Жұмыссыздық және оның түрлері
Жоспар:
Кіріспе 2.3 бет.
I. Жұмыссыздық және оның түрлері.
1.1. Жұмыссыздықтың пайда болу себептері. 4.6 бет.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы. 7.9 бет.
II. Жұмыссыздықтың деңгейі.
1.3. Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы
бойынша жұмыссыздықтың статистикалық
көрсеткіші 10.12 бет.
III. Жұмыссыздықты жою.
3.1 Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы. 13.16 бет.
3.2 Жұмыссыздарды еңбекпен қамту. 17.22 бет
Қорытынды 23.24
Қолданылған әдебиеттер 25 бет.
Кіріспе 2.3 бет.
I. Жұмыссыздық және оның түрлері.
1.1. Жұмыссыздықтың пайда болу себептері. 4.6 бет.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы. 7.9 бет.
II. Жұмыссыздықтың деңгейі.
1.3. Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы
бойынша жұмыссыздықтың статистикалық
көрсеткіші 10.12 бет.
III. Жұмыссыздықты жою.
3.1 Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы. 13.16 бет.
3.2 Жұмыссыздарды еңбекпен қамту. 17.22 бет
Қорытынды 23.24
Қолданылған әдебиеттер 25 бет.
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты – экономикалық теорияның қалыптасуын, және даму кезеңдерін қарастыру. Экономикалық теорияның қоғамдағы және ғылымдағы орнын ашып көрсету.
Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Экономикалық реформалар жүріп жатыр. Бірақ экономикамыздың құрамы әрі тиімді, әрі оңтайлы деңгейге әлі де жеткен жоқ. Жұмыссыздық – белгілі бір кезеңде өзінің орын алады. Жұмыссыздықтың бір жыл ішінде бірнеше кезеңі болуы мүмкін. Тіпті ол бір жыл бойы жұмыстан мүлде қол үзуі де ғажап емес. Жұмысшы әдетте бірде жұмыссыздық бірлестігіне қабылданса, енді бірде ол жұмыс күші қатарынан шығып кетуі жиі кездеседі. Жұмыссыздық өсіп, ол ұлтымыздың онымен бетпе-бет келген өзекті проблемасына айналды. Жұмыссыздық мөлшері жоғары болған сайын (жұмыссыз болу ұзаққа созылады) жұмыссыздық ұзақ уақытқа созылады және жұмыссыздық мөлшері неғұрлым жоғарыласа, жалақы мөлшері де соғұрлым төмендей береді.
Адамның «Жұмыссыз» атануы мынандай себептері бар:
1 Бұл адам басқа жұмыс орнын іздеп жұмыстан босанады, ол осылайша жұмыс орнын тапқанша жұмыссыз болып саналады
1 Ол жұмыс күші қатарына жаңадан қосылуы мүмкін, яғни ол – жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген адам. Немесе төрт аптаның ішінде өзіне лайықты жұмыс орнын таппай, қайтадан жұмыс күші қатарына қосылған адам.
1 Адамды жұмыстан босатып жіберуі мүмкін. Сөйтіп жұмыстан босатылғаны жөніндегі анықтамада төлем тоқтатылып, жұмысшы бұл жөнінде ескертілмей, бұдан бейхабар қалады.
1 Жұмысшы фирманың жабылуына байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін. Ең соңғы жұмыс орнынан айырылуы еріксіз жұмыстан босану деп есептелінеді.
Курстық жұмыстың мақсаты – экономикалық теорияның қалыптасуын, және даму кезеңдерін қарастыру. Экономикалық теорияның қоғамдағы және ғылымдағы орнын ашып көрсету.
Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Экономикалық реформалар жүріп жатыр. Бірақ экономикамыздың құрамы әрі тиімді, әрі оңтайлы деңгейге әлі де жеткен жоқ. Жұмыссыздық – белгілі бір кезеңде өзінің орын алады. Жұмыссыздықтың бір жыл ішінде бірнеше кезеңі болуы мүмкін. Тіпті ол бір жыл бойы жұмыстан мүлде қол үзуі де ғажап емес. Жұмысшы әдетте бірде жұмыссыздық бірлестігіне қабылданса, енді бірде ол жұмыс күші қатарынан шығып кетуі жиі кездеседі. Жұмыссыздық өсіп, ол ұлтымыздың онымен бетпе-бет келген өзекті проблемасына айналды. Жұмыссыздық мөлшері жоғары болған сайын (жұмыссыз болу ұзаққа созылады) жұмыссыздық ұзақ уақытқа созылады және жұмыссыздық мөлшері неғұрлым жоғарыласа, жалақы мөлшері де соғұрлым төмендей береді.
Адамның «Жұмыссыз» атануы мынандай себептері бар:
1 Бұл адам басқа жұмыс орнын іздеп жұмыстан босанады, ол осылайша жұмыс орнын тапқанша жұмыссыз болып саналады
1 Ол жұмыс күші қатарына жаңадан қосылуы мүмкін, яғни ол – жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген адам. Немесе төрт аптаның ішінде өзіне лайықты жұмыс орнын таппай, қайтадан жұмыс күші қатарына қосылған адам.
1 Адамды жұмыстан босатып жіберуі мүмкін. Сөйтіп жұмыстан босатылғаны жөніндегі анықтамада төлем тоқтатылып, жұмысшы бұл жөнінде ескертілмей, бұдан бейхабар қалады.
1 Жұмысшы фирманың жабылуына байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін. Ең соңғы жұмыс орнынан айырылуы еріксіз жұмыстан босану деп есептелінеді.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Әубакіров Я. Ә , Байжұмаев Б. Б, Жақіпова Ф. Н, Табаева Т. П.
«Экономикалық теория», Алматы, «Қазақ университеті», 1999ж.
2. Бисенғазиев М. Б., «Макроэкономика» Орал, БҚМУ 2000.
3. Көшенова Б. А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары» Алматы, «Экономика», 2000.
4. Мәдешов Б. Ы., «Нарықтық экономикасы теориясына кіріспе» Алматы «Экономика», 1995.
5. Саниев М. С. «Ақша, несие, банктер» Алматы, «Экономика және статистика институттары», 2000.
6. Шеденов Ө. Қ., Сағындықов Е. Н., Жүнісов Б. А., Байжомартов Ү. С., Комягин Б. И. «Жалпы экономикалық теория»,
Ақтөбе-2004.
7. Сейтқасымов К. С., «Ақша, несие, банктер». Алматы «Экономика», 2000
8. «Жалпы білім беретін мектептерде экономикалық білім беру бағдарламасы» Жоба «Қазақстан мектебі», 2001
9. Фишер С. «Экономика» Москва, 1993
10. Жуков «Деньги, кредит, банки» Москва «Банки и
биржы», 1999.
11. «Егемен Қазақстан» газеті-2002 ж №266-267, 2006 ж №281,.
12. «Заң газеті» 2006 ж №197,№198.
1. Әубакіров Я. Ә , Байжұмаев Б. Б, Жақіпова Ф. Н, Табаева Т. П.
«Экономикалық теория», Алматы, «Қазақ университеті», 1999ж.
2. Бисенғазиев М. Б., «Макроэкономика» Орал, БҚМУ 2000.
3. Көшенова Б. А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары» Алматы, «Экономика», 2000.
4. Мәдешов Б. Ы., «Нарықтық экономикасы теориясына кіріспе» Алматы «Экономика», 1995.
5. Саниев М. С. «Ақша, несие, банктер» Алматы, «Экономика және статистика институттары», 2000.
6. Шеденов Ө. Қ., Сағындықов Е. Н., Жүнісов Б. А., Байжомартов Ү. С., Комягин Б. И. «Жалпы экономикалық теория»,
Ақтөбе-2004.
7. Сейтқасымов К. С., «Ақша, несие, банктер». Алматы «Экономика», 2000
8. «Жалпы білім беретін мектептерде экономикалық білім беру бағдарламасы» Жоба «Қазақстан мектебі», 2001
9. Фишер С. «Экономика» Москва, 1993
10. Жуков «Деньги, кредит, банки» Москва «Банки и
биржы», 1999.
11. «Егемен Қазақстан» газеті-2002 ж №266-267, 2006 ж №281,.
12. «Заң газеті» 2006 ж №197,№198.
Жоспар:
Кіріспе 2-3 бет.
Жұмыссыздық және оның түрлері.
1.1. Жұмыссыздықтың пайда болу себептері. 4-6 бет.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы. 7-9 бет.
Жұмыссыздықтың деңгейі.
1.3. Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы
бойынша жұмыссыздықтың статистикалық
көрсеткіші 10-12 бет.
Жұмыссыздықты жою.
3.1 Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы. 13-16 бет.
3.2 Жұмыссыздарды еңбекпен қамту. 17-22 бет
Қорытынды 23-24
Қолданылған әдебиеттер 25 бет.
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты – экономикалық теорияның қалыптасуын, және даму кезеңдерін қарастыру. Экономикалық теорияның қоғамдағы және ғылымдағы орнын ашып көрсету.
Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Экономикалық реформалар жүріп жатыр. Бірақ экономикамыздың құрамы әрі тиімді, әрі оңтайлы деңгейге әлі де жеткен жоқ. Жұмыссыздық – белгілі бір кезеңде өзінің орын алады. Жұмыссыздықтың бір жыл ішінде бірнеше кезеңі болуы мүмкін. Тіпті ол бір жыл бойы жұмыстан мүлде қол үзуі де ғажап емес. Жұмысшы әдетте бірде жұмыссыздық бірлестігіне қабылданса, енді бірде ол жұмыс күші қатарынан шығып кетуі жиі кездеседі. Жұмыссыздық өсіп, ол ұлтымыздың онымен бетпе-бет келген өзекті проблемасына айналды. Жұмыссыздық мөлшері жоғары болған сайын (жұмыссыз болу ұзаққа созылады) жұмыссыздық ұзақ уақытқа созылады және жұмыссыздық мөлшері неғұрлым жоғарыласа, жалақы мөлшері де соғұрлым төмендей береді.
Адамның Жұмыссыз атануы мынандай себептері бар:
Бұл адам басқа жұмыс орнын іздеп жұмыстан босанады, ол осылайша жұмыс орнын тапқанша жұмыссыз болып саналады
Ол жұмыс күші қатарына жаңадан қосылуы мүмкін, яғни ол – жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген адам. Немесе төрт аптаның ішінде өзіне лайықты жұмыс орнын таппай, қайтадан жұмыс күші қатарына қосылған адам.
Адамды жұмыстан босатып жіберуі мүмкін. Сөйтіп жұмыстан босатылғаны жөніндегі анықтамада төлем тоқтатылып, жұмысшы бұл жөнінде ескертілмей, бұдан бейхабар қалады.
Жұмысшы фирманың жабылуына байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін. Ең соңғы жұмыс орнынан айырылуы еріксіз жұмыстан босану деп есептелінеді.
I БӨЛІМ. Жұмыссыздық және оның түрлері
1.1. Жұмыс-ң.П\Б себептері: Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Мыс., АҚШ-та бір апта немесе онан көп уақыт жұмыс істемеген адамды толық жұмыссыз деп санайды, ал бір аптаның ішінде бір сағат та жұмыс істеген болса жұмыссыз деп санамайды
1.2. Қазақстан Республикасының еңбек нарығын зерттеу барысында төрт бірдей негізгі өзгешелікті байқаймыз:
Еңбек нарығында тауар айналымы жоғары болады. Жұмыспен қамтамасыз етілгендер де, жұмыссыздар да молынан ұшырасады.
Тауар айналымның қажетті бөлігі циклды: жұмыстан босату және жұмысынан айыру, әсіресе құлдырау кезеңдерінде жоғары деңгейде болады, ал жаңа даму кезеңінде өз еркімен жұмыстан босану жоғарылайды.
Белгілі бір айда жұмыссыз қалған ер адам аз уақыт қана (уақытша) жұмыссыз қалады.
Жұмысшы жұмыссыз қалған кездегі уақыттың орташа саны, әрбір кезеңін – жұмыссыздық жиілігі деп атаймыз. Жұмыссыздық жиілігінің екі негізгі факторы бар. Біріншісі – экономикадағы фирма арқылы жұмыс сұранымның сан түрлі болуы. Тіпті жиынтық сұраным тұрақты болған жағдайда да кейбір фирмалар ұлғаяды да, енді бірі қысқарады. Осылайша қысқартылған фирмалар өз жұмысшыларынан айырылып, ал ұлғая бастайды.
Енді жұмыспен толық қамтылғанда пайда болған жұмыссыздықты – құрылымдық жұмыссыздық деп атаймыз. Құрылымдық жұмыссыздық – жұмыссыздық еңбек нарығын құрылымның нәтижесі. Құрылымдық жұмыссыздық деңгейі натуралды жұмыссыздық деңгейімен бара-бар.
Ал циклдық жұмыссыздық – құрылымдық жұмыссыздықтан жоғары. Ол өнім жұмысын толық қамтылу деңгейінен төмен болған тұста пайда болады.
Адамға жұмыс табу үшін уақыт қажет. Фрикционды жұмыссыздық дегеніміз – жұмысшының жаңа жұмыс іздеуі мен сол аралықтағы жұмыссыздық.
Егер жұмыссыздық бойынша төленетін жәрдемақы жоғары болса, онда сол адамға жұмыс орнын одан ары қарастыра берген қолайлы.
Жұмыстан босатылған жұмысшы өзінің бастапқы жұмысына қайта оралып, басқа жұмыс іздемейді. Себебі: жұмысшы сол фирманың қыр-сырын біледі.
2.1. ҚР.Жұм-ң Статистикалық көрсеткіштері . Экономикалық саясат үшін шешуші сұрақ – экономика жұмыспен қай кезде толық қамтамасыз етіледі дегенге саяды. Сонда бұл жұмыссыздық деңгейі 5,4 немесе 6 % болғанда ма ? Бүгінгі күні республикадағы еңбек рыногында жұмыссыздық ең ірі өткір мәселе.
1999 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 12.225,8 мың адам болды немесе ол бүкіл халықтың 34,2 % пайызы болды. Одан басқа 4.273,2 мың адам экономикалық белсенді емес деп саналды, Сонда еңбек ресурстары 11.479,0 мың адам.
Қазіргі кезде үкімет кедейлікпен күрес бағдарламасын жасап, жұмыссыздардың санын азайтудың жолдарын табу.
Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі агенттігінің сараптамалық бағалауы бойынша 2006 жылдың аяғында жұмыссыздықтың жалпы көлемі жыл басындағы 15,6 пайыз орнына 13,4 пайызға дейін төмендеді
2006 жылдан бастап әр тоқсан сайын Статистика жөніндегі агенттік жүргізетін болады.
Жұмыссыздық деңгейі Павлодар облысында 6,3 пайыз, Оралда 5,1 пайыз, Қызылорда да 6,0 пайыз, Маңғысатауда 5,8 пайыз және Атырау облысында 4,9 пайыз болды.
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес бағдарламасының орындалуы үшін 2005 жылға 19.530,4 миллион теңге (Жалпы ішкі өнімнің 0,85 пайызы) қаржы бөлу жоспарланғандығы, нақты бөлінгені 16.650,3 миллион теңге (ЖІӨ - нің 0,7 пайызы) яғни жоспар 85,3 пайыз ғана орындалды.
2006 жылдың 1 қаңтарына республика бойынша тұтас алғанда есепке 231,4 мың жұмыссыз адам тұрды, оның 22,2 мыңы ғана материалдық көмек алды, 7,8 мыңы қоғамдық жұмысқа қатысты, 2,2 мыңы кәсіптік оқытуда біліктілігін көтеруде және қайтадан даярлауда болды.
Сондай-ақ жұмыспен қамту бағдарламасын қаржыландырудың 80 пайыздан жоғары көрсеткіші Шығыс Қазақстан ( 87 %), Батыс Қазақстан (81%).
3.1. Бағдарлама Қазақстандағы әр отбасының кемінде бір мүшесін жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге бағытталған және жұмысты жоқ халықты еңбек етуге ынталандыратын жаңа жұмыс орындарын құруды көздейді. олар үшін жұмыс орындарын ашу – бағдарламадағы басты мақсаттың да, онда қаралған басты мәселенің де бірі. Екіншіден, жаңа жұмыс орнындарын аша отырып, бірте-бірте жалақысын өсіру.Арнайы мүгедектер мен жетім балаларға арнайы көмек көрсету. Жұмыссыздықпен, кедейлікпен күрес – экономикалық тәсіл арқылы шешілетін мәселе. Бағдарлама бойынша жоғарыда айтылғандай, 3 жыл ішінде 400 мыңдай жұмыс орныны ашылу тиіс.
3.2. Республика бойынша 2006 жылғы желтоқсанның аяғында бір бос жұмыс орнына орта есеппен 25 адам, ауылдық жерде – 137 адам таласты. Еңбекпен қамтуға жәрдемдесудің бір пошымы – бос жұмыс орындарының жәрмеңкесін өткізу. Бүгінгі күні оларды ұйымдастыру мен өткізудің тәжірибесі Қарағанды, Ақмола. Атырау, Павлодар облыстарының, Алматы және Астана қалаларының жұмыспен қамту жөніндегі өкілетті органдарында бар. Бағдарлама бойынша 2005 жылы республикада 13638 жұмыссыз адамды кәсіптік оқытуға жіберу қаралды , нақты жіберілген адам саны 12.784 яғни жоспарлы тапсырма 93,7 пайыз орындалды . Оқыту 30 кәсіп бойынша жүргізілді . Оқудан өткендердің 10 мыңы жұмысқа орналастырылды , 272 адам өз ісін ашты . Жұмыссыздарды оқыту жөніндегі ең жоғары көрсеткіштер Маңғыстау облысында – тапсырма 2,3 есе , Қостанайда – 2,2 есе , Ақтөбеде – 1,5 есе орындалды . Бизнес-инкубаторлар 9 облысты және 2 қалада құрылған . Республика бойынша бүгінде 31 бизнес-инкубатор ашылған , олардың офистері мен өндірістік ғимараттары алып жатқан жер 28,907 шаршы метр , келешекте осы мақсатқа тағы да 6250 шаршы метр бөлу көзделіп отыр.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы.
Қазақстан Республикасының еңбек нарығын зерттеу барысында төрт бірдей негізгі өзгешелікті байқаймыз:
Жұмыссыздық деңгейі әр алуан топқа қатысты және олардың жасына, тіршілік-тәжірибесіне қарай анықталынады.
Еңбек нарығында тауар айналымы жоғары болады. Жұмыспен қамтамасыз етілгендер де, жұмыссыздар да молынан ұшырасады.
Тауар айналымның қажетті бөлігі циклды: жұмыстан босату және жұмысынан айыру, әсіресе құлдырау кезеңдерінде жоғары деңгейде болады, ал жаңа даму кезеңінде өз еркімен жұмыстан босану жоғарылайды.
Белгілі бір айда жұмыссыз қалған ер адам аз уақыт қана (уақытша) жұмыссыз қалады.
Жұмысшы жұмыссыз қалған кездегі уақыттың орташа саны, әрбір кезеңін – жұмыссыздық жиілігі деп атаймыз. Жұмыссыздық жиілігінің екі негізгі факторы бар. Біріншісі – экономикадағы фирма арқылы жұмыс сұранымның сан түрлі болуы. Тіпті жиынтық сұраным тұрақты болған жағдайда да кейбір фирмалар ұлғаяды да, енді бірі қысқарады. Осылайша қысқартылған фирмалар өз жұмысшыларынан айырылып, ал ұлғая бастағандары жұмысшыларды көбірек жалдайтын болады. Сұраным көп болуына орай жұмыссыздық деңгейі де жоғарылайды. Бұдан ары қарай жиынтық сұранымдағы өзгерістің өзі жұмыс сұранымдағы өзгеріске әсерін тигізеді.
Келесі фактор еңбеккердің жұмыс күшіне ену деңгейі, жұмыс күшінің арту деңгейі жеделдеген сайын жұмыссыздықтың натуралды деңгейі жоғарылайды.
Енді жұмыспен толық қамтылғанда пайда болған жұмыссыздықты – құрылымдық жұмыссыздық деп атаймыз. Құрылымдық жұмыссыздық – жұмыссыздық еңбек нарығын құрылымның нәтижесі. Құрылымдық жұмыссыздық деңгейі натуралды жұмыссыздық деңгейімен бара-бар.
Ал циклдық жұмыссыздық – құрылымдық жұмыссыздықтан жоғары. Ол өнім жұмысын толық қамтылу деңгейінен төмен болған тұста пайда болады.
Ымыраға келмеушілік – еңбек нарығының әрдайым өзгерістерге болуынан туынадатын жайт. Кейбір адамдар зейнет демалысына шығады. Ал енді біреулері жұмыс істеуді жалғастыра бареді. Бір фирма жұмысшы жалдаса, енді бірі оны жұмыстан босатып жатады.
Адамға жұмыс табу үшін уақыт қажет. Фрикционды жұмыссыздық дегеніміз – жұмысшының жаңа жұмыс іздеуі мен сол аралықтағы жұмыссыздық.
Жұмыс күшін немесе экономикадағы жалпы еңбек ресурстарының жұмыс істейтіндердің тұтас санымен қатынасы жұмыссыздық коэффиценті құрайды. Кейбір кезде барлық жұмысқа қабілетті халық бос болмауы табиғи құбылыс. Оған объективті себептер бар: біріншіден, адамдардың бір орнынан екінші орынға көшіп отыруы, бір қызмет орнынан екіншіге ауысуы, тиімді жұмыс іздеуі және оны күтуі және т.б. Осы себептен жұмысы жоқ адамдар фрикциондық жұмыссыздықты құрайды.
Фрикциондық жұмыссыздық – бұл жұмыс күшінің объективті қажетті қозғалысымен байланысты жұмыссыздық.
Екіншіден, өндірістегі технологиялық өзгерістер жұмысшы күшінің сұранысына құрылымдық өзгерісін көрсетеді.
Адам өзіне қолайлы жұмыс орнын іздеу үшін жұмыстан босанады. Мұндай жұмыссыздықты ізденіс үстіндегі жұмыссыздыққа жатқызамыз. Жұмыстың бәрі бірдей болған жағдайда, жұмыссыз адам бірінші ұсынылған жұмысқа орналасады. Егер жұмыссыздық бойынша төленетін жәрдемақы жоғары болса, онда сол адамға жұмыс орнын одан ары қарастыра берген қолайлы.
Жұмыстан босатылған жұмысшы өзінің бастапқы жұмысына қайта оралып, басқа жұмыс іздемейді. Себебі: жұмысшы сол фирманың қыр-сырын түгел біледі: сол жерден еңбек стажын жинайды. Мұндай адам, әрине, басқа жұмыс іздемейді.
II БӨЛІМ. Жұмыссыздықтың деңгейі
Экономикалық саясат үшін шешуші сұрақ – экономика жұмыспен қай кезде толық қамтамасыз етіледі дегенге саяды. Сонда бұл жұмыссыздық деңгейі 5,4 немесе 6 % болғанда ма ? Және саясаткерлер жұмыссыздық деңгейі 6 % - ке тең болған жағдайда жұмыссыздықты төмендету үшін сұранымның артуын сақтап қалуы қажет пе ? Кейде жұмыссыздықты 5 % төмендету қауіпті деген пікір айтылады, өйткені соның нәтижесінде инфляция өсетін көрінеді. Ал енді біреулер жұмыссыздықты 7 % төмендетсе, инфляция сөзсіз болып, еңбек нарығы енжар әрекетке көшеді дегенді айтады.
Халықтың тұрмыс дәрежесінің төмен не жоғары болуының басты факторларының немесе себептерінің бірі еңбекке жарамдылардың қаншасы жұмыспен қамтылған, қаншасы жұмыссыз екендігі. Бүгінгі күні республикадағы еңбек рыногында жұмыссыздық ең ірі өткір мәселе.
1999 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 12.225,8 мың адам болды немесе ол бүкіл халықтың 34,2 % пайызы болды. Одан басқа 4.273,2 мың адам экономикалық белсенді емес деп саналды, Сонда еңбек ресурстары 11.479,0 мың адам. Экономикада шұғылданатын адам саны 2004 жылы 10.1245 мың деп есептелді. Оның 3.676,1 мыңы заңды тұлғаларда, 4.4484 мыңы шаруа қожалықтарында жұмыс істейтіндер, 489,7 мыңы шағын кәсіпорындарында (жұмыс саны 50-ден аспайтын), 4.456,1мың адам өздігінше жұмыс істейтіндер. Ал қалған 12,962 мың адам немесе экономиканың белсенді халықтың 4,1 % пайызы жұмыссыздыр болып саналды. Осы дерек шындыққа сәйкес сияқты. Кейбір сарапшылар мен мамндар жұмыссыздар саны статагенттіктің бұл жағынан әжептеуір көбірек деп айтып, жазып жүр.
Қазіргі кезде үкімет кедейлікпен күрес бағдарламасын жасап, жұмыссыздардың санын азайтудың жолдарын табу.
2005 жылдың 1 қаңтарында ресми тіркелген жұмыссыздық деңгейі экономикалық белсенді халықтың 4,5% болды.
Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі агенттігінің сараптамалық бағалауы бойынша 2006 жылдың аяғында жұмыссыздықтың жалпы көлемі жыл басындағы 15,6 пайыз орнына 13,4 пайызға дейін төмендеді.
Жұмыссыздықтың деңгейін анықтаудың негізгі факторы ретінде (Халықаралық еңбек ұйымының әдістемесіне сәйкес) жұмыссыздардың нақты санын білу тетігін жетілдіру үшін елде үй шаруашылықтарына ішінара тексеру жүргізу қажет, оны 2006 жылдан бастап әр тоқсан сайын Статистика жөніндегі агенттік жүргізетін болады.
2006 жылы 1 қаңтарға жұмыспен қамту орталықтарына өтінішпен барған азаматтар саны 489,3 мың адам болды, ал 2005 жылғы 1 қаңтарында 439,3 мың болғандығы. Ауылды жерде жұмыс іздеуші адамдар саны 118,2 мыңға жетті, яғни 2000 жылдан 5 пайыз өсті. Жұмыссыздық деңгейі Павлодар облысында 6,3 пайыз, Оралда 5,1 пайыз, Қызылорда да 6,0 пайыз, Маңғысатауда 5,8 пайыз және Атырау облысында 4,9 пайыз болды.
Жасалған талдау көрстекендей, жоғарыдағы аймақтарда жұмыспен қамту органдарына өтінішпен барушылар санының біраз өсуінің себептерінің бірі – жұмыссыз ретінде тіркеуге деген ұмтылыстың ұлғаюы. Бұған өз кезегінде жұмыспен қамту бағадрламасына мезгілінде қаражат бөлуіне себеп болды. Мәселен, Павлодар облысында қаржы бөлу белгіленген мөлшердің 87 пайызындай, Оралда -75 пайызындай, Қызылордада – 72 пайызындай, Маңғыстауда – 85 пайздай және Атырау облысында – 79 пайызындай болды.Сондай-ақ жұмыспен қамту мәселесі жөніндегі органдардың құрылымы мен статусын (жағдайын) күшейту де өз әсерін тигізді.
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес бағдарламасының орындалуы үшін 2005 жылға 19.530,4 миллион теңге (Жалпы ішкі өнімнің 0,85 пайызы) қаржы бөлу жоспарланғандығы, нақты бөлінгені 16.650,3 миллион теңге (ЖІӨ - нің 0,7 пайызы) яғни жоспар 85,3 пайыз ғана орындалды.
2006 жылдың 1 қаңтарына республика бойынша тұтас алғанда есепке 231,4 мың жұмыссыз адам тұрды, оның 22,2 мыңы ғана материалдық көмек алды, 7,8 мыңы қоғамдық жұмысқа қатысты, 2,2 мыңы кәсіптік оқытуда біліктілігін көтеруде және қайтадан даярлауда болды.
Сондай-ақ жұмыспен қамту бағдарламасын қаржыландырудың 80 пайыздан жоғары көрсеткіші Шығыс Қазақстан ( 87 %), Батыс Қазақстан (81%), Қарағанды облыстарында (86%) және Астана қаласында (81%) орын алды.
Алайда қорыта келгенде, жұмысқа орналастыру жөніндегі органдарға өтініш жасап барған жұмыссыздар деңгейі орта есеппен 3,3 пайыз көлемінде ғана болуы бұл мәселеде халықтың оған сенімінің төмен екенін көрсетеді.
III БӨЛІМ. Жұмыссыздықты жою
3.1. Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы.
Бағдарлама Қазақстандағы әр отбасының кемінде бір мүшесін жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге бағытталған және жұмысты жоқ халықты еңбек етуге ынталандыратын жаңа жұмыс орындарын құруды көздейді. Бағдарламада көзделіп отырған мақсаттар – жұмыспен қамтудың белсенді саясатын жүзеге асыру және негізінен еңбекке жарамсыз кедей азаматтарға, сондай-ақ, еңбек базарындағы жағдайы осал халыққа таулы көмек көрсету есебінен кедейліктің ауқымын қысқарту және жұмыссыздық деңгейін төмендету табылады.
Аталған мақсаттарға байланысты экономикалық өсу негізінде, әлеуметтік салада дәйекті реформалар жүргізу жолдарымен халықтың тұрмыс деңгейін төмендетпей, көтеру, әлеуметтік бейімдеу шаралары, халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына экономикалық және әлеуметтік қолдау көрсету негізінде кедейлікпен күрес жүргізу міндеттері де жүзеге асырылмақ. Ал жұмыссыздық деңгейін еліміздің тұрақты экономикалық-әлеуметтік дамуына қауіп төндірмейтін деңгейге дейін төмендету міндетті көзделіп отыр.
Республика бойынша және оның жеке аймақтары бойынша да кедейліктің, жұмыссыздықтың деңгейін анықтай отырып, бағдарламада оның негізгі себептеріне де айрықша көңіл бөлінеді. Оларды анықтау бағдарламада кедейлік пен жұмыссыздықпен күресті ұйымдастырудың алғы шартты іспетті болды. Ашығын айтсақ, мемлекет ештеңені де жасырып отырған жоқ, жасыру мүмкін де емес. Бізде кедей адамдар бар, бірақ, оларды одан әрі кедейлендірмеу үшін, олардың қоғамдық өмірден, қоғамның ішкі өмірінен шеткері қалмауы үшін оларға жұмыс істеп жүрген басқа да адамдар есебінен көмек көрсету керек. Оларға қайтіп көмектесуге болады ? Біріншіден, олар үшін жұмыс орындарын ашу – бағдарламадағы басты мақсаттың да, онда қаралған басты мәселенің де бірі. Екіншіден, жаңа жұмыс орнындарын аша отырып, бірте-бірте жалақысын өсіру. Бұл жөнінде бағдарламада ашық жазылмаса ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 2-3 бет.
Жұмыссыздық және оның түрлері.
1.1. Жұмыссыздықтың пайда болу себептері. 4-6 бет.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы. 7-9 бет.
Жұмыссыздықтың деңгейі.
1.3. Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы
бойынша жұмыссыздықтың статистикалық
көрсеткіші 10-12 бет.
Жұмыссыздықты жою.
3.1 Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы. 13-16 бет.
3.2 Жұмыссыздарды еңбекпен қамту. 17-22 бет
Қорытынды 23-24
Қолданылған әдебиеттер 25 бет.
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты – экономикалық теорияның қалыптасуын, және даму кезеңдерін қарастыру. Экономикалық теорияның қоғамдағы және ғылымдағы орнын ашып көрсету.
Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Экономикалық реформалар жүріп жатыр. Бірақ экономикамыздың құрамы әрі тиімді, әрі оңтайлы деңгейге әлі де жеткен жоқ. Жұмыссыздық – белгілі бір кезеңде өзінің орын алады. Жұмыссыздықтың бір жыл ішінде бірнеше кезеңі болуы мүмкін. Тіпті ол бір жыл бойы жұмыстан мүлде қол үзуі де ғажап емес. Жұмысшы әдетте бірде жұмыссыздық бірлестігіне қабылданса, енді бірде ол жұмыс күші қатарынан шығып кетуі жиі кездеседі. Жұмыссыздық өсіп, ол ұлтымыздың онымен бетпе-бет келген өзекті проблемасына айналды. Жұмыссыздық мөлшері жоғары болған сайын (жұмыссыз болу ұзаққа созылады) жұмыссыздық ұзақ уақытқа созылады және жұмыссыздық мөлшері неғұрлым жоғарыласа, жалақы мөлшері де соғұрлым төмендей береді.
Адамның Жұмыссыз атануы мынандай себептері бар:
Бұл адам басқа жұмыс орнын іздеп жұмыстан босанады, ол осылайша жұмыс орнын тапқанша жұмыссыз болып саналады
Ол жұмыс күші қатарына жаңадан қосылуы мүмкін, яғни ол – жұмыс орнын бірінші рет іздеп жүрген адам. Немесе төрт аптаның ішінде өзіне лайықты жұмыс орнын таппай, қайтадан жұмыс күші қатарына қосылған адам.
Адамды жұмыстан босатып жіберуі мүмкін. Сөйтіп жұмыстан босатылғаны жөніндегі анықтамада төлем тоқтатылып, жұмысшы бұл жөнінде ескертілмей, бұдан бейхабар қалады.
Жұмысшы фирманың жабылуына байланысты жұмыссыз қалуы мүмкін. Ең соңғы жұмыс орнынан айырылуы еріксіз жұмыстан босану деп есептелінеді.
I БӨЛІМ. Жұмыссыздық және оның түрлері
1.1. Жұмыс-ң.П\Б себептері: Жұмыс қабілеті бар, бірақ жұмыс күшіне қосылмайтын жандар әдетте егделеу адамдар немесе жұмыстан жолы болмай жүрген адам екені аян. Осылайша жұмыссыз адамдар жұмыссыздық бірлестігін құрайды.
Мыс., АҚШ-та бір апта немесе онан көп уақыт жұмыс істемеген адамды толық жұмыссыз деп санайды, ал бір аптаның ішінде бір сағат та жұмыс істеген болса жұмыссыз деп санамайды
1.2. Қазақстан Республикасының еңбек нарығын зерттеу барысында төрт бірдей негізгі өзгешелікті байқаймыз:
Еңбек нарығында тауар айналымы жоғары болады. Жұмыспен қамтамасыз етілгендер де, жұмыссыздар да молынан ұшырасады.
Тауар айналымның қажетті бөлігі циклды: жұмыстан босату және жұмысынан айыру, әсіресе құлдырау кезеңдерінде жоғары деңгейде болады, ал жаңа даму кезеңінде өз еркімен жұмыстан босану жоғарылайды.
Белгілі бір айда жұмыссыз қалған ер адам аз уақыт қана (уақытша) жұмыссыз қалады.
Жұмысшы жұмыссыз қалған кездегі уақыттың орташа саны, әрбір кезеңін – жұмыссыздық жиілігі деп атаймыз. Жұмыссыздық жиілігінің екі негізгі факторы бар. Біріншісі – экономикадағы фирма арқылы жұмыс сұранымның сан түрлі болуы. Тіпті жиынтық сұраным тұрақты болған жағдайда да кейбір фирмалар ұлғаяды да, енді бірі қысқарады. Осылайша қысқартылған фирмалар өз жұмысшыларынан айырылып, ал ұлғая бастайды.
Енді жұмыспен толық қамтылғанда пайда болған жұмыссыздықты – құрылымдық жұмыссыздық деп атаймыз. Құрылымдық жұмыссыздық – жұмыссыздық еңбек нарығын құрылымның нәтижесі. Құрылымдық жұмыссыздық деңгейі натуралды жұмыссыздық деңгейімен бара-бар.
Ал циклдық жұмыссыздық – құрылымдық жұмыссыздықтан жоғары. Ол өнім жұмысын толық қамтылу деңгейінен төмен болған тұста пайда болады.
Адамға жұмыс табу үшін уақыт қажет. Фрикционды жұмыссыздық дегеніміз – жұмысшының жаңа жұмыс іздеуі мен сол аралықтағы жұмыссыздық.
Егер жұмыссыздық бойынша төленетін жәрдемақы жоғары болса, онда сол адамға жұмыс орнын одан ары қарастыра берген қолайлы.
Жұмыстан босатылған жұмысшы өзінің бастапқы жұмысына қайта оралып, басқа жұмыс іздемейді. Себебі: жұмысшы сол фирманың қыр-сырын біледі.
2.1. ҚР.Жұм-ң Статистикалық көрсеткіштері . Экономикалық саясат үшін шешуші сұрақ – экономика жұмыспен қай кезде толық қамтамасыз етіледі дегенге саяды. Сонда бұл жұмыссыздық деңгейі 5,4 немесе 6 % болғанда ма ? Бүгінгі күні республикадағы еңбек рыногында жұмыссыздық ең ірі өткір мәселе.
1999 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 12.225,8 мың адам болды немесе ол бүкіл халықтың 34,2 % пайызы болды. Одан басқа 4.273,2 мың адам экономикалық белсенді емес деп саналды, Сонда еңбек ресурстары 11.479,0 мың адам.
Қазіргі кезде үкімет кедейлікпен күрес бағдарламасын жасап, жұмыссыздардың санын азайтудың жолдарын табу.
Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі агенттігінің сараптамалық бағалауы бойынша 2006 жылдың аяғында жұмыссыздықтың жалпы көлемі жыл басындағы 15,6 пайыз орнына 13,4 пайызға дейін төмендеді
2006 жылдан бастап әр тоқсан сайын Статистика жөніндегі агенттік жүргізетін болады.
Жұмыссыздық деңгейі Павлодар облысында 6,3 пайыз, Оралда 5,1 пайыз, Қызылорда да 6,0 пайыз, Маңғысатауда 5,8 пайыз және Атырау облысында 4,9 пайыз болды.
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес бағдарламасының орындалуы үшін 2005 жылға 19.530,4 миллион теңге (Жалпы ішкі өнімнің 0,85 пайызы) қаржы бөлу жоспарланғандығы, нақты бөлінгені 16.650,3 миллион теңге (ЖІӨ - нің 0,7 пайызы) яғни жоспар 85,3 пайыз ғана орындалды.
2006 жылдың 1 қаңтарына республика бойынша тұтас алғанда есепке 231,4 мың жұмыссыз адам тұрды, оның 22,2 мыңы ғана материалдық көмек алды, 7,8 мыңы қоғамдық жұмысқа қатысты, 2,2 мыңы кәсіптік оқытуда біліктілігін көтеруде және қайтадан даярлауда болды.
Сондай-ақ жұмыспен қамту бағдарламасын қаржыландырудың 80 пайыздан жоғары көрсеткіші Шығыс Қазақстан ( 87 %), Батыс Қазақстан (81%).
3.1. Бағдарлама Қазақстандағы әр отбасының кемінде бір мүшесін жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге бағытталған және жұмысты жоқ халықты еңбек етуге ынталандыратын жаңа жұмыс орындарын құруды көздейді. олар үшін жұмыс орындарын ашу – бағдарламадағы басты мақсаттың да, онда қаралған басты мәселенің де бірі. Екіншіден, жаңа жұмыс орнындарын аша отырып, бірте-бірте жалақысын өсіру.Арнайы мүгедектер мен жетім балаларға арнайы көмек көрсету. Жұмыссыздықпен, кедейлікпен күрес – экономикалық тәсіл арқылы шешілетін мәселе. Бағдарлама бойынша жоғарыда айтылғандай, 3 жыл ішінде 400 мыңдай жұмыс орныны ашылу тиіс.
3.2. Республика бойынша 2006 жылғы желтоқсанның аяғында бір бос жұмыс орнына орта есеппен 25 адам, ауылдық жерде – 137 адам таласты. Еңбекпен қамтуға жәрдемдесудің бір пошымы – бос жұмыс орындарының жәрмеңкесін өткізу. Бүгінгі күні оларды ұйымдастыру мен өткізудің тәжірибесі Қарағанды, Ақмола. Атырау, Павлодар облыстарының, Алматы және Астана қалаларының жұмыспен қамту жөніндегі өкілетті органдарында бар. Бағдарлама бойынша 2005 жылы республикада 13638 жұмыссыз адамды кәсіптік оқытуға жіберу қаралды , нақты жіберілген адам саны 12.784 яғни жоспарлы тапсырма 93,7 пайыз орындалды . Оқыту 30 кәсіп бойынша жүргізілді . Оқудан өткендердің 10 мыңы жұмысқа орналастырылды , 272 адам өз ісін ашты . Жұмыссыздарды оқыту жөніндегі ең жоғары көрсеткіштер Маңғыстау облысында – тапсырма 2,3 есе , Қостанайда – 2,2 есе , Ақтөбеде – 1,5 есе орындалды . Бизнес-инкубаторлар 9 облысты және 2 қалада құрылған . Республика бойынша бүгінде 31 бизнес-инкубатор ашылған , олардың офистері мен өндірістік ғимараттары алып жатқан жер 28,907 шаршы метр , келешекте осы мақсатқа тағы да 6250 шаршы метр бөлу көзделіп отыр.
1.2. Жұмыссыздық анатомиясы.
Қазақстан Республикасының еңбек нарығын зерттеу барысында төрт бірдей негізгі өзгешелікті байқаймыз:
Жұмыссыздық деңгейі әр алуан топқа қатысты және олардың жасына, тіршілік-тәжірибесіне қарай анықталынады.
Еңбек нарығында тауар айналымы жоғары болады. Жұмыспен қамтамасыз етілгендер де, жұмыссыздар да молынан ұшырасады.
Тауар айналымның қажетті бөлігі циклды: жұмыстан босату және жұмысынан айыру, әсіресе құлдырау кезеңдерінде жоғары деңгейде болады, ал жаңа даму кезеңінде өз еркімен жұмыстан босану жоғарылайды.
Белгілі бір айда жұмыссыз қалған ер адам аз уақыт қана (уақытша) жұмыссыз қалады.
Жұмысшы жұмыссыз қалған кездегі уақыттың орташа саны, әрбір кезеңін – жұмыссыздық жиілігі деп атаймыз. Жұмыссыздық жиілігінің екі негізгі факторы бар. Біріншісі – экономикадағы фирма арқылы жұмыс сұранымның сан түрлі болуы. Тіпті жиынтық сұраным тұрақты болған жағдайда да кейбір фирмалар ұлғаяды да, енді бірі қысқарады. Осылайша қысқартылған фирмалар өз жұмысшыларынан айырылып, ал ұлғая бастағандары жұмысшыларды көбірек жалдайтын болады. Сұраным көп болуына орай жұмыссыздық деңгейі де жоғарылайды. Бұдан ары қарай жиынтық сұранымдағы өзгерістің өзі жұмыс сұранымдағы өзгеріске әсерін тигізеді.
Келесі фактор еңбеккердің жұмыс күшіне ену деңгейі, жұмыс күшінің арту деңгейі жеделдеген сайын жұмыссыздықтың натуралды деңгейі жоғарылайды.
Енді жұмыспен толық қамтылғанда пайда болған жұмыссыздықты – құрылымдық жұмыссыздық деп атаймыз. Құрылымдық жұмыссыздық – жұмыссыздық еңбек нарығын құрылымның нәтижесі. Құрылымдық жұмыссыздық деңгейі натуралды жұмыссыздық деңгейімен бара-бар.
Ал циклдық жұмыссыздық – құрылымдық жұмыссыздықтан жоғары. Ол өнім жұмысын толық қамтылу деңгейінен төмен болған тұста пайда болады.
Ымыраға келмеушілік – еңбек нарығының әрдайым өзгерістерге болуынан туынадатын жайт. Кейбір адамдар зейнет демалысына шығады. Ал енді біреулері жұмыс істеуді жалғастыра бареді. Бір фирма жұмысшы жалдаса, енді бірі оны жұмыстан босатып жатады.
Адамға жұмыс табу үшін уақыт қажет. Фрикционды жұмыссыздық дегеніміз – жұмысшының жаңа жұмыс іздеуі мен сол аралықтағы жұмыссыздық.
Жұмыс күшін немесе экономикадағы жалпы еңбек ресурстарының жұмыс істейтіндердің тұтас санымен қатынасы жұмыссыздық коэффиценті құрайды. Кейбір кезде барлық жұмысқа қабілетті халық бос болмауы табиғи құбылыс. Оған объективті себептер бар: біріншіден, адамдардың бір орнынан екінші орынға көшіп отыруы, бір қызмет орнынан екіншіге ауысуы, тиімді жұмыс іздеуі және оны күтуі және т.б. Осы себептен жұмысы жоқ адамдар фрикциондық жұмыссыздықты құрайды.
Фрикциондық жұмыссыздық – бұл жұмыс күшінің объективті қажетті қозғалысымен байланысты жұмыссыздық.
Екіншіден, өндірістегі технологиялық өзгерістер жұмысшы күшінің сұранысына құрылымдық өзгерісін көрсетеді.
Адам өзіне қолайлы жұмыс орнын іздеу үшін жұмыстан босанады. Мұндай жұмыссыздықты ізденіс үстіндегі жұмыссыздыққа жатқызамыз. Жұмыстың бәрі бірдей болған жағдайда, жұмыссыз адам бірінші ұсынылған жұмысқа орналасады. Егер жұмыссыздық бойынша төленетін жәрдемақы жоғары болса, онда сол адамға жұмыс орнын одан ары қарастыра берген қолайлы.
Жұмыстан босатылған жұмысшы өзінің бастапқы жұмысына қайта оралып, басқа жұмыс іздемейді. Себебі: жұмысшы сол фирманың қыр-сырын түгел біледі: сол жерден еңбек стажын жинайды. Мұндай адам, әрине, басқа жұмыс іздемейді.
II БӨЛІМ. Жұмыссыздықтың деңгейі
Экономикалық саясат үшін шешуші сұрақ – экономика жұмыспен қай кезде толық қамтамасыз етіледі дегенге саяды. Сонда бұл жұмыссыздық деңгейі 5,4 немесе 6 % болғанда ма ? Және саясаткерлер жұмыссыздық деңгейі 6 % - ке тең болған жағдайда жұмыссыздықты төмендету үшін сұранымның артуын сақтап қалуы қажет пе ? Кейде жұмыссыздықты 5 % төмендету қауіпті деген пікір айтылады, өйткені соның нәтижесінде инфляция өсетін көрінеді. Ал енді біреулер жұмыссыздықты 7 % төмендетсе, инфляция сөзсіз болып, еңбек нарығы енжар әрекетке көшеді дегенді айтады.
Халықтың тұрмыс дәрежесінің төмен не жоғары болуының басты факторларының немесе себептерінің бірі еңбекке жарамдылардың қаншасы жұмыспен қамтылған, қаншасы жұмыссыз екендігі. Бүгінгі күні республикадағы еңбек рыногында жұмыссыздық ең ірі өткір мәселе.
1999 жылы экономикалық белсенді халықтың саны 12.225,8 мың адам болды немесе ол бүкіл халықтың 34,2 % пайызы болды. Одан басқа 4.273,2 мың адам экономикалық белсенді емес деп саналды, Сонда еңбек ресурстары 11.479,0 мың адам. Экономикада шұғылданатын адам саны 2004 жылы 10.1245 мың деп есептелді. Оның 3.676,1 мыңы заңды тұлғаларда, 4.4484 мыңы шаруа қожалықтарында жұмыс істейтіндер, 489,7 мыңы шағын кәсіпорындарында (жұмыс саны 50-ден аспайтын), 4.456,1мың адам өздігінше жұмыс істейтіндер. Ал қалған 12,962 мың адам немесе экономиканың белсенді халықтың 4,1 % пайызы жұмыссыздыр болып саналды. Осы дерек шындыққа сәйкес сияқты. Кейбір сарапшылар мен мамндар жұмыссыздар саны статагенттіктің бұл жағынан әжептеуір көбірек деп айтып, жазып жүр.
Қазіргі кезде үкімет кедейлікпен күрес бағдарламасын жасап, жұмыссыздардың санын азайтудың жолдарын табу.
2005 жылдың 1 қаңтарында ресми тіркелген жұмыссыздық деңгейі экономикалық белсенді халықтың 4,5% болды.
Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі агенттігінің сараптамалық бағалауы бойынша 2006 жылдың аяғында жұмыссыздықтың жалпы көлемі жыл басындағы 15,6 пайыз орнына 13,4 пайызға дейін төмендеді.
Жұмыссыздықтың деңгейін анықтаудың негізгі факторы ретінде (Халықаралық еңбек ұйымының әдістемесіне сәйкес) жұмыссыздардың нақты санын білу тетігін жетілдіру үшін елде үй шаруашылықтарына ішінара тексеру жүргізу қажет, оны 2006 жылдан бастап әр тоқсан сайын Статистика жөніндегі агенттік жүргізетін болады.
2006 жылы 1 қаңтарға жұмыспен қамту орталықтарына өтінішпен барған азаматтар саны 489,3 мың адам болды, ал 2005 жылғы 1 қаңтарында 439,3 мың болғандығы. Ауылды жерде жұмыс іздеуші адамдар саны 118,2 мыңға жетті, яғни 2000 жылдан 5 пайыз өсті. Жұмыссыздық деңгейі Павлодар облысында 6,3 пайыз, Оралда 5,1 пайыз, Қызылорда да 6,0 пайыз, Маңғысатауда 5,8 пайыз және Атырау облысында 4,9 пайыз болды.
Жасалған талдау көрстекендей, жоғарыдағы аймақтарда жұмыспен қамту органдарына өтінішпен барушылар санының біраз өсуінің себептерінің бірі – жұмыссыз ретінде тіркеуге деген ұмтылыстың ұлғаюы. Бұған өз кезегінде жұмыспен қамту бағадрламасына мезгілінде қаражат бөлуіне себеп болды. Мәселен, Павлодар облысында қаржы бөлу белгіленген мөлшердің 87 пайызындай, Оралда -75 пайызындай, Қызылордада – 72 пайызындай, Маңғыстауда – 85 пайздай және Атырау облысында – 79 пайызындай болды.Сондай-ақ жұмыспен қамту мәселесі жөніндегі органдардың құрылымы мен статусын (жағдайын) күшейту де өз әсерін тигізді.
Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес бағдарламасының орындалуы үшін 2005 жылға 19.530,4 миллион теңге (Жалпы ішкі өнімнің 0,85 пайызы) қаржы бөлу жоспарланғандығы, нақты бөлінгені 16.650,3 миллион теңге (ЖІӨ - нің 0,7 пайызы) яғни жоспар 85,3 пайыз ғана орындалды.
2006 жылдың 1 қаңтарына республика бойынша тұтас алғанда есепке 231,4 мың жұмыссыз адам тұрды, оның 22,2 мыңы ғана материалдық көмек алды, 7,8 мыңы қоғамдық жұмысқа қатысты, 2,2 мыңы кәсіптік оқытуда біліктілігін көтеруде және қайтадан даярлауда болды.
Сондай-ақ жұмыспен қамту бағдарламасын қаржыландырудың 80 пайыздан жоғары көрсеткіші Шығыс Қазақстан ( 87 %), Батыс Қазақстан (81%), Қарағанды облыстарында (86%) және Астана қаласында (81%) орын алды.
Алайда қорыта келгенде, жұмысқа орналастыру жөніндегі органдарға өтініш жасап барған жұмыссыздар деңгейі орта есеппен 3,3 пайыз көлемінде ғана болуы бұл мәселеде халықтың оған сенімінің төмен екенін көрсетеді.
III БӨЛІМ. Жұмыссыздықты жою
3.1. Жұмыссыздықпен күресу бағдарламасы.
Бағдарлама Қазақстандағы әр отбасының кемінде бір мүшесін жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге бағытталған және жұмысты жоқ халықты еңбек етуге ынталандыратын жаңа жұмыс орындарын құруды көздейді. Бағдарламада көзделіп отырған мақсаттар – жұмыспен қамтудың белсенді саясатын жүзеге асыру және негізінен еңбекке жарамсыз кедей азаматтарға, сондай-ақ, еңбек базарындағы жағдайы осал халыққа таулы көмек көрсету есебінен кедейліктің ауқымын қысқарту және жұмыссыздық деңгейін төмендету табылады.
Аталған мақсаттарға байланысты экономикалық өсу негізінде, әлеуметтік салада дәйекті реформалар жүргізу жолдарымен халықтың тұрмыс деңгейін төмендетпей, көтеру, әлеуметтік бейімдеу шаралары, халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына экономикалық және әлеуметтік қолдау көрсету негізінде кедейлікпен күрес жүргізу міндеттері де жүзеге асырылмақ. Ал жұмыссыздық деңгейін еліміздің тұрақты экономикалық-әлеуметтік дамуына қауіп төндірмейтін деңгейге дейін төмендету міндетті көзделіп отыр.
Республика бойынша және оның жеке аймақтары бойынша да кедейліктің, жұмыссыздықтың деңгейін анықтай отырып, бағдарламада оның негізгі себептеріне де айрықша көңіл бөлінеді. Оларды анықтау бағдарламада кедейлік пен жұмыссыздықпен күресті ұйымдастырудың алғы шартты іспетті болды. Ашығын айтсақ, мемлекет ештеңені де жасырып отырған жоқ, жасыру мүмкін де емес. Бізде кедей адамдар бар, бірақ, оларды одан әрі кедейлендірмеу үшін, олардың қоғамдық өмірден, қоғамның ішкі өмірінен шеткері қалмауы үшін оларға жұмыс істеп жүрген басқа да адамдар есебінен көмек көрсету керек. Оларға қайтіп көмектесуге болады ? Біріншіден, олар үшін жұмыс орындарын ашу – бағдарламадағы басты мақсаттың да, онда қаралған басты мәселенің де бірі. Екіншіден, жаңа жұмыс орнындарын аша отырып, бірте-бірте жалақысын өсіру. Бұл жөнінде бағдарламада ашық жазылмаса ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz