Шымкент қаласындағы ЖШС «Канди-шымкент» кәсіпорнының агрегатты аумағын ұйымдастыру
Кіріспе
1. Жобаны технико.экономикалық негіздеу
1.1 ЖШС «Канди.Шымкент» кәсіпорынға қысқаша сипаттама
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
2. Есептік.ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
2.2 Ауыл шаруашылық дақылдарын өңдеудің жаңа технологиясын жобалау
2.3 Операцияларды орындау үшін ауыл шаруашылық техникасын және энергетикалық құралдарды таңдау
2.4 Технологиялық картаны құрастыру реті және карта бойынша есеп жүргізу
2.5 Отынды майлаушы материалдар қажеттіліктерін есептеу
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы еңбекті ұйымдастыру
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық талаптар
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
5.1 Ауыл шаруашылық жұмыстарын орындау кезінде өртке қарсы шаралар мен еңбекті қорғау жасау
5.2 Тракторлы егін жұмыстарын жасау барысында қоршаған ортаны қорғау шараларды ұйымдастыру
5.3 Агрегатты алаңды жарықтандыру есебі
6. Экологиялық қауіпсіздік
7. Экономикалық тиімділік есебі
7.1 Агрегатты алаңды жасаудың тиімділігі
7.2 Негізгі өндірістік қордың құнын есептеу
7.3 Үстеме шығындар сметасының есебі
7.4 Агрегатты алаңның экономикалық тиімділік есебі
7.5 Конструкцияны енгізуден экономикалық тиімділік есебі.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Жобаны технико.экономикалық негіздеу
1.1 ЖШС «Канди.Шымкент» кәсіпорынға қысқаша сипаттама
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
2. Есептік.ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
2.2 Ауыл шаруашылық дақылдарын өңдеудің жаңа технологиясын жобалау
2.3 Операцияларды орындау үшін ауыл шаруашылық техникасын және энергетикалық құралдарды таңдау
2.4 Технологиялық картаны құрастыру реті және карта бойынша есеп жүргізу
2.5 Отынды майлаушы материалдар қажеттіліктерін есептеу
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы еңбекті ұйымдастыру
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық талаптар
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
5.1 Ауыл шаруашылық жұмыстарын орындау кезінде өртке қарсы шаралар мен еңбекті қорғау жасау
5.2 Тракторлы егін жұмыстарын жасау барысында қоршаған ортаны қорғау шараларды ұйымдастыру
5.3 Агрегатты алаңды жарықтандыру есебі
6. Экологиялық қауіпсіздік
7. Экономикалық тиімділік есебі
7.1 Агрегатты алаңды жасаудың тиімділігі
7.2 Негізгі өндірістік қордың құнын есептеу
7.3 Үстеме шығындар сметасының есебі
7.4 Агрегатты алаңның экономикалық тиімділік есебі
7.5 Конструкцияны енгізуден экономикалық тиімділік есебі.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Автокөлікті транспорт өздігінен экономиканың ірі көпжоспарлы саласын көрсетеді және транспорттың ерекше көп түрі болып табылады. Автомобильді транспорттың негізгі міндеті халық шаруашылығының және тұрғындардың еңбек ресурстары мен минималды материалды шығындарда тасымалдау қажеттіліктерін толық, сапалы және уақтылы қанағаттандыру. Автокөлікті транспорттың экономикалық және тиімді жұмысы тіркемелер, автобустар, жеңіл автокөліктер мен жүк көліктерінің қозғалмалы құрамының паркін пайдалануды қамтамасыз етеді. Бұл міндетті шешу көбінесе жалпы қолданыстағы автокөлікті транспорттардың дамуын, жүк айналымын жоғарылатуды, ірі автотранспортты кәсіпорындарда транспортқұралдарының концентрациясымен материальды-техникалық базасын нығайтуды және де қозғалмалы құрамды жөндеумен қатар техникалық қызметті жақсартуды талап етеді.
Автокөліктің тиімді жұмысын айтарлықтай дәрежеде уақтылы және сапалы қызмет етумен және жөндеуді қаматамасыз ететін техникалық дайындығына тәуелді.
Тақырыптың өзектілігі қозғалмалы құрамынның жұмысқа жарамдылық күйін сақтау және оның жұмысына қажетті кепілдік деңгейін қамтамасыз ету жөндеу жұмыстарын орындауда және техникалық қызмет көрсету барысында керекті буын болып табылады.
Техникалық қызмет көрсету автокөлік агрегаттарының , түйіндерінің және бөлшектерінің тозу қарқындылығын төмендететін профилактикалық шара көмегімен қозғалмалы құрамның жұмысқа қабілеттілігін сүймелдеуге және кезекті қызмет ету уақыт арасында бұзылыстардың пайда болуын ескертуге ықпал етеді.
Қозғалмалы құрамның жоғалтқан жұмысқақабілеттілікті қайта қалпына келтіру пайда болған бұзылуды жою жолымен жүзеге асыруда өзекті сұрақ болып табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы автокөлік қозғалтқыштары онсыз жинақталмаған болып есетелетін радиаторларды жөндеу үшін манипулятордың қармауын жобалаудағы жаңа шешімдер болып табылады. Жоғарғы техникалық дайындық күйінде автокөілктердің құрамы тек қана ТО және ТР –ны жүргізу сапасын, қызмет ететін жұмысшылардың және жөндеу еңбегінің өнімділігін жоғарлату ғана емес, сонымен қатар автокөлікті транспортты кәсіпорынның материальды базасын құрастыру немесе жобалау және де басқару құрылымын жасауды талап етеді.
Зерттеу объектісі АТС-тің техникалық дайындық критериі , ал зерттеу құралы ретінде автокөлік жөндеу үшін жаңа құралдар енгізу болып табылады.
Қозғалмалы құрамының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімділігі, тасымалды орындау құрастыру сапасы мен автокөлік өндіріс деңгейіне ғана
Автокөліктің тиімді жұмысын айтарлықтай дәрежеде уақтылы және сапалы қызмет етумен және жөндеуді қаматамасыз ететін техникалық дайындығына тәуелді.
Тақырыптың өзектілігі қозғалмалы құрамынның жұмысқа жарамдылық күйін сақтау және оның жұмысына қажетті кепілдік деңгейін қамтамасыз ету жөндеу жұмыстарын орындауда және техникалық қызмет көрсету барысында керекті буын болып табылады.
Техникалық қызмет көрсету автокөлік агрегаттарының , түйіндерінің және бөлшектерінің тозу қарқындылығын төмендететін профилактикалық шара көмегімен қозғалмалы құрамның жұмысқа қабілеттілігін сүймелдеуге және кезекті қызмет ету уақыт арасында бұзылыстардың пайда болуын ескертуге ықпал етеді.
Қозғалмалы құрамның жоғалтқан жұмысқақабілеттілікті қайта қалпына келтіру пайда болған бұзылуды жою жолымен жүзеге асыруда өзекті сұрақ болып табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы автокөлік қозғалтқыштары онсыз жинақталмаған болып есетелетін радиаторларды жөндеу үшін манипулятордың қармауын жобалаудағы жаңа шешімдер болып табылады. Жоғарғы техникалық дайындық күйінде автокөілктердің құрамы тек қана ТО және ТР –ны жүргізу сапасын, қызмет ететін жұмысшылардың және жөндеу еңбегінің өнімділігін жоғарлату ғана емес, сонымен қатар автокөлікті транспортты кәсіпорынның материальды базасын құрастыру немесе жобалау және де басқару құрылымын жасауды талап етеді.
Зерттеу объектісі АТС-тің техникалық дайындық критериі , ал зерттеу құралы ретінде автокөлік жөндеу үшін жаңа құралдар енгізу болып табылады.
Қозғалмалы құрамының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімділігі, тасымалды орындау құрастыру сапасы мен автокөлік өндіріс деңгейіне ғана
1. Абелевич Л.А. Проектирование ремонтных предприятий. Москва: Транспорт, 1981 г.
2. Бабусенко С.М. Проектирование ремонтных предприятий. -М: Колос. 1981г
3. Боровский Ю.И. Техническое обслуживание и ремонт автомобилей. Москва: Высшая школа, 1998 г.
4. Давыдович Л.II. Проектирование предприятий автомобильного транспорта, Москва: Транспорт, 1985 г.
5. Дунаев II.Ф. Конструирование узлов и деталей машин: Учебное пособие для машиностроения спец.вузов. М: Высшая школа, 1985–416 с.
6. Ерёмин Л.И. Оборудование для ремонта автомобилей. Москва НИИНавтопром, 1984 г.
7. Канарев Ф.М. Охрана труда. М: Колос, 1982-З87 с.
8. Карташов ВП. Технологическое проектирование автотранспортных предприятий - М: Транспорт, 1987 г.
9. Крамаренко В.Г. Техническое обслуживание автомобилей. Учебник для ВУЗов. М: Транспорт, 1 982-387с.
10. Круглов с.м. устройство, обслуживание и ремонт автомобилей: Учебное пособие для вузов :-М: Высш. шк. 1987-336 с.
11. Кузнецов Е.С. Управление технической эксплуатацией автомобилей. – м:Транспорт. 1990– 374с.
12. Лесин Г.А. Техническое обслуживание автомобилей. Львов: издательство Львовского Университета, 1996 г.
13. Румянцев С.И. Ремонт Москва : Транспорт, 1988 г.
14. Салон А.И. Охрана труда на предприятиях автомобильного транспорта. М., Транспорт, 1985 г.
15. Шейнблит А.Е. Курсовое проектирование деталей машин - М: Высшая школа, 1991 г.
16. В.С. Порожняков «Автомобильные дороги. Примеры проектирования». М.: Транспорт, 1983 г.
17. Ксенодохов В.И. «Таблицы для клотоидного проектирования и разбивки плана и профиля автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1981 г.
18. Лобанов Е.М., Визгалов В.М., Шевяков А.П. и др. «Проектирование и изыскание пересечений автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1972 г.
19. Каменецкий Б.И., Кошкин И.Г. «Организация строительства автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1991 г.
20. Инструкция по проектированию дорожных одежд нежесткого типа. ВСН 46-83. М.: Транспорт, 1985 г.
21. Лукашук Р.Ф. Скользкость дорожных покрытий и безопасность движения. М.: 1985.
22. Методические рекомендации по зимнему содержанию автомобильных дорог в Казахстане. Алма-Ата: 1983.
23. Нарышкин Р.В., Бялобжеский Г.В. Механизация удаления снежных валов. М.: 1987.
24. Лобанов Е.Н., Сильянов В.В., Ситников Ю.М. Пропускная способность автомобильных дорог. М.: Транспорт, 1980.
25. Шкуренко А.Т. Основы строительства, ремонта и содержания автомобильных дорог. М.: «Транспорт» - 1987.
26. Имайкин Г. А. Автомобильные дороги. Охрана труда в строительстве. М.: «Транспорт» - 1985.
27. Проектирование автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. Г.А. Федотова. М.: «Транспорт» - 1989.
28. Ремонт и содержание автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. А. П. Васильева. М.: «Транспорт» - 1989.
29. Строительство автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. В.А. Бочина. М.: «Транспорт» - 1980.
30. Сборник по ДТП ТОО «СК Инжиниринг». Алматы, 2003.
31. Колокова Н.М., Копац Л.Н., Файнштейн И.С. «Искусственные сооружения». М.: Транспорт, 1987.
32. Организация строительного производства СНиП 3.01.01.85. Москва 1990г.
2. Бабусенко С.М. Проектирование ремонтных предприятий. -М: Колос. 1981г
3. Боровский Ю.И. Техническое обслуживание и ремонт автомобилей. Москва: Высшая школа, 1998 г.
4. Давыдович Л.II. Проектирование предприятий автомобильного транспорта, Москва: Транспорт, 1985 г.
5. Дунаев II.Ф. Конструирование узлов и деталей машин: Учебное пособие для машиностроения спец.вузов. М: Высшая школа, 1985–416 с.
6. Ерёмин Л.И. Оборудование для ремонта автомобилей. Москва НИИНавтопром, 1984 г.
7. Канарев Ф.М. Охрана труда. М: Колос, 1982-З87 с.
8. Карташов ВП. Технологическое проектирование автотранспортных предприятий - М: Транспорт, 1987 г.
9. Крамаренко В.Г. Техническое обслуживание автомобилей. Учебник для ВУЗов. М: Транспорт, 1 982-387с.
10. Круглов с.м. устройство, обслуживание и ремонт автомобилей: Учебное пособие для вузов :-М: Высш. шк. 1987-336 с.
11. Кузнецов Е.С. Управление технической эксплуатацией автомобилей. – м:Транспорт. 1990– 374с.
12. Лесин Г.А. Техническое обслуживание автомобилей. Львов: издательство Львовского Университета, 1996 г.
13. Румянцев С.И. Ремонт Москва : Транспорт, 1988 г.
14. Салон А.И. Охрана труда на предприятиях автомобильного транспорта. М., Транспорт, 1985 г.
15. Шейнблит А.Е. Курсовое проектирование деталей машин - М: Высшая школа, 1991 г.
16. В.С. Порожняков «Автомобильные дороги. Примеры проектирования». М.: Транспорт, 1983 г.
17. Ксенодохов В.И. «Таблицы для клотоидного проектирования и разбивки плана и профиля автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1981 г.
18. Лобанов Е.М., Визгалов В.М., Шевяков А.П. и др. «Проектирование и изыскание пересечений автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1972 г.
19. Каменецкий Б.И., Кошкин И.Г. «Организация строительства автомобильных дорог». М.: Транспорт, 1991 г.
20. Инструкция по проектированию дорожных одежд нежесткого типа. ВСН 46-83. М.: Транспорт, 1985 г.
21. Лукашук Р.Ф. Скользкость дорожных покрытий и безопасность движения. М.: 1985.
22. Методические рекомендации по зимнему содержанию автомобильных дорог в Казахстане. Алма-Ата: 1983.
23. Нарышкин Р.В., Бялобжеский Г.В. Механизация удаления снежных валов. М.: 1987.
24. Лобанов Е.Н., Сильянов В.В., Ситников Ю.М. Пропускная способность автомобильных дорог. М.: Транспорт, 1980.
25. Шкуренко А.Т. Основы строительства, ремонта и содержания автомобильных дорог. М.: «Транспорт» - 1987.
26. Имайкин Г. А. Автомобильные дороги. Охрана труда в строительстве. М.: «Транспорт» - 1985.
27. Проектирование автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. Г.А. Федотова. М.: «Транспорт» - 1989.
28. Ремонт и содержание автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. А. П. Васильева. М.: «Транспорт» - 1989.
29. Строительство автомобильных дорог. Справочник инженера-дорожника под ред. В.А. Бочина. М.: «Транспорт» - 1980.
30. Сборник по ДТП ТОО «СК Инжиниринг». Алматы, 2003.
31. Колокова Н.М., Копац Л.Н., Файнштейн И.С. «Искусственные сооружения». М.: Транспорт, 1987.
32. Организация строительного производства СНиП 3.01.01.85. Москва 1990г.
Мазмұны
Кіріспе
1. Жобаны технико-экономикалық негіздеу
1.1 ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорынға қысқаша сипаттама
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
2. Есептік-ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
2.2 Ауыл шаруашылық дақылдарын өңдеудің жаңа технологиясын жобалау
2.3 Операцияларды орындау үшін ауыл шаруашылық техникасын және
энергетикалық құралдарды таңдау
2.4 Технологиялық картаны құрастыру реті және карта бойынша есеп
жүргізу
2.5 Отынды майлаушы материалдар қажеттіліктерін есептеу
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы
еңбекті ұйымдастыру
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық
талаптар
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
5.1 Ауыл шаруашылық жұмыстарын орындау кезінде өртке қарсы шаралар
мен еңбекті қорғау жасау
5.2 Тракторлы егін жұмыстарын жасау барысында қоршаған ортаны қорғау
шараларды ұйымдастыру
5.3 Агрегатты алаңды жарықтандыру есебі
6. Экологиялық қауіпсіздік
7. Экономикалық тиімділік есебі
7.1 Агрегатты алаңды жасаудың тиімділігі
7.2 Негізгі өндірістік қордың құнын есептеу
7.3 Үстеме шығындар сметасының есебі
7.4 Агрегатты алаңның экономикалық тиімділік есебі
7.5 Конструкцияны енгізуден экономикалық тиімділік есебі.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Автокөлікті транспорт өздігінен экономиканың ірі көпжоспарлы саласын
көрсетеді және транспорттың ерекше көп түрі болып табылады. Автомобильді
транспорттың негізгі міндеті халық шаруашылығының және тұрғындардың еңбек
ресурстары мен минималды материалды шығындарда тасымалдау қажеттіліктерін
толық, сапалы және уақтылы қанағаттандыру. Автокөлікті транспорттың
экономикалық және тиімді жұмысы тіркемелер, автобустар, жеңіл автокөліктер
мен жүк көліктерінің қозғалмалы құрамының паркін пайдалануды қамтамасыз
етеді. Бұл міндетті шешу көбінесе жалпы қолданыстағы автокөлікті
транспорттардың дамуын, жүк айналымын жоғарылатуды, ірі автотранспортты
кәсіпорындарда транспортқұралдарының концентрациясымен материальды-
техникалық базасын нығайтуды және де қозғалмалы құрамды жөндеумен қатар
техникалық қызметті жақсартуды талап етеді.
Автокөліктің тиімді жұмысын айтарлықтай дәрежеде уақтылы және сапалы
қызмет етумен және жөндеуді қаматамасыз ететін техникалық дайындығына
тәуелді.
Тақырыптың өзектілігі қозғалмалы құрамынның жұмысқа жарамдылық күйін
сақтау және оның жұмысына қажетті кепілдік деңгейін қамтамасыз ету жөндеу
жұмыстарын орындауда және техникалық қызмет көрсету барысында керекті буын
болып табылады.
Техникалық қызмет көрсету автокөлік агрегаттарының , түйіндерінің және
бөлшектерінің тозу қарқындылығын төмендететін профилактикалық шара
көмегімен қозғалмалы құрамның жұмысқа қабілеттілігін сүймелдеуге және
кезекті қызмет ету уақыт арасында бұзылыстардың пайда болуын ескертуге
ықпал етеді.
Қозғалмалы құрамның жоғалтқан жұмысқақабілеттілікті қайта қалпына
келтіру пайда болған бұзылуды жою жолымен жүзеге асыруда өзекті сұрақ болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы автокөлік қозғалтқыштары онсыз
жинақталмаған болып есетелетін радиаторларды жөндеу үшін манипулятордың
қармауын жобалаудағы жаңа шешімдер болып табылады. Жоғарғы техникалық
дайындық күйінде автокөілктердің құрамы тек қана ТО және ТР –ны жүргізу
сапасын, қызмет ететін жұмысшылардың және жөндеу еңбегінің өнімділігін
жоғарлату ғана емес, сонымен қатар автокөлікті транспортты кәсіпорынның
материальды базасын құрастыру немесе жобалау және де басқару құрылымын
жасауды талап етеді.
Зерттеу объектісі АТС-тің техникалық дайындық критериі , ал зерттеу
құралы ретінде автокөлік жөндеу үшін жаңа құралдар енгізу болып табылады.
Қозғалмалы құрамының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімділігі, тасымалды
орындау құрастыру сапасы мен автокөлік өндіріс деңгейіне ғана тәуелді
емес, сонымен қатар түрлі жерге арналған алаңдар, аумақтар, цех
комплекстері кіретін ПТБ кәсіпорнының жабдықталуы мен күйіне, автокөлікті
техникалық эксплуатациясын ұйымдастыру деңгейіне де тәуелді.
Қызмет ету мен жөндеудің әр түрі өзіндік бір ерекше сипатқа және
жабдыққа ие, сондықтан жабдықты және өндірістік орынды осы ерекшеліктерін
есепке ала отырып жоспарлау керек. Қозғалмалы құрамды пайдалну, оған қызмет
көрсету кезінде және сақтауда жаңа автокөлікті транспорттық кәсіпорын
сапасы қажет.
Өзіндік тәжірбиелік қызметінде автокөліктің инженерлі-техникалық
жұмысшысына олар жұмыс істеп жатқан АТП базасындағы өндірістік-техникалық
құрастыру сұрағы шешуге тура келеді. Бұл шешім техникалық қызмет көрсетудің
прогрессивті түрі және әдісі және қозғалмалы құрамнның жөнделу есебімен,
өндірістік процесстің механизациялық деңгейінің өсуімен, автокөліктің
техникалық күйін объективті бағалау үшін диагностика құралын пайдалану,
кәсіпорын мекемесіндегі және ғимаратындағы жоспарланған шешімдердің
экономикалық және техникалық көзқарасынан ерекше рациональды еңбекті
ғылыми ұйымдастыру яғни осылардың барлығын есепке ала отырып шешілу қажет.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты Шымкент қаласындағы ЖШС Канди-Шымкент
кәсіпорнының агрегатты аумағын ұйымдастыру. Бұл міндетті орындау үшін
келесі сұрақтар қарастырылды:
А) кәсіорынның өндірістік қызметін талдау;
Б) агрегатты алаңды ұйымдастырудағы технологиялық жобалау;
В) агрегатты алаңдағы бар материальды-техникалық базаны жиынтықтау;
Г) радиаторлар мен қозғалтқштарды жөндеу және техникалық қызмет
көрсету үшін қармау-манипуляторын жобалау;
Д) қауіпсіз жұмыс істеуді қамтамасыз ететін шараны жасау;
Е) ойластырылып жатқан ұсыныстардың экономикалық негіздемесін орындау;
Агрегатты алаңда қолданылатын, ГАЗ,КамАЗ типті автокөліктердің жөндеу
мен техникалық қызмет көрсету үшін арналған жоба өзіне конструкторлық
жұмысты кіргізеді. Ұсынылып отырған құрылғы түр типтегі автокөліктердің
монтаждау-демонтаждау бойынша операциялар санын қысқартуға мүмкіндік
береді, сонымен қатар бұл конструкцияны пайдалану еңбек өнімділігін
жоғарылатуға, жұмыс сапасын жақсартуға, еңбек шартын жақсартуға және
травматизмді төмендетуге жағдай туғызады.
1. ЖОБАНЫ ТЕХНИКО-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорынға қысқаша сипаттама
Кәсіпорын Шымкент қаласы Ақан-Сері 206 мекен жайында орнаасқан.
Бұл мекеме жүк автокөліктерін жөндеуді және оларға техникалық қызмет
көрсетумен айналысатын өндірістік базасы бар мекеме. Кәсіпорын құрамына
Газ және КАМАЗ маркалы қозғалмалы құрамның 51 данасы кіреді. Кәсіпорын
Қазақстан Республикасы және ТМД елдері бойынша автокөлікті жүк тасымалымен
айналысады. АТП-ң негізгі қызметінен басқа тұрғындарды жүк машиналарын
жөндеу және оларға техникалық қызмет көрсету жұмыстарымен айналысады.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның күйін талдай отырып, автокөлікті ағымды
жөндеуде және техникалық қызмет көрсетуде қозғалмалы құрамның қарапайым
түрі қарастырылып жатыр. ТО және ТР жұмыстарын сапасыз орындау барысында,
жабдықты жаңаламағаннан, жұмысшылардың білім деңгейінің жеткіліксіздігі,
ұйымдаспаған қызмет қарапайым болады, сондықтан ТО-да және жөндеуде
автокөлік иелері қатысады.
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
Кесте 1.1 ЖШС Канди-Шымкент - тің экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштері Өлш.бірл2007 2008 2009
1 Автокөлік саны шт. 62 60 51
2 Жүккөтергіштігі т. 560 508,5 474,1
3 Автокөліктердің жұмысқа күн. 5547 4943 5316
келу уақ
4 Жүксіз автокөліктің жүрісі мың.км 1271,1 1214,0 1536,6
5 Пробег автомобилей с грузоммың.км 617,7 589,7 751,9
6 Тасымал көлемі мың.т 95,1 78,3 78,3
7 Паркті пайдалану 0,24 0,23 0,309
коэффициенті
8 Жүрісті пайдалану 0,49 0,486 0,489
коэффициенті
9 Орташатәуліктік жүріс км 229,2 245,6 289,1
10 Тасымалдың орташа күйі км 67,2 63,8 143,5
1.1- кестеден қозғалмалы құрамның жаңармағанын байқауға болады,
жүккөтергіштігі жай ғана 474,7 т дейін төмендейді. Автокөліктің жұмыста
болған күн саны 2007 жылы 4943 күнге дейін төмендеп, 5316 күнге дейін
жоғарылады.
Жүкпен және жүксіз автокөліктің жүрісі сәйкесінше 751,9 және 1536,6
км дейін көтеріді. Жүрісті пайдлану коэффициенті 0,489 дейін төмендейді.
Орташатәуліктік жүріс 289,10 км –дейін жоғарылады. Тасымалдың орташа күйі
жоғарылайды: 2008 ж – 143,50 км. Осылайша, 2008 жылы кейбір көрсеткіштер
өткен жылдың көрсеткіштерінен жоғары екені көрініп тұр.
Бұл ең алдымен өндірістің кенет құлдырауымен, отынға кететін бағаның
жоғары болуы және ТО өткізу мен жөндеуге байланысты
ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорнында қозғалмалы құрамды жөндеу және ТБ
және жөндеу келесі 1.1 суретінде көрсетілген сызба сәйкесінше жүзеге асады.
Сурет 1.1 Кәсіпорындағы ТР мен ТО –ның технологиялық процессін ұйымдастыру
сызбасы
Жоғарыда көрсетілген сызбада орналасқан: КТП – бақылау-техникалық
пункті; УМР зонасы – жинау-жуу жұмыстарына арналған зона; ТО-1 зонасы және
ТО-2-1 және 2 техникалық қызмет ету; ТР зонасы – ағымды жөндеу зонасы; Д-1
зонасы – жалпы диагностика зонасы; Д-2 зонасы – поэлементті диагностика
зонасы; Др – ТО және ТР процессі кезінде орындалатын диагностика; күту және
сақтау зоналары.
Автокөліктер АТП –ға қайтару кезінде және сызыққа кіргенде, КТП арқылы
өтеді, онда механик күнделікті қызмет етуді жүзеге асады. Әсіресе қозғалыс
қауіпсіздігіне айрықша ықпал ететін механизмдер мен буындарға көп көңіл
бөлінеді. Егер агрегаттың және буынның ақауы табылса КТП механигі атынан
жөндеу қағазы және ТО-ның есеп қағазы жазылады, және осы
қағаздарымен автокөлік сәйкесінше техникалық қызмет көрсететін алаңға қарай
бағытталады.
Егер де автокөлік ақаусыз болса, онда ЕО жұмыстарын жүргізгеннен кейін
ақаусыз автокөлік сақтайтын зоналарға жіберіледі.
ТО-ны және жөндеуді қажет ететін автокөліктерге диагностикалық
жұмыстар жүргізіледі, соның нәтижесінде жасырын ақаулар, кейбір буындардың
бұзылуы шығады. Осы барлық бұзылыстарды жөндеу қағазына тіркейді.
Автокөлікті ТО және жөндеу жұмыстарын жүргізгеннен кейін жасалынған
жұмыстың санын анықтау үшін қорытынды диагностикадан өткізеді.
Дипломдық жұмыстың технологиялық бөлімінің есебін жүргізу үшін
берілген кәсіпорынның 1,2 кестеде көрсетілгендей мәндері алынды.
Кесте 1.2 Жобалауға берілген бастапқы мәліметтер.
№ Автокөлік маркасы КамАЗ(5511, 55111,65115)
1 Автокөлік саны 51 шт.
2 Жұмыс орны Дороги, МСХ
3 Жол өтемі Асфальт, щебень
4 Рельфті аумағы Равнинный
5 Жұмыс жасау күй категориясы 1
6 Орташатәуліктік жүріс 253
7 Жүктелген уақыт Тн = 10 ч.
8 Шығу уақыты Твыезд. = 8°° ч.
9 Оралу уақыты Т возвр. = 18°° ч.
10 Автокөліктің жылына жұмыс істейтін 205
күндер
2. Есептік-ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
Дақылдарды егі секілді технология өсімдік түрінің дамуы мен өсуі үшін
қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған әдістердің технологиялық жиынтығын
көрсетеді. Технологиялық жиынтыққа бастамашының егістікті босатып
егістікті жинап алғанға дейінгі әдістердің барлығын кіргізеді. Оларға
негізгі және себу алдындағы топырақты өңдеу, тыңайтқыштар енгізу, тұқымды
себуге дайындау, егін, топырақтың оптимальды агрофизикалық жағдайына
байланысты егінді күтіп баптау(жыртылатын дақылдар), өсімдіктерді
арамшөптерден, зиянкестер мен егістік жинаудағы аурулардан қорғау жұмыстары
жатқызылады.
Дақылдарды егу технологиясын жасаудағы бастапқы қалпы өсіп шығу
жағдайна сортқа және дақылға агроэкологиялық талаптар болып табылады.
Дақылдардың егістігін және өнімнің сапасын шектеуші негізгі факторларды
кезекті жеңу шаруашылықтың нақты жағдайы үшін егудің оптимальды
технологиясын жасауға көмектеседі.
Өсімдіктің өсіп шығуы үшін тиімді әрі қолайлы шарттарды жасау
шаруашылықтың материалды-техникалық қорларына, оның экономикалық тиімділігі
мен өндіріс тәжірбиесіне негізделеді.
Дақылдарды егу бойынша барлық технологиялық шаралар егіншілік
жүйесімен бір-бірімен тығыз байланысты болуы керек: топырақты өңдеу,
тыңайтқыштар енгізу, өсімдіктерді қорғау және т.б. Сонымен қатар ауыл
шарушылық дақылдарын егу бойынша барлық шаралар дақылға қойылатын
талаптарды ескере отырып жасалады.
Шаруашылықты өндірістік қорлармен түрліше қамтамасыз ету үшін (ауыл
шаруашылық техникасы, тыңайтқытар, пестицидтер, тұқымдар және т.б)
технологияның түрлі нұсқалары жасалуы керек.
Қарқынды технология дәстүрлі технологиядан принципиалды түрде
техникалық, агрохимиялық және биологиялық құралдарды жинаумен ерекшеленеді.
Бұл технологиялар тек қана өсімдіктердің миниральды қоректенуінің оптималды
деңгейін және сәйкес арамшөптер, аурулар мен зиянкестерден қорғауды
қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар арнайы машиналар көмегімен
топырақты егу алдындағы өңдеудің жақсы сапалы әдістерімен, бүріккішті
пайдалану арқылы егістікті күту, жоғарыөнімділікті техникалық құралдармен
егістікті жинау ұсынылады.
Өсімдік шаруашылық өнімдерін өндірудің технологиялары
1. Дәстүрлі(топырақты қайырып жыртуға негізделген ),
2. Mini-Тill -топырақты таяз қопсыту арқылы өңдеуге негізделген,
3. No-Till – топырақ өңдеу жұмыстарын алдын ала өңдемей тікелей егу
жұмыстарын жүргізу (келешегі егіншілік жүйесін биологияландыру)
Ескерту: Екінші және үшінші технологияда өсімдік қорғаудың химиялық
заттарды пайдаланудың орны ерекше
Дәстүрлі технология
Артықшылығы:
- Арамшөптермен тиімді курес шарасын жүргізуге,
- Органикалық және өсімдік қалдықтарын топыраққа сіңіруге,
- Топырақта су ауа режимін қалыпты жағдайда ұстап тұруға
- Жырту қабатын жақсы қопсытуға
Кемшілігі:
- Топырақ өндеу кезінде орасан зор шығым жұмсау,
- Топырақта карашіренді мен азоттын ысырап болуы,
- Вегетациялық кезенде топырақ бетіндегі температуранын жоғарлауы мен
ылғал жоғалту
- Топырақтағы жел және су эрозиясыны ушығуы
- Топырақтын құрылымының жойылуы
- Жана технология егіншілікте жаңаша әсер етеді және стратегиялық
жағынан егіс көлемін көбейтуге Mini-Till және No-Till технологиясы
арқылы жетуге болады. Бұл технология шығындарды үнемдеуге негізделген.
Шығынды үнемдеу дегеніміз кең мағынада:
- Топырақ-климат ресурстары шығындары;
- Материалдық шығындар;
- Энергетикалық шығындар;
- Еңбек ресурстары шағындары.
Топырақты минималды өндеу-жүріс санын, топырақ өндеу тереңдігін
азайту, бірнеше операцияларды бір мезгілде орындау және арам шөптермен
күресуде гербицидтерді қолдану арқылы ғылымға негізделген топырақ өндеу
жүйесі .
Топырақ өндеуді минимализациялау-аймақтық манызға ие жане негізгі
бағыты төмендегідей:
жүріс санымен негізгі, себуге дейінгі жане арақатарлық ауыспалы егіс
жүйесінде азайтып арамшоптерге қарсы гербицидтерді пайдалануға
кең алымды техникаларды пайдалана отырып бір жүріспен сапалы топырақ
өндеу терен өндеуді таяз өндеумен
кешенді топырақ өндеу жане себу агрегаттарын пайдалана отырып бірнеше
технологиялық операцияларды бір рат ғана операциямен орындау
егіс танаптарынын беткі қабатын аз өндеп гербицидтерді пайдалану
Егіншілік жүйесін биологияландыру негіздері. Табиғи жағдайда
шөптесін өсімдіктердің өсу және дамуы тығыз топыраққа бейімделген. Сол
топырақтың беткі қабатында органикалық зат қалдықтары және өсімдік
тамырлары арқылы топырақ қабатында көп жинақталады.Өсімдік тамырларының
ыдырауы топырақтың төменгі қабатында және бұл ыдырау анаэробты жағдайда
жүреді. Бұдан пайда болған қоректік заттар жауын сулары арқылы топырақтың
төменгі қабатына тарайды.
Өсімдіктер өздері пайдаланған органикалық заттардан қарағанда,
тіршілік кезеңі аяқталғаннан кейін мол органикалық заттар қалдыруға ғажайып
қабілеті бар.
Топырақ тығыздығының өзгеруі (, гкубсм)
Технология топырақтың көлемдік массасы ,1 см қабатындағы
көктем жаз күз
0-10
Қаңтар
Ақпан
Наурыз 1300
Сәуір 10140
Мамыр 11310
Маусым 6266
Шілде 6760
Тамыз 118369
Қыркүйек
Қазан
Қараша
Желтоқсан
Максималды қажеттілік 118369
Осылайша ауыл шаруашылық жұмыстары үшін отындағы максималды қажеттілік
тамыз айында жеткілікті түрде байқалады.
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы
еңбекті ұйымдастыру
Қазақстан Республикасы Министрлер кабинеті бекіткен тізім бойынша
қызметкерлерге тегін арнайы киімдер, арнайы аяқкиімдер және қорғану
құралдары беріледі.
Арнайы киімдер екі топқа болінеді:
жұмыс киімдері
1) өндірістік арнайы киімдер
салалық киімдер
технологиялық киімдер
2) тұрмыстық
Жұмыс киімдері барлық мамандықтарға ластанудан және жарақаттанудан
сақтану үшін беріледі.
Арнайы киімдер - суықтан, ылғалдан, шаңнан, майдан, ұшқыннан, судан,
т.с.с. қорғану үшін беріледі.
Салалық киімдер - әрбір министрліктің өз жұмысшыларына арнап тіктірген
формалы киімдер.
Технологиялық киімдер - жоғары дәлдікте жұмыс жасайтын өндірістің
жұмысшыларына берілетін киімдер.
Өндірістік киімдер: костюмдер, күртешелер, шалбарлар, комбинезондар,
жартылай комбинезондар, плащтар, халаттар, алжапқыштар, бас киімдер,
жартылай пальтолар, жеңдер, иық жапқыштар.
Жұмыс киімдері дүкендерде сатылады, ал арнайы киімдер белгіленген
мерзімге тегін беріледі.
ыстықтан қорғау
1) гигиеналық талаптар желден сақтану
су өткізбеу
адамның қозғалуына кедергісі
болмауы
2) пайдалану демалуына кедергі болмауы
талаптары киіп жүруге ыңғайлылығы
белгіленген мерзімге төзімділігі
3) гигиеналық талаптар сыртқы тұрі
тігу сапасы
4) үнемділік талаптары - материалдың ең аз шығьіндалуы
Арнайы киімдер мен арнайы аяқ киімдер жеңіл, жұмсақ және иілгіш
материалдардан жасалады. Олар қан айналымына, тыныс алуға, ас қорытуға,
қозғалуға кедергі келтірмейтін, киіп-шешуге ыңғайлы, климат жағдайы мен жыл
мезгіліне сәйкес келетін, жел мен ылғалдан қорғайтын болуы тиіс.
Жалпы жұмыстарда пайдаланатын арнайы киімдер (комбинезон, мақта-
матадан тігілген күртеше мен шалбарлар) балшықтан қорғауға, машиналар мен
механизмдер жұмыс жасағанда жарақаттанудан сақтауға арналады.
Ылғалдан қорғайтын арнайы киімдерге жаңбырдан, қардан, жерасты судан
қорғайтын плащтар, су өткізбейтін костюмдер, шалбарлар жатады.
Қысқы арнайы киімдер суықтан қорғайды. Оған мақта матадан астарлары
бар күртеше мен шалбарлар, Пингвин электрмен қыздырылатын костюмдер
жатады.
Қолды суықтан, механикалық зақымданудан, күйіктен қорғауға брезент
қолғаптар, арнайы ерітінділерді сіңірген шұға қолраптар пайдаланылады.
Арнайы аяқ киімдерге шаңнан, батпақтан, зақымданудан сақтайтын былғары
немесе брезент бәтеңкелер жатады. Аяқты ылғалдан қорғауға резеңке етіктер,
қыс мезгілінде байпақтар немесе былғары қыздырылатын аяқ киімдер
пайдаланылады.
Жалпы қорғау жабдықтарына түрлі қоршаулар, бло- кировкалар,
шектегіштер, қорғағыштар, тежегіштер, қашықтан басқару құрылғылары жатады.
Жеке қорғану құралдарына тыныс алу мұшелерін, қолды, басты, көзді,
бетті, құлақты қорғайтын құралдар және белдіктер, сондай-ақ кремдер мен
пасталар, майлар жатады.
Еңбек ұйымдастыруды жоспарлау, қаржыландыру және оның есебін беру
Еңбек ұйымдастыру жұмыстарын жоспарлаудың үш жолы бар. Олар:
болашақтық (перспективалық) жоспар, яғни бесжылдық жоспар, ағымдағы жоспар,
яғни жылдық жоспар, шұғыл істің (оперативный) жоспары (тоқсанға, айға, он
күнге жасалады).
Бұл жоспарларды құрғанда мекеменіћ әкімшілігі кәсіподақ ұйымымен
келісе отырып, еңбек ұйымдастырудың заңдылықтары мен еңбек ұйымдастыру
саласындағы нұсқауларды, ережелерді және мөлшерлерді (норма) басшылыққа
алады. Ал ондай нұсқаулар жоқ жұмыстарды қосымша атқару қажет болғанда
мекеме әкімшілігі кәсіподақ ұйымымен келісе отырып, оны орындаудың
шараларын жасауына құқылы.
Еңбек ұйымдастыру шараларын жоспарлағанда шаруашылықта болған
өндірістік жарақаттану мен кәсіби науқастанудың материалдары зерттеліп,
барлық учаскедегі жұ- мысшы-қызметкерлермен әңгіме өткізілуі тиіс.
Еңбек жағдайын жақсартудың болашақтық және ағымдағы жоспарларын
жасағанда, сондай-ақ, еңбек ұйымдастыру шараларының номенклатурасы есепке
алынуы тиіс.
Еңбек ұйымдастыру шараларының номенклатурасы үш бөлімнен тұрады. Олар:
қайғылы оқиғалардың алдын алу шаралары (құрал-жабдықтарды қауіпсіз
етіп жетілдіру, қосымша қорғану құралдарын орнату, еңбек қауіпсіздігін
бақылауға арналған құралдарды алдыру, ауыр қол жұмыстарын жарақтандыру,
т.с.с. қауіпті аймақтарда еңбек жағдайын жақсарту жұмыстары);
өндірісте науқасқа шалдығудың алдын алу шаралары (жұмыс орнының
микроклиматын, мөлшерге сәйкес жарықтылықты, шуды, дірілді, жылуды
қамтамасыз етудің жолдары, мекемеде санитарлық-гигиеналық бөлменің
жабдықталуы, жалпы зиянды жұмыс орындарында денсаулық сақтаудың шаралары);
3) жалпы еңбек жағдайын жақсартудың шаралары (еңбек ұйымдастырудың іс
бөлмесін, бұрышын, көрмелерін ұйымдастыру, қауіпсіздік техникасының үгіт-
насихат жұмыстары мен курстың оқуын ұйымдастыру, еңбек ұйымдастыру жайлы
кинофильмдер көрсету, т.с.с. жұмыстар).
Кәсіпорындарда әлеуметтік мәселелер мен еңбек ұйымдастырудың
келісімшарттары жасалады. Ол еңбек ұйымдастырудың бір жылдық жоспары болып
есептеледі. Ол шартта атқарылатын жұмыстардың мазмұны, орындалу мерзімі,
оған бөлінетін қаржының мөлшері және орындауға жауапты адамдар көрсетіледі.
Оған қоса, шаруашылықта өртке қарсы шаралардың жоспары жасалуы тиіс.
Онда: су құбырларын, су жолдарын жасау, отқа жанғыш материалдарды
алмастыру, өрт сөндіретін құралдар мен техникаларды алу сияқты жұмыстар
жоспарланады.
Кәсіпорындарда еңбек ұйымдастырудың номенклатуралық шараларын
қаржыландыру өндірістік қаржы жоспарында қаралған қаражаттардың есебінен
жүргізіледі. Ал еңбек ұйымдастырудың басқа шығындары шаруашылыққа
жұмсалатын ақшалай табыстан жүргізіледі.
Еңбек ұйымдастыру шараларына бөлінген қаржы басқа жұ- мыстарға
жұмсалмауы тиіс.
Шаруашылықтың қауіпсіздік техникасы жөніндегі инженері бухгалтерлік
есептерге сүйене отырып, жылына екі рет еңбек ұйымдастыру жұмыстарына
бөлінген қаржының игерілуі жайлы есеп жасап, статистикалық басқармаға
тапсырып отырады.
Сондай-ақ, шаруашылықтың басшысы мен кәсіподақ ұйымы жыл аяғында №21-Т
нысанды еңбек ұйымдастырудың кешенді жоспарының орындалуы жайлы есеп жасап,
жоғарғы органдарға тапсырады.
Еңбекшілерді еңбек ұйымдастыру шараларын жетілдіргені үшін моральдық
және материалдық ынталандырудың - еңбек жағдайын одан әрі жақсартуға,
өндірісте жарақаттану мен науқастануды болдырмауға, соның негізінде
өндірістің тиімділігін арттыруға үлкен маңызы бар.
Моральдық ынталандыруға: алғыс жариялау, құрмет тақтасына суретін ілу,
мақтау қағазымен мадақтау, ауыспалы тулар, құрмет белгілерін тапсыру,
Еңбек қауіпсіздігінің озат ұжымы, Кәсібініә шебері деген құрметті
атақтарды беру жатады.
Материалдық ынталандыруға: ақшалай сыйлықтар, заттай сыйлықтар жатады.
Ол қаржы-жалақы қоры мен материалдық мадақтау қорынан алынады.
Еңбек ұйымдастыру жұмыстары бойынша ынталандыру ша- раларына мөлшерлік
коэффициенттердің орындалуы, жарақаттанудың жиілігі мен ауырлық көрсеткіші,
еңбек қауіпсіздігінің коэффициенті сияқты негізгі көрсеткіштердің орындалуы
есептеледі.
Мекемеде еңбек ұйымдастырудың жайы базалық коэффициентпен бағаланады.
Кбаз = Кп.б *Кт.б *Ки.д . (10)
мұндағы Кпб - өндірістік қауіпсіздік коэффициенті, яғни еңбекшінің
еңбек ұйымдастыру ережелері мен мөлшерін (норма) орындауы. Ол қауіпсіздік
талаптарын толық орындап жүрген адамдардың санын жалпы жұмыс жасайтын
адамдардың санына бөлгенге тең; Кт.б - техникалық қауіпсіздік коэффициенті,
ол қауіпсіздік талаптарын толық қанағаттандыратын машиналар мен
механизмдердің санын мекемедегі жалпы машиналар мен механизмдердің санына
бөлгенге тең; Кид - инженер- техник қызметкерлердің орындаушылық тәртібінің
коэффициенті. Ол еңбек ұйымдастырудың бір ай немесе бір тоқсан ішінде
орындалған шараларының санын жалпы жоспарланған шаралардың санына бөлгенге
тең.
Ал еңбек ұйымдастырудың ережелері мен мңлшерін бұзған жұмысшыларға
тәртіпке шақыру шаралары және қоғамдық ықпал ету жұмыстары жүргізіледі.
Еңбек ұйымдастыру жұмыстарындағы озат тәжірибелер. Агроөнеркәсіптік
кәсіпорындардағы еңбек ұйымдастыру тәжірибелерін жинақтай келіп, еңбек
жағдайын жақсарту мен еңбекшілердің денсаулығын сақтау үшін төмендегідей
шаралар іске асырылуы тиіс деген тұжырымға келуге болады:
✓ машиналардың құрылымдарын қауіпсіздік стан- дарттарының
талаптарына сай жетілдіру қажет;
✓ ауыл шаруашылығы техникаларын пайдалануда, күтім жасағанда
және жөндегенде сақталуға тиісті қауіпсіздік ережелерін ғылыми
негізде жетілдіру қажет;
✓ шудан, дірілден, шаңнан және газдан қорғайтын тиімді құрал-
жабдықтар жасап шығару қажет;
✓ өндірістік жарақаттанудың алдын алуға бағытталған шараларды
жүзеге асыру қажет (оқыту, нұсқау беру, т.с.с.);
✓ өндірісте әлеуметтік жағдайды жақсарту қажет.
Еңбек жағдайын жақсарту мақсатында агро-өнеркәсіптік кәсіпорындардың
өздерінде жасалып, өндіріске енгізіліп жатқан жаңалықтар, тәжірибелер көңіл
аударарлықтай. Мысалы: Қорған облысы механизаторлары ұсынған - жазғы сауын
лагерьлерінде пайдаланылатын вакуум сорғылардың шуылын басу үшін жасаған шу
жұтқыш қондырғылар, еңбек ұйымдастыру ғылыми зерттеу институты жасаған
діріл өлшегіштер мен діріл басқыш қондырғылар, шаң мен газдан сақтану үшін
жасалған құйынды желдеткіштер, көпшілік кәсіпорындарда тиімді
ұйымдастырылған оћулар еңбек ұйымдастыру саласындағы озат тәжірибелер болып
саналады.
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық талаптар
Ауыл шаруашылығының негізгі мәселелерінің біріне күрделі еңбекті көп
қажет ететін астық өндіру процесі жатады
Тікелей комбайнмен жинау. Егінді комбайнмен тікелей жинау жұмысын егін
масағының 95 проденті толық пісіп жетілген кезде, ал дәннің дымқылдығы
14—17% аралығына жеткенде бастайды. Егінді оруды 15 см шамасында төмен алу
керек, ал аласа және жатып қалған егінді 10 сантиметрден асырмай орған жөн.
Егер орылатын дақыл арасында екпе шөп болса, онда қырқу биіктігі 20 см
болуы мүмкін.
Комбайн егістікпен жатка жал қалдырмайтындай етіп жүргі- зілуге тиіс.
Ысырапты барынша азайту үшін жатка мен молотил- қаның жұмыс органдарын
жақсы тығыздап реттеу керек.
Сабан шөмелесін дұрыс қатарлап, загонның қысқа жағына па- раллель етіп
салу керек. Жинау біткеннен кейін загонды сабаннан тазартқан жөн.
Бөлектеп жинау. Ең бірінші бір қалыпты піспейтін дақылдар- ды (сұлы,
тары және т. б.) төгіліп, жапырылуға бейім және арам- шөп басқан дақылдарды
бөлектеп жинайды.
Белектеп жинауды дәнде құрғақ заттар жиналып- болған және қамырланып
піскен кезеңінде бастайды. Мысалы, күздік бидайды қамырланып пісу кезінің
бірінші жартысында дәннің ылғалдығы 30—40 процентке жеткен кезде жинайды.
Жаздық бидайды қа- мырланып пісу кезеңінің орта шенінде жинайды.
Солтүстік Кавказда, Украинаның оңтүстігінде және Орынбор •облысында
қамырланып пісу кезеңі 5—8 күнге, ал орталық қара топырақты облыстарда,
Сибирь мен Уралда 8—12 күнге созы- лады.
Егіннің қамырланып піскендігін темендегі белгілері арқЫлы анықтайды:
масақ сары немесе қоңырқай түске енеді; дән серпім- ділігін жоғалтады; дән
құрамындағы зат сыққанда қабығынан әрең шығады және балауыз тәрізді
домаланып, оңай иленеді.
Бөлектеп жинауға әсіресе төмендегідей көрсеткіштері бар егіс- тіктер
қоілайлы: сабақтарының орташа биіктігі 60 сантиметрден төмен емес, бір
шаршы метрдегі сабақтарының саны 250—300-ден кем емес егістіктер. Егер егін
бітік емес және аласа болса дестелер нашар болып шығады.
Бөлектеп жинау кезінде, үстінде жатқан дестелерді жел қағып дегдуі
үшін аңыздағы ақ сабақ биігірек етіліп (15—25 см) қалды- рылады.
Дестелердің ені мен қалыңдығы бір қалыпты болуға тиісті. Олардың ең
ыңғайлы қалыңдығы 20—25 см. Ылғалдығы жоғары аудандарда дестені жұқа етіп
салады. Дестедегі масақтар жатка- ның жүретін бағытына параллель немесе
оған' аздап бұрыш жасап (10—30°) орналасуға тиіс. Бұл жағдайда масақтар
үстіңгі жағында болады. Жаксы түскен десте жинауышка масақ жағымен тұ- тас
лента сияқты түсіп отырады.
Дестелерді жинауды дәл уақытында бастаудың маңызы зор. Ауа райы жайлы
болған кезде дестеде жатқан астық мынадай мер- зім ішінде толық пісіп
жетіліп құрғайды:
Солтүстік Кавказда, Төменгі Поволжьеде, РСФСР-дің оңтүстік
облыстарында, УССР-дың оңтүстік және орталық облыстарында 3—4 күн;
Урал, Сибирь қара топырақты емес аймақта, Солтүстік Қазақстанда 5—7
күн.
Комбайн жұмысының сапасы. Комбайн жұмысының сапалы көрсеткіштері,
қалыпты жүктеме жағдайында төмендегіден кем болмауға тиіс:
а) тік өсіп тұрған егінді жаткамен жинаған кезде жалпы ысы- рап
мелшері 1 проценттен, ал қалыпты салынған дестені жинаған- да — 0,5
проценттен аспауға тиіс;
ә) дәннің ылғалдығы 18 процентке дейінгі егінді жинағанда молотилкадан
шала бастырудан және шала сілкудён болатын жалпы ысырап 1,5 проценттен, ал
дәннің ылғалдығы 20 процентке дейінгі күріш егісін жинағанда 2 проценттен
артпауға тиіс;
б) азық-түлік және мал азықтық дәннің үгітіліп жармалануы: масақты
дақылдарды жинағанда 2 проценттен, жарма және дәнді- бұршақты дақылдарды
жинағанда 3 проценттен, ал күрішті жи- нағанда 5 проценттен артпауға тиіс;
в) арам шөбі жоқ, ылғалдығы 18% болатын егінді комбайн- мен жинағанда
шанақтағы дәннің тазалығы 95 проценттен, ал дес- телерін жинағанда 96
проценттен кем болмауға тиіс.
Топырақты сыдыра жыртуға қойылатын агротехникалық талаптар. Олар:
Қопсыту тереңдігін бір келкілігі. Белгіленген тереңдіктердін ауытқуы (плюс
минус) аспау. Топырақтың жоғарғы бетінде мөлшері 50 мм дейінгі көп ұсақ
түйіршіктер жасауы. Егістік беті терең бараздалармен жалсыз өңделмей
қалған, жері жоқ, өсімдіктер қалдықтарымен арамшөптер (100%) кесілген болуы
керек.
Дискілі сыдыра жыртқыштар. ЛДГ – 5 дисклі гидрофицияланған сыдыра
жыртқыш, астық дақылдарынан кейінгі егістікті тереңдігін 4-10см етіп
сыдыра жыртуға арналған. Оны парды күтуге де, сондай – ақ топырақ
қыртыстарын бөлу мен жыртудан кейінгі көсектердіұсақтау үшін бір ізді тырма
ретінде де пайдаланады.
ПЛДГ -5 сыдыра жыртқышын көлбеулігі 6 градустан аспайтын сүдігерлер
мен парларда қар суын тоқтатып, оны бір келкі тарататын шұңқырлар жасауға
қолданады.
ЛДГ-5 сыдыра жыртқышы бөлек агрегаттық гидрожүйесі бар Беларусь
тракторының барлық түрімен агрегатталады. Ол рамадан екі оң жақ және екі
сол жақ секциядан, брустардан, секциялардан доңғалақтардан гидробасқару
механизімен тегістегіштен және реттелетін төмендеткіштерден тұрады. Сыдыра
жыртқыш рамасы екі ортаңқы доңғалаққа орнатылған және пісіріліп жасалған
тіркеу тетігінен, тірек сыдырығынан, доңғалақтар брустарынан тұрады.
Брустар секциялары (Сол жақ) төрт қырлы түтіктен, сол жақ жартылай остен,
штырлардан және тіректерден тұрады. Брусқа гидроцилиндрдің кронштейні
пісірілген. Брустың ұшына цапфасына шеткі доңғалақ орнатылатын сол жақ
жартылай ось жиналған. Брустың шабылу бұрышын 35 градус қоятын тұрақты
тірегі бар, сондай-ақ брустың шабуыл бұрышын 30,20,15 градуста өзгеретін
алмастырылмалы тірегі де бар.
ЛДГ – 10 дискілі гидрофицияланған сыдыра жыртқыш астық дақылдары
жиналған егістіктерді төрт – он сантиметр етіп сыдыра жыртуға арналған. Оны
парды күту үшін де, жыртудан кейінгі қыртыстар мен кесектерді ұсақтайтын
бір ізді тырма есебінде де пайдаланады.
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
Әр өндірістік бөлімшелерде жұмыстарды ұйымдастыру берілген бөлімшенің
кезекті технологиялық жөндеу жұмысына сәйкесінше жүргізіледі.
Агрегатты алаң автокөліктің агрегатты трансмиссиясын жөндеуді жүзеге
асырады ( артқы және алдыңғы белдік, берілісті қосу қорабы, бас тұтқасымен
басқару), және де сыртқы қоры бар болғандықтан негізінен жарамсыз
бөлшектерді ауыстыруды жүзеге асырады. Осының нәтижесінде қозғалмалы
құрамның тоқтап тұруы бірталай төмендейді. Осы бөлімшеде бірітіндеп
бөлішектердің жартыдан астамын слесарлы құрылғымен қайта қалпына келтіреді.
АТП жинағында осы бөлімшенің жұмыс көлемі ТР зонасының жұмыс көлемінің
40 %...50%-ын алады. Жөндеудің технологиялық процессі көпшілік агрегат үшін
қосады: агрегатты жуу, жұмыс көлеміне сәйкес бөлшектеу; алынған
бөлшектерді жуу және оларды мінділігін; жөндеуден кейін қордағы
бөлшектерден алып жинақтау; агрегатты жинау және оны тексеру. Жұмысты
бесінші разрядка дейінгі квалификациялы слесар-жөндеушілер және агрегат
жуушылар істейді.
Агрегатты цех екі мекемемен ойластырылған: бірінші – агрегатты бөлім;;
екінші – керекті жабдықпен, көтергіштермен, стендтермен, қажеттіліктермен
және құралдармен жабдықталған станциялы. Агрегаттың технологиялық процессі
және автокөлік түйіндері келесідей кезекте жүзеге асады. Сыртқы тазалаудан
кейін агрегатта мен түйіндердің технологиялық картасына сәйкес бөлек
бөлшектерге шашып, оларды жуу зонасына жеткізеді. Таза бөлшектер
дефектовкага айналдырады, олар онда жөндеудің керек не керек еместігі
немесе негізгі бөлшектерді ауыстыру керектігін анықтап береді.
Агрегаттар және стендтер бір уақытта бақылау мен реттеу жүргізіп
отыратын арнайы стендтерде жинайды.
Агрегатты алаңда шашу-жинау жұмыстары ережеге сай әр жақтан агрегатты
жөндеу мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы стендтерде жүргізіледі, сонымен
қатар жұмысты ыңғайлы ету үшін агрегаттың бұрылысы мен еңкейуін қамтамасыз
ету қажет. Агрегаттан алынған түйіндерді шашу және орналастыру үшін
слесарлы Верстаки, столдар және стеллаждар қарастырылады. Әр түрлі типтегі
қарапайым кілттерден басқа шашу-жинау жұмыстары кезінде гайковерттар, түрлі
жалдаушылар және жабдықтар, сонымен қатар пресстер қолданылады. Агрегаттан
алынған бөлшектер арнайы құрылғыларда немесе ванналарда жуады. Бөлшектерді
жинақтау және сұрыптауды бақылау қарапайым өлшегіш құрал көмегімен және
бөлек арнайы аспаппен ( білікті тексеру үшін центрлер, подшипниктердегі
радиальды саңылауды өлшеу үшін аспап және т.б.). Қайта құруға дейінгі
алаңның жабдықтары бөлімнің аяқ-жағында көрсетілген (3.1 кестеге қараңыз).
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
Агрегатты алаңда жұмыстың келесі түрлері орындалады: ТР агрегатындағы
сипаттағы жұмыс болып: поршенді сақиналарды және поршендьді бөліктерін
ауыстыру ( бобышкадағы саңылауды ұңғылау), жұмысқа жарамды өлшемнің
астарындағы подшипниктің түпкі және шатунды жұқа қабырғалы астарын
ауыстыру, блок төсемін ауыстыру, ойығын және сызатын жою, клапандарды
және клапанды ұяшықтарды сылау және өңдеу, ерітіштерді қолдану арқылы
қозғалтықштардың май жүйесін жуу, редукционды клапанды ауыстыру және тағы
басқа жұмыстар.
Қозғалтқышты жинап және жөндегеннен кейін стендте оны салқын және
ыстық тегістеуді жүргізіп, оны жұмысқа жарамды жүктемеге дайындайды.
ТР –да қайта қалпына келтірудің түйіндесуі кезінде жөндеудегі
өлшемдер қолданылады. Нормаланған жөндеу өлшемдерінің көлемі бөлшектің
мықтылығына, көлеміне және жарамдылық сипатына шарттала отырып шекті
жіберілген мәніне байланысты орнатады.
Сонымен қатар механикалық өңдеуге жіберу. Бөлшектің бір жағындағы
максимальды жарамдылық көлемінің екі еселенген санының номинальды
өлшемінен және берілген түйіндегі бөлшектерді өзара ауыстыру ыңғайлығы үшін
механикалық өңдеуге жіберілетін көлемде целиндрлі бөлшектің (біліктің)
сыртқы бетінің жөндеу өлшемі кішкентай, ал бөлшектің (төлке) ішкі бетінің
жөндеу өлшемі үлкен, ал олардың мәнінің шегі бірнеше өлшемді топ ( 3-тен
5-ке дейін). ТР-дағы бөлшектерді ауыстыру біріншіжөндеудегі өлшем шегінде
басымырақ орындалады. ТР кезінде жүргізілетін күнделікті жұмыстардың
бірнешеуі төменде көрсетілген:
А) егер беткі канавкасы қатты тозған немесе поршеннің юбкасында сызат
болса немесе терең іздер байқалса онда поршенді ауыстырады. Поршенді
ауыстырған кезде поршеннің номиналды немесе жөндеу өлшемдерін орнатады (
мысалы, номиналды диаметрдің өлшемін 0,5; 1,0 және 1,5 мм –ге дейін
жоғарылатқан кезде).
Б) поршенді бөлшектерді 0,005 мм тозған кезінде номиналды немесе
жөндеу өлшемді бөлшектерге ауыстырады, олар шатундардың втулкасы бойынша
және поршеннің бобышкасындағы саңылаулар бойынша жинайды). Шатунның жоғарғы
бетіндегі втулкасына поршенді бөлшек қолымыздың үлкен саусағымен жай ғана
басқан кезде кіру қажет ( қоршаған ортаның 17-230С температурасы кезінде).
Поршенмен бөлшектің байланысуы поршеннің 80-1000 –қа дейін алдын ала
жылытылған пресстелген шатунды жинау кезінде өндіріледі.
В) поршенді сақиналарды ауыстыру ТР қозғалтқышы кезінде жиі
операциялардың бірі болып табылады. Цилиндрдің дұрыс геометриялық формадан
максималды рұқсат етілген ауытқу, поршенді сақинаның ауысуы мақсатты түрде
болатын 0,13 мм құрайды. Тозған және мықтылығын жоғалтқан поршенді сақинаны
порщенмен цилиндрге сәйкесінші өлшемдерімен жаңасына ауыстырады.
Сақинаның тозған аумағын таспалы қуыспен бақылайды, түйіскен
саңылаудың көлемі жағынан целиндрге сақинаны орнатқаннан кейін белдігінде
оның ең аз тозуы (10-15 мм блоктың жоғарғы бетінен). Түйіскен саңылау
көлемі сақинада әр түрлі қозғалтқыштар үшін шамамен 0,15-0,75 мм аралықта
жатыр, компрессионды және майалғыш сақина үшін 0,20-1,5 –ті құрайды.
Поршеннің канавкасымен сақина арасындағы биіктіктегі саңылау
компрессионды сақина үшін 0,03-0,08 мм ал майалғыш үшін 0,02-0,08 мм
құрайды. Поршеннің канавкасы мен тік қойылған бөліктің арасындағы
саңылаудың жеткіліксіздігінен сақина оны сынау тақтасына ұсақтүйірлі
зімпаралы қабатымен қырып тегістейді. Компрессионды сақиналарды жоғарғы
жонып орналастырылады. Жұмыс істеу кезінде рұқсат етілген саңылаудың
максимальды үлкеюі: сақина қабатында 3 мм және поршен канавкасында (
биіктік бойынша) – 0,15 мм –ге дейін. Қозғалтқыш шатундары жұмыс істеу
кезінде майысада және айналада алады. Жоғарғы және төменгі бас жақтарындағы
осьтердің паралельдігін тексеру жабдықталған кезінде жасалады, ол үшін
жоғарғы және төменгі бас жақтарына жақтау қойылады ( соңғысын астарынсыз).
Жоғарғы жақтаудың аяқ жағы индекаторлы өзектерге тиеді, олар төменгі
жақтағы осьтің паралельдігінің ауытқуын көрсетеді, олар 0,10 мм –ден артық
болмауы керек. Түзетуді құралдармен немесе кілт қолдана отырып слесарлы
–тисктерде немесе пресс астында жүргізеді.
Жұмысқа жарамды өлшемдерінгің астарына түпкі және шатунды
подшипниктердің жұқақыбрғалы астарын алмастыру майалғыш саңылаудың
диаметриалды көлемнің білік шейкасының сопақтығы 0,05 мм артық емес
болғанда, шейканың және астардың төзімділік қосындысы 2-2,5 еседен артық
емес ғана жоғары болған кезде ғана өндіріледі. Сонымен қатар подшипниктің
қағысы байқалады және қозғалтқыштың бос жүрісіндегі жұмысы кезінде дұрыс
май айдайтын насосы және редукционды клапан кезінде май қысымының
төмендеуі 0,05 МПа-дан төмен. Әр түрлі қозғалтқышта номиналды диаметриалды
саңылау 0,025-0,10 мм құрайды. Диаметриальды саңылауды бақылаушы латунды
пластина көмегімен тексеруге болады. Бір подшипникті тексеру кезінде
басқаларының болттары бос болуы қажет. Осылайша кезекпен кезек барлық
подшипниктер тексеріледі. Ағымдағы жөндеу кезінде клапандарды жөндеу
клапанның жұмысшы фаскалардың ауыттарына герметикалық сылауды қалпына
келтіруден, кейде алдын ала ершікті конусты абразивті тастарды тегістеуден
тұрады. Клапандардың жүздерін тегістеу (жұмысшы беті) 2414ГАРО стендінде
жүргізеді. Клапанды ұяшықтарды тегістеу үшін моделі 2447 болатын аспапты
қолданады. Клапандарды арнайы пастаның (дизелді маймен абразивті ұнтақ
қоспасы) пневматикалық дрелінің көмегімен ені 1,5 мм ден кем емес клапан
мен ұяшықтың жүздерінің жұмысшы беті барлық төңіректе тегіс сызыққа ие
болмайынша ысқылайды (жарылусыз).
Ысқылаудың сапасын пневматикалық аспаппен тексеруге болады. Жасалынып
жатқан резиналы груштардың қысымы 0,07 МПа , бір минут ішінде өзгермеуі
қажет (клапан бетіне тексеру кезінде керосин жағу керек).
3.3 Агрегатты алаңды жасау кезіндегі өзгерістер мен қосымшалар.
Жөндеуді ұйымдастырудың ең басты міндеті ТР да тұрғанда және күту кезіндегі
автокөліктердің тұрып қалу уақтысын төмендету болып табылады, техникалық
себептерге байланысты қозғалмалы құрамның бірізділік уақытысының барлығын
жоғалтудан жоғары болып келеді.
ТР-да тұрып қалған автокөліктердің ең үлкен меншікті салмағын
агрегатты жөндеуге кететін уақыт, олардың бөлшектерін қайта қалпына келтіру
уақытысы құрайды. Заманауи автокөліктердің негізгі агрегаттарының монтажды-
демонтажды жұмыстардың еңбек сиымдылығы өндірістік бөлімшелерде жөндеудегі
еңбек сиымдылығынан анағұрлым төмен.
Жаңа алаңды жоспарлаған кезде қайта қалпына келтіретін алаңның барлық
кемшіліктері есепке алынды. Технологиялық процессті толық қамтамасыз ету
үшін жабдықтың қажетті саны қосылды. Жабдық технологиялық процесске сәйкес
бір сызыққа орналасқан. Автокөліктердің түйіндерінің және агрегаттарының
технологиялық процессі келесідей жүзеге асады. Түйіндер мен агрегаттардың
технологиялық картасына сәйкес сыртқы тазалаудан кейін бөлек бөлшектерге
шашып, ары қарай оларды жуу зонасына жеткізеді. Таза бөлшектерді
дефектовкага жібереді, бұл жөндеудің қажеттілігін немесе негізгі бөлшекті
ауыстыру керектігін анықтап беретін процесс. Жинауға жарамды немесе
жөнделген бөлшектер жеткізіледі, сонымен қатар бөлшектерді қоймадағы
қордан жаңа бөлшектер алынады. Агегаттар мен түйіндерді арнайы стендтерде
жинайды, ол жақта олар бақылау мен реттеуді бір уақытта жүргізеді.
Тасымалдау қашықтығы минимальды. Ауырсалмақтағы жүктерді тасымалдауды
жеңілдету үшін арба құрастырылды. Ұсынылып отырған жабдық 3.1 және 3.2
кестесінде көрсетілген.
Агрегатты-моторлы алаңдағы жинау-шашу жұмыстары кезінде әр жақтан
жөнделіп жатқан агрегат үшін жету мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы
стендтер қолданылады, сонымен қатар ыңғайлы жұмыс істеу үшін агрегаттын
бұрылысын және көлбеулігін ескереді. Агрегаттан алынған түйіндерді жинау
дәне орналастыру үшін слесарлы верстактар, столдар және стелаждар
қарастырылады. Әр түрлі типтегі қарапайым кілттерден басқа шашу-жинау
жұмыстары кезінде гайковерттар, түрлі жалдаушылар және жабдықтар, сонымен
қатар пресстер қолданылады. Агрегаттан алынған бөлшектер арнайы
құрылғыларда немесе ванналарда жуады. Бөлшектерді жинақтау және сұрыптауды
бақылау қарапайым өлшегіш құрал көмегімен және бөлек арнайы аспаппен (
білікті тексеру үшін центрлер, подшипниктердегі радиальды саңылауды өлшеу
үшін аспап және т.б.).
Жұмысшылар үшін арнайы бөлме қарастырылған, онда олар жұмыс киімдерін
таза киімге ауыстырып алуларына болады. Бөлмеде канализацияға қайта
қайтаратын суық су жүргізілген. Көтергіш қабырғалар мен колонналар
стандартқа сай болғандықтан сол бұрынғыша қалған.
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
Радиаторлардың негізгі ақаулығы резервуарлардың ішкі қабырғаларында
және үтіктерінде қақтың тұрып қалуы және де зақымдануы болып табылады.
Зақымданған жерді анықтау үшін жиналған радиаторды алдын ала оны балшықтан
және қақтан тазартып сынаққа жібереді. Балшықтан сыртын сумен жуу және
қысылған ауамен үрлеу арқылы тазалайды. Керек болса суытатын пластиналарды
кергішпен тегістейді. Егер қозғалтқыштың суыту жүйесі алдын ала қақтан
тазартылмаған болса, онда радиаторды шеберханада тазартады. Ол үшін оны
ингибитор ПБ-5 3 гл дейін қоспасы бар тұз қышқылының 4%-дық ерітіндісімен
ваннада жуады. Ерітінді температурасы 50-700С, жуу уақтысы 10-15 мин. Содан
соң радиаторды сумен шаяды және жиналған күйінде сынайды. Радиатор
резервуарындағы саңылауды арнайы резиналы қақпақпен жабады. Радиаторды
ауамен толтырып және қысым туғызады, содан соң оны су толтырылған ваннаға
салады.
Егер зақымдану сыртқы қатардағы құбырларда пайда болса, онда
зақымданған жерлерді ПОС-30 дәнекерімен дәнекерлейді. Ішкі қатардағы
құбырлардың зақымдануы екі аяқ жағын дәнекерлейді.
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
Қоғамымыздың басты мақсаты - еңбекті адамның 6ipінші кезектегі өмірлік
қажетіне айналдыру. Ал тиімді еңбек ету үшін еңбекшілерге қажетті жағдай
жасау, олардың денсаулығын сақтау, еңбек жағдайының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, кәсіби сырқатты және өндірісте зақымдануды болдырмау қажет.
Еңбек қорғау ғылымы осы мәселелермен, яғни еңбектің зиянсыз, қауіпсіз
жағдайларын жасаудың проблемаларымен айналысады.
Халықаралық еңбек ұйымының (XEҰ) дерегі бойынша дүние жүзінде жыл
сайын орта есеппен 50 миллион немесе күніне 160 мың жазатайым оқиғалар
болып тұрады (XEY-ның ақпарат бюллетені. - Женева, 1990).
Қысқасы, еңбекті қорғау дегеніміз құқықтық, әлеуметтік-экономикалық,
ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-профилактика,
оңалту және өзге де ic-шаралар мен құралдарды қамтитын еңбек қызметі
үдерісінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету жүйесі болып табылады. Демек, еңбекі қорғау ғылымы
өндірістегі жазатайым оқиғалардың, кәсіби сырқаттардың, жарылыстар мен
өрттің себептерін анықтап, оны болдырмаудың қажетті шараларын жасайды.
Еңбекі қорғау еңбек қорғаудың заңдылықтарын, өндірістік санитарияны,
қауіпсіздік техникасын және өрт қауіпсіздігін қамтиды.
Еңбек қорғаудың заңдылықтарына Қазақстан Республикасының Заңдары мен
басқа да мемлекеттік актілері, Министрлер кабинетінің, кәсіподақтардың
орталық кеңесінің қаулы-қарарлары, кәсіподақ ұйымымен келісілген
министрліктердің нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ішкі тәpтіп ережесінде
көрсетілген еңбек қорғаудың нормалары жатады.
Өндірістік санитария дегеніміз - еңбекшіге зиянды өндірістік
факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастыру, гигиеналық және санитарлық-
техникалық шаралар мен құралдардың жүйесі.
Қayiпciздік техникасы дегеніміз - еңбекшіге қауіпті өндірістік
факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастыру, және техникалық шаралар мен
құралдардың жүйесі.
Өрт қayiпciздiгi дегеніміз - өрттің алдын алудың, өрт шығу себептерін
жоюдың, өрттің жайылуына жол бермеудің, адамдарды, жануарларды және
материалдық құндылықтарды жедел көшіруді ұйымдастырудың және өртті сөндіру
шараларының жүйесі.
Еңбек қорғау ғылымы міндеттерінің күрделілігі одан еңбектің қayinсіз
және тиімді жағдайларын жасауға катысы бар басқа да ғылымдардың
жетістіктерін пайдалануды, ең алдымен, әлеуметтік-құкықтық ғылымның, сондай-
ақ; еңбекті ғылыми тұрғыда ұйымдастырудың, әсемдік пен эргономиканың
жетістіктерін пайдалануды талап етеді. Мысалы, машиналарды,
аппаратураларды, басқа да жабдықтарды қayinciз пайдаланудың тәсілдерін
дайындау барысында еңбекті қорғау ғылымы техникалық гылымдардың шешімдерін
пайдаланса, санитарлық талаптарды дайындау барысында кейбір медициналық
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Жобаны технико-экономикалық негіздеу
1.1 ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорынға қысқаша сипаттама
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
2. Есептік-ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
2.2 Ауыл шаруашылық дақылдарын өңдеудің жаңа технологиясын жобалау
2.3 Операцияларды орындау үшін ауыл шаруашылық техникасын және
энергетикалық құралдарды таңдау
2.4 Технологиялық картаны құрастыру реті және карта бойынша есеп
жүргізу
2.5 Отынды майлаушы материалдар қажеттіліктерін есептеу
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы
еңбекті ұйымдастыру
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық
талаптар
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
5.1 Ауыл шаруашылық жұмыстарын орындау кезінде өртке қарсы шаралар
мен еңбекті қорғау жасау
5.2 Тракторлы егін жұмыстарын жасау барысында қоршаған ортаны қорғау
шараларды ұйымдастыру
5.3 Агрегатты алаңды жарықтандыру есебі
6. Экологиялық қауіпсіздік
7. Экономикалық тиімділік есебі
7.1 Агрегатты алаңды жасаудың тиімділігі
7.2 Негізгі өндірістік қордың құнын есептеу
7.3 Үстеме шығындар сметасының есебі
7.4 Агрегатты алаңның экономикалық тиімділік есебі
7.5 Конструкцияны енгізуден экономикалық тиімділік есебі.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Автокөлікті транспорт өздігінен экономиканың ірі көпжоспарлы саласын
көрсетеді және транспорттың ерекше көп түрі болып табылады. Автомобильді
транспорттың негізгі міндеті халық шаруашылығының және тұрғындардың еңбек
ресурстары мен минималды материалды шығындарда тасымалдау қажеттіліктерін
толық, сапалы және уақтылы қанағаттандыру. Автокөлікті транспорттың
экономикалық және тиімді жұмысы тіркемелер, автобустар, жеңіл автокөліктер
мен жүк көліктерінің қозғалмалы құрамының паркін пайдалануды қамтамасыз
етеді. Бұл міндетті шешу көбінесе жалпы қолданыстағы автокөлікті
транспорттардың дамуын, жүк айналымын жоғарылатуды, ірі автотранспортты
кәсіпорындарда транспортқұралдарының концентрациясымен материальды-
техникалық базасын нығайтуды және де қозғалмалы құрамды жөндеумен қатар
техникалық қызметті жақсартуды талап етеді.
Автокөліктің тиімді жұмысын айтарлықтай дәрежеде уақтылы және сапалы
қызмет етумен және жөндеуді қаматамасыз ететін техникалық дайындығына
тәуелді.
Тақырыптың өзектілігі қозғалмалы құрамынның жұмысқа жарамдылық күйін
сақтау және оның жұмысына қажетті кепілдік деңгейін қамтамасыз ету жөндеу
жұмыстарын орындауда және техникалық қызмет көрсету барысында керекті буын
болып табылады.
Техникалық қызмет көрсету автокөлік агрегаттарының , түйіндерінің және
бөлшектерінің тозу қарқындылығын төмендететін профилактикалық шара
көмегімен қозғалмалы құрамның жұмысқа қабілеттілігін сүймелдеуге және
кезекті қызмет ету уақыт арасында бұзылыстардың пайда болуын ескертуге
ықпал етеді.
Қозғалмалы құрамның жоғалтқан жұмысқақабілеттілікті қайта қалпына
келтіру пайда болған бұзылуды жою жолымен жүзеге асыруда өзекті сұрақ болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы автокөлік қозғалтқыштары онсыз
жинақталмаған болып есетелетін радиаторларды жөндеу үшін манипулятордың
қармауын жобалаудағы жаңа шешімдер болып табылады. Жоғарғы техникалық
дайындық күйінде автокөілктердің құрамы тек қана ТО және ТР –ны жүргізу
сапасын, қызмет ететін жұмысшылардың және жөндеу еңбегінің өнімділігін
жоғарлату ғана емес, сонымен қатар автокөлікті транспортты кәсіпорынның
материальды базасын құрастыру немесе жобалау және де басқару құрылымын
жасауды талап етеді.
Зерттеу объектісі АТС-тің техникалық дайындық критериі , ал зерттеу
құралы ретінде автокөлік жөндеу үшін жаңа құралдар енгізу болып табылады.
Қозғалмалы құрамының жұмысқа қабілеттілігі мен сенімділігі, тасымалды
орындау құрастыру сапасы мен автокөлік өндіріс деңгейіне ғана тәуелді
емес, сонымен қатар түрлі жерге арналған алаңдар, аумақтар, цех
комплекстері кіретін ПТБ кәсіпорнының жабдықталуы мен күйіне, автокөлікті
техникалық эксплуатациясын ұйымдастыру деңгейіне де тәуелді.
Қызмет ету мен жөндеудің әр түрі өзіндік бір ерекше сипатқа және
жабдыққа ие, сондықтан жабдықты және өндірістік орынды осы ерекшеліктерін
есепке ала отырып жоспарлау керек. Қозғалмалы құрамды пайдалну, оған қызмет
көрсету кезінде және сақтауда жаңа автокөлікті транспорттық кәсіпорын
сапасы қажет.
Өзіндік тәжірбиелік қызметінде автокөліктің инженерлі-техникалық
жұмысшысына олар жұмыс істеп жатқан АТП базасындағы өндірістік-техникалық
құрастыру сұрағы шешуге тура келеді. Бұл шешім техникалық қызмет көрсетудің
прогрессивті түрі және әдісі және қозғалмалы құрамнның жөнделу есебімен,
өндірістік процесстің механизациялық деңгейінің өсуімен, автокөліктің
техникалық күйін объективті бағалау үшін диагностика құралын пайдалану,
кәсіпорын мекемесіндегі және ғимаратындағы жоспарланған шешімдердің
экономикалық және техникалық көзқарасынан ерекше рациональды еңбекті
ғылыми ұйымдастыру яғни осылардың барлығын есепке ала отырып шешілу қажет.
Осы дипломдық жұмыстың мақсаты Шымкент қаласындағы ЖШС Канди-Шымкент
кәсіпорнының агрегатты аумағын ұйымдастыру. Бұл міндетті орындау үшін
келесі сұрақтар қарастырылды:
А) кәсіорынның өндірістік қызметін талдау;
Б) агрегатты алаңды ұйымдастырудағы технологиялық жобалау;
В) агрегатты алаңдағы бар материальды-техникалық базаны жиынтықтау;
Г) радиаторлар мен қозғалтқштарды жөндеу және техникалық қызмет
көрсету үшін қармау-манипуляторын жобалау;
Д) қауіпсіз жұмыс істеуді қамтамасыз ететін шараны жасау;
Е) ойластырылып жатқан ұсыныстардың экономикалық негіздемесін орындау;
Агрегатты алаңда қолданылатын, ГАЗ,КамАЗ типті автокөліктердің жөндеу
мен техникалық қызмет көрсету үшін арналған жоба өзіне конструкторлық
жұмысты кіргізеді. Ұсынылып отырған құрылғы түр типтегі автокөліктердің
монтаждау-демонтаждау бойынша операциялар санын қысқартуға мүмкіндік
береді, сонымен қатар бұл конструкцияны пайдалану еңбек өнімділігін
жоғарылатуға, жұмыс сапасын жақсартуға, еңбек шартын жақсартуға және
травматизмді төмендетуге жағдай туғызады.
1. ЖОБАНЫ ТЕХНИКО-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорынға қысқаша сипаттама
Кәсіпорын Шымкент қаласы Ақан-Сері 206 мекен жайында орнаасқан.
Бұл мекеме жүк автокөліктерін жөндеуді және оларға техникалық қызмет
көрсетумен айналысатын өндірістік базасы бар мекеме. Кәсіпорын құрамына
Газ және КАМАЗ маркалы қозғалмалы құрамның 51 данасы кіреді. Кәсіпорын
Қазақстан Республикасы және ТМД елдері бойынша автокөлікті жүк тасымалымен
айналысады. АТП-ң негізгі қызметінен басқа тұрғындарды жүк машиналарын
жөндеу және оларға техникалық қызмет көрсету жұмыстарымен айналысады.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның күйін талдай отырып, автокөлікті ағымды
жөндеуде және техникалық қызмет көрсетуде қозғалмалы құрамның қарапайым
түрі қарастырылып жатыр. ТО және ТР жұмыстарын сапасыз орындау барысында,
жабдықты жаңаламағаннан, жұмысшылардың білім деңгейінің жеткіліксіздігі,
ұйымдаспаған қызмет қарапайым болады, сондықтан ТО-да және жөндеуде
автокөлік иелері қатысады.
1.2 Қысқаша экономикалық көрсеткіштері
Кесте 1.1 ЖШС Канди-Шымкент - тің экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштері Өлш.бірл2007 2008 2009
1 Автокөлік саны шт. 62 60 51
2 Жүккөтергіштігі т. 560 508,5 474,1
3 Автокөліктердің жұмысқа күн. 5547 4943 5316
келу уақ
4 Жүксіз автокөліктің жүрісі мың.км 1271,1 1214,0 1536,6
5 Пробег автомобилей с грузоммың.км 617,7 589,7 751,9
6 Тасымал көлемі мың.т 95,1 78,3 78,3
7 Паркті пайдалану 0,24 0,23 0,309
коэффициенті
8 Жүрісті пайдалану 0,49 0,486 0,489
коэффициенті
9 Орташатәуліктік жүріс км 229,2 245,6 289,1
10 Тасымалдың орташа күйі км 67,2 63,8 143,5
1.1- кестеден қозғалмалы құрамның жаңармағанын байқауға болады,
жүккөтергіштігі жай ғана 474,7 т дейін төмендейді. Автокөліктің жұмыста
болған күн саны 2007 жылы 4943 күнге дейін төмендеп, 5316 күнге дейін
жоғарылады.
Жүкпен және жүксіз автокөліктің жүрісі сәйкесінше 751,9 және 1536,6
км дейін көтеріді. Жүрісті пайдлану коэффициенті 0,489 дейін төмендейді.
Орташатәуліктік жүріс 289,10 км –дейін жоғарылады. Тасымалдың орташа күйі
жоғарылайды: 2008 ж – 143,50 км. Осылайша, 2008 жылы кейбір көрсеткіштер
өткен жылдың көрсеткіштерінен жоғары екені көрініп тұр.
Бұл ең алдымен өндірістің кенет құлдырауымен, отынға кететін бағаның
жоғары болуы және ТО өткізу мен жөндеуге байланысты
ЖШС Канди-Шымкент кәсіпорнында қозғалмалы құрамды жөндеу және ТБ
және жөндеу келесі 1.1 суретінде көрсетілген сызба сәйкесінше жүзеге асады.
Сурет 1.1 Кәсіпорындағы ТР мен ТО –ның технологиялық процессін ұйымдастыру
сызбасы
Жоғарыда көрсетілген сызбада орналасқан: КТП – бақылау-техникалық
пункті; УМР зонасы – жинау-жуу жұмыстарына арналған зона; ТО-1 зонасы және
ТО-2-1 және 2 техникалық қызмет ету; ТР зонасы – ағымды жөндеу зонасы; Д-1
зонасы – жалпы диагностика зонасы; Д-2 зонасы – поэлементті диагностика
зонасы; Др – ТО және ТР процессі кезінде орындалатын диагностика; күту және
сақтау зоналары.
Автокөліктер АТП –ға қайтару кезінде және сызыққа кіргенде, КТП арқылы
өтеді, онда механик күнделікті қызмет етуді жүзеге асады. Әсіресе қозғалыс
қауіпсіздігіне айрықша ықпал ететін механизмдер мен буындарға көп көңіл
бөлінеді. Егер агрегаттың және буынның ақауы табылса КТП механигі атынан
жөндеу қағазы және ТО-ның есеп қағазы жазылады, және осы
қағаздарымен автокөлік сәйкесінше техникалық қызмет көрсететін алаңға қарай
бағытталады.
Егер де автокөлік ақаусыз болса, онда ЕО жұмыстарын жүргізгеннен кейін
ақаусыз автокөлік сақтайтын зоналарға жіберіледі.
ТО-ны және жөндеуді қажет ететін автокөліктерге диагностикалық
жұмыстар жүргізіледі, соның нәтижесінде жасырын ақаулар, кейбір буындардың
бұзылуы шығады. Осы барлық бұзылыстарды жөндеу қағазына тіркейді.
Автокөлікті ТО және жөндеу жұмыстарын жүргізгеннен кейін жасалынған
жұмыстың санын анықтау үшін қорытынды диагностикадан өткізеді.
Дипломдық жұмыстың технологиялық бөлімінің есебін жүргізу үшін
берілген кәсіпорынның 1,2 кестеде көрсетілгендей мәндері алынды.
Кесте 1.2 Жобалауға берілген бастапқы мәліметтер.
№ Автокөлік маркасы КамАЗ(5511, 55111,65115)
1 Автокөлік саны 51 шт.
2 Жұмыс орны Дороги, МСХ
3 Жол өтемі Асфальт, щебень
4 Рельфті аумағы Равнинный
5 Жұмыс жасау күй категориясы 1
6 Орташатәуліктік жүріс 253
7 Жүктелген уақыт Тн = 10 ч.
8 Шығу уақыты Твыезд. = 8°° ч.
9 Оралу уақыты Т возвр. = 18°° ч.
10 Автокөліктің жылына жұмыс істейтін 205
күндер
2. Есептік-ұйымдастырушылық бөлімі
2.1 Ауыл шаруашылық дақылдарын себу технологиясының нұсқаларына шолу
Дақылдарды егі секілді технология өсімдік түрінің дамуы мен өсуі үшін
қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған әдістердің технологиялық жиынтығын
көрсетеді. Технологиялық жиынтыққа бастамашының егістікті босатып
егістікті жинап алғанға дейінгі әдістердің барлығын кіргізеді. Оларға
негізгі және себу алдындағы топырақты өңдеу, тыңайтқыштар енгізу, тұқымды
себуге дайындау, егін, топырақтың оптимальды агрофизикалық жағдайына
байланысты егінді күтіп баптау(жыртылатын дақылдар), өсімдіктерді
арамшөптерден, зиянкестер мен егістік жинаудағы аурулардан қорғау жұмыстары
жатқызылады.
Дақылдарды егу технологиясын жасаудағы бастапқы қалпы өсіп шығу
жағдайна сортқа және дақылға агроэкологиялық талаптар болып табылады.
Дақылдардың егістігін және өнімнің сапасын шектеуші негізгі факторларды
кезекті жеңу шаруашылықтың нақты жағдайы үшін егудің оптимальды
технологиясын жасауға көмектеседі.
Өсімдіктің өсіп шығуы үшін тиімді әрі қолайлы шарттарды жасау
шаруашылықтың материалды-техникалық қорларына, оның экономикалық тиімділігі
мен өндіріс тәжірбиесіне негізделеді.
Дақылдарды егу бойынша барлық технологиялық шаралар егіншілік
жүйесімен бір-бірімен тығыз байланысты болуы керек: топырақты өңдеу,
тыңайтқыштар енгізу, өсімдіктерді қорғау және т.б. Сонымен қатар ауыл
шарушылық дақылдарын егу бойынша барлық шаралар дақылға қойылатын
талаптарды ескере отырып жасалады.
Шаруашылықты өндірістік қорлармен түрліше қамтамасыз ету үшін (ауыл
шаруашылық техникасы, тыңайтқытар, пестицидтер, тұқымдар және т.б)
технологияның түрлі нұсқалары жасалуы керек.
Қарқынды технология дәстүрлі технологиядан принципиалды түрде
техникалық, агрохимиялық және биологиялық құралдарды жинаумен ерекшеленеді.
Бұл технологиялар тек қана өсімдіктердің миниральды қоректенуінің оптималды
деңгейін және сәйкес арамшөптер, аурулар мен зиянкестерден қорғауды
қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар арнайы машиналар көмегімен
топырақты егу алдындағы өңдеудің жақсы сапалы әдістерімен, бүріккішті
пайдалану арқылы егістікті күту, жоғарыөнімділікті техникалық құралдармен
егістікті жинау ұсынылады.
Өсімдік шаруашылық өнімдерін өндірудің технологиялары
1. Дәстүрлі(топырақты қайырып жыртуға негізделген ),
2. Mini-Тill -топырақты таяз қопсыту арқылы өңдеуге негізделген,
3. No-Till – топырақ өңдеу жұмыстарын алдын ала өңдемей тікелей егу
жұмыстарын жүргізу (келешегі егіншілік жүйесін биологияландыру)
Ескерту: Екінші және үшінші технологияда өсімдік қорғаудың химиялық
заттарды пайдаланудың орны ерекше
Дәстүрлі технология
Артықшылығы:
- Арамшөптермен тиімді курес шарасын жүргізуге,
- Органикалық және өсімдік қалдықтарын топыраққа сіңіруге,
- Топырақта су ауа режимін қалыпты жағдайда ұстап тұруға
- Жырту қабатын жақсы қопсытуға
Кемшілігі:
- Топырақ өндеу кезінде орасан зор шығым жұмсау,
- Топырақта карашіренді мен азоттын ысырап болуы,
- Вегетациялық кезенде топырақ бетіндегі температуранын жоғарлауы мен
ылғал жоғалту
- Топырақтағы жел және су эрозиясыны ушығуы
- Топырақтын құрылымының жойылуы
- Жана технология егіншілікте жаңаша әсер етеді және стратегиялық
жағынан егіс көлемін көбейтуге Mini-Till және No-Till технологиясы
арқылы жетуге болады. Бұл технология шығындарды үнемдеуге негізделген.
Шығынды үнемдеу дегеніміз кең мағынада:
- Топырақ-климат ресурстары шығындары;
- Материалдық шығындар;
- Энергетикалық шығындар;
- Еңбек ресурстары шағындары.
Топырақты минималды өндеу-жүріс санын, топырақ өндеу тереңдігін
азайту, бірнеше операцияларды бір мезгілде орындау және арам шөптермен
күресуде гербицидтерді қолдану арқылы ғылымға негізделген топырақ өндеу
жүйесі .
Топырақ өндеуді минимализациялау-аймақтық манызға ие жане негізгі
бағыты төмендегідей:
жүріс санымен негізгі, себуге дейінгі жане арақатарлық ауыспалы егіс
жүйесінде азайтып арамшоптерге қарсы гербицидтерді пайдалануға
кең алымды техникаларды пайдалана отырып бір жүріспен сапалы топырақ
өндеу терен өндеуді таяз өндеумен
кешенді топырақ өндеу жане себу агрегаттарын пайдалана отырып бірнеше
технологиялық операцияларды бір рат ғана операциямен орындау
егіс танаптарынын беткі қабатын аз өндеп гербицидтерді пайдалану
Егіншілік жүйесін биологияландыру негіздері. Табиғи жағдайда
шөптесін өсімдіктердің өсу және дамуы тығыз топыраққа бейімделген. Сол
топырақтың беткі қабатында органикалық зат қалдықтары және өсімдік
тамырлары арқылы топырақ қабатында көп жинақталады.Өсімдік тамырларының
ыдырауы топырақтың төменгі қабатында және бұл ыдырау анаэробты жағдайда
жүреді. Бұдан пайда болған қоректік заттар жауын сулары арқылы топырақтың
төменгі қабатына тарайды.
Өсімдіктер өздері пайдаланған органикалық заттардан қарағанда,
тіршілік кезеңі аяқталғаннан кейін мол органикалық заттар қалдыруға ғажайып
қабілеті бар.
Топырақ тығыздығының өзгеруі (, гкубсм)
Технология топырақтың көлемдік массасы ,1 см қабатындағы
көктем жаз күз
0-10
Қаңтар
Ақпан
Наурыз 1300
Сәуір 10140
Мамыр 11310
Маусым 6266
Шілде 6760
Тамыз 118369
Қыркүйек
Қазан
Қараша
Желтоқсан
Максималды қажеттілік 118369
Осылайша ауыл шаруашылық жұмыстары үшін отындағы максималды қажеттілік
тамыз айында жеткілікті түрде байқалады.
2.6 Механизацияланған ауыл шаруашылық жұмыстарын атқару барысындағы
еңбекті ұйымдастыру
Қазақстан Республикасы Министрлер кабинеті бекіткен тізім бойынша
қызметкерлерге тегін арнайы киімдер, арнайы аяқкиімдер және қорғану
құралдары беріледі.
Арнайы киімдер екі топқа болінеді:
жұмыс киімдері
1) өндірістік арнайы киімдер
салалық киімдер
технологиялық киімдер
2) тұрмыстық
Жұмыс киімдері барлық мамандықтарға ластанудан және жарақаттанудан
сақтану үшін беріледі.
Арнайы киімдер - суықтан, ылғалдан, шаңнан, майдан, ұшқыннан, судан,
т.с.с. қорғану үшін беріледі.
Салалық киімдер - әрбір министрліктің өз жұмысшыларына арнап тіктірген
формалы киімдер.
Технологиялық киімдер - жоғары дәлдікте жұмыс жасайтын өндірістің
жұмысшыларына берілетін киімдер.
Өндірістік киімдер: костюмдер, күртешелер, шалбарлар, комбинезондар,
жартылай комбинезондар, плащтар, халаттар, алжапқыштар, бас киімдер,
жартылай пальтолар, жеңдер, иық жапқыштар.
Жұмыс киімдері дүкендерде сатылады, ал арнайы киімдер белгіленген
мерзімге тегін беріледі.
ыстықтан қорғау
1) гигиеналық талаптар желден сақтану
су өткізбеу
адамның қозғалуына кедергісі
болмауы
2) пайдалану демалуына кедергі болмауы
талаптары киіп жүруге ыңғайлылығы
белгіленген мерзімге төзімділігі
3) гигиеналық талаптар сыртқы тұрі
тігу сапасы
4) үнемділік талаптары - материалдың ең аз шығьіндалуы
Арнайы киімдер мен арнайы аяқ киімдер жеңіл, жұмсақ және иілгіш
материалдардан жасалады. Олар қан айналымына, тыныс алуға, ас қорытуға,
қозғалуға кедергі келтірмейтін, киіп-шешуге ыңғайлы, климат жағдайы мен жыл
мезгіліне сәйкес келетін, жел мен ылғалдан қорғайтын болуы тиіс.
Жалпы жұмыстарда пайдаланатын арнайы киімдер (комбинезон, мақта-
матадан тігілген күртеше мен шалбарлар) балшықтан қорғауға, машиналар мен
механизмдер жұмыс жасағанда жарақаттанудан сақтауға арналады.
Ылғалдан қорғайтын арнайы киімдерге жаңбырдан, қардан, жерасты судан
қорғайтын плащтар, су өткізбейтін костюмдер, шалбарлар жатады.
Қысқы арнайы киімдер суықтан қорғайды. Оған мақта матадан астарлары
бар күртеше мен шалбарлар, Пингвин электрмен қыздырылатын костюмдер
жатады.
Қолды суықтан, механикалық зақымданудан, күйіктен қорғауға брезент
қолғаптар, арнайы ерітінділерді сіңірген шұға қолраптар пайдаланылады.
Арнайы аяқ киімдерге шаңнан, батпақтан, зақымданудан сақтайтын былғары
немесе брезент бәтеңкелер жатады. Аяқты ылғалдан қорғауға резеңке етіктер,
қыс мезгілінде байпақтар немесе былғары қыздырылатын аяқ киімдер
пайдаланылады.
Жалпы қорғау жабдықтарына түрлі қоршаулар, бло- кировкалар,
шектегіштер, қорғағыштар, тежегіштер, қашықтан басқару құрылғылары жатады.
Жеке қорғану құралдарына тыныс алу мұшелерін, қолды, басты, көзді,
бетті, құлақты қорғайтын құралдар және белдіктер, сондай-ақ кремдер мен
пасталар, майлар жатады.
Еңбек ұйымдастыруды жоспарлау, қаржыландыру және оның есебін беру
Еңбек ұйымдастыру жұмыстарын жоспарлаудың үш жолы бар. Олар:
болашақтық (перспективалық) жоспар, яғни бесжылдық жоспар, ағымдағы жоспар,
яғни жылдық жоспар, шұғыл істің (оперативный) жоспары (тоқсанға, айға, он
күнге жасалады).
Бұл жоспарларды құрғанда мекеменіћ әкімшілігі кәсіподақ ұйымымен
келісе отырып, еңбек ұйымдастырудың заңдылықтары мен еңбек ұйымдастыру
саласындағы нұсқауларды, ережелерді және мөлшерлерді (норма) басшылыққа
алады. Ал ондай нұсқаулар жоқ жұмыстарды қосымша атқару қажет болғанда
мекеме әкімшілігі кәсіподақ ұйымымен келісе отырып, оны орындаудың
шараларын жасауына құқылы.
Еңбек ұйымдастыру шараларын жоспарлағанда шаруашылықта болған
өндірістік жарақаттану мен кәсіби науқастанудың материалдары зерттеліп,
барлық учаскедегі жұ- мысшы-қызметкерлермен әңгіме өткізілуі тиіс.
Еңбек жағдайын жақсартудың болашақтық және ағымдағы жоспарларын
жасағанда, сондай-ақ, еңбек ұйымдастыру шараларының номенклатурасы есепке
алынуы тиіс.
Еңбек ұйымдастыру шараларының номенклатурасы үш бөлімнен тұрады. Олар:
қайғылы оқиғалардың алдын алу шаралары (құрал-жабдықтарды қауіпсіз
етіп жетілдіру, қосымша қорғану құралдарын орнату, еңбек қауіпсіздігін
бақылауға арналған құралдарды алдыру, ауыр қол жұмыстарын жарақтандыру,
т.с.с. қауіпті аймақтарда еңбек жағдайын жақсарту жұмыстары);
өндірісте науқасқа шалдығудың алдын алу шаралары (жұмыс орнының
микроклиматын, мөлшерге сәйкес жарықтылықты, шуды, дірілді, жылуды
қамтамасыз етудің жолдары, мекемеде санитарлық-гигиеналық бөлменің
жабдықталуы, жалпы зиянды жұмыс орындарында денсаулық сақтаудың шаралары);
3) жалпы еңбек жағдайын жақсартудың шаралары (еңбек ұйымдастырудың іс
бөлмесін, бұрышын, көрмелерін ұйымдастыру, қауіпсіздік техникасының үгіт-
насихат жұмыстары мен курстың оқуын ұйымдастыру, еңбек ұйымдастыру жайлы
кинофильмдер көрсету, т.с.с. жұмыстар).
Кәсіпорындарда әлеуметтік мәселелер мен еңбек ұйымдастырудың
келісімшарттары жасалады. Ол еңбек ұйымдастырудың бір жылдық жоспары болып
есептеледі. Ол шартта атқарылатын жұмыстардың мазмұны, орындалу мерзімі,
оған бөлінетін қаржының мөлшері және орындауға жауапты адамдар көрсетіледі.
Оған қоса, шаруашылықта өртке қарсы шаралардың жоспары жасалуы тиіс.
Онда: су құбырларын, су жолдарын жасау, отқа жанғыш материалдарды
алмастыру, өрт сөндіретін құралдар мен техникаларды алу сияқты жұмыстар
жоспарланады.
Кәсіпорындарда еңбек ұйымдастырудың номенклатуралық шараларын
қаржыландыру өндірістік қаржы жоспарында қаралған қаражаттардың есебінен
жүргізіледі. Ал еңбек ұйымдастырудың басқа шығындары шаруашылыққа
жұмсалатын ақшалай табыстан жүргізіледі.
Еңбек ұйымдастыру шараларына бөлінген қаржы басқа жұ- мыстарға
жұмсалмауы тиіс.
Шаруашылықтың қауіпсіздік техникасы жөніндегі инженері бухгалтерлік
есептерге сүйене отырып, жылына екі рет еңбек ұйымдастыру жұмыстарына
бөлінген қаржының игерілуі жайлы есеп жасап, статистикалық басқармаға
тапсырып отырады.
Сондай-ақ, шаруашылықтың басшысы мен кәсіподақ ұйымы жыл аяғында №21-Т
нысанды еңбек ұйымдастырудың кешенді жоспарының орындалуы жайлы есеп жасап,
жоғарғы органдарға тапсырады.
Еңбекшілерді еңбек ұйымдастыру шараларын жетілдіргені үшін моральдық
және материалдық ынталандырудың - еңбек жағдайын одан әрі жақсартуға,
өндірісте жарақаттану мен науқастануды болдырмауға, соның негізінде
өндірістің тиімділігін арттыруға үлкен маңызы бар.
Моральдық ынталандыруға: алғыс жариялау, құрмет тақтасына суретін ілу,
мақтау қағазымен мадақтау, ауыспалы тулар, құрмет белгілерін тапсыру,
Еңбек қауіпсіздігінің озат ұжымы, Кәсібініә шебері деген құрметті
атақтарды беру жатады.
Материалдық ынталандыруға: ақшалай сыйлықтар, заттай сыйлықтар жатады.
Ол қаржы-жалақы қоры мен материалдық мадақтау қорынан алынады.
Еңбек ұйымдастыру жұмыстары бойынша ынталандыру ша- раларына мөлшерлік
коэффициенттердің орындалуы, жарақаттанудың жиілігі мен ауырлық көрсеткіші,
еңбек қауіпсіздігінің коэффициенті сияқты негізгі көрсеткіштердің орындалуы
есептеледі.
Мекемеде еңбек ұйымдастырудың жайы базалық коэффициентпен бағаланады.
Кбаз = Кп.б *Кт.б *Ки.д . (10)
мұндағы Кпб - өндірістік қауіпсіздік коэффициенті, яғни еңбекшінің
еңбек ұйымдастыру ережелері мен мөлшерін (норма) орындауы. Ол қауіпсіздік
талаптарын толық орындап жүрген адамдардың санын жалпы жұмыс жасайтын
адамдардың санына бөлгенге тең; Кт.б - техникалық қауіпсіздік коэффициенті,
ол қауіпсіздік талаптарын толық қанағаттандыратын машиналар мен
механизмдердің санын мекемедегі жалпы машиналар мен механизмдердің санына
бөлгенге тең; Кид - инженер- техник қызметкерлердің орындаушылық тәртібінің
коэффициенті. Ол еңбек ұйымдастырудың бір ай немесе бір тоқсан ішінде
орындалған шараларының санын жалпы жоспарланған шаралардың санына бөлгенге
тең.
Ал еңбек ұйымдастырудың ережелері мен мңлшерін бұзған жұмысшыларға
тәртіпке шақыру шаралары және қоғамдық ықпал ету жұмыстары жүргізіледі.
Еңбек ұйымдастыру жұмыстарындағы озат тәжірибелер. Агроөнеркәсіптік
кәсіпорындардағы еңбек ұйымдастыру тәжірибелерін жинақтай келіп, еңбек
жағдайын жақсарту мен еңбекшілердің денсаулығын сақтау үшін төмендегідей
шаралар іске асырылуы тиіс деген тұжырымға келуге болады:
✓ машиналардың құрылымдарын қауіпсіздік стан- дарттарының
талаптарына сай жетілдіру қажет;
✓ ауыл шаруашылығы техникаларын пайдалануда, күтім жасағанда
және жөндегенде сақталуға тиісті қауіпсіздік ережелерін ғылыми
негізде жетілдіру қажет;
✓ шудан, дірілден, шаңнан және газдан қорғайтын тиімді құрал-
жабдықтар жасап шығару қажет;
✓ өндірістік жарақаттанудың алдын алуға бағытталған шараларды
жүзеге асыру қажет (оқыту, нұсқау беру, т.с.с.);
✓ өндірісте әлеуметтік жағдайды жақсарту қажет.
Еңбек жағдайын жақсарту мақсатында агро-өнеркәсіптік кәсіпорындардың
өздерінде жасалып, өндіріске енгізіліп жатқан жаңалықтар, тәжірибелер көңіл
аударарлықтай. Мысалы: Қорған облысы механизаторлары ұсынған - жазғы сауын
лагерьлерінде пайдаланылатын вакуум сорғылардың шуылын басу үшін жасаған шу
жұтқыш қондырғылар, еңбек ұйымдастыру ғылыми зерттеу институты жасаған
діріл өлшегіштер мен діріл басқыш қондырғылар, шаң мен газдан сақтану үшін
жасалған құйынды желдеткіштер, көпшілік кәсіпорындарда тиімді
ұйымдастырылған оћулар еңбек ұйымдастыру саласындағы озат тәжірибелер болып
саналады.
3. Технологиялық бөлім
3.1 Берілген технологиялық операцияларға қойылатын агротехникалық талаптар
Ауыл шаруашылығының негізгі мәселелерінің біріне күрделі еңбекті көп
қажет ететін астық өндіру процесі жатады
Тікелей комбайнмен жинау. Егінді комбайнмен тікелей жинау жұмысын егін
масағының 95 проденті толық пісіп жетілген кезде, ал дәннің дымқылдығы
14—17% аралығына жеткенде бастайды. Егінді оруды 15 см шамасында төмен алу
керек, ал аласа және жатып қалған егінді 10 сантиметрден асырмай орған жөн.
Егер орылатын дақыл арасында екпе шөп болса, онда қырқу биіктігі 20 см
болуы мүмкін.
Комбайн егістікпен жатка жал қалдырмайтындай етіп жүргі- зілуге тиіс.
Ысырапты барынша азайту үшін жатка мен молотил- қаның жұмыс органдарын
жақсы тығыздап реттеу керек.
Сабан шөмелесін дұрыс қатарлап, загонның қысқа жағына па- раллель етіп
салу керек. Жинау біткеннен кейін загонды сабаннан тазартқан жөн.
Бөлектеп жинау. Ең бірінші бір қалыпты піспейтін дақылдар- ды (сұлы,
тары және т. б.) төгіліп, жапырылуға бейім және арам- шөп басқан дақылдарды
бөлектеп жинайды.
Белектеп жинауды дәнде құрғақ заттар жиналып- болған және қамырланып
піскен кезеңінде бастайды. Мысалы, күздік бидайды қамырланып пісу кезінің
бірінші жартысында дәннің ылғалдығы 30—40 процентке жеткен кезде жинайды.
Жаздық бидайды қа- мырланып пісу кезеңінің орта шенінде жинайды.
Солтүстік Кавказда, Украинаның оңтүстігінде және Орынбор •облысында
қамырланып пісу кезеңі 5—8 күнге, ал орталық қара топырақты облыстарда,
Сибирь мен Уралда 8—12 күнге созы- лады.
Егіннің қамырланып піскендігін темендегі белгілері арқЫлы анықтайды:
масақ сары немесе қоңырқай түске енеді; дән серпім- ділігін жоғалтады; дән
құрамындағы зат сыққанда қабығынан әрең шығады және балауыз тәрізді
домаланып, оңай иленеді.
Бөлектеп жинауға әсіресе төмендегідей көрсеткіштері бар егіс- тіктер
қоілайлы: сабақтарының орташа биіктігі 60 сантиметрден төмен емес, бір
шаршы метрдегі сабақтарының саны 250—300-ден кем емес егістіктер. Егер егін
бітік емес және аласа болса дестелер нашар болып шығады.
Бөлектеп жинау кезінде, үстінде жатқан дестелерді жел қағып дегдуі
үшін аңыздағы ақ сабақ биігірек етіліп (15—25 см) қалды- рылады.
Дестелердің ені мен қалыңдығы бір қалыпты болуға тиісті. Олардың ең
ыңғайлы қалыңдығы 20—25 см. Ылғалдығы жоғары аудандарда дестені жұқа етіп
салады. Дестедегі масақтар жатка- ның жүретін бағытына параллель немесе
оған' аздап бұрыш жасап (10—30°) орналасуға тиіс. Бұл жағдайда масақтар
үстіңгі жағында болады. Жаксы түскен десте жинауышка масақ жағымен тұ- тас
лента сияқты түсіп отырады.
Дестелерді жинауды дәл уақытында бастаудың маңызы зор. Ауа райы жайлы
болған кезде дестеде жатқан астық мынадай мер- зім ішінде толық пісіп
жетіліп құрғайды:
Солтүстік Кавказда, Төменгі Поволжьеде, РСФСР-дің оңтүстік
облыстарында, УССР-дың оңтүстік және орталық облыстарында 3—4 күн;
Урал, Сибирь қара топырақты емес аймақта, Солтүстік Қазақстанда 5—7
күн.
Комбайн жұмысының сапасы. Комбайн жұмысының сапалы көрсеткіштері,
қалыпты жүктеме жағдайында төмендегіден кем болмауға тиіс:
а) тік өсіп тұрған егінді жаткамен жинаған кезде жалпы ысы- рап
мелшері 1 проценттен, ал қалыпты салынған дестені жинаған- да — 0,5
проценттен аспауға тиіс;
ә) дәннің ылғалдығы 18 процентке дейінгі егінді жинағанда молотилкадан
шала бастырудан және шала сілкудён болатын жалпы ысырап 1,5 проценттен, ал
дәннің ылғалдығы 20 процентке дейінгі күріш егісін жинағанда 2 проценттен
артпауға тиіс;
б) азық-түлік және мал азықтық дәннің үгітіліп жармалануы: масақты
дақылдарды жинағанда 2 проценттен, жарма және дәнді- бұршақты дақылдарды
жинағанда 3 проценттен, ал күрішті жи- нағанда 5 проценттен артпауға тиіс;
в) арам шөбі жоқ, ылғалдығы 18% болатын егінді комбайн- мен жинағанда
шанақтағы дәннің тазалығы 95 проценттен, ал дес- телерін жинағанда 96
проценттен кем болмауға тиіс.
Топырақты сыдыра жыртуға қойылатын агротехникалық талаптар. Олар:
Қопсыту тереңдігін бір келкілігі. Белгіленген тереңдіктердін ауытқуы (плюс
минус) аспау. Топырақтың жоғарғы бетінде мөлшері 50 мм дейінгі көп ұсақ
түйіршіктер жасауы. Егістік беті терең бараздалармен жалсыз өңделмей
қалған, жері жоқ, өсімдіктер қалдықтарымен арамшөптер (100%) кесілген болуы
керек.
Дискілі сыдыра жыртқыштар. ЛДГ – 5 дисклі гидрофицияланған сыдыра
жыртқыш, астық дақылдарынан кейінгі егістікті тереңдігін 4-10см етіп
сыдыра жыртуға арналған. Оны парды күтуге де, сондай – ақ топырақ
қыртыстарын бөлу мен жыртудан кейінгі көсектердіұсақтау үшін бір ізді тырма
ретінде де пайдаланады.
ПЛДГ -5 сыдыра жыртқышын көлбеулігі 6 градустан аспайтын сүдігерлер
мен парларда қар суын тоқтатып, оны бір келкі тарататын шұңқырлар жасауға
қолданады.
ЛДГ-5 сыдыра жыртқышы бөлек агрегаттық гидрожүйесі бар Беларусь
тракторының барлық түрімен агрегатталады. Ол рамадан екі оң жақ және екі
сол жақ секциядан, брустардан, секциялардан доңғалақтардан гидробасқару
механизімен тегістегіштен және реттелетін төмендеткіштерден тұрады. Сыдыра
жыртқыш рамасы екі ортаңқы доңғалаққа орнатылған және пісіріліп жасалған
тіркеу тетігінен, тірек сыдырығынан, доңғалақтар брустарынан тұрады.
Брустар секциялары (Сол жақ) төрт қырлы түтіктен, сол жақ жартылай остен,
штырлардан және тіректерден тұрады. Брусқа гидроцилиндрдің кронштейні
пісірілген. Брустың ұшына цапфасына шеткі доңғалақ орнатылатын сол жақ
жартылай ось жиналған. Брустың шабылу бұрышын 35 градус қоятын тұрақты
тірегі бар, сондай-ақ брустың шабуыл бұрышын 30,20,15 градуста өзгеретін
алмастырылмалы тірегі де бар.
ЛДГ – 10 дискілі гидрофицияланған сыдыра жыртқыш астық дақылдары
жиналған егістіктерді төрт – он сантиметр етіп сыдыра жыртуға арналған. Оны
парды күту үшін де, жыртудан кейінгі қыртыстар мен кесектерді ұсақтайтын
бір ізді тырма есебінде де пайдаланады.
4. Агрегатты алаңдарды қайта құру
4.1 Агрегатты алаңның жалпы сипаттамасы
Әр өндірістік бөлімшелерде жұмыстарды ұйымдастыру берілген бөлімшенің
кезекті технологиялық жөндеу жұмысына сәйкесінше жүргізіледі.
Агрегатты алаң автокөліктің агрегатты трансмиссиясын жөндеуді жүзеге
асырады ( артқы және алдыңғы белдік, берілісті қосу қорабы, бас тұтқасымен
басқару), және де сыртқы қоры бар болғандықтан негізінен жарамсыз
бөлшектерді ауыстыруды жүзеге асырады. Осының нәтижесінде қозғалмалы
құрамның тоқтап тұруы бірталай төмендейді. Осы бөлімшеде бірітіндеп
бөлішектердің жартыдан астамын слесарлы құрылғымен қайта қалпына келтіреді.
АТП жинағында осы бөлімшенің жұмыс көлемі ТР зонасының жұмыс көлемінің
40 %...50%-ын алады. Жөндеудің технологиялық процессі көпшілік агрегат үшін
қосады: агрегатты жуу, жұмыс көлеміне сәйкес бөлшектеу; алынған
бөлшектерді жуу және оларды мінділігін; жөндеуден кейін қордағы
бөлшектерден алып жинақтау; агрегатты жинау және оны тексеру. Жұмысты
бесінші разрядка дейінгі квалификациялы слесар-жөндеушілер және агрегат
жуушылар істейді.
Агрегатты цех екі мекемемен ойластырылған: бірінші – агрегатты бөлім;;
екінші – керекті жабдықпен, көтергіштермен, стендтермен, қажеттіліктермен
және құралдармен жабдықталған станциялы. Агрегаттың технологиялық процессі
және автокөлік түйіндері келесідей кезекте жүзеге асады. Сыртқы тазалаудан
кейін агрегатта мен түйіндердің технологиялық картасына сәйкес бөлек
бөлшектерге шашып, оларды жуу зонасына жеткізеді. Таза бөлшектер
дефектовкага айналдырады, олар онда жөндеудің керек не керек еместігі
немесе негізгі бөлшектерді ауыстыру керектігін анықтап береді.
Агрегаттар және стендтер бір уақытта бақылау мен реттеу жүргізіп
отыратын арнайы стендтерде жинайды.
Агрегатты алаңда шашу-жинау жұмыстары ережеге сай әр жақтан агрегатты
жөндеу мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы стендтерде жүргізіледі, сонымен
қатар жұмысты ыңғайлы ету үшін агрегаттың бұрылысы мен еңкейуін қамтамасыз
ету қажет. Агрегаттан алынған түйіндерді шашу және орналастыру үшін
слесарлы Верстаки, столдар және стеллаждар қарастырылады. Әр түрлі типтегі
қарапайым кілттерден басқа шашу-жинау жұмыстары кезінде гайковерттар, түрлі
жалдаушылар және жабдықтар, сонымен қатар пресстер қолданылады. Агрегаттан
алынған бөлшектер арнайы құрылғыларда немесе ванналарда жуады. Бөлшектерді
жинақтау және сұрыптауды бақылау қарапайым өлшегіш құрал көмегімен және
бөлек арнайы аспаппен ( білікті тексеру үшін центрлер, подшипниктердегі
радиальды саңылауды өлшеу үшін аспап және т.б.). Қайта құруға дейінгі
алаңның жабдықтары бөлімнің аяқ-жағында көрсетілген (3.1 кестеге қараңыз).
4.2 Агрегатты алаңның технологиялық процессі
Агрегатты алаңда жұмыстың келесі түрлері орындалады: ТР агрегатындағы
сипаттағы жұмыс болып: поршенді сақиналарды және поршендьді бөліктерін
ауыстыру ( бобышкадағы саңылауды ұңғылау), жұмысқа жарамды өлшемнің
астарындағы подшипниктің түпкі және шатунды жұқа қабырғалы астарын
ауыстыру, блок төсемін ауыстыру, ойығын және сызатын жою, клапандарды
және клапанды ұяшықтарды сылау және өңдеу, ерітіштерді қолдану арқылы
қозғалтықштардың май жүйесін жуу, редукционды клапанды ауыстыру және тағы
басқа жұмыстар.
Қозғалтқышты жинап және жөндегеннен кейін стендте оны салқын және
ыстық тегістеуді жүргізіп, оны жұмысқа жарамды жүктемеге дайындайды.
ТР –да қайта қалпына келтірудің түйіндесуі кезінде жөндеудегі
өлшемдер қолданылады. Нормаланған жөндеу өлшемдерінің көлемі бөлшектің
мықтылығына, көлеміне және жарамдылық сипатына шарттала отырып шекті
жіберілген мәніне байланысты орнатады.
Сонымен қатар механикалық өңдеуге жіберу. Бөлшектің бір жағындағы
максимальды жарамдылық көлемінің екі еселенген санының номинальды
өлшемінен және берілген түйіндегі бөлшектерді өзара ауыстыру ыңғайлығы үшін
механикалық өңдеуге жіберілетін көлемде целиндрлі бөлшектің (біліктің)
сыртқы бетінің жөндеу өлшемі кішкентай, ал бөлшектің (төлке) ішкі бетінің
жөндеу өлшемі үлкен, ал олардың мәнінің шегі бірнеше өлшемді топ ( 3-тен
5-ке дейін). ТР-дағы бөлшектерді ауыстыру біріншіжөндеудегі өлшем шегінде
басымырақ орындалады. ТР кезінде жүргізілетін күнделікті жұмыстардың
бірнешеуі төменде көрсетілген:
А) егер беткі канавкасы қатты тозған немесе поршеннің юбкасында сызат
болса немесе терең іздер байқалса онда поршенді ауыстырады. Поршенді
ауыстырған кезде поршеннің номиналды немесе жөндеу өлшемдерін орнатады (
мысалы, номиналды диаметрдің өлшемін 0,5; 1,0 және 1,5 мм –ге дейін
жоғарылатқан кезде).
Б) поршенді бөлшектерді 0,005 мм тозған кезінде номиналды немесе
жөндеу өлшемді бөлшектерге ауыстырады, олар шатундардың втулкасы бойынша
және поршеннің бобышкасындағы саңылаулар бойынша жинайды). Шатунның жоғарғы
бетіндегі втулкасына поршенді бөлшек қолымыздың үлкен саусағымен жай ғана
басқан кезде кіру қажет ( қоршаған ортаның 17-230С температурасы кезінде).
Поршенмен бөлшектің байланысуы поршеннің 80-1000 –қа дейін алдын ала
жылытылған пресстелген шатунды жинау кезінде өндіріледі.
В) поршенді сақиналарды ауыстыру ТР қозғалтқышы кезінде жиі
операциялардың бірі болып табылады. Цилиндрдің дұрыс геометриялық формадан
максималды рұқсат етілген ауытқу, поршенді сақинаның ауысуы мақсатты түрде
болатын 0,13 мм құрайды. Тозған және мықтылығын жоғалтқан поршенді сақинаны
порщенмен цилиндрге сәйкесінші өлшемдерімен жаңасына ауыстырады.
Сақинаның тозған аумағын таспалы қуыспен бақылайды, түйіскен
саңылаудың көлемі жағынан целиндрге сақинаны орнатқаннан кейін белдігінде
оның ең аз тозуы (10-15 мм блоктың жоғарғы бетінен). Түйіскен саңылау
көлемі сақинада әр түрлі қозғалтқыштар үшін шамамен 0,15-0,75 мм аралықта
жатыр, компрессионды және майалғыш сақина үшін 0,20-1,5 –ті құрайды.
Поршеннің канавкасымен сақина арасындағы биіктіктегі саңылау
компрессионды сақина үшін 0,03-0,08 мм ал майалғыш үшін 0,02-0,08 мм
құрайды. Поршеннің канавкасы мен тік қойылған бөліктің арасындағы
саңылаудың жеткіліксіздігінен сақина оны сынау тақтасына ұсақтүйірлі
зімпаралы қабатымен қырып тегістейді. Компрессионды сақиналарды жоғарғы
жонып орналастырылады. Жұмыс істеу кезінде рұқсат етілген саңылаудың
максимальды үлкеюі: сақина қабатында 3 мм және поршен канавкасында (
биіктік бойынша) – 0,15 мм –ге дейін. Қозғалтқыш шатундары жұмыс істеу
кезінде майысада және айналада алады. Жоғарғы және төменгі бас жақтарындағы
осьтердің паралельдігін тексеру жабдықталған кезінде жасалады, ол үшін
жоғарғы және төменгі бас жақтарына жақтау қойылады ( соңғысын астарынсыз).
Жоғарғы жақтаудың аяқ жағы индекаторлы өзектерге тиеді, олар төменгі
жақтағы осьтің паралельдігінің ауытқуын көрсетеді, олар 0,10 мм –ден артық
болмауы керек. Түзетуді құралдармен немесе кілт қолдана отырып слесарлы
–тисктерде немесе пресс астында жүргізеді.
Жұмысқа жарамды өлшемдерінгің астарына түпкі және шатунды
подшипниктердің жұқақыбрғалы астарын алмастыру майалғыш саңылаудың
диаметриалды көлемнің білік шейкасының сопақтығы 0,05 мм артық емес
болғанда, шейканың және астардың төзімділік қосындысы 2-2,5 еседен артық
емес ғана жоғары болған кезде ғана өндіріледі. Сонымен қатар подшипниктің
қағысы байқалады және қозғалтқыштың бос жүрісіндегі жұмысы кезінде дұрыс
май айдайтын насосы және редукционды клапан кезінде май қысымының
төмендеуі 0,05 МПа-дан төмен. Әр түрлі қозғалтқышта номиналды диаметриалды
саңылау 0,025-0,10 мм құрайды. Диаметриальды саңылауды бақылаушы латунды
пластина көмегімен тексеруге болады. Бір подшипникті тексеру кезінде
басқаларының болттары бос болуы қажет. Осылайша кезекпен кезек барлық
подшипниктер тексеріледі. Ағымдағы жөндеу кезінде клапандарды жөндеу
клапанның жұмысшы фаскалардың ауыттарына герметикалық сылауды қалпына
келтіруден, кейде алдын ала ершікті конусты абразивті тастарды тегістеуден
тұрады. Клапандардың жүздерін тегістеу (жұмысшы беті) 2414ГАРО стендінде
жүргізеді. Клапанды ұяшықтарды тегістеу үшін моделі 2447 болатын аспапты
қолданады. Клапандарды арнайы пастаның (дизелді маймен абразивті ұнтақ
қоспасы) пневматикалық дрелінің көмегімен ені 1,5 мм ден кем емес клапан
мен ұяшықтың жүздерінің жұмысшы беті барлық төңіректе тегіс сызыққа ие
болмайынша ысқылайды (жарылусыз).
Ысқылаудың сапасын пневматикалық аспаппен тексеруге болады. Жасалынып
жатқан резиналы груштардың қысымы 0,07 МПа , бір минут ішінде өзгермеуі
қажет (клапан бетіне тексеру кезінде керосин жағу керек).
3.3 Агрегатты алаңды жасау кезіндегі өзгерістер мен қосымшалар.
Жөндеуді ұйымдастырудың ең басты міндеті ТР да тұрғанда және күту кезіндегі
автокөліктердің тұрып қалу уақтысын төмендету болып табылады, техникалық
себептерге байланысты қозғалмалы құрамның бірізділік уақытысының барлығын
жоғалтудан жоғары болып келеді.
ТР-да тұрып қалған автокөліктердің ең үлкен меншікті салмағын
агрегатты жөндеуге кететін уақыт, олардың бөлшектерін қайта қалпына келтіру
уақытысы құрайды. Заманауи автокөліктердің негізгі агрегаттарының монтажды-
демонтажды жұмыстардың еңбек сиымдылығы өндірістік бөлімшелерде жөндеудегі
еңбек сиымдылығынан анағұрлым төмен.
Жаңа алаңды жоспарлаған кезде қайта қалпына келтіретін алаңның барлық
кемшіліктері есепке алынды. Технологиялық процессті толық қамтамасыз ету
үшін жабдықтың қажетті саны қосылды. Жабдық технологиялық процесске сәйкес
бір сызыққа орналасқан. Автокөліктердің түйіндерінің және агрегаттарының
технологиялық процессі келесідей жүзеге асады. Түйіндер мен агрегаттардың
технологиялық картасына сәйкес сыртқы тазалаудан кейін бөлек бөлшектерге
шашып, ары қарай оларды жуу зонасына жеткізеді. Таза бөлшектерді
дефектовкага жібереді, бұл жөндеудің қажеттілігін немесе негізгі бөлшекті
ауыстыру керектігін анықтап беретін процесс. Жинауға жарамды немесе
жөнделген бөлшектер жеткізіледі, сонымен қатар бөлшектерді қоймадағы
қордан жаңа бөлшектер алынады. Агегаттар мен түйіндерді арнайы стендтерде
жинайды, ол жақта олар бақылау мен реттеуді бір уақытта жүргізеді.
Тасымалдау қашықтығы минимальды. Ауырсалмақтағы жүктерді тасымалдауды
жеңілдету үшін арба құрастырылды. Ұсынылып отырған жабдық 3.1 және 3.2
кестесінде көрсетілген.
Агрегатты-моторлы алаңдағы жинау-шашу жұмыстары кезінде әр жақтан
жөнделіп жатқан агрегат үшін жету мүмкіндігін қамтамасыз ететін арнайы
стендтер қолданылады, сонымен қатар ыңғайлы жұмыс істеу үшін агрегаттын
бұрылысын және көлбеулігін ескереді. Агрегаттан алынған түйіндерді жинау
дәне орналастыру үшін слесарлы верстактар, столдар және стелаждар
қарастырылады. Әр түрлі типтегі қарапайым кілттерден басқа шашу-жинау
жұмыстары кезінде гайковерттар, түрлі жалдаушылар және жабдықтар, сонымен
қатар пресстер қолданылады. Агрегаттан алынған бөлшектер арнайы
құрылғыларда немесе ванналарда жуады. Бөлшектерді жинақтау және сұрыптауды
бақылау қарапайым өлшегіш құрал көмегімен және бөлек арнайы аспаппен (
білікті тексеру үшін центрлер, подшипниктердегі радиальды саңылауды өлшеу
үшін аспап және т.б.).
Жұмысшылар үшін арнайы бөлме қарастырылған, онда олар жұмыс киімдерін
таза киімге ауыстырып алуларына болады. Бөлмеде канализацияға қайта
қайтаратын суық су жүргізілген. Көтергіш қабырғалар мен колонналар
стандартқа сай болғандықтан сол бұрынғыша қалған.
4.3 Радиаторды жөндеу технологиясы
Радиаторлардың негізгі ақаулығы резервуарлардың ішкі қабырғаларында
және үтіктерінде қақтың тұрып қалуы және де зақымдануы болып табылады.
Зақымданған жерді анықтау үшін жиналған радиаторды алдын ала оны балшықтан
және қақтан тазартып сынаққа жібереді. Балшықтан сыртын сумен жуу және
қысылған ауамен үрлеу арқылы тазалайды. Керек болса суытатын пластиналарды
кергішпен тегістейді. Егер қозғалтқыштың суыту жүйесі алдын ала қақтан
тазартылмаған болса, онда радиаторды шеберханада тазартады. Ол үшін оны
ингибитор ПБ-5 3 гл дейін қоспасы бар тұз қышқылының 4%-дық ерітіндісімен
ваннада жуады. Ерітінді температурасы 50-700С, жуу уақтысы 10-15 мин. Содан
соң радиаторды сумен шаяды және жиналған күйінде сынайды. Радиатор
резервуарындағы саңылауды арнайы резиналы қақпақпен жабады. Радиаторды
ауамен толтырып және қысым туғызады, содан соң оны су толтырылған ваннаға
салады.
Егер зақымдану сыртқы қатардағы құбырларда пайда болса, онда
зақымданған жерлерді ПОС-30 дәнекерімен дәнекерлейді. Ішкі қатардағы
құбырлардың зақымдануы екі аяқ жағын дәнекерлейді.
5. Еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау
Қоғамымыздың басты мақсаты - еңбекті адамның 6ipінші кезектегі өмірлік
қажетіне айналдыру. Ал тиімді еңбек ету үшін еңбекшілерге қажетті жағдай
жасау, олардың денсаулығын сақтау, еңбек жағдайының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, кәсіби сырқатты және өндірісте зақымдануды болдырмау қажет.
Еңбек қорғау ғылымы осы мәселелермен, яғни еңбектің зиянсыз, қауіпсіз
жағдайларын жасаудың проблемаларымен айналысады.
Халықаралық еңбек ұйымының (XEҰ) дерегі бойынша дүние жүзінде жыл
сайын орта есеппен 50 миллион немесе күніне 160 мың жазатайым оқиғалар
болып тұрады (XEY-ның ақпарат бюллетені. - Женева, 1990).
Қысқасы, еңбекті қорғау дегеніміз құқықтық, әлеуметтік-экономикалық,
ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-профилактика,
оңалту және өзге де ic-шаралар мен құралдарды қамтитын еңбек қызметі
үдерісінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін
қамтамасыз ету жүйесі болып табылады. Демек, еңбекі қорғау ғылымы
өндірістегі жазатайым оқиғалардың, кәсіби сырқаттардың, жарылыстар мен
өрттің себептерін анықтап, оны болдырмаудың қажетті шараларын жасайды.
Еңбекі қорғау еңбек қорғаудың заңдылықтарын, өндірістік санитарияны,
қауіпсіздік техникасын және өрт қауіпсіздігін қамтиды.
Еңбек қорғаудың заңдылықтарына Қазақстан Республикасының Заңдары мен
басқа да мемлекеттік актілері, Министрлер кабинетінің, кәсіподақтардың
орталық кеңесінің қаулы-қарарлары, кәсіподақ ұйымымен келісілген
министрліктердің нұсқаулары мен ережелері, сондай-ақ ішкі тәpтіп ережесінде
көрсетілген еңбек қорғаудың нормалары жатады.
Өндірістік санитария дегеніміз - еңбекшіге зиянды өндірістік
факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастыру, гигиеналық және санитарлық-
техникалық шаралар мен құралдардың жүйесі.
Қayiпciздік техникасы дегеніміз - еңбекшіге қауіпті өндірістік
факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастыру, және техникалық шаралар мен
құралдардың жүйесі.
Өрт қayiпciздiгi дегеніміз - өрттің алдын алудың, өрт шығу себептерін
жоюдың, өрттің жайылуына жол бермеудің, адамдарды, жануарларды және
материалдық құндылықтарды жедел көшіруді ұйымдастырудың және өртті сөндіру
шараларының жүйесі.
Еңбек қорғау ғылымы міндеттерінің күрделілігі одан еңбектің қayinсіз
және тиімді жағдайларын жасауға катысы бар басқа да ғылымдардың
жетістіктерін пайдалануды, ең алдымен, әлеуметтік-құкықтық ғылымның, сондай-
ақ; еңбекті ғылыми тұрғыда ұйымдастырудың, әсемдік пен эргономиканың
жетістіктерін пайдалануды талап етеді. Мысалы, машиналарды,
аппаратураларды, басқа да жабдықтарды қayinciз пайдаланудың тәсілдерін
дайындау барысында еңбекті қорғау ғылымы техникалық гылымдардың шешімдерін
пайдаланса, санитарлық талаптарды дайындау барысында кейбір медициналық
және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz