Мұғалімнің бойындағы негізгі қасиеттер
1. Мұғалімның бойындағы негізгі қасиеттері.
2. Мұғалімдік кабілет талаптары
3. Мұгалім таланты, шеберлігі, бейімділігі
4. Пайдалаған әдебиеттер тізмі
2. Мұғалімдік кабілет талаптары
3. Мұгалім таланты, шеберлігі, бейімділігі
4. Пайдалаған әдебиеттер тізмі
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-окыту. Окыту - мұғалімнің тэлім-тәрбие берудегі басты эрекеті болса, оку-шэкірттің дүниені танып-білуге бағытталған өзіндік әрекеті. Қыскаша айтсак, оку еңбек эрекетін орындауға қажетті білім, дағды икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оку мен окыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, окыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тэн эдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, эртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шэкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мүның нэтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Окыту процесінің эр-түрлі кырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пэн методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек гылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі-оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмүнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, эр түрлі мазмүндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мэселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оку материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мэн-жайын ұғыну - өте күрделі эрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мэселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оку керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңце ол мұны тэжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғьшғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шэкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Акыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарьш меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұксастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нэтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мэселен, жас баланың өзі де «от жақса, түтін шығады» дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады.
Сөйтіп, оку мен окыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, окыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тэн эдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, эртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шэкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мүның нэтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Окыту процесінің эр-түрлі кырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пэн методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек гылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі-оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмүнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, эр түрлі мазмүндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мэселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оку материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мэн-жайын ұғыну - өте күрделі эрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мэселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оку керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңце ол мұны тэжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғьшғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шэкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Акыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарьш меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұксастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нэтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мэселен, жас баланың өзі де «от жақса, түтін шығады» дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады.
1. Жарыкбаев Қ., Озғанбаев Ө. Жантануға кіріспе. - Алматы, 2000.
2. Бап - Баба С. Жантану негіздері. - Алматы: «Дәнекер», 2001.
3. Елеусізова С. Қарым -қатынас психологиясы. - Алматы, 1999.
4. Жарыкбаев Қ. Ұстаздық еткен жалықпас. - Алматы, 1987.
5. Керімов Л. Қиын бала жэне оны тәрбиелеу.- Алматы, 1993.
6. Койбағаров К. Балаларды адамгершілік касиетке тәрбиелеу. - Алматы: «Мектеп», 1996.
7. Құдиярова Ғ. Жас өспірімдердің мінез-құлықтарындағы ауытқушылақтар. - Алматы: «Білім», 1996.
8. Мұқанов М. Оқушылардың дара ерекшеліктерімен санасып, қарым -қатынас жасай білу. - Алматы, 1999.
9. Синица И. Педагогтық эдеп жэне ұстаздық шеберлік. - Алматы: «Мектеп»,
1987.
2. Бап - Баба С. Жантану негіздері. - Алматы: «Дәнекер», 2001.
3. Елеусізова С. Қарым -қатынас психологиясы. - Алматы, 1999.
4. Жарыкбаев Қ. Ұстаздық еткен жалықпас. - Алматы, 1987.
5. Керімов Л. Қиын бала жэне оны тәрбиелеу.- Алматы, 1993.
6. Койбағаров К. Балаларды адамгершілік касиетке тәрбиелеу. - Алматы: «Мектеп», 1996.
7. Құдиярова Ғ. Жас өспірімдердің мінез-құлықтарындағы ауытқушылақтар. - Алматы: «Білім», 1996.
8. Мұқанов М. Оқушылардың дара ерекшеліктерімен санасып, қарым -қатынас жасай білу. - Алматы, 1999.
9. Синица И. Педагогтық эдеп жэне ұстаздық шеберлік. - Алматы: «Мектеп»,
1987.
Тақырыбы : Мұғалімнің бойындағы негізгі қасиеттер
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар
1. Мұғалімның бойындағы негізгі қасиеттері.
2. Мұғалімдік кабілет талаптары
3. Мұгалім таланты, шеберлігі, бейімділігі
4. Пайдалаған әдебиеттер тізмі
Мұғалімның бойындағы негізгі қасиеттері.
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-окыту. Окыту - мұғалімнің тэлім-тәрбие берудегі басты эрекеті болса, оку-шэкірттің дүниені танып-білуге бағытталған өзіндік әрекеті. Қыскаша айтсак, оку еңбек эрекетін орындауға қажетті білім, дағды икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оку мен окыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, окыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тэн эдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, эртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шэкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мүның нэтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Окыту процесінің эр-түрлі кырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пэн методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек гылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі-оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмүнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, эр түрлі мазмүндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мэселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оку материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мэн-жайын ұғыну - өте күрделі эрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мэселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оку керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңце ол мұны тэжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғьшғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шэкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Акыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарьш меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұксастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нэтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мэселен, жас баланың өзі де от жақса, түтін шығады дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады. Yenғыну дегеніміздің өзі де нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына шэкірттің көзінің жетуі, соған жете түсінуі. Мүғалім оқушы ойлауындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке-жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсінбей қалады. Сондай-ақ, мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дүрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлұматтың практикалық мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда белсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ереше мэн береді. Әрине, бұдан баланың есін дамыту онша мэнді нәрсе емес деген . қорытынды шықпайды. Оқушыға ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстыр-ғызып, талдатып-жинақтатып, дэлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мазмұнды болады.
Мұғалім мен окушы арасындағы тэрбие ісі-ой шұңқыры, қыры мен сыры мол, неше түрлі тәсіл, әдістерді қажет ететін аса күрделі процесс. Бұл жерде, осы айтылғанның бір жағына, яғни тэрбие әдістерінің бірі -тэрбиеленушілерге талап қоя білу, оның нэтижесін қадағалап отыру мәселесі қарастырылуда. Адамға дұрыс талап қойылмаса, тапсырылған іс уақытында қадағаланбаса, біртіндеп берексіздік пайда болады. Сондықтан, балаға кішкентай кезден бастап шамасы келерін талаптар қойып, міндеттер жүктеп, олардын орындалуын бақылап отырмаса, жас өскінді жауапкершілікке, өз борышын дұрыс түсіне білуге машықтандыру қиын. Талап қою, міндет жүктеу - бала мектепке барғаннан кейін ерекше мэнге ие болады. Мұнсыз оқудың, оны миға тоқудың өзі мүмкін емес. Мәселен, жеті жасар бала муғалімнің үйге берген тапсырмаларын орындап тұруға біртіндеп машықтануы кажет, ұстаздың талап-тілектерін орындау оқушы үшін - заң. Оқушыға міндет алу, тәрбиешінің талабын мүлтіксіз орындап шығу - үлкен жауапты эрі жанды жандыратын іс. Бұл жәйт окушының психикасына зор салмақ салып, бала психологиясын күрт езгертуге себепші болады. Өйткені, мектепке дейінгі тәрбиеде шын мәніндегі талап қоюшылық, міндет алушылык болмайды, белгілі міндет жүктеу, белгілі талап, ережелерді орындаткызу - мектеп режимінің бұлжымас заңы. Балаға талап қоюдың түрлі жолдарын оқушының жеке-дара, жас, жыныс, жэне ұлттық ерекшеліктеріне карап, эр кез нактылы жагдайға орай үнемі түрлендіріп отыру қажет.
Мэселен, окушыга қойылатын талаптың қарапайым түрі - оган өз міндеті туралы жайлап ескерту болса, ал мұның жогары түрі -кесімді түрде бұйыру. Адамға талап коя білу - үлкен өнер. Оқушыларға жөндеп талап қоя алмайтын, қойса да оны орындауды аяғына дейін қадағаламайтын, тіпті оған қалай болса солай карайтын мұғалімдер кездеседі. Осындай мұгалімнің сынып ұжымын ынтымақтыққа, бірауыздылыққа тэрбиелей алу қиын. Окушыга дұрыс талап қоя білумен қатар оның іс-әрекетін оқтын-оқтын қадагалап отыру қажет. Бақылау жүргізу оқушының іске жауапкершілігін арттырады, өзіне деген сенімін күшейтеді, іс-әрекетінің қоғамдық маңызын аңгара білуге, сөз бен істің арасындағы алшақтықты біртіндеп жойып отыруға мүмкіншілік береді. Оқушыларға талап қоюмен олардың іс-эрекетіне бақылау жүргізуде мына төмендегілерді ескеріп отырған абзал. Біріншіден, . эр уақытта орындалуы күмэнсіз нэрселерге ғана нақты талап қойылуы қажет. Оқушыға ауыр талап қою, сондай-ақ, оның шамасы келетін-келмейтін ескермеу жақсы нэтиже бермейді.
Окушы тәрбиесінде кісінің қол жеткен табыстарын уақытында көре біліп, оны ретімен мадақтап отырудың да маңызы зор. Мұның ең қарапайым түрі -мақұлдау. Егер оқушының іс-әрекеті әркез мақұлданып отырса, ол еңбек етуге онан сайын ынталана түседі.
Сонымен қатар, мұғалім оқушының теріс істері мен қылықтарын дер кезінде көре біліп, ретті жерінде оған түрлі жазалау шараларын да қолданып отырғаны дұрыс. Жазалаудағы негізгі мақсат- теріс жолга түскен баланы қайтадан жақсы қасиеттерге бой ұрындыру. Мұның мәні де осында. Жазалауды да мадактау сияқты аса ептілік, ерекше байсалдықпен пайдалану қажет. Тіпті төменгі сынып оқушыларының да өздерінің тәртіпсіз істерінен ұялатын, жапа шегіп, капаланатын кездері болады. Адамның кінэсі үшін әділ жазалау кісіні қатты ойландыратын, бұл оның мінез-құлқын түзете бастауға себепші болады.
Тәрбие тәсілдері мен тетіктерінің осы айтылғаннан басқа да сан алуан түрлері болатыны - әркез мұғалім мен оқушы есінде болуы тиіс. Окушының білім меңгеруі, мұғалімнің сабақ оқытуы, екеуі де -инемен күдык казғандай қиын нэрсе. Мэселен, мұғалім оқушыға бұрыннан таныс нәрсені ығыр қылып айта берсе, осы жағдай онда ақыл-ой керенаулығын ,кейде тіпті оқудан жиренушілікті туғызуы мүмкін. Сондықтан мұғалім эркез окушының рухани тілектерін, таным белсенділігін шөліркетпей, оны ұдайы канағаттандырып, оның табиғатты, өмірді, адамдар еңбегін білуге күштарлығын түртпектеп дамытуы қажет.
Мүғалім - киелі мамандық. Адам тәрбиелеу, оған ғылыми негіздерінен мәлімет беру, баланы өмір сүруге үйрету- өте қиын шаруа. Бұған Елбасының білім жэне ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тэрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан да мұғалімге жүктелетін міндет өте ауыр деген сөзі дәлел. Оқушыларды Отан сүюге, адамдыққа, адами тазалыққа, ізгілікке баулу - ұстаздың басты парызы. Ол үшін мұғалім қазіргі заманға лайық өзінің білім беру ісінде рухани, шығармашылык ізденіспен жұмыс істеп, өмірге еніп жатқан жаңа технологияны меңгерген, білігі мен білімі жоғары болуы міндет. Сонда мектеп те, мұғалім де - бала үшін қызмет етпек, Н.Ә. Назарбаев: Мұғалімдер қоғамның ең білімді, ең отаншыл бөлігі болып табылады. Сіздер біздің балаларымызды өсіріп, олардың ақыл-ойын жетілдірудесіздер. Олар үшін кейде ата-аналарына қарағанда сіздердің беделдеріңіз үлкен. Жас ұрпақтың болашақ азаматтық бағдары, олардың патриотизмі, туған жерге деген махаббаты көп ретте сіздерге байланысты.десе, атақты педагог -галым В.А. Сухомлинский мұғалімдік мамандық - бұл адам тану, адамның күрделі жэне кызықты, шым- шытырығы мол рухани жан дүниесіне үңіле білу. Педагогикалық шеберлік пен педагогикалық өнер - ол даналықты жүрекпен ұға білу болып табыладыдеп, ұстаздық қабілетке ерекше баға берген.
Мұғалім - дәрігер мамандығы сияқты ертеден келе жатқан мамандықтың бірі. Ол ұрпактар арасын байланыстырушы. Орыс халқының ұлы педагогі К.Д. Ушинский былай дейді: Жас жеткіншекті тәрбиелеуде оқулық арқылы да, моральдік көтермелеу арқылы да, жазалау арқылы да эсер ете алмайтын күшті мұғалімнің жеке жақсы оқу бағдарламасы, тәрбие әдісі болсын, ол тәрбиеші болмаса, жай сөз болып қала береді. Тәрбиені ешқашан айтқанды көзсіз орындаушы бола алмайды, ол өз жүрегінің жылуын беруші, жанымен сезінуші болғанда ғана тэрбиеші бола алады. Ал, ұлы педагог жэне коғам қайраткері Ы. Алтынсарин Мектепте мұғалім -- басты тұлға, онымен ешкім теңесе алмайды, - дейді. Ы. Алтынсарин өз еңбектерінде адам және оны биік адамгершілік тұрғыда тәрбиелеудің жолдары туралы айтады. Сол тұрғысында ұстаздық қабілеті дамыған тәрбиешіге үлкен сенім арткан. Қабілетті шыңдауда Ы. Алтынсарин мұғалім оқытудын тиімді эдіс-тәсілдерін теру арқылы жетеді. Баламен қатынас жасауда төзімді болу керек және эр пэнді түсінікті, ұғымды жеткізе білу де шеберліктің шыңына бастайды.
Абай Құнанбаев мұғалім бір орында тұрып қалмай үнемі іздену, оқу, өсу үстінде болу керектігін, біле білгенін басқаға үйрету қажеттілігін ескертеді. Ең бастысы мұғалім адамгершілігі мол, үлкен жүректі, әділетті болуы шарт. Өз дегеніне жету үшін мұғалімнің мінезі кең, ерік-жігері мол, ішкі жан дүниесі сұлу, баланы сүйе білетін, рухани жағынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар
1. Мұғалімның бойындағы негізгі қасиеттері.
2. Мұғалімдік кабілет талаптары
3. Мұгалім таланты, шеберлігі, бейімділігі
4. Пайдалаған әдебиеттер тізмі
Мұғалімның бойындағы негізгі қасиеттері.
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-окыту. Окыту - мұғалімнің тэлім-тәрбие берудегі басты эрекеті болса, оку-шэкірттің дүниені танып-білуге бағытталған өзіндік әрекеті. Қыскаша айтсак, оку еңбек эрекетін орындауға қажетті білім, дағды икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оку мен окыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, окыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тэн эдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, эртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шэкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мүның нэтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Окыту процесінің эр-түрлі кырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пэн методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек гылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі-оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмүнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, эр түрлі мазмүндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мэселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оку материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мэн-жайын ұғыну - өте күрделі эрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мэселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оку керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңце ол мұны тэжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғьшғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шэкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Акыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарьш меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұксастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нэтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мэселен, жас баланың өзі де от жақса, түтін шығады дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады. Yenғыну дегеніміздің өзі де нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына шэкірттің көзінің жетуі, соған жете түсінуі. Мүғалім оқушы ойлауындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке-жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсінбей қалады. Сондай-ақ, мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дүрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлұматтың практикалық мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда белсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ереше мэн береді. Әрине, бұдан баланың есін дамыту онша мэнді нәрсе емес деген . қорытынды шықпайды. Оқушыға ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстыр-ғызып, талдатып-жинақтатып, дэлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мазмұнды болады.
Мұғалім мен окушы арасындағы тэрбие ісі-ой шұңқыры, қыры мен сыры мол, неше түрлі тәсіл, әдістерді қажет ететін аса күрделі процесс. Бұл жерде, осы айтылғанның бір жағына, яғни тэрбие әдістерінің бірі -тэрбиеленушілерге талап қоя білу, оның нэтижесін қадағалап отыру мәселесі қарастырылуда. Адамға дұрыс талап қойылмаса, тапсырылған іс уақытында қадағаланбаса, біртіндеп берексіздік пайда болады. Сондықтан, балаға кішкентай кезден бастап шамасы келерін талаптар қойып, міндеттер жүктеп, олардын орындалуын бақылап отырмаса, жас өскінді жауапкершілікке, өз борышын дұрыс түсіне білуге машықтандыру қиын. Талап қою, міндет жүктеу - бала мектепке барғаннан кейін ерекше мэнге ие болады. Мұнсыз оқудың, оны миға тоқудың өзі мүмкін емес. Мәселен, жеті жасар бала муғалімнің үйге берген тапсырмаларын орындап тұруға біртіндеп машықтануы кажет, ұстаздың талап-тілектерін орындау оқушы үшін - заң. Оқушыға міндет алу, тәрбиешінің талабын мүлтіксіз орындап шығу - үлкен жауапты эрі жанды жандыратын іс. Бұл жәйт окушының психикасына зор салмақ салып, бала психологиясын күрт езгертуге себепші болады. Өйткені, мектепке дейінгі тәрбиеде шын мәніндегі талап қоюшылық, міндет алушылык болмайды, белгілі міндет жүктеу, белгілі талап, ережелерді орындаткызу - мектеп режимінің бұлжымас заңы. Балаға талап қоюдың түрлі жолдарын оқушының жеке-дара, жас, жыныс, жэне ұлттық ерекшеліктеріне карап, эр кез нактылы жагдайға орай үнемі түрлендіріп отыру қажет.
Мэселен, окушыга қойылатын талаптың қарапайым түрі - оган өз міндеті туралы жайлап ескерту болса, ал мұның жогары түрі -кесімді түрде бұйыру. Адамға талап коя білу - үлкен өнер. Оқушыларға жөндеп талап қоя алмайтын, қойса да оны орындауды аяғына дейін қадағаламайтын, тіпті оған қалай болса солай карайтын мұғалімдер кездеседі. Осындай мұгалімнің сынып ұжымын ынтымақтыққа, бірауыздылыққа тэрбиелей алу қиын. Окушыга дұрыс талап қоя білумен қатар оның іс-әрекетін оқтын-оқтын қадагалап отыру қажет. Бақылау жүргізу оқушының іске жауапкершілігін арттырады, өзіне деген сенімін күшейтеді, іс-әрекетінің қоғамдық маңызын аңгара білуге, сөз бен істің арасындағы алшақтықты біртіндеп жойып отыруға мүмкіншілік береді. Оқушыларға талап қоюмен олардың іс-эрекетіне бақылау жүргізуде мына төмендегілерді ескеріп отырған абзал. Біріншіден, . эр уақытта орындалуы күмэнсіз нэрселерге ғана нақты талап қойылуы қажет. Оқушыға ауыр талап қою, сондай-ақ, оның шамасы келетін-келмейтін ескермеу жақсы нэтиже бермейді.
Окушы тәрбиесінде кісінің қол жеткен табыстарын уақытында көре біліп, оны ретімен мадақтап отырудың да маңызы зор. Мұның ең қарапайым түрі -мақұлдау. Егер оқушының іс-әрекеті әркез мақұлданып отырса, ол еңбек етуге онан сайын ынталана түседі.
Сонымен қатар, мұғалім оқушының теріс істері мен қылықтарын дер кезінде көре біліп, ретті жерінде оған түрлі жазалау шараларын да қолданып отырғаны дұрыс. Жазалаудағы негізгі мақсат- теріс жолга түскен баланы қайтадан жақсы қасиеттерге бой ұрындыру. Мұның мәні де осында. Жазалауды да мадактау сияқты аса ептілік, ерекше байсалдықпен пайдалану қажет. Тіпті төменгі сынып оқушыларының да өздерінің тәртіпсіз істерінен ұялатын, жапа шегіп, капаланатын кездері болады. Адамның кінэсі үшін әділ жазалау кісіні қатты ойландыратын, бұл оның мінез-құлқын түзете бастауға себепші болады.
Тәрбие тәсілдері мен тетіктерінің осы айтылғаннан басқа да сан алуан түрлері болатыны - әркез мұғалім мен оқушы есінде болуы тиіс. Окушының білім меңгеруі, мұғалімнің сабақ оқытуы, екеуі де -инемен күдык казғандай қиын нэрсе. Мэселен, мұғалім оқушыға бұрыннан таныс нәрсені ығыр қылып айта берсе, осы жағдай онда ақыл-ой керенаулығын ,кейде тіпті оқудан жиренушілікті туғызуы мүмкін. Сондықтан мұғалім эркез окушының рухани тілектерін, таным белсенділігін шөліркетпей, оны ұдайы канағаттандырып, оның табиғатты, өмірді, адамдар еңбегін білуге күштарлығын түртпектеп дамытуы қажет.
Мүғалім - киелі мамандық. Адам тәрбиелеу, оған ғылыми негіздерінен мәлімет беру, баланы өмір сүруге үйрету- өте қиын шаруа. Бұған Елбасының білім жэне ғылым қызметкерлерінің екінші съезінде Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тэрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан да мұғалімге жүктелетін міндет өте ауыр деген сөзі дәлел. Оқушыларды Отан сүюге, адамдыққа, адами тазалыққа, ізгілікке баулу - ұстаздың басты парызы. Ол үшін мұғалім қазіргі заманға лайық өзінің білім беру ісінде рухани, шығармашылык ізденіспен жұмыс істеп, өмірге еніп жатқан жаңа технологияны меңгерген, білігі мен білімі жоғары болуы міндет. Сонда мектеп те, мұғалім де - бала үшін қызмет етпек, Н.Ә. Назарбаев: Мұғалімдер қоғамның ең білімді, ең отаншыл бөлігі болып табылады. Сіздер біздің балаларымызды өсіріп, олардың ақыл-ойын жетілдірудесіздер. Олар үшін кейде ата-аналарына қарағанда сіздердің беделдеріңіз үлкен. Жас ұрпақтың болашақ азаматтық бағдары, олардың патриотизмі, туған жерге деген махаббаты көп ретте сіздерге байланысты.десе, атақты педагог -галым В.А. Сухомлинский мұғалімдік мамандық - бұл адам тану, адамның күрделі жэне кызықты, шым- шытырығы мол рухани жан дүниесіне үңіле білу. Педагогикалық шеберлік пен педагогикалық өнер - ол даналықты жүрекпен ұға білу болып табыладыдеп, ұстаздық қабілетке ерекше баға берген.
Мұғалім - дәрігер мамандығы сияқты ертеден келе жатқан мамандықтың бірі. Ол ұрпактар арасын байланыстырушы. Орыс халқының ұлы педагогі К.Д. Ушинский былай дейді: Жас жеткіншекті тәрбиелеуде оқулық арқылы да, моральдік көтермелеу арқылы да, жазалау арқылы да эсер ете алмайтын күшті мұғалімнің жеке жақсы оқу бағдарламасы, тәрбие әдісі болсын, ол тәрбиеші болмаса, жай сөз болып қала береді. Тәрбиені ешқашан айтқанды көзсіз орындаушы бола алмайды, ол өз жүрегінің жылуын беруші, жанымен сезінуші болғанда ғана тэрбиеші бола алады. Ал, ұлы педагог жэне коғам қайраткері Ы. Алтынсарин Мектепте мұғалім -- басты тұлға, онымен ешкім теңесе алмайды, - дейді. Ы. Алтынсарин өз еңбектерінде адам және оны биік адамгершілік тұрғыда тәрбиелеудің жолдары туралы айтады. Сол тұрғысында ұстаздық қабілеті дамыған тәрбиешіге үлкен сенім арткан. Қабілетті шыңдауда Ы. Алтынсарин мұғалім оқытудын тиімді эдіс-тәсілдерін теру арқылы жетеді. Баламен қатынас жасауда төзімді болу керек және эр пэнді түсінікті, ұғымды жеткізе білу де шеберліктің шыңына бастайды.
Абай Құнанбаев мұғалім бір орында тұрып қалмай үнемі іздену, оқу, өсу үстінде болу керектігін, біле білгенін басқаға үйрету қажеттілігін ескертеді. Ең бастысы мұғалім адамгершілігі мол, үлкен жүректі, әділетті болуы шарт. Өз дегеніне жету үшін мұғалімнің мінезі кең, ерік-жігері мол, ішкі жан дүниесі сұлу, баланы сүйе білетін, рухани жағынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz