Қазақ тілі пәнін оқытуда ойын элементтерін пайдалану арқылы оқушының ой - өрісін дамыту
Тақырыбы: Қазақ тілі пәнін оқытуда ойын элементтерін пайдалану арқылы оқушының ой . өрісін дамыту
Мақсаты:
• Ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін инициативасын арттыру, білім сапасын көтеру.
Міндеті:
• Ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау
• Ойын ережесін жетік біліп, оқушыларға да жеткізе білу
• Ойын барысында ереженің сақталуын қатаң қадағалау
Болжамы: Сабақ үрдісінде ойындарды кеңінен пайдалансақ оның тәрбиелік мүмкіндіктері мол екеніне көзіміз жетеді.
Теориялық негізі: түрлі ойындар оқушының қиялын ғана дамытпай, олардың сабаққа деген қызуғышылығын арттырады. Оқушылар өз мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жаңалыққа, бәсекелестікке ұмтылады.
Сабақ қызықты құрылып, сабақтың әр кезеңі әдістемелік талапқа сай жүргізілуі тиіс. Оқушының ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан, олардың ойлау дағдысын, сөйлеу дағдысын жан . жақты дамытады.
Мақсаты:
• Ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін инициативасын арттыру, білім сапасын көтеру.
Міндеті:
• Ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау
• Ойын ережесін жетік біліп, оқушыларға да жеткізе білу
• Ойын барысында ереженің сақталуын қатаң қадағалау
Болжамы: Сабақ үрдісінде ойындарды кеңінен пайдалансақ оның тәрбиелік мүмкіндіктері мол екеніне көзіміз жетеді.
Теориялық негізі: түрлі ойындар оқушының қиялын ғана дамытпай, олардың сабаққа деген қызуғышылығын арттырады. Оқушылар өз мүмкіндіктерін пайдалана отырып, жаңалыққа, бәсекелестікке ұмтылады.
Сабақ қызықты құрылып, сабақтың әр кезеңі әдістемелік талапқа сай жүргізілуі тиіс. Оқушының ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан, олардың ойлау дағдысын, сөйлеу дағдысын жан . жақты дамытады.
Кіріспе
Ойын – балалар өмірінде ең зор маңызы бар нәрсе, үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да көбінесе сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер ең алдымен ойын арқылы тәрбие алады.
А.С.Макаренко
Ойын – бала үшін ойын емес, шындық.
К.Д.Ушинский
Бала ойынында көбінесе терең мән бар.
Ф.Шиллер
«Қазір біз жаңа XXI ғасырда өмір сүріп отырмыз . Болашақта өркенниетті ел қатарына қосылатын көш бастайтын ұрпақ өсіреміз дейтін болсақ, Отан сүйгіш , өз елін туған жерін сүйетін ұлтжанды , патриоттық интернационалдық сезімдерге бай, жан-жақты білімді, дені сау ұрпақ тәрбиелеуді еш уақытта естен шығармауымыз керек.»- дейді елбасы Н.Ә.Назарбаев. (Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан 2030»)
Мектеп – қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады. Күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы - бастауыш мектеп. Бастауыш саты - білім дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алу мен кезкелген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы бастауышта қаланбақ. Баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің қалыптасуы мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жүзеге асады. Бастауыш сыныптардың негізгі міндеті – жеке тұлғаны дамытып, оның алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады.
Ойын – балалар өмірінде ең зор маңызы бар нәрсе, үлкендердің қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да көбінесе сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер ең алдымен ойын арқылы тәрбие алады.
А.С.Макаренко
Ойын – бала үшін ойын емес, шындық.
К.Д.Ушинский
Бала ойынында көбінесе терең мән бар.
Ф.Шиллер
«Қазір біз жаңа XXI ғасырда өмір сүріп отырмыз . Болашақта өркенниетті ел қатарына қосылатын көш бастайтын ұрпақ өсіреміз дейтін болсақ, Отан сүйгіш , өз елін туған жерін сүйетін ұлтжанды , патриоттық интернационалдық сезімдерге бай, жан-жақты білімді, дені сау ұрпақ тәрбиелеуді еш уақытта естен шығармауымыз керек.»- дейді елбасы Н.Ә.Назарбаев. (Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан 2030»)
Мектеп – қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады. Күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы - бастауыш мектеп. Бастауыш саты - білім дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алу мен кезкелген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы бастауышта қаланбақ. Баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің қалыптасуы мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жүзеге асады. Бастауыш сыныптардың негізгі міндеті – жеке тұлғаны дамытып, оның алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2030» Жолдау
2. Қазақстан Республикасының Білім Заңы
3. М.И.Нүсіпбекова, Қ.Ш.Жүнісова Педагогикалық сыр сандық
Алматыкітап 2003 ж.
4. Нақылдар жинағы. Даналардан шыққан сөз.
Алматы «Мектеп» 1987 ж.
5 Ә.Е.Жұмабаева, Г.И.Уәйісова. Қазақ тілі оқыту әдістемесі. 2 – сынып. Алматы «Атамұра» 2009 ж.
6. Республикалық ғылыми-эдістемелік,педагогикалық «Мектеп»
журналы №5 – 2008 ж.
7. «Ойын әрекеті арқылы белсенділікке баулу». А.В.Петров 2001 ж.
8. «Бастауыш мектептегі ойын технологиясы арқылы оқыту».
Е.В.Калмыкова 2007 ж.
1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2030» Жолдау
2. Қазақстан Республикасының Білім Заңы
3. М.И.Нүсіпбекова, Қ.Ш.Жүнісова Педагогикалық сыр сандық
Алматыкітап 2003 ж.
4. Нақылдар жинағы. Даналардан шыққан сөз.
Алматы «Мектеп» 1987 ж.
5 Ә.Е.Жұмабаева, Г.И.Уәйісова. Қазақ тілі оқыту әдістемесі. 2 – сынып. Алматы «Атамұра» 2009 ж.
6. Республикалық ғылыми-эдістемелік,педагогикалық «Мектеп»
журналы №5 – 2008 ж.
7. «Ойын әрекеті арқылы белсенділікке баулу». А.В.Петров 2001 ж.
8. «Бастауыш мектептегі ойын технологиясы арқылы оқыту».
Е.В.Калмыкова 2007 ж.
Қазақ тілі пәнін оқытуда ойын элементтерін пайдалану арқылы оқушының
ой - өрісін дамыту
Тақырыбы: Қазақ тілі пәнін оқытуда ойын элементтерін
пайдалану арқылы оқушының ой - өрісін дамыту
Мақсаты:
• Ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін инициативасын арттыру,
білім сапасын көтеру.
Міндеті:
• Ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау
• Ойын ережесін жетік біліп, оқушыларға да жеткізе білу
• Ойын барысында ереженің сақталуын қатаң қадағалау
Болжамы: Сабақ үрдісінде ойындарды кеңінен пайдалансақ оның
тәрбиелік мүмкіндіктері мол екеніне көзіміз жетеді.
Теориялық негізі: түрлі ойындар оқушының қиялын ғана дамытпай,
олардың сабаққа деген қызуғышылығын арттырады. Оқушылар өз мүмкіндіктерін
пайдалана отырып, жаңалыққа, бәсекелестікке ұмтылады.
Сабақ қызықты құрылып, сабақтың әр кезеңі әдістемелік талапқа сай
жүргізілуі тиіс. Оқушының ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан,
олардың ойлау дағдысын, сөйлеу дағдысын жан – жақты дамытады.
Кіріспе
Ойын – балалар өмірінде ең зор маңызы бар нәрсе, үлкендердің
қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да
сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да көбінесе
сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер ең алдымен ойын арқылы тәрбие
алады.
А.С.Макаренко
Ойын – бала үшін ойын емес, шындық.
К.Д.Ушинский
Бала ойынында көбінесе терең мән бар.
Ф.Шиллер
Қазір біз жаңа XXI ғасырда өмір сүріп отырмыз .
Болашақта өркенниетті ел қатарына қосылатын көш бастайтын ұрпақ өсіреміз
дейтін болсақ, Отан сүйгіш , өз елін туған жерін сүйетін ұлтжанды ,
патриоттық интернационалдық сезімдерге бай, жан-жақты білімді, дені сау
ұрпақ тәрбиелеуді еш уақытта естен шығармауымыз керек.- дейді елбасы
Н.Ә.Назарбаев. (Н.Ә.Назарбаев Қазақстан 2030)
Мектеп – қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз
өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп рухани дүниесінің қалыптасуына
негіз салады. Күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан
дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы - бастауыш
мектеп. Бастауыш саты - білім дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы
болып табылады. Келешекте жалпы білім алу мен кезкелген арнаулы
мамандықтарға талпынудың іргетасы бастауышта қаланбақ. Баланың жеке бас
қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің қалыптасуы мектепке
дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жүзеге асады. Бастауыш
сыныптардың негізгі міндеті – жеке тұлғаны дамытып, оның алғашқы
қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген
қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады.
Бастауыш сынып оқушыларының негізгі іс – әрекеті – ойын.
Оқытып – үйрету барысында олар біртіндеп ойын іс-әрекетінен таным іс-
әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Ол сабақ барысында пайдаланылатын
дидкактикалық ойындар және қызықты тапсырмалар арқылы жүзеге асырылады.
Балалардың танымдық белсенділігін дамытып, пәнге қызығушылығын
арттырудың негізгі бір жолы – дидактикалық ойындар.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатта көздейді және нақты міндетті
атқарады. Ойынның мақсаты – бағдарламада анықталған білім, білік және
дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, тиянақтау және бекіту,
қайталау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның
міндеті баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыратындай
іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады.
Дидактикалық ойынды пайдалану жиілігін мұғалім анықтайды және
шығармашылықпен түрлендіре отырып, балалардың жас ерекшіліктерін ескеріп,
жаңа тақырыпты өткенде, өтілген материалды қайталағанда, білімді тиянақтау
және тексеру кезінде, яғни сабақтың кез келген сәтінде оқыту әдісінің
құрамды бөлігіне айналдыруға болады. Бірақ ойын процесі мен оқу
процесін бір-біріне етене ұластырылып ұйымдастырылған жөн. Бала ойын іс-
әрекеті үстінде қандай да білім игеріп жатқанын, аңғармай қалуы тиіс.
Сонда ғана ойын және оқу іс – әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік
білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Осы шарт орындалған
жағдайда дидактикалық ойын шын мәнінде оқыту әдісі деңгейіне дейін
көтереді.
Ойынның мақсаты - бағдарламада алған білімдерін қалыптастыру,
тиянақтау, пысықтау.
Міндеті - баланың қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру.
Дидактикалық ойындар - балалардың білімдерін арттырудың құралы.
Сабақта ойындарды қолданудың түрлі жолдары бар.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті
шешеді.
Ойын сабақтың басында – өткен сабақты еске түсіреді.
Сабақтың ортасында – көңіл-күйін сергітеді, ерік-жігерін дамытады,
сабаққа ынтасын арттырады.
Сабақтың соңында – тақырыпты бекіту, сабақта алған білімді жинақтау
мақсатын көздейді.
Ойындық технология мәнді өмір жағдаяттарын үлгілеу және оның шешуін
іздестіруге құрылады. Ойынның ұйымдастырылу түрлері мазмұнына қарай, өзіне
тән ерекшеліктеріне қарай
- Сюжетті-рольді ойындар
- Дидактикалық құрылыс ойындары
- Драматизациялық ойындар
- Қимылды ойындар
- Ұлттық ойындар
- Әдеби музыкалық ойындар болып бөлінеді.
Сабақта көбіне пайдаланылатын
- іскерлік ойындар
- рөлдік және оқиғалық ойындар
- саяхаттық және білімдік ойындар.
Іскерлік ойындар – оқушылардың сөйлеу қабілеттерін жетілдіретін,
дамытататын тиімді тәсіл. Сабақ барысында іскерлік ойындарды қолдану
арқылы оқушыларға сөйлеу үлгілері, сөйлеудің әдеби нормалары меңгертіледі.
Мұндай ойындар оқушылардың жасқаншақтық, ұяңдық қасиеттерін жойып, оның
қиялына ерік береді.
Драматизацияланған ойындардың түрі басқа ойындарға қарағанда
күрделірек себебі, ол ертегілерден және әдеби шығармалардан құрылады.
Рөлдік ойындарды меңгергеннен кейін балалар бұл ойынның түрін тез
меңгереді.
Жарыс ойындарын көбінесе қорытынды сабақтарда пайдаланылады.
Зырылдауық арқылы, асықтармен, топқа бөлініп те ойнауға болады. Бәйге,
Кім тапқыр?, Қыз қуу т.б. жарыс-ойындарын ұйымдастырылады.
Логикалық ойындар балалардың есте сақтау, ойлау т.б. қасиеттерін
дамытады. Бір сурет беріледі де, белгілі уақыттан соң жауып қойып не
көргендері сұралады. Неше бала болды немесе қуыршақтың көйлегі қандай еді?
Үстел астында неше доп бар? Не өзгерді? т.б.
Қазіргі кезде өркениетті елдердің мектептің бастауыш сатысында
пәндерді оқыту технологиясын жетілдірудегі мынадай тенденциялары айқындалып
отыр.
- Ойын арқылы оқытуға басымдық беру,
- Оқушының өз ойын, өз пікірін ескере отырып оқыту,
- Зерттеу тәсілдеріне үйрететін инновациялық оқыту,
- Оқытуға ақпараттық және комуникативтік технологияларды кеңінен
пайдалану.
Оқу сапасын жетілдіруде оқытудың қазіргі технологияның жетілдірудің
маңызы ерекше. Мұнда білім мазмұнын жетілдірумен қатар оны қабылдау
тәсілдерін жетілдіру, оқушының танымдық, шығармашылық күштерін жетілдіру
әдістеріне басым бағыт берілуде.
Бастауыш сатыда баланың жетекші іс – әрекеті оқу әрекеті. Баланың
қызығушылығын арттыру үшін; назарын аудару, еліктеу, білуге ұмтылу, өзіне
- өзі сенімді болу, тең қарым – қатынас жасауы қажет. Бастауыш сатыда
жетекші іс – әрекет: пәндік , ойын, оқу, қарым - қатынас , бейімдеу. Мұнда
білім, білік, дағды бірінші орында. Базалық деңгейде білімді; меңгеру –
ойға тоқу қолдану қажет. Баланы шектемей, оған еркіндік беру керек, сонда
оның ой өрісі дамиды. Бала тез сөйлесе, оның дамуы тез болады. Ол оқу
материалын тез меңгереді.
Ойын – оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын құрал.
Сондықтан бастауыш, дайындық сыныптарында оқушылар сабақ үстінде ойынды көп
қажет етеді. Оларға пайдаланылатын ойындар оқушылардың жас ерекшеліктеріне
қарай күрделеніп отырады. Мысалы, дайындық сыныбында қарапайым ғана ойын
түрлерін ойнатсақ, сыныбы үлкейген сайын баланың жас ерекшелігіне сай болып
күрделенгені дұрыс. Олай болса, ойынды пайдаланудың маңызы зор. Мұндай
ойынның көптеген түрлері бар. Сондықтан ойын балалардың жас ерекшеліктеріне
және өтілетін сабақтың тақырыптарына мазмұнына сай етіліп таңдалып алынғаны
дұрыс. Сонда бала ойын және іс – әрекеттері өздерінің тақырыпты игеріп
жатқанын байқауға болады. Ойын да халық педагогикасының құрамдас бір бөлігі
болып келеді.
Ойын дегеніміз не? Ойын — қоғамдық тәжірибені қалыптастыру
бағытындағы іс-әрекеттің бір түрі, яғни тәртіпті, өзін-өзі басқаруды
жетілдіреді. Адам тәжірибесіндегі кең тараған дамыту ойынының қызметі:
ойынға тарту, рахат беру, демалдыру, қызығушылығын тудыру.
Ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып
ойдан-ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат
бітіретін ғажайып нәрсе. Белгілі педагог К.Д.Ушинский: Ойын - бала үшін
ойын емес, шындық. - деп айтқандай бала балабақшаларда және дайындық
сыныптарда әртүрлі сюжетті ойындар арқылы, сан алуан тұрмыста қолданатын
заттарды, сан түрлі құрастырмаларды құрастыра отырып олар өздерінің
келешек өміріне дайындалады.
Үкімет әкімдермен бірлесіп қазіргі кездерде көптеген жаңашыл
балабақшалар мен мектептерді салып отыр. Оқыту мен тәрбиенің өзі осы
бастауыш саты балабақшалар мен бастауыш сыныптардан басталады. Ал бала
бақшада бала ойын арқылы ой өрісі дамиды. Осыған орай осы балабақшаларда
барлығы ойын балдары болғандықтан, оларға ойын арқылы оқыту бағдарламалары
көптеп қолданып жұмыс жүргізілуде. Ал ойын арқылы бала өмірдің ең алғашқы
баспалдағына шыға бастайды. Бала түрлі ойындар арқылы өмірге бейімделіп
үйренеді. Баланың ойнаған ойындарының барлығында терең мән бар екенін
олардың іс - әрекеттері арқылы сезінеміз. Бала көпшілікпен арласып
алғашқы қарым – қатынасын, содан үйшік ойнау, тамақ әзірлеу, түрлі
құрастырма құрау арқылы өмірдің алғашқы өмірге деген қадамы басталады.
Демек ойын – бала әрекетінің негізгі бір түрі. Бала үшін ойын – өмір
сүрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-
әрекеттерін, қарым-қатынастарын үйренеді, еңбектің мәнін түсіне біледі,
адамгершілік нормаларын игереді, әлеуметтік рөлдер атқарады.
Педагогикалық ғылым тарихына көз салсақ, балалар ойынына қатысты
мәселелерге соқпай кеткен ағартушы, педагог болмаған екен. Ойын үстінде
баланың түрлі қасиеттері, қабілеті мен белсенділігі де көрінетіні туралы
аса көрнекті педагог А. С Макаренко былай дейді: Ойында бала қандай болса,
өмірде кәсіби қызмет саласында, көбінесе сондай болады. Сондықтан
келешекке адамды тәрбиелеу - бәрінен бұрын ойын арқылы жүзеге асырылады.
Ойын - балалар үшін айналадағы танып, білу тәсілі. Ұлы педагог
В.И.Сухомлинский: Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз,
фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды. Адам әрекетінің
еңбек, оқу сияқты негізгі түрлерінің бірі – бұл ойын. Ойын – бұл жағдаят
жағдайында қоғамдық тәжірибені игеру және қайта туғызуға бағытталған әрекет
түрі. Ойын барысында тұлғаның мінез құлқын өзі басқаруы жетіліп,
қалыптасады. Отандық педагогика және психология ғылымдары саласында ойындық
әрекет бағдарламасын К.Ушинский, П.Блонский, С.Рубинштейн, Д.Эльконин,
шетелде З.Фрейд, Ж.Пиаже және т.б.жасады. Олардың еңбектерінде тұлғаның
даму сатыларында, негізгі психикалық қызметтері дамуындағы, тұлғаның өзін-
өзі басқаруымен өзін - өзі билеуіндегі, әлеуметтену үрдісінде – адамның
қоғамдық тәжірибені пайдалану және игерудегі ойынның рөлі зерттеліп,
негізделген.
Тұлғаның әрекеті ретінде ойын құрылымына келесі:
- Мақсаткерлік;
-Жоспарлау;
- Мақсатты іске асыру;
Ойын әрекеті мазмұнынан әлеуметтік сипаты баланың қоғамдық өмір
сүретіндігімен байланысты. Ойын - бала әрекетінің негізгі түрі
болғандықтан, ойын ойнағанда бөлме теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да,
ертегі кейіпкерлері, саяхат маршруттары да болуы мүмкін. Балалар ойын
кезінде тыныш отыра алмайды. Тіпті жалғыз баланың өзінде де сөйлесіп
жүреді. Сондықтан, ойын барысында тілдесім үлгісі қалыптасады.
Сабақ үстінде жүргізілетін жұмыс түрлері, тақырыпқа сай алынған
тәрбиелік мәні бар ойын элементтері оқушылардың ойлау белсенділігін керек
етеді. Сондықтан мұғалім әр сабағында ойын түрлерін орнымен қолданып, оны
қызықты ету арқылы олардың білімге ынта-ықыласын, пәнге деген
сүйіспеншілігін қалыптастыруды мақсат етеді. Демек, мұғалім сабағын баланың
қабілет-қарымына, психологиялық ерекшелігіне сай байланыста жоспарлау
керек. Сонда ғана сабақ тартымды, жеңіл болады, оқушыларды жалықтырмайды.
Мысалы:
Кедергілерден өту , Жұмбақ жерге саяхат, Алтын сақа, Адасқан
әріптер, Адасқан буындар, Адасқан вагондар, Вагонды тірке, Поезбен
саяхат, Кім тапқыр?, Жалғасын тап Жақын көршілер, Кім зерек ?,
т.б сияқты ойындар ойнатылады.
Мысалы: Жұмбақ жерге саяхат ойынының мақсаты оқушыларға сабақтың
барысында тапсырмаларды орындата отырып, оларды ойша саяхатқа алып келіп,
етістік тақырыбы бойынша алған білімдерін бекіту болды.
Дидактикалық ойындарды пайдалана отырып баланың ынтасын сабаққа
аударуға , таным әрекетін қалыптастыруға , тиянақтап пысықтауға, етістікті
сөз табы ретінде танытуға тырыстым. Дидактикалық тапсырмалар мен
ойындарды, сюжетті суреттерді қолдана отырып, баланы ойлай отырып ойнату
да сабақты меңгертудің бір жолы болып табылды. Мысалы: Дауыссыз
дыбыстардың түрлерін өткен кезде Балалар аспанда бұлттар үйіліп қалды.
Қазір жауын жауады. Балалар сендер білесіңдер біздің Қазақстан елінде
көптеген өзендер мен көлдер, теңіздер бар. Олардың ішінде суы тартылып
бара жатқан теңіздер де бар екен. Соның бірі Арал теңізі. Қазір біз
жауынның суы арқылы сол Арал теңізін толтырып көрейік. Ол үшін біз
жаңбырдың тамшыларын өзендердің арнасы арқылы ағызып, теңізімізді азғана
болса да сумен толтыруға тырысып көрейік. Ол өзендеріміз үнді, ұяң, қатаң
деп аталады екен. – дейміз. Осы кезде балалар әрбір тамшыны өзендерге
дауыссыз дыбыстарды орналастырады. Сөз құрамы тақырыбын өткен кезде
Адасқан вагондар, Қызықты колейдоскоп, Сиқырлы пазлдар ойынын ойнату
арқылы сөз құрамын меңгертуге үйрететуге болады. Мысалы: Балалар біздің
жүрдек поезымыз қазір жолға шыққалы тұр. Бірақ оған тіркелген вагондар
адасып кетіпті. Егер олар дұрыс жалғанбаса, біздің жолаушыларымыз жолдан
қалып қояды. Сондықтан біз вагондарды дұрыс тіркеуге көмек берейік. – деп
айтып оларға жұмысшылар сөзінде түбір сөзге жұрнақ, жалғауларын дұрыс
жалғатуға тырыстым. Бұл жерде түбір сөз, жұрнақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ой - өрісін дамыту
Тақырыбы: Қазақ тілі пәнін оқытуда ойын элементтерін
пайдалану арқылы оқушының ой - өрісін дамыту
Мақсаты:
• Ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін инициативасын арттыру,
білім сапасын көтеру.
Міндеті:
• Ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау
• Ойын ережесін жетік біліп, оқушыларға да жеткізе білу
• Ойын барысында ереженің сақталуын қатаң қадағалау
Болжамы: Сабақ үрдісінде ойындарды кеңінен пайдалансақ оның
тәрбиелік мүмкіндіктері мол екеніне көзіміз жетеді.
Теориялық негізі: түрлі ойындар оқушының қиялын ғана дамытпай,
олардың сабаққа деген қызуғышылығын арттырады. Оқушылар өз мүмкіндіктерін
пайдалана отырып, жаңалыққа, бәсекелестікке ұмтылады.
Сабақ қызықты құрылып, сабақтың әр кезеңі әдістемелік талапқа сай
жүргізілуі тиіс. Оқушының ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан,
олардың ойлау дағдысын, сөйлеу дағдысын жан – жақты дамытады.
Кіріспе
Ойын – балалар өмірінде ең зор маңызы бар нәрсе, үлкендердің
қайраткерлігі, жұмысы, қызметі қандай маңызды болса, балалардың ойыны да
сондай маңызды. Ойында бала қандай болса, өскен кезде жұмыста да көбінесе
сондай болады. Сондықтан болашақ қайраткер ең алдымен ойын арқылы тәрбие
алады.
А.С.Макаренко
Ойын – бала үшін ойын емес, шындық.
К.Д.Ушинский
Бала ойынында көбінесе терең мән бар.
Ф.Шиллер
Қазір біз жаңа XXI ғасырда өмір сүріп отырмыз .
Болашақта өркенниетті ел қатарына қосылатын көш бастайтын ұрпақ өсіреміз
дейтін болсақ, Отан сүйгіш , өз елін туған жерін сүйетін ұлтжанды ,
патриоттық интернационалдық сезімдерге бай, жан-жақты білімді, дені сау
ұрпақ тәрбиелеуді еш уақытта естен шығармауымыз керек.- дейді елбасы
Н.Ә.Назарбаев. (Н.Ә.Назарбаев Қазақстан 2030)
Мектеп – қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз
өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп рухани дүниесінің қалыптасуына
негіз салады. Күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар арқылы баланың жан
дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы - бастауыш
мектеп. Бастауыш саты - білім дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы
болып табылады. Келешекте жалпы білім алу мен кезкелген арнаулы
мамандықтарға талпынудың іргетасы бастауышта қаланбақ. Баланың жеке бас
қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінің қалыптасуы мектепке
дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жүзеге асады. Бастауыш
сыныптардың негізгі міндеті – жеке тұлғаны дамытып, оның алғашқы
қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген
қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады.
Бастауыш сынып оқушыларының негізгі іс – әрекеті – ойын.
Оқытып – үйрету барысында олар біртіндеп ойын іс-әрекетінен таным іс-
әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Ол сабақ барысында пайдаланылатын
дидкактикалық ойындар және қызықты тапсырмалар арқылы жүзеге асырылады.
Балалардың танымдық белсенділігін дамытып, пәнге қызығушылығын
арттырудың негізгі бір жолы – дидактикалық ойындар.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатта көздейді және нақты міндетті
атқарады. Ойынның мақсаты – бағдарламада анықталған білім, білік және
дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, тиянақтау және бекіту,
қайталау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның
міндеті баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыратындай
іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады.
Дидактикалық ойынды пайдалану жиілігін мұғалім анықтайды және
шығармашылықпен түрлендіре отырып, балалардың жас ерекшіліктерін ескеріп,
жаңа тақырыпты өткенде, өтілген материалды қайталағанда, білімді тиянақтау
және тексеру кезінде, яғни сабақтың кез келген сәтінде оқыту әдісінің
құрамды бөлігіне айналдыруға болады. Бірақ ойын процесі мен оқу
процесін бір-біріне етене ұластырылып ұйымдастырылған жөн. Бала ойын іс-
әрекеті үстінде қандай да білім игеріп жатқанын, аңғармай қалуы тиіс.
Сонда ғана ойын және оқу іс – әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік
білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Осы шарт орындалған
жағдайда дидактикалық ойын шын мәнінде оқыту әдісі деңгейіне дейін
көтереді.
Ойынның мақсаты - бағдарламада алған білімдерін қалыптастыру,
тиянақтау, пысықтау.
Міндеті - баланың қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру.
Дидактикалық ойындар - балалардың білімдерін арттырудың құралы.
Сабақта ойындарды қолданудың түрлі жолдары бар.
Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті
шешеді.
Ойын сабақтың басында – өткен сабақты еске түсіреді.
Сабақтың ортасында – көңіл-күйін сергітеді, ерік-жігерін дамытады,
сабаққа ынтасын арттырады.
Сабақтың соңында – тақырыпты бекіту, сабақта алған білімді жинақтау
мақсатын көздейді.
Ойындық технология мәнді өмір жағдаяттарын үлгілеу және оның шешуін
іздестіруге құрылады. Ойынның ұйымдастырылу түрлері мазмұнына қарай, өзіне
тән ерекшеліктеріне қарай
- Сюжетті-рольді ойындар
- Дидактикалық құрылыс ойындары
- Драматизациялық ойындар
- Қимылды ойындар
- Ұлттық ойындар
- Әдеби музыкалық ойындар болып бөлінеді.
Сабақта көбіне пайдаланылатын
- іскерлік ойындар
- рөлдік және оқиғалық ойындар
- саяхаттық және білімдік ойындар.
Іскерлік ойындар – оқушылардың сөйлеу қабілеттерін жетілдіретін,
дамытататын тиімді тәсіл. Сабақ барысында іскерлік ойындарды қолдану
арқылы оқушыларға сөйлеу үлгілері, сөйлеудің әдеби нормалары меңгертіледі.
Мұндай ойындар оқушылардың жасқаншақтық, ұяңдық қасиеттерін жойып, оның
қиялына ерік береді.
Драматизацияланған ойындардың түрі басқа ойындарға қарағанда
күрделірек себебі, ол ертегілерден және әдеби шығармалардан құрылады.
Рөлдік ойындарды меңгергеннен кейін балалар бұл ойынның түрін тез
меңгереді.
Жарыс ойындарын көбінесе қорытынды сабақтарда пайдаланылады.
Зырылдауық арқылы, асықтармен, топқа бөлініп те ойнауға болады. Бәйге,
Кім тапқыр?, Қыз қуу т.б. жарыс-ойындарын ұйымдастырылады.
Логикалық ойындар балалардың есте сақтау, ойлау т.б. қасиеттерін
дамытады. Бір сурет беріледі де, белгілі уақыттан соң жауып қойып не
көргендері сұралады. Неше бала болды немесе қуыршақтың көйлегі қандай еді?
Үстел астында неше доп бар? Не өзгерді? т.б.
Қазіргі кезде өркениетті елдердің мектептің бастауыш сатысында
пәндерді оқыту технологиясын жетілдірудегі мынадай тенденциялары айқындалып
отыр.
- Ойын арқылы оқытуға басымдық беру,
- Оқушының өз ойын, өз пікірін ескере отырып оқыту,
- Зерттеу тәсілдеріне үйрететін инновациялық оқыту,
- Оқытуға ақпараттық және комуникативтік технологияларды кеңінен
пайдалану.
Оқу сапасын жетілдіруде оқытудың қазіргі технологияның жетілдірудің
маңызы ерекше. Мұнда білім мазмұнын жетілдірумен қатар оны қабылдау
тәсілдерін жетілдіру, оқушының танымдық, шығармашылық күштерін жетілдіру
әдістеріне басым бағыт берілуде.
Бастауыш сатыда баланың жетекші іс – әрекеті оқу әрекеті. Баланың
қызығушылығын арттыру үшін; назарын аудару, еліктеу, білуге ұмтылу, өзіне
- өзі сенімді болу, тең қарым – қатынас жасауы қажет. Бастауыш сатыда
жетекші іс – әрекет: пәндік , ойын, оқу, қарым - қатынас , бейімдеу. Мұнда
білім, білік, дағды бірінші орында. Базалық деңгейде білімді; меңгеру –
ойға тоқу қолдану қажет. Баланы шектемей, оған еркіндік беру керек, сонда
оның ой өрісі дамиды. Бала тез сөйлесе, оның дамуы тез болады. Ол оқу
материалын тез меңгереді.
Ойын – оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын құрал.
Сондықтан бастауыш, дайындық сыныптарында оқушылар сабақ үстінде ойынды көп
қажет етеді. Оларға пайдаланылатын ойындар оқушылардың жас ерекшеліктеріне
қарай күрделеніп отырады. Мысалы, дайындық сыныбында қарапайым ғана ойын
түрлерін ойнатсақ, сыныбы үлкейген сайын баланың жас ерекшелігіне сай болып
күрделенгені дұрыс. Олай болса, ойынды пайдаланудың маңызы зор. Мұндай
ойынның көптеген түрлері бар. Сондықтан ойын балалардың жас ерекшеліктеріне
және өтілетін сабақтың тақырыптарына мазмұнына сай етіліп таңдалып алынғаны
дұрыс. Сонда бала ойын және іс – әрекеттері өздерінің тақырыпты игеріп
жатқанын байқауға болады. Ойын да халық педагогикасының құрамдас бір бөлігі
болып келеді.
Ойын дегеніміз не? Ойын — қоғамдық тәжірибені қалыптастыру
бағытындағы іс-әрекеттің бір түрі, яғни тәртіпті, өзін-өзі басқаруды
жетілдіреді. Адам тәжірибесіндегі кең тараған дамыту ойынының қызметі:
ойынға тарту, рахат беру, демалдыру, қызығушылығын тудыру.
Ойын дегеніміз – адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып
ойдан-ойға жетелейтін, тынысы кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат
бітіретін ғажайып нәрсе. Белгілі педагог К.Д.Ушинский: Ойын - бала үшін
ойын емес, шындық. - деп айтқандай бала балабақшаларда және дайындық
сыныптарда әртүрлі сюжетті ойындар арқылы, сан алуан тұрмыста қолданатын
заттарды, сан түрлі құрастырмаларды құрастыра отырып олар өздерінің
келешек өміріне дайындалады.
Үкімет әкімдермен бірлесіп қазіргі кездерде көптеген жаңашыл
балабақшалар мен мектептерді салып отыр. Оқыту мен тәрбиенің өзі осы
бастауыш саты балабақшалар мен бастауыш сыныптардан басталады. Ал бала
бақшада бала ойын арқылы ой өрісі дамиды. Осыған орай осы балабақшаларда
барлығы ойын балдары болғандықтан, оларға ойын арқылы оқыту бағдарламалары
көптеп қолданып жұмыс жүргізілуде. Ал ойын арқылы бала өмірдің ең алғашқы
баспалдағына шыға бастайды. Бала түрлі ойындар арқылы өмірге бейімделіп
үйренеді. Баланың ойнаған ойындарының барлығында терең мән бар екенін
олардың іс - әрекеттері арқылы сезінеміз. Бала көпшілікпен арласып
алғашқы қарым – қатынасын, содан үйшік ойнау, тамақ әзірлеу, түрлі
құрастырма құрау арқылы өмірдің алғашқы өмірге деген қадамы басталады.
Демек ойын – бала әрекетінің негізгі бір түрі. Бала үшін ойын – өмір
сүрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-
әрекеттерін, қарым-қатынастарын үйренеді, еңбектің мәнін түсіне біледі,
адамгершілік нормаларын игереді, әлеуметтік рөлдер атқарады.
Педагогикалық ғылым тарихына көз салсақ, балалар ойынына қатысты
мәселелерге соқпай кеткен ағартушы, педагог болмаған екен. Ойын үстінде
баланың түрлі қасиеттері, қабілеті мен белсенділігі де көрінетіні туралы
аса көрнекті педагог А. С Макаренко былай дейді: Ойында бала қандай болса,
өмірде кәсіби қызмет саласында, көбінесе сондай болады. Сондықтан
келешекке адамды тәрбиелеу - бәрінен бұрын ойын арқылы жүзеге асырылады.
Ойын - балалар үшін айналадағы танып, білу тәсілі. Ұлы педагог
В.И.Сухомлинский: Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз,
фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды. Адам әрекетінің
еңбек, оқу сияқты негізгі түрлерінің бірі – бұл ойын. Ойын – бұл жағдаят
жағдайында қоғамдық тәжірибені игеру және қайта туғызуға бағытталған әрекет
түрі. Ойын барысында тұлғаның мінез құлқын өзі басқаруы жетіліп,
қалыптасады. Отандық педагогика және психология ғылымдары саласында ойындық
әрекет бағдарламасын К.Ушинский, П.Блонский, С.Рубинштейн, Д.Эльконин,
шетелде З.Фрейд, Ж.Пиаже және т.б.жасады. Олардың еңбектерінде тұлғаның
даму сатыларында, негізгі психикалық қызметтері дамуындағы, тұлғаның өзін-
өзі басқаруымен өзін - өзі билеуіндегі, әлеуметтену үрдісінде – адамның
қоғамдық тәжірибені пайдалану және игерудегі ойынның рөлі зерттеліп,
негізделген.
Тұлғаның әрекеті ретінде ойын құрылымына келесі:
- Мақсаткерлік;
-Жоспарлау;
- Мақсатты іске асыру;
Ойын әрекеті мазмұнынан әлеуметтік сипаты баланың қоғамдық өмір
сүретіндігімен байланысты. Ойын - бала әрекетінің негізгі түрі
болғандықтан, ойын ойнағанда бөлме теңіз де, ұшақ та, темір жол вагоны да,
ертегі кейіпкерлері, саяхат маршруттары да болуы мүмкін. Балалар ойын
кезінде тыныш отыра алмайды. Тіпті жалғыз баланың өзінде де сөйлесіп
жүреді. Сондықтан, ойын барысында тілдесім үлгісі қалыптасады.
Сабақ үстінде жүргізілетін жұмыс түрлері, тақырыпқа сай алынған
тәрбиелік мәні бар ойын элементтері оқушылардың ойлау белсенділігін керек
етеді. Сондықтан мұғалім әр сабағында ойын түрлерін орнымен қолданып, оны
қызықты ету арқылы олардың білімге ынта-ықыласын, пәнге деген
сүйіспеншілігін қалыптастыруды мақсат етеді. Демек, мұғалім сабағын баланың
қабілет-қарымына, психологиялық ерекшелігіне сай байланыста жоспарлау
керек. Сонда ғана сабақ тартымды, жеңіл болады, оқушыларды жалықтырмайды.
Мысалы:
Кедергілерден өту , Жұмбақ жерге саяхат, Алтын сақа, Адасқан
әріптер, Адасқан буындар, Адасқан вагондар, Вагонды тірке, Поезбен
саяхат, Кім тапқыр?, Жалғасын тап Жақын көршілер, Кім зерек ?,
т.б сияқты ойындар ойнатылады.
Мысалы: Жұмбақ жерге саяхат ойынының мақсаты оқушыларға сабақтың
барысында тапсырмаларды орындата отырып, оларды ойша саяхатқа алып келіп,
етістік тақырыбы бойынша алған білімдерін бекіту болды.
Дидактикалық ойындарды пайдалана отырып баланың ынтасын сабаққа
аударуға , таным әрекетін қалыптастыруға , тиянақтап пысықтауға, етістікті
сөз табы ретінде танытуға тырыстым. Дидактикалық тапсырмалар мен
ойындарды, сюжетті суреттерді қолдана отырып, баланы ойлай отырып ойнату
да сабақты меңгертудің бір жолы болып табылды. Мысалы: Дауыссыз
дыбыстардың түрлерін өткен кезде Балалар аспанда бұлттар үйіліп қалды.
Қазір жауын жауады. Балалар сендер білесіңдер біздің Қазақстан елінде
көптеген өзендер мен көлдер, теңіздер бар. Олардың ішінде суы тартылып
бара жатқан теңіздер де бар екен. Соның бірі Арал теңізі. Қазір біз
жауынның суы арқылы сол Арал теңізін толтырып көрейік. Ол үшін біз
жаңбырдың тамшыларын өзендердің арнасы арқылы ағызып, теңізімізді азғана
болса да сумен толтыруға тырысып көрейік. Ол өзендеріміз үнді, ұяң, қатаң
деп аталады екен. – дейміз. Осы кезде балалар әрбір тамшыны өзендерге
дауыссыз дыбыстарды орналастырады. Сөз құрамы тақырыбын өткен кезде
Адасқан вагондар, Қызықты колейдоскоп, Сиқырлы пазлдар ойынын ойнату
арқылы сөз құрамын меңгертуге үйрететуге болады. Мысалы: Балалар біздің
жүрдек поезымыз қазір жолға шыққалы тұр. Бірақ оған тіркелген вагондар
адасып кетіпті. Егер олар дұрыс жалғанбаса, біздің жолаушыларымыз жолдан
қалып қояды. Сондықтан біз вагондарды дұрыс тіркеуге көмек берейік. – деп
айтып оларға жұмысшылар сөзінде түбір сөзге жұрнақ, жалғауларын дұрыс
жалғатуға тырыстым. Бұл жерде түбір сөз, жұрнақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz