеу жұмыстары орындалып отырады. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуына байланысты атқарылатын есептеу жұмыстарының ауқымы бұдан да өсе түспек. Бұл жерде мәселе есептеу жұмысына ғана тіреліп қалмай, оны жүргізу үшін адам баласының қабылдап және тұжырымдап отыратын информациясы көлемінің қаншалықты ауқымдылығына да қатысты болып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.