Қазіргі замандағы танымдық тәжірибенің тапшылығы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І . ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ.
1.1. Таным . іс.әрекеті
1.2. Танымдық білім беру жүйесі . заман талабы
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше халық
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі . ақпараттық технологиялар
ІІ . ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларға танымдық программа құруда Macromedia Flash программасын қолдану
2.2. Графика
2.3. Анимация
2.4. Интерактивтілігі және дыбыс
2.5. Flash фильмдерін қолдану түрлері
2.6. FLASH фильмін құрудағы реттілік
2.7. Фильмдерге шолу жасау мен жылжымалы GIF файлдар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
І . ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ.
1.1. Таным . іс.әрекеті
1.2. Танымдық білім беру жүйесі . заман талабы
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше халық
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі . ақпараттық технологиялар
ІІ . ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларға танымдық программа құруда Macromedia Flash программасын қолдану
2.2. Графика
2.3. Анимация
2.4. Интерактивтілігі және дыбыс
2.5. Flash фильмдерін қолдану түрлері
2.6. FLASH фильмін құрудағы реттілік
2.7. Фильмдерге шолу жасау мен жылжымалы GIF файлдар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ұлтымыздың өз уақытынан озып – туған ғұлама перзенті Шоқан Шыңғысұлы айтқандай: «Халықтың кемеліне келіп өркендеуі үшін, ең алдымен азаттық пен білім керек» ... деген арманының орындалатынындай сәті туған тәрізді. Міне Отанымыз Қазақстан Республикасы егемендігінің жарияланғанына 19 жыл, ал тәуелсіз ел атанғанына 18 жыл толып отыр. Қазақ халқы ғасырлар бойы армандаған азаттығына қолын жеткізді. Ендігі жерде ол өзінің аңсаумен алған азаттығын көздің қарашығындай сақтаумен қоса, тіршілігін біліммен байытып, ғылыммен жетілдіруді мақсат етуі қажет.
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін, таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз”- деп, болашақ құндылықтар туралы айтты.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру жүйесін жатқызуға болады.
Инновациялық технологиялар оқыту үрдісінде білім сапасын заман талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім алушыларды толық қамтамасыз етеді, жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған байланысты жоғарғы оқу орындарын түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау негізінде, елдегі қашықтан оқытуда жаңа технологиялық білім беру жүйесін қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға болады. “Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі анықтамалар берген. Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді білдіреді. Ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз – білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі” деп жазады. “Инновация” сөзі – қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника салаларында өте жиі қолданылып жүрген термин. Бұл әдістеменің негізінде үйренушінің дербес қабілетін, белсенділігін қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше пайдалану арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға шығады.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп, ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушының іс-әрекетін бақылау жатады Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін қолдану оқушыны субъект тұрғысынан қарастыратын болса, оқытудың сапалы болатындығы және ең бастысы, оқушылардың пәнге деген жауапкершілігі, қызығуы, өз бетінше жұмыс істеу ынтасы, оқушының ізденушілік-шығармашылық зерттеушілік қабілеттері артады.
- Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп жеткізе білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы шарт. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей жағдайда болуы керек. Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат – оқушыны керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни, ізденімпаздылыққа үйрету.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің даму жолында да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая тусуде. Оқыту мақсаттары мен міндетеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақсат-міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының көмегімен іске асырылады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында әр түрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру мүмкіндіктерін анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды бағалаудың негізгі бағыттарын ескеру қажет.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды жасау және оны қолдану. Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электрондық оқулықтардың рөлі зор. Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп, түсіндіреледі.
“Электронды оқулық” дегеніміз не және оның қарапайым оқулықтан айырмашылығы қандай? Электронды оқулық әдетте қарапайым оқулықты толықтырады, әсіресе ол мынадай жағдайларда өте тиімді: жылдам кері байланысты қамтамасыз етеді; қарапайым оқулықтағы қиын іс-әрекеттердің бірі керекті ақпараттарды тез табуға көмектеседі; тексттік түсініктермен бірнеше рет жұмыс жасаған кезде едәуір уақыт үнемдеуге көмектеседі, белгілі бір оқушының білімін белгілі бір бөлім бойынша білімін тексеруге мүмкіндік береді.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Менің дипломдық жұмысымда мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда балабақшада ақпараттық технологияларды қолдану туралы айтылған.
Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның қозғаушы күші болып отырған жастарға білім беру ісінде өткен тарихи тәжірибелерді ой елегінен өткізіп, жаңа заман талабына сай қолдану болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық технологияларды, әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың өзіндік бай тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі- қажеттіліктердің бірі ақпараттық технологиялар арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл мәселенің нәтижелі жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша толық білім сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана білу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді.
Оқушыларға рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда әсер етіп, олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа технологияны және белсенді әдістерді қолдану заман талабы екені белгілі. Өйткені, олар – мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының бұл заңында “Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамдарды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған қажетті жағдайлар жасау” керектігі белгіленген. Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу- тәрбие үрдісінде ақпараттық технологияларды қолдануды ендіру аса қажет.
Соңғы жылдары қоғамда болып жатқан ғылыми жаңалықтар мен білім беретін мекемелердің дамуында оң өзгерістердің көбеюі олардың өмірмен байланысының нығаюы сияқты факторлардың ықпалы зерттеушілер мен әдіскерлердің танымдық белсенділікті дамыту теориясына деген ықыласын күшейте түсуде.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған қазіргі талапқа сай қолданатын электрондық оқу құралының нұсқасын жасау.
Дипломдық жобаның жаңалығы: Қазіргі кездегі мектеп жасына дейінгі балаларға арналған кәдімгі қағаз бетіндегі оқулықтардан басқа қазақ тіліндегі электронды оқулықтар, қолданбалы программалар жоқтың қасы.
Жобаның құрылымы мен көлемі - диплом жобасы кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін, таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз”- деп, болашақ құндылықтар туралы айтты.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру жүйесін жатқызуға болады.
Инновациялық технологиялар оқыту үрдісінде білім сапасын заман талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім алушыларды толық қамтамасыз етеді, жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған байланысты жоғарғы оқу орындарын түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау негізінде, елдегі қашықтан оқытуда жаңа технологиялық білім беру жүйесін қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға болады. “Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі анықтамалар берген. Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді білдіреді. Ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз – білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі” деп жазады. “Инновация” сөзі – қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника салаларында өте жиі қолданылып жүрген термин. Бұл әдістеменің негізінде үйренушінің дербес қабілетін, белсенділігін қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше пайдалану арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға шығады.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп, ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушының іс-әрекетін бақылау жатады Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін қолдану оқушыны субъект тұрғысынан қарастыратын болса, оқытудың сапалы болатындығы және ең бастысы, оқушылардың пәнге деген жауапкершілігі, қызығуы, өз бетінше жұмыс істеу ынтасы, оқушының ізденушілік-шығармашылық зерттеушілік қабілеттері артады.
- Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп жеткізе білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы шарт. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей жағдайда болуы керек. Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат – оқушыны керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни, ізденімпаздылыққа үйрету.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің даму жолында да ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая тусуде. Оқыту мақсаттары мен міндетеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақсат-міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының көмегімен іске асырылады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында әр түрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру мүмкіндіктерін анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды бағалаудың негізгі бағыттарын ескеру қажет.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу үрдісіне электрондық оқулықтарды жасау және оны қолдану. Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электрондық оқулықтардың рөлі зор. Электрондық оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп, түсіндіреледі.
“Электронды оқулық” дегеніміз не және оның қарапайым оқулықтан айырмашылығы қандай? Электронды оқулық әдетте қарапайым оқулықты толықтырады, әсіресе ол мынадай жағдайларда өте тиімді: жылдам кері байланысты қамтамасыз етеді; қарапайым оқулықтағы қиын іс-әрекеттердің бірі керекті ақпараттарды тез табуға көмектеседі; тексттік түсініктермен бірнеше рет жұмыс жасаған кезде едәуір уақыт үнемдеуге көмектеседі, белгілі бір оқушының білімін белгілі бір бөлім бойынша білімін тексеруге мүмкіндік береді.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Менің дипломдық жұмысымда мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда балабақшада ақпараттық технологияларды қолдану туралы айтылған.
Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның қозғаушы күші болып отырған жастарға білім беру ісінде өткен тарихи тәжірибелерді ой елегінен өткізіп, жаңа заман талабына сай қолдану болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық технологияларды, әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың өзіндік бай тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі- қажеттіліктердің бірі ақпараттық технологиялар арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл мәселенің нәтижелі жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша толық білім сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана білу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді.
Оқушыларға рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда әсер етіп, олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа технологияны және белсенді әдістерді қолдану заман талабы екені белгілі. Өйткені, олар – мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының бұл заңында “Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамдарды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған қажетті жағдайлар жасау” керектігі белгіленген. Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу- тәрбие үрдісінде ақпараттық технологияларды қолдануды ендіру аса қажет.
Соңғы жылдары қоғамда болып жатқан ғылыми жаңалықтар мен білім беретін мекемелердің дамуында оң өзгерістердің көбеюі олардың өмірмен байланысының нығаюы сияқты факторлардың ықпалы зерттеушілер мен әдіскерлердің танымдық белсенділікті дамыту теориясына деген ықыласын күшейте түсуде.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған қазіргі талапқа сай қолданатын электрондық оқу құралының нұсқасын жасау.
Дипломдық жобаның жаңалығы: Қазіргі кездегі мектеп жасына дейінгі балаларға арналған кәдімгі қағаз бетіндегі оқулықтардан басқа қазақ тіліндегі электронды оқулықтар, қолданбалы программалар жоқтың қасы.
Жобаның құрылымы мен көлемі - диплом жобасы кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Баженова И.Н. “Педагогикалық ізденіс” Алматы “Рауан” 1990.
2. Баймұхамедиев С.Қ. “Жаңа ақпараттық технология” Оқу құралы –
Алматы, Қаз ҰТУ, 2003.
3. Барсай Б. “Оқытудың қазіргі технологияларының негіздері” 2002.
Алматы . “Өлке”
4. Бастауыш мектеп журналы” 2006 №6, №4, 2002. №2
5. “Білім беру туралы” Қазақстан Республикасының Заңы, Алматы, 1992
жылғы қаңтардың 18-і
6. Выгодский Л.С. Педагогическая психология – М. Педагогика. 1991 –
472с
7. Гусов Х. «Action Script» Питер, 2005.
8. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына жолдау, Астана, 1-наурыз, 2006.
9. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы
10. Нұғыманов И.Н. “Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың
маңызы” Алматы, 2006.
11. Нұрғалиева Г.К. “Мектептер интернетті қалай пайдаланып жүр” //Заң
газеті. 2005. 1-қараша №1.3.7.
12. Өтетілеуұлы Е. «Әдептілік - әдемілік» Алматы 2007.
13. Попов А. «FLASH MX» Питер, 2005.
14. Сопитер Д.“Дети и компьютеры” Настольная книга родителей.
М.Бином.1996.
15. Шаталов В.Ф. “Учить всех, учит каждого” Москва 1992.
1. Баженова И.Н. “Педагогикалық ізденіс” Алматы “Рауан” 1990.
2. Баймұхамедиев С.Қ. “Жаңа ақпараттық технология” Оқу құралы –
Алматы, Қаз ҰТУ, 2003.
3. Барсай Б. “Оқытудың қазіргі технологияларының негіздері” 2002.
Алматы . “Өлке”
4. Бастауыш мектеп журналы” 2006 №6, №4, 2002. №2
5. “Білім беру туралы” Қазақстан Республикасының Заңы, Алматы, 1992
жылғы қаңтардың 18-і
6. Выгодский Л.С. Педагогическая психология – М. Педагогика. 1991 –
472с
7. Гусов Х. «Action Script» Питер, 2005.
8. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына жолдау, Астана, 1-наурыз, 2006.
9. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы
10. Нұғыманов И.Н. “Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың
маңызы” Алматы, 2006.
11. Нұрғалиева Г.К. “Мектептер интернетті қалай пайдаланып жүр” //Заң
газеті. 2005. 1-қараша №1.3.7.
12. Өтетілеуұлы Е. «Әдептілік - әдемілік» Алматы 2007.
13. Попов А. «FLASH MX» Питер, 2005.
14. Сопитер Д.“Дети и компьютеры” Настольная книга родителей.
М.Бином.1996.
15. Шаталов В.Ф. “Учить всех, учит каждого” Москва 1992.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І - ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ
ТАПШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.1. Таным – 7
іс-әрекеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
1.2. Танымдық білім беру жүйесі – заман талабы ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше 12
халық ... ...
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі – ақпараттық 14
технологиялар ... ... ...
ІІ - ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларға танымдық программа құруда
Macromedia Flash программасын 28
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Графика 30
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
2.3. Анимация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.4. Интерактивтілігі және 36
дыбыс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
.. 38
2.5. Flash фильмдерін қолдану
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 39
2.6. FLASH фильмін құрудағы
реттілік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... . 40
Фильмдерге шолу жасау мен жылжымалы GIF файлдар ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
КІРІСПЕ
Ұлтымыздың өз уақытынан озып – туған ғұлама перзенті Шоқан Шыңғысұлы
айтқандай: Халықтың кемеліне келіп өркендеуі үшін, ең алдымен азаттық пен
білім керек ... деген арманының орындалатынындай сәті туған тәрізді. Міне
Отанымыз Қазақстан Республикасы егемендігінің жарияланғанына 19 жыл, ал
тәуелсіз ел атанғанына 18 жыл толып отыр. Қазақ халқы ғасырлар бойы
армандаған азаттығына қолын жеткізді. Ендігі жерде ол өзінің аңсаумен алған
азаттығын көздің қарашығындай сақтаумен қоса, тіршілігін біліммен байытып,
ғылыммен жетілдіруді мақсат етуі қажет.
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа
технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен
техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен
инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің
болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны
айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін,
таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы
болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз”- деп, болашақ
құндылықтар туралы айтты.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық
бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа
түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім
мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту
әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру
жүйесін жатқызуға болады.
Инновациялық технологиялар оқыту үрдісінде білім сапасын заман
талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім алушыларды толық қамтамасыз етеді,
жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған байланысты жоғарғы оқу орындарын
түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау негізінде, елдегі қашықтан оқытуда
жаңа технологиялық білім беру жүйесін қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға
болады. “Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту
дегенді білдіреді. Ең алғаш Инновация ұғымына қазақ тілінде анықтама
берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үрдіс деп
отырғанымыз – білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану
және таратуға байланысты бір бөлек қызметі” деп жазады. “Инновация” сөзі –
қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника салаларында өте жиі
қолданылып жүрген термин. Бұл әдістеменің негізінде үйренушінің дербес
қабілетін, белсенділігін қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше пайдалану
арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға шығады.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде
бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп,
ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушының іс-
әрекетін бақылау жатады Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-
тәсілдерін қолдану оқушыны субъект тұрғысынан қарастыратын болса, оқытудың
сапалы болатындығы және ең бастысы, оқушылардың пәнге деген жауапкершілігі,
қызығуы, өз бетінше жұмыс істеу ынтасы, оқушының ізденушілік-шығармашылық
зерттеушілік қабілеттері артады.
- Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп
жеткізе білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы
шарт. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының
жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей жағдайда
болуы керек. Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат –
оқушыны керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни,
ізденімпаздылыққа үйрету.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы
болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру
саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты
адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай
алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің даму жолында да
ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес
электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая
тусуде. Оқыту мақсаттары мен міндетеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны
тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақсат-
міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының
көмегімен іске асырылады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін
арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында
әр түрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру
мүмкіндіктерін анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды
бағалаудың негізгі бағыттарын ескеру қажет.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу
үрдісіне электрондық оқулықтарды жасау және оны қолдану. Оқу материалдарын
ұтымды игерудегі электрондық оқулықтардың рөлі зор. Электрондық оқулықтарда
теориялық тақырыптар кеңінен беріліп, түсіндіреледі.
“Электронды оқулық” дегеніміз не және оның қарапайым оқулықтан
айырмашылығы қандай? Электронды оқулық әдетте қарапайым оқулықты
толықтырады, әсіресе ол мынадай жағдайларда өте тиімді: жылдам кері
байланысты қамтамасыз етеді; қарапайым оқулықтағы қиын іс-әрекеттердің бірі
керекті ақпараттарды тез табуға көмектеседі; тексттік түсініктермен бірнеше
рет жұмыс жасаған кезде едәуір уақыт үнемдеуге көмектеседі, белгілі бір
оқушының білімін белгілі бір бөлім бойынша білімін тексеруге мүмкіндік
береді.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін
педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі
ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде
кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері
мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез
келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола
бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін
қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық
сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің
кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Менің дипломдық жұмысымда
мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда балабақшада ақпараттық
технологияларды қолдану туралы айтылған.
Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның қозғаушы күші болып отырған
жастарға білім беру ісінде өткен тарихи тәжірибелерді ой елегінен өткізіп,
жаңа заман талабына сай қолдану болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық
технологияларды, әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың өзіндік бай
тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі- қажеттіліктердің бірі ақпараттық
технологиялар арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл
мәселенің нәтижелі жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша
толық білім сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана
білу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді.
Оқушыларға рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда
әсер етіп, олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа
технологияны және белсенді әдістерді қолдану заман талабы екені белгілі.
Өйткені, олар – мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан
Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесінің басты
міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан
Республикасының бұл заңында “Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар,
ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамдарды қалыптастыруға,
дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған қажетті жағдайлар жасау”
керектігі белгіленген. Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін
арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу- тәрбие
үрдісінде ақпараттық технологияларды қолдануды ендіру аса қажет.
Соңғы жылдары қоғамда болып жатқан ғылыми жаңалықтар мен білім беретін
мекемелердің дамуында оң өзгерістердің көбеюі олардың өмірмен байланысының
нығаюы сияқты факторлардың ықпалы зерттеушілер мен әдіскерлердің танымдық
белсенділікті дамыту теориясына деген ықыласын күшейте түсуде.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған
қазіргі талапқа сай қолданатын электрондық оқу құралының нұсқасын жасау.
Дипломдық жобаның жаңалығы: Қазіргі кездегі мектеп жасына дейінгі
балаларға арналған кәдімгі қағаз бетіндегі оқулықтардан басқа қазақ
тіліндегі электронды оқулықтар, қолданбалы программалар жоқтың қасы.
Жобаның құрылымы мен көлемі - диплом жобасы кіріспеден, екі
тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І - ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ
1.1. Таным – іс-әрекеті
Философиялық сөздікте: “Таным – іс-әрекетінің адам мақсаттары
ұмтылыстарының негізі болатын білімін қалыптастырушы, шығармашылық
қызметінің қоғамдық тарихи процесі. Ой еңбегі мен дене еңбегі барысында
қарама-қарсылық бар жерде шығармашылық жаңалық ашушы және тудырушы іс-
әрекет орындаушылық пен жаттандылыққа әлеуметтік тұрғыдан қарама-қарсы
қойылған жерде таным, көбінесе рухани өндірістің (ғылыми, эстетикалық,
этикалық, діни-парасаттық қызметтің және т.б.) түрлі салаларындағы кәсіби
мамандардың ерекше функциясы ретінде көрінеді – деген анықтама берілген.
Үкімет “Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру
тұжырымдамасын” бекітті. Бұл тұжырымдаманың мақсаты: “Әлемдік білім беру
кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін
қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін
қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды
белгілеу” болып табылады. Сонымен қатар тұжырымдамада балаларды мектепке
дейінгі мекемелерге ерте және бес жастағы балаларды мектепалды даярлықтан
өткізу міндеті де қойылған. Үкіметтің алға қойып отырған міндеттерінің бірі
ауыл мектебінде білім беруді ұйымдастырудың жаңа үлгілерін жинақтап,
педагогикалық тәсілдер аясын кеңейтіп, білім сапасын жақсарту болып
табылады.
Ұйымдастырудың жаңа үлгілерін жинақтап, педагогикалық тәсілдер аясын
кеңейтіп, білім жобасын жақсарту болып табылды.
Ақпарат ұғымы (латын тілінен “information”- түсіндіру, мазмұндау)
-бұл мәлімет халықтың ауызша, жазбаша немесе басқа да әдістермен (шартты
белгілер көмегімен, техникалық құралдар және т. б.): қоршаған орта әлемі
туралы түсінік беру, ондағы үрдістің түрі адамның оны қабылдауы немесе
арнайы құруы. Ақпарат ұғымы әрқашан хабарландыру ұғымымен байланысты,
өмірдің жай тіршіліктен айырмашылығын басынан шамасына дейін қабылдау
үрдісін шаршамастан көрсетеді, қоршаған ортадан қабылдаған ақпаратты өңдеп
және бағалайды
Ақпарат адам әрекетіндегі барлық жағдайды қамтиды. Академик Ю.А. Ершов
атап кеткендей, жақында, бірінші жоспарға енетін жас ұрпақтың ақпарат
ғасырына сәттілікпен өтті. Ол: XIX ғасырдағы елеулі оқиға болып, адамның
салыстырмалылықтың мәнін түсініп салыстырмалы теориямен келісе отырып,
адамзат үш өлшемдік кеңістік әлемде емес төртөлшемдік кеңістік уақыты
әлемінде өмір кешуде ХХ ғасыр ақпараттың тағы бір өлшемін аяқтады- деп
атап көрсетті.
Мектепті, балабақшаны ақпараттандырамыз десек, мына міндеттерді шешіп
алуымыз керек.:
- қашықтан оқыту технологияларын әзірлеу және өмірге енгізу;
- оқытудың ақпараттық және қашықтан оқыту технологиясын меңгерген
мұғалім-маман даярлау;
- білім беру бағдарламаларына сәйкес электрондық оқулық басылымдарымен
қамтамасыз ету;
- балалардың қабілетін дамытып, олардың шығармашылықпен жұмыс жасауына
педагогикалық-әлеуметтік қолдау көрсету;
Бүгінгі таңда ұстаздар қауымынан тәлім - тәрбие алып жатқан
жеткіншектер ертеңгі күні білімді маман емес, сонымен бірге Отанын жанындай
сүйетін, ұлттық тарихы мен мәдениетін қастерлейтін, рухани кемелденген
азамат болып өсіп жетілуі қажет. Себебі, білімділер білім мен халықтың
сауаттылығы қай елдің болсын аса құнды байлығы болып есептеледі. Халықтың
рухани-мәдени дәрежесін көтеру, ұрпақты білімді етіп тәрбиелеу мақсатында
еңбек ету - әрбір мұғалімнің міндеті, қоғамдық қатынастар мен экономикалық
қатардағы өзгерістер тәуелсіз елдің білімді ұрпағын тәрбиелеу қажеттілігін
керек етеді. Әрбір жағдай өзгеріске толы бүгінгі жауапты кезеңде заманның
көшінен қалып қоймай, уақыт талабына сай жас ұрпақты өз елінің тарихы,
тарихи тұлғаларының өмір баяндары өнегесінде тәрбиелеу - ұстаздарға үлкен
жауапкершілікті жүктейді. Сондықтан мұғалім өз білімін үнемі білдіріп
отыруы қажет.
Білім беруді ақпараттандыру, пәндерді ғылыми - техникалық негізінде
оқыту мақсаты алға қойылуда. Кез-келген мемлекеттің дамуы ақпараттық
мәдениетінің деңгейіне байланысты. Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты
- жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта және дистанционды
(қашықтан) оқыту, жеке жобаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра
отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын
көтеруді көздейді.
Оқытуды ақпараттандыруда компьютердің мүмкіншіліктері өте кең:
электронды оқулықтардың көмегімен білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру,
оқушылардың білімін тексеру, тестілеу, әр түрлі ойындар, т.б. Оқыту
үрдісінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін. Яғни, оқытуда
компьютерді қолданудың екі бағыты бар:
1. Компьютердің мүмкіндіктерін сезініп, оны әр түрлі жағдайда пайдалана
білуге қажетті білім, іскерліктер мен дағдылармен қаруландыру.
2. Компьютер оқытудың тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті
құрал болып табылады.
Блім беру үрдісінде белгілі бір қатып қалған әдіс- тәсілдермен жұмыс
істеу мүмкін емес, білім беру жүйесі үздіксіз жаңартуларды қажет етеді. Тек
соңғы жылдары ғылым саласында білімнің жаңа бағыты ретінде педагогикалық
инновация дамып келеді. Осындай жаңа педагогикалық инновацияларды бірнеше
жыл қолданып келеміз.
Қазіргі кезде оқытушы сабақ мазмұны қызықты әрі жаңаша өтуі үшін
өзінің бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ол
үшін басты міндет оқытуды компьютерлендірудің концептуалды аспектісін
жасау. Осыған орай оқытуды ақпараттандыруда төмендегі сәттерді ескеру
қажет.
Оқыту үрдісін компьютерлендіру кезінде компьютерді белгілі бір
үрдістерде, құбылыстарда, экономикалық жағдайда модельдеуге үйрету.
Компьютерлендіру оқытушыны оқыту үрдісінен шығарып тастамай,
керісінше оқушымен неғұрлым тиімді жұмыс жасауға жағдай туғызуы керек.
Электронды оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электронды оқулықты дайындаудың негізі – модульдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Онда теориялық тақырыптар
кеңінен беріліп түсіндіріледі, графикалық иллюстрациялар, әртүрлі суреттер
арқылы теориялық білім толықтырылады.
Экономикасы жоғары елдің тәжірибесі көрсетіп отырғандай олардың білім
беру деңгейін ақпараттандыру, экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды
дамуының негізгі себебі екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның
ақпараттық технологиясын білім беру үрдісіне енгізуді жетілдіру - бүгінгі
күн талабында тұрған көкейтесті мәселе.
1.2. Танымдық білім беру жүйесі – заман талабы
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа
технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен
техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен
инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің
болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны
айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін,
таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы
болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз” - деп, болашақ
құндылықтар туралы айтты. Міне сол үшін де еліміздің даму бағыты
айқындалған уақытта білім берудің маңыздылығы мен мәнділігіне шынайы
міндеттер қойылып, болашақтағы атқарылатын іс-шаралар айқындалуы қажет.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық
бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа
түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім
мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту
әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру
жүйесін жатқызуға болады. Ал, “Таным ” (лат.- жаңа, өзгеру деген
мағыналарды білдіреді) термині түрлі элементтер жүйесі мен аясындағы сандық
және сапалық өзгерістерді білдіреді.
Танымдық білім беру мақсатында, оқыту технологиясында, білім беру
жүйесінде түрліше қызмет атқарады. Инновациялық технологиялар оқыту
үрдісінде білім сапасын заман талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім
алушыларды толық қамтамасыз етеді, жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған
байланысты жоғарғы оқу орындарын түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау
негізінде, елдегі қашықтан оқытуда жаңа технологиялық білім беру жүйесін
қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға болады. Сабақтың қызықты өтуі
мұғалімнің үнемсіздену, ұтымды әдіс-тәсілдерді қолдану, оқыту әдістемесін
жаңартып отыруына байланысты. Қазіргі таңда мұғалімдер инновациялық және
интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып, сабақтың
сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан өзгерістер түрлі ынталы
бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан алғанда
ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан мұғалімнің біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
технологияларды меңгерудің маңызы зор.
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше халық
Мектеп жасына дейінгі балалар мұгалімдерінің, мына біздердің
басшымызға тән қандай қасиеттеріміз болу керек? Осы дипломдық жұмысымда осы
мәселелерге тоқталмақпын.
Сондықтан мына біздерге, олардың мұғалімдері мен тәрбиешілеріне,
біріншіден осыған байланысты қандай проблемалар тууы мүмкін екенін
екіншіден партада дәл алты бес жасар немесе нақ олар сияқты балалар емес
басқа балалардың отырғандығын толық сезіне отырып, олармен басқаша жұмыс
істеу керектігін; үшіншіден өзінің педагогикалықпозицияны және оқытудың,
тәрбиелеудің, ең бастысы мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істеудің
проблема тудырып отырған формалары мен тәсілдерін анықтай білу қажет.
Біріншіден, біз мейірбанды адамдар болып, балаларды қаз қалпында
сүйюге тиіспіз, шолжаңды да тіл алғышты да, ақылды да балаларды
тәрбиелеуіміз керек.
Мектеп жасына толған баладан гөрі мектеп жасына дейінгі бала мектеп
өміріне дайынырақ келеді. Қазіргі балалар ата аналарының бәрін де, әдетте,
орта және кәсіптік білімі, ал олардың көпшілігінің тіпті жоғарғы білімі
бар. Мұның өзі бала өсетін, әлеуметтік ортаны сапалық жағынан өзгертті.
Оның дамуына бұқаралық ақпараттық құралдары телевизор, балаларға арналған
журналдар, кітаптар мен кинофильмдер үлкен әсер етуде. Ойындардың мазмұны
өзгеріп, балалардың дене сымбаты мен ақыл ойы дамуына барған сайын ықпал
ететін, олардың төңіректегі шындықпен, адамдардың өмірімен және еңбегімен,
осы заманғы ақпараттық технологиялармен жан жақты таныстыруға көмектесетін
құралдар пайда болды. Балалардың дамуы мен тәрбиеленуін жеделдетуге мектеп
жасына дейінгі балалардың басым көпшілігін қамтитын балалар бақшалары зор
роль атқарады. Онда олар қажетті білім алып, адамгершілік этикалық
нормаларының әліппесімен танысады, тәрбиешілердің жетекшілігімен олардың
тілі ойлау қабілеті, еңбекке икемділігі эмоционалдық еркіндік аясы мақсатты
дами түсуде. Әдетте мектеп жасына дейінгі бала оқуды, жазуды, қарапайым
есептеуді үйренеді. Сөйтіп ол мектеп жасына жеткенге дейін көптеген
мағлұмат алады.
Алайда білім берудің дәл осы мазмұны оқу, жазу, қарапайым есептеулер
мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық талпыныс құралына айналып отыр.
Бұл білімдер олардың даму өрісінде болады да, танымдық ынтасын оятады.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл ойы дамуы мен әлеуметтік даярлығына
ең қолайлы кезең. Мұндай алғышарты қолданып, оны жүзеге асыру қажет.
Әйтпесе қажетті осы жасқа лайықты ақыл ой және ізгілік көрегінсіз және
ересек адамның парасатты қамқорлығынсыз баланың талабы толығынан ашылмай
қалуы мүмкін. Ұйымдастырылған жүйелі түрде білім беру мен тәрбиелеу баланың
мақсатты дамуының басты формасы мен шарты болып табылады. Бұл жаста оның
тілін ойдағыдай жетілдіруге, жаратылысынан дарыған құштарлық негізінде
танымдық ынтасын, білімге деген құмарлығын оятуға, оқу қызметінің қарапайым
әдістеріне үйретуге болады. Тіл меңгерудегі табиғи механизмнің икемділігі
мектеп жасына дейінгі балаларға екінші тілді жеңіл меңгеруіне мүмкіндік
береді.
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі – ақпараттық технологиялар
Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп жеткізе
білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы шарт. Сол себепті
де қазіргі таңда мектептердің ақпараттық ағымға бейімделуден басқа амалы
қалмады. Ал ақпараттық техникамен танысу бейімделудің бір бөлігі ғана.
Сондықтан ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде қолдану, соның
ішінде бастауыш білім беру жүйесінің оқу – тәрбие үрдісінде кеңінен
пайдалану және бастауыш сынып оқушыларында ақпараттық мәдениет негіздерін
қалыптастыруға сұраныс туындап отыр.
Ғалым В.Красильникованың берген анықтамасына сүйенсек, ақпараттық білім
беру ортасы ( АБО ) – танымдық іс - әрекеттерді сүйемелдеуді және
ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін ақпараттық
технологиялар негізінде құрылған оқытуға қажетті психологиялық –
педагогикалық шарттар, қазіргі оқыту технологиялары мен бағдарламалық -
әдістемелік құралдар жиынын бере алатын және білім алудың материалдық
рухани жағдайларын жасай алатын көп аспектілі, толыққанды, әлеуметтік –
психологиялық нақты орта.
Ақпараттық білім беру ортасын құру тек алдын ала дайындалған,
тұтынушының талабына сай бейімделіп жинақталған мәтіндік немесе безендіру
материалдары ғана емес, сонымен бірге білім берудің танымдық әрекеттерін
жобалауға және сүйемелдеуге мүмкіндік беретін оның технологиялық
негізін ( әдістемелер, тәсілдер, қазіргі оқыту құралдары ) жасау болып
табылады. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының
жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей болуы шарт.
Сондай-ақ, бұндай орта адамның өзін мәселенің, есептің қойылуына назар
аударып, оны шешу жолдарын іздеуге талпындыруы, адамның кәсіби және жалпы
сауаттылығы тұрғысынан өсуін қалыптастыруы керек.
Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат – оқушыны
керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни,
ізденімпаздылыққа үйрету. Бұл өз кезегінде білім беру жүйесінің алдына
қойылған басты мақсат екендігін ескерсек, бұл мәселенің қазіргі таңда
мектепке қатысты көкейкесті мәселе екендігі анық.
Н.Лейтестің зерттеуінше, компьютерді пайдаланып, оқытудың мазмұнын
анықтауға, сондай-ақ дәстүрлі техникалық құралдардың шамасы жетпеген кейбір
жетістіктерге қол жеткізуге болады.
Ендеше балабақшада компьютерді қолдану керек және оған мынадай басты
факторлар себепші болып отыр:
-мектеп жасына дейінгі балдардың ойлау қабілеттерін дамыта отырып, бүгінгі
ақпараттық қоғамға бейімдеу;
-оқушылардың ақпараттық мәдениеттіліктерін қалыптастыра отырып, оларды
әлемдік ақпараттық білім кеңістігіне еркін енуге даярлау;
Жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижесі мен өз тәжірибеме сүйенсем,
қазіргі таңда балабақшалардың, мектептердің көпшілігінде білім беруді
ақпараттандырудың алғашқы жылдарында орын алған кемшіліктер әлі де
қайталануда. Олар:
- пәндерді оқытуда машинасыз вариантты таңдау оқушылардың ақпараттық
мәдениеті мен құзырлығын қалыптастыру қиынға соғады. Оқушылар үшін ең
басты ынта құралы – теориялық негіздерін меңгеруге кері әсерін
тигізеді;
- пәні мұғалімінің компьютерді меңгермеуіне және соған сәйкес оқушылармен
компьютерде жұмыс істеу дайындығының жоқтығына байланысты, көбінесе,
психологиялық-педагогикалық және әдістемелік тұрғыдағы мәселелерге тап
болады;
- мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда ақпараттық- коммуникациялық
технологияларды пайдалану әдістемесін меңгермеген мұғалім сабақты
дидактикалық мақсатына жеткізе алмайды;
- санитарлық-гигиеналық талапқа сай оқушылардың компьютерде жұмыс істеу
нормасы жиі сақталмайды;
- оқушылардың денсаулықтарына зиянды жақтары бар ескірген техникалық
құралдар пайдаланылады;
- педагогикалық-бағдарламалық кешендердің оқыту әдістемесінің мақсат-
міндеттеріне сәйкес келмеуіне және қолдану қиындығына байланысты оған
оқушылардың қызығуы төмендейді;
- өз бетімен электронды дидактикалық материалдарды дайындауды мұғалімдер
мен осы жұмысқа жұмылдырылған жоғары сынып оқушылары көріп қабылдау
заңдылықтары мен оқушылардың жас ерекшеліктері ескерілмейді;
- сабақтан тыс кезде, кейде сабақ кезінде оқушыларға еркінен тыс оқу-
тәрбиелік мәні аз, агрессивті сюжетке құрылған ойындар беріледі және
олардың оқушылардың белгілі оқу мақсатына жеткізе алмайтынымен қатар
оқушылардың психологиялық денсаулығына зияны болатыны тағы бар;
- білім жүйелерінің түрлі деңгейін ақпараттандыру жобасы мен
бағдарламаларын дайындауда, көбінесе басты назар қазіргі ақпараттық
технологияларды басқару, информатика курсын оқыту, қаржы мәселесі жан-жақты
қарастырылса, ал оқытудың қазіргі техникалық құралдары сабақта және басқа
пәндерді оқытуда пайдалану мәселелері үстірт қана айтылып, сөз етіледі;
Мектепті, балабақшаны ақпараттандыру және соған сәйкес ақпараттық білім
ортасын құруға қатысты теориялық-әдістемелік материалдарды талдау төмендегі
мәселелерді шешу негізінде тиімді жүзеге асу мүмкіндігі бар екендігін
дәлелдеп берді;
-мұғалімнің әдістемелік дайындығын жетілдіру;
-мектепжасына дейінгі оқушыларын оқытуға электрондық оқулықтарды құрастыру;
-дәстүрлі сабаққа ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалануға
педагогикалық-психологиялық және ұйымдастырушылық бағытта жағдай жасау.
Бұл аталған мәселелер өз кезегінде мектептің төмендегі мазмұндағы
негізгі мақсаттарын шешу қажеттігін көрсетіп отыр.
1. Коммуникативті, әлеуметтік құзырлығы және шығармашылық алгоритмдік
ойлау қабілеттерін дамыта отырып, оқу үрдісінде өзіндік жұмыс істеу дағдысы
мен белсенділіктерін арттыру негізінде мектеп оқушысының тұлғалық дамуын
қамтамасыз ету, оның ақпараттық мәдениеттілігін қалыптастыру.
2. Мектепте оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру. Мектеп оқушысының
танымдық іс-әрекеттерінің белсенділігін, оқуға деген ынтасын дамытуда,
сонымен қатар мектептегі балалардың физиологиялық, психологиялық жағынан
дамуын нығайтуға бағытталған оқу-тәрбие үрдісінің деңгейін арттыруда
қазіргі ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін барынша кең пайдалану.
3. Мектептің біртұтас ақпаратты оқу кеңістігін құрастыру. Аталған
мақсаттарды жүзеге асыру жаңа ақпараттық технологияларды мектептегі
дәстүрлі әдістемемен үйлесімді байланыстыру арқылы және оларды оңтайлы,
тиімді пайдалану негізінде мүмкіндігі бар екендігі айқындалып отыр.
Білім мазмұнын жаңартудың маңызды аспектілерінің білімді ақпаратандыру
болып табылады.
Мектепті ақпараттандыру дегеніміз – бұл бастауыш мектептен бастап оқу
құралы есебінде және мектеп оқушылары тәрбиелеу, дамыту үшін, сондай-ақ оқу
процесі мен мұғалімнің кәсіби жұмысын талапқа сәйкес ұйымдастыру мақсатында
оқу үрдісіне ақпаратты, коммуникациялық технологияларды енгізу.
Ғалымдардың зерттеу нәтижелері бойынша, оқу процесінің тиімділігін
арттыруда ақпараттық технологиялардың ролі зор.
Меніңше, компьютермен оқытуға негіз болатын басты факторлар мыналар:
-мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға бейімдеу;
-оқушылардың ақпараттық ойлау қабілеттерін дамыту;
-мектеп оқушыларының ақпараттық мәдениетін қалыптастыра отырып, әлемдік
ақпараттық білім кеңістігіне даярлау.
Ресей ғалымы И.Б.Мылованың пікірінше, мектеп оқушыларын қазіргі
ақпараттық технологияларды оқыту процесін ұйымдастыруда негізгі екі
әдістемелік тұрғыдағы амал ретінде қарастыруға болады:
1. Басты мақсат есебінде мектеп оқушыларының нақты компьютерлік
программалармен жұмыс істеудің қарапайым тәсілдері қарастырылады
(графикалық, мәтіндік редакторларымен және конструкторлармен,
қолданбалы программалармен жұмыс істей білу). Тәжірибеге сүйенсек,
бүгінгі күні мектеп оқушыларын қазіргі ақпараттық технологияларға
оқытуды ұйымдастырудың бұл әдісі кең тараған.
2. Қазіргі ақпараттық технологияларды оқытуды мектепті жаңартудың негізгі
мақсаттарына сәйкес қарастырылады және оқыту пәні шеңберінде төмендегі
үш маңызды дидактикалық аспектілерді ескере отырып, жаңа сапалық
деңгейде жүзеге асырылады:
- әрбір баланың жеке дамуына жағдай жасау және оның оқуда, қарым-
қатынаста өзіндік тәжірибесінің қалыптасып, шығармашылық және
әлеуметтік белсенділігінің дамуына ықпал ету;
- дербес оқытуды оқу тапсырмасын бірлесе отырып орындауға біріккен
балалар мен ересектерді құрайтын оқу тобымен үйлесімді байланыстыра
білу;
- кең көлемдегі пәндік кіріктіру, оқу процесін кешенді тақырыптар
төңірегінде құру.
Сонымен қатар мектепті ақпараттандыру мәселесін зерттеуші ғалымдардың
пайымдауынша, мектепті ақпараттандырудың міндеттерін шешуде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолданудың төмендегі бағыттарына сүйену
керек:
- Оқу процесінде қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану;
- Кәсіби-педагогикалық іс-әрекетті қамтамасыз ету;
- Оқу-тәрбие процесін басқару;
Меніңше, балабақшада компьютерді қолданудағы ең тиімді жолы - бұл
мұғалімдердің оқыту процесінде ақпараттық сауаттылықтарын қалыптастыру.
Бұл жағдайда дидактикалық тұрғыдан қазіргі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін мектептің, балабақшаның оқу-тәрбие процесінде тиімді
пайдалану оқушылардың пәндік, коммуникативтік және әлеуметтік
компетенттіліктерінің қалыптасуына толық жағдай жасайды. Бұнда ескеретін
мәселе-бұл мектеп үшін тиімділігі зор педагогикалық ұйымдастырушылық
шарттарды орындау қажеттігі. Олар:
-сабақ кезінде сынып бөлмесінде жеке және топтық жұмыс ұйымдастыру үшін бір
компьютер орналастыру;
-ұжымдық, топтық түрде электронды оқу материалдарымен жұмыс ұйымдастыру
үшін проекциялық аппаратураны қолдану мүмкіндіктерін туғызу;
Мектепті ақпараттандыруға қатысты теориялық – әдістемелік
материалдарды талдау төмендегі проблемаларды шешуде тиімді:
-мұғалімнің әдістемелік дайындығын жетілдіру;
-мектеп оқушыларын оқытуға электронды оқулықтарды құрастыру;
-дәстүрлі сабаққа ақпаратты-коммуникациялық технологияларды пайдалануға
педагогикалық-психологиялық және ұйымдастырушылық бағытта жағдай жасау.
Бұл аталған проблемалар өз кезегінде мектептің төмендегі мазмұндағы
негізгі мақсаттарын шешу қажеттігін көрсетеді:
1) Коммуникативті, әлеуметтік компетенттілігі және шығармашылық,
алгоритмдік ойлау қабілеттерін дамыта отырып, оқу үрдісінде өзіндік
жұмыс істеу дағдысы мен белсенділіктерін арттыру негізінде мектеп
оқушысының тұлғалық дамуын қамтамасыз ету оның ақпараттық
мәдениеттілігін қалыптастыру.
2) Мектепте оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру. Мектеп оқушысының
танымдық іс-әрекеттерінің белсенділігін, оқуға деген ынталарын
дамытуда сонымен қатар, мектептегі балалардың физиологиялық,
психологиялық жағынан дамуын нығайтуға бағытталған оқу-тәрбие
үрдісінің деңгейін арттыруда қазіргі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін барынша кең пайдалану.
3) Мектептің біртұтас ақпаратты оқу кеңістігін құрастыру,
мұндағы барлық субъектілерін - оқушылар, мұғалімдер, ата-аналар,
әкімшілік - әртүрлі қолданыстағы ақпаратты ресурстарды қолдануға
толықтай мүмкіндіктері бар.
Аталған мақсаттарды оқытудың қазіргі ақпараттық технологияларын
мектептегі дәстүрлі әдістемемен үйлесімді байланыстыру арқылы және оларды
оңтайлы, тиімді пайдалану негізінде жүзеге асыру мүмкіндігі зор екендігі
практика жүзінде дәлелденіп отыр.
Сабақта компьютерді қолдану қоғам талабына сай оқушыға білім, білік,
дағды қалыптастырумен қатар, қазіргі ақпараттық технологияларының
мүмкіндіктерін орынды пайдалану арқылы оқушының жасырын жатқан қабілеттерін
дер кезінде көре біліп, оны шығармашылықпен оқушымен бірлесе отырып
дамытуға жол ашады.
Мектепті ақпараттандыруға байланысты бүгінгі күні ерекше мәнге ие болып
отырған мәселелердің бірі – бұл сабаққа қазіргі ақпараттық технологияларды
шектеулі енгізуге қажетті әдіс-тәсілдермен мұғалімдердің қарулану деңгейі
мен дайындықтары. Сол себепті де болашақ мұғалімнің әдістемелік дайындығына
жете мән беру керектігі өзінен-өзі туындайды.
Бүгінгі педагогикалық жоғары оқу орнының түлегі мектеп оқушыларына
пәндік және жалпы оқу білімдерін, іскерліктерін, дағдыларын меңгертумен
қатар олардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлғасын дамытуға,
пәндік, әлеуметтік, коммуникативтік, компьютерлік және ақпараттық
мәдениеттіліктерін қалыптастыруға және осы мақсатта қазіргі ақпараттық
технологияларды шығармашылықпен пайдалана білуге дайын болуы тиіс.
Ақпараттық технологияларды қолданудың қазіргі жағдайына талдау жұмысы
төмендегідей қорытынды жасауға мүмкіндік берді:
1. Мектепте қазіргі ақпараттық технологиялар төмендегі бағытта қолданыла
алады:
-мектептегі ағылшын тілі пәні және ақпараттық мәдениет негіздері пәнінің
мазмұны арнаулы компьютерде өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыруға және мәтіндік, графикалық редакторлармен, оқыту
программаларымен жұмыс істеуді жетік меңгертуге құрылуы тиіс;
-мұғалімнің сабақ жоспарын, конспект жазу, көрнекі-әдістемелік құрал
дайындау, оқушылардың өткен материалды меңгеруін тексеру, қатысты есепке
алу және есеп жүргізу үшін мұғалімнің педагогикалық іс-әрекет құралы;
-пәндік сабақтарды ұйымдастыру және өткізу, оқушылардың өзін-өзі бақылауы
мен тестілеу үшін оқыту құралы. Мұндай оқу үрдісінің негізгі ерекшелігі –
бұл оқыту дамытушы ойындар, компьютерлік тестілер, электрондық оқулық
негізінде жүзеге асады;
-шығармашылық елестету, жағдайға байланысты тез шешім қабылдау, танымдық
қабілеттерін дамытып, қалыптастыру үшін интеллектуалды дамыту құралы;
-ақпаратты алу және құрбылармен, әріптестермен Интернет арқылы қарым-
қатынас жасау көзі.
2. Сауатты түрде іріктелген компьютерлік программалардағы ойындық және
оқу тапсырмаларының вариативтілігі оқушының жұмыс істеуіне игі әсерін
тигізеді.
3. Компьютерлік программада, электрондық оқулықта берілген ойындық, оқу
тапсырмалары проблемалық ситуация оқушылардың көңіл-күйіне, ынтасына
әсер етумен қатар, олардың шығармашылық және интеллектуалдық
белсенділігіне кешенді түрде ықпал етеді.
4. Оқушылардың жаңа материалды, жаңа техниканы меңгеру деңгейі және
олардың жеке қабілеттерін, қабылдау темпін, қызығушылықтарын,
ынталарын есепке ала отырып, ұйымдастыру барысында оқытудың жеке
әдістері мен формаларын қолдануға мүмкіндік береді. Өйткені қазіргі
ақпараттық технологиялар ұжымдық іс-әрекетке құрылған оқу-тәрбие
үдісінде жеке оқыту түрін ұйымдастыруға бағытталған.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы
болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру
саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты
адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай
алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін
педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі
ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде
кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері
мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез
келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола
бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін
қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық
сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің
кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі.
ІІ - ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ
Мектепте, балабақшада компьютерді қолдану - оқу үрдісін белсендіруге,
оқытуды жекешелендіруге, оқушының өзін-өзі бақылауына мүмкіндік туғызады.
Сонымен қатар, бұл кезде оқытудың мынандай психологиялық аспектісінің
маңызы зор екендігін ескеру қажет:
-оқушылар бірден өзінің әрекеттерінің нәтижелерін сәйкес талдаулар мен
ұсыныстармен бірге көрінеді;
-компьютермен жұмыс істеу оқушының шығармашылық қабілетін дамытып, жалпы
мәдениеттің деңгейі мен ықыласын көтереді.
Соңғы жылдары білім беру аясы жүйесінде компьютерлік техниканы
пайдалану белсенді түрде жүзеге асырылуда. Білім беру жүйесіндегі жаңа
ақпараттық технология дегеніміз – оқу және оқу-әдістемелік материалдар
жинағы, оқу қызметіндегі есептеуіш техниканың техникалық құралдары, оқу
үрдісіндегі есептеуіш техника құралдарының рөлі мен орны туралы ғылыми
білімнің жүйесін және оқытушылар мен оқушылар еңбектерін жүзеге асыру үшін
оларды қолдану формалары мен әдістері деген анықтама беруге болады. Яғни,
ақпараттық технология – білім беру мекеме мамандарының жұмысын жүзеге
асырушы әдістер мен формалар және балаларға білім беруші құрал.
Білім беруді ақпараттандыру қоғамды ақпараттандыру үрдістерін
қарқынды дамуын, адамды толық мәнді өмірге даярлауды ақпараттық қоғамның
қажеттіліктерінің негізгі шарттары ретінде жан-жақты және осыған байланысты
қажетті материалдық-техникалық базаны дамытуды педагогикалық еңбектің жаңа
мәдениетінің қалыптасуын, озық ғылыми әдістемелік қызметтерді құруды талап
етеді.
Қазақстан Республикасының алдыңғы қатарлы дамыған 50 елдің қатарына
қосылуы туралы алға қойып отырған игі мақсаты еліміздің әрбір азаматының,
әрбір сала маманының киелі міндеті де болып саналады.
Ал білім беру саласына қатысты айтатын болсақ, бұл мәселе тіптен өзекті
бола түспек. Өйткені, жоғары тиімділікпен білім беру арқылы ғана болашақ
азаматтарымыздың дүниежүзілік жоғары даму көрсеткіштеріне ие болып отырған
елдердің деңгейіне өсуге деген ынтасы мен ықыласын қалыптастыра, жетілдіре
аламыз.
Қазіргі кезде өмірдің барлық дерлік деңгейі мен саласында болып жатқан
динамикалық өзгерістердің түбі адамның жағдайын әлеуметтік-экономикалық
жағынан жақсартуға бағытталған. Мектепте білім беру жүйесінде жасалып
жатқан өзгерістер мен күтіліп отырған 12 жылдық білім беру мәселесі де –
Қазақстандық жас ұрпақ, болашақ ел тұтқасын қастерлеп ұстар азамат
дәрежесіне жетуіне көмектесетін жақсылық нышаны деп танып отыр.
Қазақстан Республикасының білім беру саясатының барлық азаматтардың
білім алудағы теңдігі, дарынды тұлғаларға деген үкімет тарапынан қамқорлық
болуы, білім берудің гуманистік және дамытушылық сипатта келуі, білім
беруді ақпараттандыру сияқты оң бағыттары кеңестік дәуірден қалған догмалық-
жаттанды білім беруді біртіндеп ығыстырып бара жатыр. Қазіргі қазақстандық
білім беру жүйесінің негізігі міндеті – оқушының ұлттық және жалпы
адамзаттық адамгершілік құндылықтарды игерген жеке тұлға дәрежесіне көтеру,
ғылым мен техниканың жетістіктерінен абстракциялық білім алып қоймай,
өзінің өмірінде қолдана білуге дағдыландыру.
Мұндай үлкен міндеттерді шешу үшін, дәстүрлі оқыту жүйесіне біртіндеп
қарқынды даму шеңберіне жеткізе алатын жаңа оқыту технологияларын қолдану
керек және жаңа тұрғыдан оқыту барысында білім мазмұны ғана негізгі мақсат
болмай, адамгершілік пен гуманистік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы
керек.
Жаңа оқыту технологияларын, көп жағдайда, дәстүрлі оқыту жүйесіне
қарама-қарсы қойып сипаттау әдісі орын алып жүр. Бұл дұрыс па? Өйткені,
“Дәстүрлі оқыту” дегеннің өзі ғылыми термин болып, ғылыми ойлау айналымына
енді ме? Ал “Жаңа оқыту технологиясы” дегенде “ескі оқыту технологиясы”
дегеннің орнына келген жаңа нәрсе түсінілетін сияқты.
“Жаңа оқыту технологиясы” туралы ізденістерде Коменскийдің,
Пестолоцийдің, Алтынсариннің оқыту жүйелері сол педагогикалық
технологиялардың бастауы сияқты алынып жүргенін көру қиын емес. Ал
“Дәстүрлі оқыту жүйесі – класс-сабақтық жүйе” – Коменскийден келе жатқан
мұра жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
І - ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ
ТАПШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ..
1.1. Таным – 7
іс-әрекеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
1.2. Танымдық білім беру жүйесі – заман талабы ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше 12
халық ... ...
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі – ақпараттық 14
технологиялар ... ... ...
ІІ - ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ
ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларға танымдық программа құруда
Macromedia Flash программасын 28
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Графика 30
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
2.3. Анимация ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.4. Интерактивтілігі және 36
дыбыс ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
.. 38
2.5. Flash фильмдерін қолдану
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 39
2.6. FLASH фильмін құрудағы
реттілік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... . 40
Фильмдерге шолу жасау мен жылжымалы GIF файлдар ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 54
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 56
КІРІСПЕ
Ұлтымыздың өз уақытынан озып – туған ғұлама перзенті Шоқан Шыңғысұлы
айтқандай: Халықтың кемеліне келіп өркендеуі үшін, ең алдымен азаттық пен
білім керек ... деген арманының орындалатынындай сәті туған тәрізді. Міне
Отанымыз Қазақстан Республикасы егемендігінің жарияланғанына 19 жыл, ал
тәуелсіз ел атанғанына 18 жыл толып отыр. Қазақ халқы ғасырлар бойы
армандаған азаттығына қолын жеткізді. Ендігі жерде ол өзінің аңсаумен алған
азаттығын көздің қарашығындай сақтаумен қоса, тіршілігін біліммен байытып,
ғылыммен жетілдіруді мақсат етуі қажет.
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа
технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен
техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен
инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің
болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны
айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін,
таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы
болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз”- деп, болашақ
құндылықтар туралы айтты.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық
бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа
түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім
мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту
әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру
жүйесін жатқызуға болады.
Инновациялық технологиялар оқыту үрдісінде білім сапасын заман
талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім алушыларды толық қамтамасыз етеді,
жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған байланысты жоғарғы оқу орындарын
түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау негізінде, елдегі қашықтан оқытуда
жаңа технологиялық білім беру жүйесін қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға
болады. “Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту
дегенді білдіреді. Ең алғаш Инновация ұғымына қазақ тілінде анықтама
берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол “Инновация, инновациялық үрдіс деп
отырғанымыз – білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану
және таратуға байланысты бір бөлек қызметі” деп жазады. “Инновация” сөзі –
қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника салаларында өте жиі
қолданылып жүрген термин. Бұл әдістеменің негізінде үйренушінің дербес
қабілетін, белсенділігін қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше пайдалану
арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға шығады.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде
бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп,
ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушының іс-
әрекетін бақылау жатады Оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-
тәсілдерін қолдану оқушыны субъект тұрғысынан қарастыратын болса, оқытудың
сапалы болатындығы және ең бастысы, оқушылардың пәнге деген жауапкершілігі,
қызығуы, өз бетінше жұмыс істеу ынтасы, оқушының ізденушілік-шығармашылық
зерттеушілік қабілеттері артады.
- Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп
жеткізе білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы
шарт. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының
жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей жағдайда
болуы керек. Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат –
оқушыны керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни,
ізденімпаздылыққа үйрету.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы
болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру
саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты
адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай
алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің даму жолында да
ықпалын тигізуде. Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес
электрондық оқыту деп аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая
тусуде. Оқыту мақсаттары мен міндетеріне білім беру, біліктілік пен дағдыны
қалыптастыру, тәжірибе алмасу, алынған білім, біліктілік пен дағдыны
тексеруді жалпылай жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында осы мақсат-
міндеттерге жету келесі электрондық оқыту түрлері мен жабдықтарының
көмегімен іске асырылады.
Электрондық оқыту құралдарына оқытуды ұйымдастыру және жүргізу үшін
арналған бағдарламалық өнімдерді жатқызамыз. Электрондық оқыту жағдайында
әр түрлі оқыту формалары мен әдістерін, мазмұнын қалыптастыру
мүмкіндіктерін анықтау үшін оқыту құралдарын салыстыру және оларды
бағалаудың негізгі бағыттарын ескеру қажет.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу
үрдісіне электрондық оқулықтарды жасау және оны қолдану. Оқу материалдарын
ұтымды игерудегі электрондық оқулықтардың рөлі зор. Электрондық оқулықтарда
теориялық тақырыптар кеңінен беріліп, түсіндіреледі.
“Электронды оқулық” дегеніміз не және оның қарапайым оқулықтан
айырмашылығы қандай? Электронды оқулық әдетте қарапайым оқулықты
толықтырады, әсіресе ол мынадай жағдайларда өте тиімді: жылдам кері
байланысты қамтамасыз етеді; қарапайым оқулықтағы қиын іс-әрекеттердің бірі
керекті ақпараттарды тез табуға көмектеседі; тексттік түсініктермен бірнеше
рет жұмыс жасаған кезде едәуір уақыт үнемдеуге көмектеседі, белгілі бір
оқушының білімін белгілі бір бөлім бойынша білімін тексеруге мүмкіндік
береді.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін
педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі
ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде
кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері
мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез
келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола
бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін
қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық
сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің
кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Менің дипломдық жұмысымда
мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда балабақшада ақпараттық
технологияларды қолдану туралы айтылған.
Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның қозғаушы күші болып отырған
жастарға білім беру ісінде өткен тарихи тәжірибелерді ой елегінен өткізіп,
жаңа заман талабына сай қолдану болып табылады. Сонымен қатар, ақпараттық
технологияларды, әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың өзіндік бай
тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі- қажеттіліктердің бірі ақпараттық
технологиялар арқылы оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл
мәселенің нәтижелі жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша
толық білім сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана
білу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді.
Оқушыларға рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда
әсер етіп, олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа
технологияны және белсенді әдістерді қолдану заман талабы екені белгілі.
Өйткені, олар – мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан
Республикасының “Білім туралы” Заңында білім беру жүйесінің басты
міндетінің бірі ретінде көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан
Республикасының бұл заңында “Ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар,
ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамдарды қалыптастыруға,
дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған қажетті жағдайлар жасау”
керектігі белгіленген. Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін
арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу- тәрбие
үрдісінде ақпараттық технологияларды қолдануды ендіру аса қажет.
Соңғы жылдары қоғамда болып жатқан ғылыми жаңалықтар мен білім беретін
мекемелердің дамуында оң өзгерістердің көбеюі олардың өмірмен байланысының
нығаюы сияқты факторлардың ықпалы зерттеушілер мен әдіскерлердің танымдық
белсенділікті дамыту теориясына деген ықыласын күшейте түсуде.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған
қазіргі талапқа сай қолданатын электрондық оқу құралының нұсқасын жасау.
Дипломдық жобаның жаңалығы: Қазіргі кездегі мектеп жасына дейінгі
балаларға арналған кәдімгі қағаз бетіндегі оқулықтардан басқа қазақ
тіліндегі электронды оқулықтар, қолданбалы программалар жоқтың қасы.
Жобаның құрылымы мен көлемі - диплом жобасы кіріспеден, екі
тараудан және қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І - ТАРАУ. ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ТАНЫМДЫҚ ТӘЖІРИБЕНІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ
1.1. Таным – іс-әрекеті
Философиялық сөздікте: “Таным – іс-әрекетінің адам мақсаттары
ұмтылыстарының негізі болатын білімін қалыптастырушы, шығармашылық
қызметінің қоғамдық тарихи процесі. Ой еңбегі мен дене еңбегі барысында
қарама-қарсылық бар жерде шығармашылық жаңалық ашушы және тудырушы іс-
әрекет орындаушылық пен жаттандылыққа әлеуметтік тұрғыдан қарама-қарсы
қойылған жерде таным, көбінесе рухани өндірістің (ғылыми, эстетикалық,
этикалық, діни-парасаттық қызметтің және т.б.) түрлі салаларындағы кәсіби
мамандардың ерекше функциясы ретінде көрінеді – деген анықтама берілген.
Үкімет “Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беру
тұжырымдамасын” бекітті. Бұл тұжырымдаманың мақсаты: “Әлемдік білім беру
кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін
қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін
қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды
белгілеу” болып табылады. Сонымен қатар тұжырымдамада балаларды мектепке
дейінгі мекемелерге ерте және бес жастағы балаларды мектепалды даярлықтан
өткізу міндеті де қойылған. Үкіметтің алға қойып отырған міндеттерінің бірі
ауыл мектебінде білім беруді ұйымдастырудың жаңа үлгілерін жинақтап,
педагогикалық тәсілдер аясын кеңейтіп, білім сапасын жақсарту болып
табылады.
Ұйымдастырудың жаңа үлгілерін жинақтап, педагогикалық тәсілдер аясын
кеңейтіп, білім жобасын жақсарту болып табылды.
Ақпарат ұғымы (латын тілінен “information”- түсіндіру, мазмұндау)
-бұл мәлімет халықтың ауызша, жазбаша немесе басқа да әдістермен (шартты
белгілер көмегімен, техникалық құралдар және т. б.): қоршаған орта әлемі
туралы түсінік беру, ондағы үрдістің түрі адамның оны қабылдауы немесе
арнайы құруы. Ақпарат ұғымы әрқашан хабарландыру ұғымымен байланысты,
өмірдің жай тіршіліктен айырмашылығын басынан шамасына дейін қабылдау
үрдісін шаршамастан көрсетеді, қоршаған ортадан қабылдаған ақпаратты өңдеп
және бағалайды
Ақпарат адам әрекетіндегі барлық жағдайды қамтиды. Академик Ю.А. Ершов
атап кеткендей, жақында, бірінші жоспарға енетін жас ұрпақтың ақпарат
ғасырына сәттілікпен өтті. Ол: XIX ғасырдағы елеулі оқиға болып, адамның
салыстырмалылықтың мәнін түсініп салыстырмалы теориямен келісе отырып,
адамзат үш өлшемдік кеңістік әлемде емес төртөлшемдік кеңістік уақыты
әлемінде өмір кешуде ХХ ғасыр ақпараттың тағы бір өлшемін аяқтады- деп
атап көрсетті.
Мектепті, балабақшаны ақпараттандырамыз десек, мына міндеттерді шешіп
алуымыз керек.:
- қашықтан оқыту технологияларын әзірлеу және өмірге енгізу;
- оқытудың ақпараттық және қашықтан оқыту технологиясын меңгерген
мұғалім-маман даярлау;
- білім беру бағдарламаларына сәйкес электрондық оқулық басылымдарымен
қамтамасыз ету;
- балалардың қабілетін дамытып, олардың шығармашылықпен жұмыс жасауына
педагогикалық-әлеуметтік қолдау көрсету;
Бүгінгі таңда ұстаздар қауымынан тәлім - тәрбие алып жатқан
жеткіншектер ертеңгі күні білімді маман емес, сонымен бірге Отанын жанындай
сүйетін, ұлттық тарихы мен мәдениетін қастерлейтін, рухани кемелденген
азамат болып өсіп жетілуі қажет. Себебі, білімділер білім мен халықтың
сауаттылығы қай елдің болсын аса құнды байлығы болып есептеледі. Халықтың
рухани-мәдени дәрежесін көтеру, ұрпақты білімді етіп тәрбиелеу мақсатында
еңбек ету - әрбір мұғалімнің міндеті, қоғамдық қатынастар мен экономикалық
қатардағы өзгерістер тәуелсіз елдің білімді ұрпағын тәрбиелеу қажеттілігін
керек етеді. Әрбір жағдай өзгеріске толы бүгінгі жауапты кезеңде заманның
көшінен қалып қоймай, уақыт талабына сай жас ұрпақты өз елінің тарихы,
тарихи тұлғаларының өмір баяндары өнегесінде тәрбиелеу - ұстаздарға үлкен
жауапкершілікті жүктейді. Сондықтан мұғалім өз білімін үнемі білдіріп
отыруы қажет.
Білім беруді ақпараттандыру, пәндерді ғылыми - техникалық негізінде
оқыту мақсаты алға қойылуда. Кез-келген мемлекеттің дамуы ақпараттық
мәдениетінің деңгейіне байланысты. Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты
- жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта және дистанционды
(қашықтан) оқыту, жеке жобаға бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра
отырып, оқу - тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын
көтеруді көздейді.
Оқытуды ақпараттандыруда компьютердің мүмкіншіліктері өте кең:
электронды оқулықтардың көмегімен білім, жаттықтыру тапсырмаларын беру,
оқушылардың білімін тексеру, тестілеу, әр түрлі ойындар, т.б. Оқыту
үрдісінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін. Яғни, оқытуда
компьютерді қолданудың екі бағыты бар:
1. Компьютердің мүмкіндіктерін сезініп, оны әр түрлі жағдайда пайдалана
білуге қажетті білім, іскерліктер мен дағдылармен қаруландыру.
2. Компьютер оқытудың тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті
құрал болып табылады.
Блім беру үрдісінде белгілі бір қатып қалған әдіс- тәсілдермен жұмыс
істеу мүмкін емес, білім беру жүйесі үздіксіз жаңартуларды қажет етеді. Тек
соңғы жылдары ғылым саласында білімнің жаңа бағыты ретінде педагогикалық
инновация дамып келеді. Осындай жаңа педагогикалық инновацияларды бірнеше
жыл қолданып келеміз.
Қазіргі кезде оқытушы сабақ мазмұны қызықты әрі жаңаша өтуі үшін
өзінің бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ол
үшін басты міндет оқытуды компьютерлендірудің концептуалды аспектісін
жасау. Осыған орай оқытуды ақпараттандыруда төмендегі сәттерді ескеру
қажет.
Оқыту үрдісін компьютерлендіру кезінде компьютерді белгілі бір
үрдістерде, құбылыстарда, экономикалық жағдайда модельдеуге үйрету.
Компьютерлендіру оқытушыны оқыту үрдісінен шығарып тастамай,
керісінше оқушымен неғұрлым тиімді жұмыс жасауға жағдай туғызуы керек.
Электронды оқулықтар - ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электронды оқулықты дайындаудың негізі – модульдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Онда теориялық тақырыптар
кеңінен беріліп түсіндіріледі, графикалық иллюстрациялар, әртүрлі суреттер
арқылы теориялық білім толықтырылады.
Экономикасы жоғары елдің тәжірибесі көрсетіп отырғандай олардың білім
беру деңгейін ақпараттандыру, экономика, ғылым және мәдениеттің қарқынды
дамуының негізгі себебі екендігін көрсетіп отыр. Ендеше қазіргі заманның
ақпараттық технологиясын білім беру үрдісіне енгізуді жетілдіру - бүгінгі
күн талабында тұрған көкейтесті мәселе.
1.2. Танымдық білім беру жүйесі – заман талабы
Еліміздегі білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесінен әлеуметтік-
экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті әлемдегі ақпараттық даму жаңа
технологияларды пайдалануды талап етуде, өйткені бүгінгі таңда ғылым мен
техниканың даму қарқыны білім беру саласында жаңа технологиялық әдістер мен
инновациялық құрал-жабдықтарды мейлінше қажет етеді.
Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында: “Біз өзіміздің
болашағымызды және балаларымызды қандай күйде көргіміз келеді, осыны
айқындап алатын уақыт жетті. Біз ненің іргесін тұрғызғымыз келетінін,
таңдап алған мақсатымызға алып келетін өз дамуымыздың траекториясы, даңғылы
болуға тиіс екенін анық білуге және ұғынуға тиіспіз” - деп, болашақ
құндылықтар туралы айтты. Міне сол үшін де еліміздің даму бағыты
айқындалған уақытта білім берудің маңыздылығы мен мәнділігіне шынайы
міндеттер қойылып, болашақтағы атқарылатын іс-шаралар айқындалуы қажет.
Осыған орай Қазақстан Республикасының білім беру саласы демократиялық
бағытта дамуда. Білімге деген көзқарас түбегейлі өзгеріп, оқытудың жаңа
түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы технологиялары пайда болып, олар білім
мазмұнының толығымен түбегейлі жаңаруына себепші болуда. Оқыту
әдістемесіндегі заман талабына сай бағдар деп инновациялық білім беру
жүйесін жатқызуға болады. Ал, “Таным ” (лат.- жаңа, өзгеру деген
мағыналарды білдіреді) термині түрлі элементтер жүйесі мен аясындағы сандық
және сапалық өзгерістерді білдіреді.
Танымдық білім беру мақсатында, оқыту технологиясында, білім беру
жүйесінде түрліше қызмет атқарады. Инновациялық технологиялар оқыту
үрдісінде білім сапасын заман талабына сай етіп, жаңашыл бағытта білім
алушыларды толық қамтамасыз етеді, жаңаша оқыту жүйесіне бейімдейді, осыған
байланысты жоғарғы оқу орындарын түбегейлі компьютерлендіруді жоспарлау
негізінде, елдегі қашықтан оқытуда жаңа технологиялық білім беру жүйесін
қолайлы оқыту әдісі деп қарастыруға болады. Сабақтың қызықты өтуі
мұғалімнің үнемсіздену, ұтымды әдіс-тәсілдерді қолдану, оқыту әдістемесін
жаңартып отыруына байланысты. Қазіргі таңда мұғалімдер инновациялық және
интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып, сабақтың
сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде.
Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан өзгерістер түрлі ынталы
бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан алғанда
ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан мұғалімнің біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
технологияларды меңгерудің маңызы зор.
1.3. Мектеп жасына дейінгі балалар мемлекетіндегі ерекше халық
Мектеп жасына дейінгі балалар мұгалімдерінің, мына біздердің
басшымызға тән қандай қасиеттеріміз болу керек? Осы дипломдық жұмысымда осы
мәселелерге тоқталмақпын.
Сондықтан мына біздерге, олардың мұғалімдері мен тәрбиешілеріне,
біріншіден осыған байланысты қандай проблемалар тууы мүмкін екенін
екіншіден партада дәл алты бес жасар немесе нақ олар сияқты балалар емес
басқа балалардың отырғандығын толық сезіне отырып, олармен басқаша жұмыс
істеу керектігін; үшіншіден өзінің педагогикалықпозицияны және оқытудың,
тәрбиелеудің, ең бастысы мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істеудің
проблема тудырып отырған формалары мен тәсілдерін анықтай білу қажет.
Біріншіден, біз мейірбанды адамдар болып, балаларды қаз қалпында
сүйюге тиіспіз, шолжаңды да тіл алғышты да, ақылды да балаларды
тәрбиелеуіміз керек.
Мектеп жасына толған баладан гөрі мектеп жасына дейінгі бала мектеп
өміріне дайынырақ келеді. Қазіргі балалар ата аналарының бәрін де, әдетте,
орта және кәсіптік білімі, ал олардың көпшілігінің тіпті жоғарғы білімі
бар. Мұның өзі бала өсетін, әлеуметтік ортаны сапалық жағынан өзгертті.
Оның дамуына бұқаралық ақпараттық құралдары телевизор, балаларға арналған
журналдар, кітаптар мен кинофильмдер үлкен әсер етуде. Ойындардың мазмұны
өзгеріп, балалардың дене сымбаты мен ақыл ойы дамуына барған сайын ықпал
ететін, олардың төңіректегі шындықпен, адамдардың өмірімен және еңбегімен,
осы заманғы ақпараттық технологиялармен жан жақты таныстыруға көмектесетін
құралдар пайда болды. Балалардың дамуы мен тәрбиеленуін жеделдетуге мектеп
жасына дейінгі балалардың басым көпшілігін қамтитын балалар бақшалары зор
роль атқарады. Онда олар қажетті білім алып, адамгершілік этикалық
нормаларының әліппесімен танысады, тәрбиешілердің жетекшілігімен олардың
тілі ойлау қабілеті, еңбекке икемділігі эмоционалдық еркіндік аясы мақсатты
дами түсуде. Әдетте мектеп жасына дейінгі бала оқуды, жазуды, қарапайым
есептеуді үйренеді. Сөйтіп ол мектеп жасына жеткенге дейін көптеген
мағлұмат алады.
Алайда білім берудің дәл осы мазмұны оқу, жазу, қарапайым есептеулер
мектеп жасына дейінгі балалардың танымдық талпыныс құралына айналып отыр.
Бұл білімдер олардың даму өрісінде болады да, танымдық ынтасын оятады.
Мектеп жасына дейінгі баланың ақыл ойы дамуы мен әлеуметтік даярлығына
ең қолайлы кезең. Мұндай алғышарты қолданып, оны жүзеге асыру қажет.
Әйтпесе қажетті осы жасқа лайықты ақыл ой және ізгілік көрегінсіз және
ересек адамның парасатты қамқорлығынсыз баланың талабы толығынан ашылмай
қалуы мүмкін. Ұйымдастырылған жүйелі түрде білім беру мен тәрбиелеу баланың
мақсатты дамуының басты формасы мен шарты болып табылады. Бұл жаста оның
тілін ойдағыдай жетілдіруге, жаратылысынан дарыған құштарлық негізінде
танымдық ынтасын, білімге деген құмарлығын оятуға, оқу қызметінің қарапайым
әдістеріне үйретуге болады. Тіл меңгерудегі табиғи механизмнің икемділігі
мектеп жасына дейінгі балаларға екінші тілді жеңіл меңгеруіне мүмкіндік
береді.
1.4. Білім мазмұнын жаңарту негізі – ақпараттық технологиялар
Бүгінгі ақпараттық қоғамда ақпаратты сақтап, шапшаң өңдеп жеткізе
білуі және ақпараттандырудан әрбір адамның хабардар болуы шарт. Сол себепті
де қазіргі таңда мектептердің ақпараттық ағымға бейімделуден басқа амалы
қалмады. Ал ақпараттық техникамен танысу бейімделудің бір бөлігі ғана.
Сондықтан ақпараттық технологияларды білім беру жүйесінде қолдану, соның
ішінде бастауыш білім беру жүйесінің оқу – тәрбие үрдісінде кеңінен
пайдалану және бастауыш сынып оқушыларында ақпараттық мәдениет негіздерін
қалыптастыруға сұраныс туындап отыр.
Ғалым В.Красильникованың берген анықтамасына сүйенсек, ақпараттық білім
беру ортасы ( АБО ) – танымдық іс - әрекеттерді сүйемелдеуді және
ақпараттық ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін ақпараттық
технологиялар негізінде құрылған оқытуға қажетті психологиялық –
педагогикалық шарттар, қазіргі оқыту технологиялары мен бағдарламалық -
әдістемелік құралдар жиынын бере алатын және білім алудың материалдық
рухани жағдайларын жасай алатын көп аспектілі, толыққанды, әлеуметтік –
психологиялық нақты орта.
Ақпараттық білім беру ортасын құру тек алдын ала дайындалған,
тұтынушының талабына сай бейімделіп жинақталған мәтіндік немесе безендіру
материалдары ғана емес, сонымен бірге білім берудің танымдық әрекеттерін
жобалауға және сүйемелдеуге мүмкіндік беретін оның технологиялық
негізін ( әдістемелер, тәсілдер, қазіргі оқыту құралдары ) жасау болып
табылады. Ақпараттық білім беру ортасы үздіксіз өзгеріп отыратын, оқушының
жеке ерекшеліктерін, оны қызықтыратын нәрселерді ескеретіндей болуы шарт.
Сондай-ақ, бұндай орта адамның өзін мәселенің, есептің қойылуына назар
аударып, оны шешу жолдарын іздеуге талпындыруы, адамның кәсіби және жалпы
сауаттылығы тұрғысынан өсуін қалыптастыруы керек.
Ақпараттық білім беру ортасын жобалаудағы басты мақсат – оқушыны
керекті мәліметті өздігінен іздеп табуға талпындыру, яғни,
ізденімпаздылыққа үйрету. Бұл өз кезегінде білім беру жүйесінің алдына
қойылған басты мақсат екендігін ескерсек, бұл мәселенің қазіргі таңда
мектепке қатысты көкейкесті мәселе екендігі анық.
Н.Лейтестің зерттеуінше, компьютерді пайдаланып, оқытудың мазмұнын
анықтауға, сондай-ақ дәстүрлі техникалық құралдардың шамасы жетпеген кейбір
жетістіктерге қол жеткізуге болады.
Ендеше балабақшада компьютерді қолдану керек және оған мынадай басты
факторлар себепші болып отыр:
-мектеп жасына дейінгі балдардың ойлау қабілеттерін дамыта отырып, бүгінгі
ақпараттық қоғамға бейімдеу;
-оқушылардың ақпараттық мәдениеттіліктерін қалыптастыра отырып, оларды
әлемдік ақпараттық білім кеңістігіне еркін енуге даярлау;
Жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижесі мен өз тәжірибеме сүйенсем,
қазіргі таңда балабақшалардың, мектептердің көпшілігінде білім беруді
ақпараттандырудың алғашқы жылдарында орын алған кемшіліктер әлі де
қайталануда. Олар:
- пәндерді оқытуда машинасыз вариантты таңдау оқушылардың ақпараттық
мәдениеті мен құзырлығын қалыптастыру қиынға соғады. Оқушылар үшін ең
басты ынта құралы – теориялық негіздерін меңгеруге кері әсерін
тигізеді;
- пәні мұғалімінің компьютерді меңгермеуіне және соған сәйкес оқушылармен
компьютерде жұмыс істеу дайындығының жоқтығына байланысты, көбінесе,
психологиялық-педагогикалық және әдістемелік тұрғыдағы мәселелерге тап
болады;
- мектеп жасына дейінгі баларды оқытуда ақпараттық- коммуникациялық
технологияларды пайдалану әдістемесін меңгермеген мұғалім сабақты
дидактикалық мақсатына жеткізе алмайды;
- санитарлық-гигиеналық талапқа сай оқушылардың компьютерде жұмыс істеу
нормасы жиі сақталмайды;
- оқушылардың денсаулықтарына зиянды жақтары бар ескірген техникалық
құралдар пайдаланылады;
- педагогикалық-бағдарламалық кешендердің оқыту әдістемесінің мақсат-
міндеттеріне сәйкес келмеуіне және қолдану қиындығына байланысты оған
оқушылардың қызығуы төмендейді;
- өз бетімен электронды дидактикалық материалдарды дайындауды мұғалімдер
мен осы жұмысқа жұмылдырылған жоғары сынып оқушылары көріп қабылдау
заңдылықтары мен оқушылардың жас ерекшеліктері ескерілмейді;
- сабақтан тыс кезде, кейде сабақ кезінде оқушыларға еркінен тыс оқу-
тәрбиелік мәні аз, агрессивті сюжетке құрылған ойындар беріледі және
олардың оқушылардың белгілі оқу мақсатына жеткізе алмайтынымен қатар
оқушылардың психологиялық денсаулығына зияны болатыны тағы бар;
- білім жүйелерінің түрлі деңгейін ақпараттандыру жобасы мен
бағдарламаларын дайындауда, көбінесе басты назар қазіргі ақпараттық
технологияларды басқару, информатика курсын оқыту, қаржы мәселесі жан-жақты
қарастырылса, ал оқытудың қазіргі техникалық құралдары сабақта және басқа
пәндерді оқытуда пайдалану мәселелері үстірт қана айтылып, сөз етіледі;
Мектепті, балабақшаны ақпараттандыру және соған сәйкес ақпараттық білім
ортасын құруға қатысты теориялық-әдістемелік материалдарды талдау төмендегі
мәселелерді шешу негізінде тиімді жүзеге асу мүмкіндігі бар екендігін
дәлелдеп берді;
-мұғалімнің әдістемелік дайындығын жетілдіру;
-мектепжасына дейінгі оқушыларын оқытуға электрондық оқулықтарды құрастыру;
-дәстүрлі сабаққа ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалануға
педагогикалық-психологиялық және ұйымдастырушылық бағытта жағдай жасау.
Бұл аталған мәселелер өз кезегінде мектептің төмендегі мазмұндағы
негізгі мақсаттарын шешу қажеттігін көрсетіп отыр.
1. Коммуникативті, әлеуметтік құзырлығы және шығармашылық алгоритмдік
ойлау қабілеттерін дамыта отырып, оқу үрдісінде өзіндік жұмыс істеу дағдысы
мен белсенділіктерін арттыру негізінде мектеп оқушысының тұлғалық дамуын
қамтамасыз ету, оның ақпараттық мәдениеттілігін қалыптастыру.
2. Мектепте оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру. Мектеп оқушысының
танымдық іс-әрекеттерінің белсенділігін, оқуға деген ынтасын дамытуда,
сонымен қатар мектептегі балалардың физиологиялық, психологиялық жағынан
дамуын нығайтуға бағытталған оқу-тәрбие үрдісінің деңгейін арттыруда
қазіргі ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін барынша кең пайдалану.
3. Мектептің біртұтас ақпаратты оқу кеңістігін құрастыру. Аталған
мақсаттарды жүзеге асыру жаңа ақпараттық технологияларды мектептегі
дәстүрлі әдістемемен үйлесімді байланыстыру арқылы және оларды оңтайлы,
тиімді пайдалану негізінде мүмкіндігі бар екендігі айқындалып отыр.
Білім мазмұнын жаңартудың маңызды аспектілерінің білімді ақпаратандыру
болып табылады.
Мектепті ақпараттандыру дегеніміз – бұл бастауыш мектептен бастап оқу
құралы есебінде және мектеп оқушылары тәрбиелеу, дамыту үшін, сондай-ақ оқу
процесі мен мұғалімнің кәсіби жұмысын талапқа сәйкес ұйымдастыру мақсатында
оқу үрдісіне ақпаратты, коммуникациялық технологияларды енгізу.
Ғалымдардың зерттеу нәтижелері бойынша, оқу процесінің тиімділігін
арттыруда ақпараттық технологиялардың ролі зор.
Меніңше, компьютермен оқытуға негіз болатын басты факторлар мыналар:
-мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға бейімдеу;
-оқушылардың ақпараттық ойлау қабілеттерін дамыту;
-мектеп оқушыларының ақпараттық мәдениетін қалыптастыра отырып, әлемдік
ақпараттық білім кеңістігіне даярлау.
Ресей ғалымы И.Б.Мылованың пікірінше, мектеп оқушыларын қазіргі
ақпараттық технологияларды оқыту процесін ұйымдастыруда негізгі екі
әдістемелік тұрғыдағы амал ретінде қарастыруға болады:
1. Басты мақсат есебінде мектеп оқушыларының нақты компьютерлік
программалармен жұмыс істеудің қарапайым тәсілдері қарастырылады
(графикалық, мәтіндік редакторларымен және конструкторлармен,
қолданбалы программалармен жұмыс істей білу). Тәжірибеге сүйенсек,
бүгінгі күні мектеп оқушыларын қазіргі ақпараттық технологияларға
оқытуды ұйымдастырудың бұл әдісі кең тараған.
2. Қазіргі ақпараттық технологияларды оқытуды мектепті жаңартудың негізгі
мақсаттарына сәйкес қарастырылады және оқыту пәні шеңберінде төмендегі
үш маңызды дидактикалық аспектілерді ескере отырып, жаңа сапалық
деңгейде жүзеге асырылады:
- әрбір баланың жеке дамуына жағдай жасау және оның оқуда, қарым-
қатынаста өзіндік тәжірибесінің қалыптасып, шығармашылық және
әлеуметтік белсенділігінің дамуына ықпал ету;
- дербес оқытуды оқу тапсырмасын бірлесе отырып орындауға біріккен
балалар мен ересектерді құрайтын оқу тобымен үйлесімді байланыстыра
білу;
- кең көлемдегі пәндік кіріктіру, оқу процесін кешенді тақырыптар
төңірегінде құру.
Сонымен қатар мектепті ақпараттандыру мәселесін зерттеуші ғалымдардың
пайымдауынша, мектепті ақпараттандырудың міндеттерін шешуде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды қолданудың төмендегі бағыттарына сүйену
керек:
- Оқу процесінде қазіргі ақпараттық технологияларды қолдану;
- Кәсіби-педагогикалық іс-әрекетті қамтамасыз ету;
- Оқу-тәрбие процесін басқару;
Меніңше, балабақшада компьютерді қолданудағы ең тиімді жолы - бұл
мұғалімдердің оқыту процесінде ақпараттық сауаттылықтарын қалыптастыру.
Бұл жағдайда дидактикалық тұрғыдан қазіргі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін мектептің, балабақшаның оқу-тәрбие процесінде тиімді
пайдалану оқушылардың пәндік, коммуникативтік және әлеуметтік
компетенттіліктерінің қалыптасуына толық жағдай жасайды. Бұнда ескеретін
мәселе-бұл мектеп үшін тиімділігі зор педагогикалық ұйымдастырушылық
шарттарды орындау қажеттігі. Олар:
-сабақ кезінде сынып бөлмесінде жеке және топтық жұмыс ұйымдастыру үшін бір
компьютер орналастыру;
-ұжымдық, топтық түрде электронды оқу материалдарымен жұмыс ұйымдастыру
үшін проекциялық аппаратураны қолдану мүмкіндіктерін туғызу;
Мектепті ақпараттандыруға қатысты теориялық – әдістемелік
материалдарды талдау төмендегі проблемаларды шешуде тиімді:
-мұғалімнің әдістемелік дайындығын жетілдіру;
-мектеп оқушыларын оқытуға электронды оқулықтарды құрастыру;
-дәстүрлі сабаққа ақпаратты-коммуникациялық технологияларды пайдалануға
педагогикалық-психологиялық және ұйымдастырушылық бағытта жағдай жасау.
Бұл аталған проблемалар өз кезегінде мектептің төмендегі мазмұндағы
негізгі мақсаттарын шешу қажеттігін көрсетеді:
1) Коммуникативті, әлеуметтік компетенттілігі және шығармашылық,
алгоритмдік ойлау қабілеттерін дамыта отырып, оқу үрдісінде өзіндік
жұмыс істеу дағдысы мен белсенділіктерін арттыру негізінде мектеп
оқушысының тұлғалық дамуын қамтамасыз ету оның ақпараттық
мәдениеттілігін қалыптастыру.
2) Мектепте оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру. Мектеп оқушысының
танымдық іс-әрекеттерінің белсенділігін, оқуға деген ынталарын
дамытуда сонымен қатар, мектептегі балалардың физиологиялық,
психологиялық жағынан дамуын нығайтуға бағытталған оқу-тәрбие
үрдісінің деңгейін арттыруда қазіргі ақпараттық технологиялардың
мүмкіндіктерін барынша кең пайдалану.
3) Мектептің біртұтас ақпаратты оқу кеңістігін құрастыру,
мұндағы барлық субъектілерін - оқушылар, мұғалімдер, ата-аналар,
әкімшілік - әртүрлі қолданыстағы ақпаратты ресурстарды қолдануға
толықтай мүмкіндіктері бар.
Аталған мақсаттарды оқытудың қазіргі ақпараттық технологияларын
мектептегі дәстүрлі әдістемемен үйлесімді байланыстыру арқылы және оларды
оңтайлы, тиімді пайдалану негізінде жүзеге асыру мүмкіндігі зор екендігі
практика жүзінде дәлелденіп отыр.
Сабақта компьютерді қолдану қоғам талабына сай оқушыға білім, білік,
дағды қалыптастырумен қатар, қазіргі ақпараттық технологияларының
мүмкіндіктерін орынды пайдалану арқылы оқушының жасырын жатқан қабілеттерін
дер кезінде көре біліп, оны шығармашылықпен оқушымен бірлесе отырып
дамытуға жол ашады.
Мектепті ақпараттандыруға байланысты бүгінгі күні ерекше мәнге ие болып
отырған мәселелердің бірі – бұл сабаққа қазіргі ақпараттық технологияларды
шектеулі енгізуге қажетті әдіс-тәсілдермен мұғалімдердің қарулану деңгейі
мен дайындықтары. Сол себепті де болашақ мұғалімнің әдістемелік дайындығына
жете мән беру керектігі өзінен-өзі туындайды.
Бүгінгі педагогикалық жоғары оқу орнының түлегі мектеп оқушыларына
пәндік және жалпы оқу білімдерін, іскерліктерін, дағдыларын меңгертумен
қатар олардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлғасын дамытуға,
пәндік, әлеуметтік, коммуникативтік, компьютерлік және ақпараттық
мәдениеттіліктерін қалыптастыруға және осы мақсатта қазіргі ақпараттық
технологияларды шығармашылықпен пайдалана білуге дайын болуы тиіс.
Ақпараттық технологияларды қолданудың қазіргі жағдайына талдау жұмысы
төмендегідей қорытынды жасауға мүмкіндік берді:
1. Мектепте қазіргі ақпараттық технологиялар төмендегі бағытта қолданыла
алады:
-мектептегі ағылшын тілі пәні және ақпараттық мәдениет негіздері пәнінің
мазмұны арнаулы компьютерде өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыруға және мәтіндік, графикалық редакторлармен, оқыту
программаларымен жұмыс істеуді жетік меңгертуге құрылуы тиіс;
-мұғалімнің сабақ жоспарын, конспект жазу, көрнекі-әдістемелік құрал
дайындау, оқушылардың өткен материалды меңгеруін тексеру, қатысты есепке
алу және есеп жүргізу үшін мұғалімнің педагогикалық іс-әрекет құралы;
-пәндік сабақтарды ұйымдастыру және өткізу, оқушылардың өзін-өзі бақылауы
мен тестілеу үшін оқыту құралы. Мұндай оқу үрдісінің негізгі ерекшелігі –
бұл оқыту дамытушы ойындар, компьютерлік тестілер, электрондық оқулық
негізінде жүзеге асады;
-шығармашылық елестету, жағдайға байланысты тез шешім қабылдау, танымдық
қабілеттерін дамытып, қалыптастыру үшін интеллектуалды дамыту құралы;
-ақпаратты алу және құрбылармен, әріптестермен Интернет арқылы қарым-
қатынас жасау көзі.
2. Сауатты түрде іріктелген компьютерлік программалардағы ойындық және
оқу тапсырмаларының вариативтілігі оқушының жұмыс істеуіне игі әсерін
тигізеді.
3. Компьютерлік программада, электрондық оқулықта берілген ойындық, оқу
тапсырмалары проблемалық ситуация оқушылардың көңіл-күйіне, ынтасына
әсер етумен қатар, олардың шығармашылық және интеллектуалдық
белсенділігіне кешенді түрде ықпал етеді.
4. Оқушылардың жаңа материалды, жаңа техниканы меңгеру деңгейі және
олардың жеке қабілеттерін, қабылдау темпін, қызығушылықтарын,
ынталарын есепке ала отырып, ұйымдастыру барысында оқытудың жеке
әдістері мен формаларын қолдануға мүмкіндік береді. Өйткені қазіргі
ақпараттық технологиялар ұжымдық іс-әрекетке құрылған оқу-тәрбие
үдісінде жеке оқыту түрін ұйымдастыруға бағытталған.
Қазіргі ақпараттық қоғамда және өндірістің дамуының негізгі құралы
болып ақпараттық ресурстардың қажеттілігі көрінеді. Сондықтан білім беру
саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты
адамдарға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай
алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болуда.
Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерін интенсификациялау үшін
педагогикалық жаңа технологияларды қолдану қолға алынып жатыр. Қазіргі
ақпараттанудың өзіне тән ерекшелігі: білім беру өрісіне белсенді түрде
кіру, арнайы оқытатын ортаны құруға бағытталған оқытудың жаңа
технологияларын пайдалану және дамыту, ақпараттық өнімнің жаңа тәсілдері
мен құралдарын оқу үрдісінің заңдылықтарына сәйкес қолдану.
Жаңа ақпараттық технология көмегімен орындалатын қызмет өзінің кез
келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола
бастайды.
Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютер де оқушы үшін
қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық
сабақтарды компьютердің қуаттануымен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің
кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі.
ІІ - ТАРАУ. ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ ТИІМДІЛІГІ
Мектепте, балабақшада компьютерді қолдану - оқу үрдісін белсендіруге,
оқытуды жекешелендіруге, оқушының өзін-өзі бақылауына мүмкіндік туғызады.
Сонымен қатар, бұл кезде оқытудың мынандай психологиялық аспектісінің
маңызы зор екендігін ескеру қажет:
-оқушылар бірден өзінің әрекеттерінің нәтижелерін сәйкес талдаулар мен
ұсыныстармен бірге көрінеді;
-компьютермен жұмыс істеу оқушының шығармашылық қабілетін дамытып, жалпы
мәдениеттің деңгейі мен ықыласын көтереді.
Соңғы жылдары білім беру аясы жүйесінде компьютерлік техниканы
пайдалану белсенді түрде жүзеге асырылуда. Білім беру жүйесіндегі жаңа
ақпараттық технология дегеніміз – оқу және оқу-әдістемелік материалдар
жинағы, оқу қызметіндегі есептеуіш техниканың техникалық құралдары, оқу
үрдісіндегі есептеуіш техника құралдарының рөлі мен орны туралы ғылыми
білімнің жүйесін және оқытушылар мен оқушылар еңбектерін жүзеге асыру үшін
оларды қолдану формалары мен әдістері деген анықтама беруге болады. Яғни,
ақпараттық технология – білім беру мекеме мамандарының жұмысын жүзеге
асырушы әдістер мен формалар және балаларға білім беруші құрал.
Білім беруді ақпараттандыру қоғамды ақпараттандыру үрдістерін
қарқынды дамуын, адамды толық мәнді өмірге даярлауды ақпараттық қоғамның
қажеттіліктерінің негізгі шарттары ретінде жан-жақты және осыған байланысты
қажетті материалдық-техникалық базаны дамытуды педагогикалық еңбектің жаңа
мәдениетінің қалыптасуын, озық ғылыми әдістемелік қызметтерді құруды талап
етеді.
Қазақстан Республикасының алдыңғы қатарлы дамыған 50 елдің қатарына
қосылуы туралы алға қойып отырған игі мақсаты еліміздің әрбір азаматының,
әрбір сала маманының киелі міндеті де болып саналады.
Ал білім беру саласына қатысты айтатын болсақ, бұл мәселе тіптен өзекті
бола түспек. Өйткені, жоғары тиімділікпен білім беру арқылы ғана болашақ
азаматтарымыздың дүниежүзілік жоғары даму көрсеткіштеріне ие болып отырған
елдердің деңгейіне өсуге деген ынтасы мен ықыласын қалыптастыра, жетілдіре
аламыз.
Қазіргі кезде өмірдің барлық дерлік деңгейі мен саласында болып жатқан
динамикалық өзгерістердің түбі адамның жағдайын әлеуметтік-экономикалық
жағынан жақсартуға бағытталған. Мектепте білім беру жүйесінде жасалып
жатқан өзгерістер мен күтіліп отырған 12 жылдық білім беру мәселесі де –
Қазақстандық жас ұрпақ, болашақ ел тұтқасын қастерлеп ұстар азамат
дәрежесіне жетуіне көмектесетін жақсылық нышаны деп танып отыр.
Қазақстан Республикасының білім беру саясатының барлық азаматтардың
білім алудағы теңдігі, дарынды тұлғаларға деген үкімет тарапынан қамқорлық
болуы, білім берудің гуманистік және дамытушылық сипатта келуі, білім
беруді ақпараттандыру сияқты оң бағыттары кеңестік дәуірден қалған догмалық-
жаттанды білім беруді біртіндеп ығыстырып бара жатыр. Қазіргі қазақстандық
білім беру жүйесінің негізігі міндеті – оқушының ұлттық және жалпы
адамзаттық адамгершілік құндылықтарды игерген жеке тұлға дәрежесіне көтеру,
ғылым мен техниканың жетістіктерінен абстракциялық білім алып қоймай,
өзінің өмірінде қолдана білуге дағдыландыру.
Мұндай үлкен міндеттерді шешу үшін, дәстүрлі оқыту жүйесіне біртіндеп
қарқынды даму шеңберіне жеткізе алатын жаңа оқыту технологияларын қолдану
керек және жаңа тұрғыдан оқыту барысында білім мазмұны ғана негізгі мақсат
болмай, адамгершілік пен гуманистік бағыт басты нысан ретінде ұсталынуы
керек.
Жаңа оқыту технологияларын, көп жағдайда, дәстүрлі оқыту жүйесіне
қарама-қарсы қойып сипаттау әдісі орын алып жүр. Бұл дұрыс па? Өйткені,
“Дәстүрлі оқыту” дегеннің өзі ғылыми термин болып, ғылыми ойлау айналымына
енді ме? Ал “Жаңа оқыту технологиясы” дегенде “ескі оқыту технологиясы”
дегеннің орнына келген жаңа нәрсе түсінілетін сияқты.
“Жаңа оқыту технологиясы” туралы ізденістерде Коменскийдің,
Пестолоцийдің, Алтынсариннің оқыту жүйелері сол педагогикалық
технологиялардың бастауы сияқты алынып жүргенін көру қиын емес. Ал
“Дәстүрлі оқыту жүйесі – класс-сабақтық жүйе” – Коменскийден келе жатқан
мұра жол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz