Жер сілкінісі

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Күшті жойқын жер сілкінулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1. Қазақстан территориясының сейсмикалық сипаты ... ... ... ... ... ... 11
2. Сейсмикалық толқындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
3. Жер сілкінудің себептері мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
4. Жер сілкінудің күші, саны және кейбір әрекеттері ... ... ... ... ... ... .16

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24

Кіріспе
Адамзат тарихы алуан-алуан оқиғаларға бай. Соның ішінде, әсіресе жер сілкінудің жойқын күші оның әсерінен болатын алапат апаттар жайлы деректер көп-ақ. Мәселен, жер сілкіну әсерінен кейбір үлкен қалалардың, тіпті бүкіл мемлекеттің жоқ болып, өшіп кеткені мәлім. Сонымен қатар жер сілкіну құбылысы адамның рухани күйі мен ішкі сезіміне де терең әсер етеді.
Жер сілкіну... Бар болғаны бірнеше секундқа созылатын табиғаттың бұл қорқынышты сұрапыл апатын еш нәрсемен теңеуге болмайды.
Бұл тұрғыдан жұмыстарды геология, геофизика, сейсмология және т.б. жер табиғатын зерттейтін ғылым салалары бірлесе жүргізуде.
Жер сілкіну кезіндегі негізгі қауіп жарық, опырылған немесе ойылған жер емес, ол жер бетінің жоғарғы қабаттарының күшті дүмпуі. Егер жер бетіндегі үйлер мен түрлі құрылыстар осы күшті дүмпуге шыдайтын болса, онда жер асты дүмпуінің қауіптілігі жойылып, жер сілкіну біз үшін соншалық сұрапыл апат болмас еді.
Жер сілкінудің қауіпті салдарынан құтылудың үш түрлі жолы бар: ең оңай тәсілі – жері әрдайым және қатты сілкінетін территорияны халық шаруашылығына пайдаланбау. Дегенмен мұндай сейсмикалық қауіпті территориялар қазіргі кезде белгілі болса да, бірақ бұл аудандар бұдан бірнеше мыңдаған жылдар бұрын игеріліп қойылған, сондықтан да ол жерлердегі адамдар табиғаттың бұл жойқын күшіне қарсы түрлі күрестер жүргізеді. Сонымен бірге ол жерлердің халық шаруашылығы үшін маңызы өте зор. Ендігі екі тәсіл: жер сілкінуді алдын ала болжау және онда сейсмикалық берік құрылыс салу.
Жер сілкінуді болжау дегеніміз – оның алдын ала күшін, орнын және дәл болатын уақытын анықтау. Қазіргі кезде жер сілкінудің күшін және орнын сейсмикалық аудандарды зерттеу арқылы білгенмен, оның дәл уақытын анықтау әзірше қиын.
Көпшілік қауым жер сілкінудің күшті апат екенін жақсы біледі, бірақ оған бекерден-бекерге үрейленіп, даурығудың керегі жоқ. Қайта ол туралы және жер сілкінген жағдайда қандай шаралар қолдану керек екені жөнінде, одан сақтану ісі немесе ол дүлей күшке қарсы ғылым саласы қандай іс-әрекет жасап жатқандығы туралы оқып білген жөн. Бұл еңбек осы айтылған мәселелерді Қазақстан территориясында сүйене отырып қысқаша, ғылыми тұрғыда жалпыға түсінікті етіп баяндауға арналған.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Ә. Нұрмагамбетов. А. Сыдықов. Жер сілкіну: сипаты, ошағы, болжау. Алматы, «Қазақстан», 1985.
2. Ол кім бұл не? Қазақ Совет энциклопедиясы. Алматы, 1985
3. Жанұзақов Қ.И. Жер сілкінісін болжауға бола ма? - Егеменді Қазақстан, 2003, 11 наурыз.
4. Әбдімұқанов А.С. Жер сілкінісінің зардаптары. – Түркістан, 2001,
6 шілде.
5. Оспанов М.О. Жер сілкінуі – тілсіз жау. – Алматы ақшамы, 2001, 5 сәуір.

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ТАБИҒАТТЫ ҚОРҒАУ КАФЕДРАСЫ

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Жер сілкінісі

Орындаған:

Тексерген:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Күшті жойқын жер
сілкінулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..5
1. Қазақстан территориясының сейсмикалық
сипаты ... ... ... ... ... ... 11
2. Сейсмикалық
толқындар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...12
3. Жер сілкінудің себептері мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
4. Жер сілкінудің күші, саны және кейбір
әрекеттері ... ... ... ... ... ... . 16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 24

Кіріспе
Адамзат тарихы алуан-алуан оқиғаларға бай. Соның ішінде, әсіресе
жер сілкінудің жойқын күші оның әсерінен болатын алапат апаттар
жайлы деректер көп-ақ. Мәселен, жер сілкіну әсерінен кейбір үлкен
қалалардың, тіпті бүкіл мемлекеттің жоқ болып, өшіп кеткені
мәлім. Сонымен қатар жер сілкіну құбылысы адамның рухани
күйі мен ішкі сезіміне де терең әсер етеді.
Жер сілкіну... Бар болғаны бірнеше секундқа созылатын
табиғаттың бұл қорқынышты сұрапыл апатын еш нәрсемен теңеуге
болмайды.
Бұл тұрғыдан жұмыстарды геология, геофизика, сейсмология және
т.б. жер табиғатын зерттейтін ғылым салалары бірлесе жүргізуде.

Жер сілкіну кезіндегі негізгі қауіп жарық, опырылған немесе
ойылған жер емес, ол жер бетінің жоғарғы қабаттарының күшті
дүмпуі. Егер жер бетіндегі үйлер мен түрлі құрылыстар осы
күшті дүмпуге шыдайтын болса, онда жер асты дүмпуінің
қауіптілігі жойылып, жер сілкіну біз үшін соншалық сұрапыл
апат болмас еді.
Жер сілкінудің қауіпті салдарынан құтылудың үш түрлі жолы
бар: ең оңай тәсілі – жері әрдайым және қатты сілкінетін
территорияны халық шаруашылығына пайдаланбау. Дегенмен мұндай
сейсмикалық қауіпті территориялар қазіргі кезде белгілі
болса да, бірақ бұл аудандар бұдан бірнеше мыңдаған жылдар
бұрын игеріліп қойылған, сондықтан да ол жерлердегі адамдар
табиғаттың бұл жойқын күшіне қарсы түрлі күрестер жүргізеді.
Сонымен бірге ол жерлердің халық шаруашылығы үшін
маңызы өте зор. Ендігі екі тәсіл: жер сілкінуді алдын ала
болжау және онда сейсмикалық берік құрылыс салу.
Жер сілкінуді болжау дегеніміз – оның алдын ала күшін, орнын
және дәл болатын уақытын анықтау. Қазіргі кезде жер
сілкінудің күшін және орнын сейсмикалық аудандарды зерттеу
арқылы білгенмен, оның дәл уақытын анықтау әзірше қиын.
Көпшілік қауым жер сілкінудің күшті апат екенін жақсы
біледі, бірақ оған бекерден-бекерге үрейленіп, даурығудың
керегі жоқ. Қайта ол туралы және жер сілкінген жағдайда
қандай шаралар қолдану керек екені жөнінде, одан сақтану
ісі немесе ол дүлей күшке қарсы ғылым саласы қандай
іс-әрекет жасап жатқандығы туралы оқып білген жөн. Бұл
еңбек осы айтылған мәселелерді Қазақстан территориясында
сүйене отырып қысқаша, ғылыми тұрғыда жалпыға түсінікті етіп
баяндауға арналған.

Күшті жойқын жер сілкінулері
1755 жылғы 1 ноябрь күні Португалияның астанасы Лиссабон
қаласының тұрғындары ертемен Гуливер күнін тойлау қамына кірісті.
Қала халқы түгел дерлік мерекелік киімдерін киіп соборларға,
храмдарға, мешіттерге жиналды. Сағат 9-дан 40 минут өткенде
Лиссабонның оңтүстік – батысынан күн күркірегендей дыбыс шығып,
іле-шала күшті сілкініс басталды. Көптеген үйлер, храмдар,
сарайлар құлап, ішіндегі адамдарды басып қалды. Қираған
құрылыстардан шыққан шаң аспанға көтеріліп, қаланы қалың тұман
басты. Жанып жатқан пештер мен май шамдардың ұшқынынан өрт
басталды.
Бірінші думпуден аман қалған адамдар өзен жағасындағы
портты паналады. Бірақ осы кезде, бірінші сілкіністен кейін 20
минуттай уақыт өткенде екінші думпу басталып, жұртқа
мызғымастай боп көрінген порт үйі ішіндегі толған
адамдарымен бірге су астына кетіп жоқ болды. Бұл аз болғандай
жер сілкіну әсерінен мұхитта пайда болған толқын 6 метрдей
көтеріліп қалаға құлап, мәрмәрден шегенделген жағалауды онда
тұрған адамдармен қоса шайып кетті. Бұл толқын тек Португалия
жағалауы ғана емес, бүкіл Атлантика ауданын қамтыды.
Дүние жүзіндегі ең ірі сілкіністердің бірі деп саналатын
бұл апатта Лиссабон қаласының үй құрылыстарының 75 проценті
құлап, қаланың 200 мыңға тарта тұрғындарынан 50 мың адам мерт
болды. Жер сілкіну 2,5 млн. шаршы км жерде сезілді. Жер
сілкінуінің күштілігі сондай Италия, Германия, Скандинавия
аймақтарындағы мыңдаған көлдерде теңселмелі толқындар (сейш)
пайда болды, кемелерді көшкілерінен жұлып әкетті.
ХХ ғасырдың басында оңтүстік Италиядағы Пелор тауының
етегінде орналасқан Мессина қаласы дүние жүзіндегі ең көрікті
теңіз порттарының бірі болып саналатын. Ол өзінің сәнді
сарайларымен, архитектуралық сымбатымен, жасыл желек жамылған
бульварларымен ерекше көз тартатын.
1908 жылғы 29 декабрьде бүкіл дүние жүзі газеттері 125 мың
халқы бар Мессина мен 56 мың тұрғыны бар Реджо-ди-Калабрия
қалалары және олармен іргелес орналасқан көптеген ұсақ елді
мекендердің жермен жексен болып, 100 мыңға тарта адамның опат
болғанын хабарлады.
Орыстың ұлы жазушысы А. М. Горький бұл жер сілкінуді өзінің
естеліктерінде былай деп суреттеген: Ертеңгі сағат 5-тен 20
минут өткенде жер дір ете қалды; оның бірінші қозғалысы он
секундқа дейін созылды; терезе мен есік жақтауларының сықыры,
сынған әйнектердің шартылы мен құлаған баспалдақтардың гүрсілі
шырт ұйқыда жатқан адамдарды оятып жіберді... Үй төбелері
қағаздай жыртылып, сылақтар құлады. Барлық жерде сынған
ағаштың, құлаған тастардың дүрсілімен жылаған балалардың
қиналып ыңырсыған адамдардың үні естіліп тұрды... Оның бұлшық
еттері жиырылып, бетіндегі үйлерді, адамдар мен жануарларды
лақтыра жер қыртысын қақ айырды....
Бірінші дүмпуден соң 5-10 минут өткеннен кейін биіктіктері 3-
6 метрге жететін су толқыны шамамен 15-20 минуттай уақыт
аралығында бірінен соң бірі қаланы үш рет соғып өтті.
Әрине, қазіргі есептеулер бойынша Мессина жер сілкінуін ең
күшті сілкіністердің қатарына жатқызуға болмайды. Бірақ жер
сілкіну ошағының қаланың дәл астына түсуі және құрылыстардың
мұндай апаттарға қарсы бейімделмегені осыншама қыруар
зиян мен адам өліміне әкеліп соқтырған.
1920 жылдың 16 декабрінде кешкі сағат 8 шамасында Қытайдың
және онымен іргелес жатқан елдердің кейбір қалаларында
кенеттен қабырға сағаттары тоқтап, адамдардың басы айналып,
жүректері лоблыды. Көптеген адамдар электр шамдарының және
іліп қойылған заттардың тербеліп тұрғанын байқады. Атап
айтқанда, бұндай жағдайлар бірінен-бірі 2 мың километрдей
қашықтықта жатқан Хайфон, Шанхай, Пекин т.б. қалаларда жиі
кездесті. Осыншама үлкен алқапты бесікше тербеткен бұл неткен
ғаламат күш? Ол қайдан пайда болды?
Оны білу үшін біз Қытайдың орталық аймақтары Ганьсу мен
Шэнсиге сапар шегейік. Егер біз картаға көз жіберсек бұл
аймақтардың бастарын қар жапқан тау белдеулерімен, тіп-тік
жыралармен айғыздалған төбел үстірттен тұратынын білер едік.
Ал, осы жазықтар мен қыраттардың беткі қабаты түп-түгел
дерлік құнарлы сазды топырақтың қалың қабатымен жабылған. Бұл
аймақты мекендеген халық түгелдей дерлік өзендердің тік
жағалары мен қыраттардың беткейлерін жапқан осы қара
топырақты үңгіп қазған үңгірлерде тұратын. Араның ұясындай
жыбырлаған осындай үңгірлерден көптеген деревнялар, тіптен
қалалар салынған.
200 мыңнан астам адамның өмірін жұтқан, қазіргі уақытта
адамзат білетін сілкіністердің ішіндегі ең қүштілерінің бірі
деп саналатын бұл алапат осы арадан басталған.
Жер сілкіну кешкі сағат 7-ден 30 минут өткенде адам
шошырлық гүрілдеген дыбыспен басталды. Іле-шала бірінші, ең күшті
дүмпу соқты. Ол екі минутқа дейін созылып, онан кейін
көз іліспейтін шапшаңдықпен келесі 5-6 минут ішінде
бірінен соң бірі 5-6 соққы жер бетін дүмпіп өтті. Тынымсыз
шыққан жер асты гүрілі, адамдар дауысы – бәрі қосылып
айнала әлем тапырық майдай орындарынан жылжып үңгірлі
деревняларды, қалаларды мекендеген адамдарымен қоса басып
қалды. Қыраттар, таулар құлап үлкен-үлкен көшкіндер өзен
арналарын бөгеп, жаңадан көлдер пайда болды. Жер бедері
адам танымастай өзгерді.
Бұл жер сілкінуден он үлкен қала, көптеген деревнялар
орналасқан ұзындығы 450 км ені 150 км ауданда қирамаған
бірде-бір құрылыс қалмады.
1923 жылдың 1 қыркүйегі. Талтүс 2 миллионнан астам халқы
бар мұхит қойнауын жағалай салынған шығыс қаласын көзімізге
елестейік. Біріне-бірі іргелес салынған құмырсқаның илеуіндей
жеңіл үйлер, тек әр жерде ғана көгалды төбешіктер қуалай
салынған зәулім сарайлар мен храмдар бой көрсетеді. Тар
көшелерде құжынаған халық, рикша арбалар, әр түрлі машиналар
мен трамвайлар. Бастарына төнген қаратүнек қауіптен бейқам
қала халқы өздерінің күнделікті тіршілік қамына кіріскен...
Кенеттен 11 сағат 58 минутта жердің қозғалысы бірте-бірте
үдей бастады. 10-12 секунд өткеннен кейін ол орасан
күшейіп, жерді сілкінте бастады. Гүрілден құлақ тұнды, бейне
бір сонау тереңде зор снарядтар жарылып жатқандай. Бұған
құлаған үйлердің сатыры мен олардың астында қалған және
жараланған адамдардың жанұйырған қосылып, қала азан-қазан
болды.
Жер сілкінуінің әсерінен жер қыртысы бірнеше жерден қақ
айырылып, құрлықтың бір жері 4 метрге дейін жоғары
көтерілсе, екінші бір жері керісінше төмен түсті. Әсіресе,
қойнауындағы су табанының бедері өте үлкен өзгеріске
ұшырады. Осының салдарынан мұхиттағы таудай толқындар қаланың
теңіз жағасындағы бөлегін шайып кетті. Өлген адам
денесі мен қираған үйлер, кемелер қалдығынан су беті
көрінбей кетті. Тарихқа Токио жер сілкінуі деген атпен
кірген бұл апаттан 700 мыңдай үй қирап, 143 мың адам опат
болды, тағы 100 мыңдай адам ауыр жараланды. Айта кететін
бір жағдай, бұл шығындардың үштен екісі өрттің кесірінен
болды.
Чили Оңтүстік Америкадағы ел. Ол батыс жағы Тынық
мұхитпен, ал шығыс жағы Анді тауларымен шектесетін, ұзындығы
4500 км ені 200 км шалғының басындай имейген аймақты алып
жатыр.
Жер сілкінуі 21 май күні ертеңгі сағат 6 шамасында
басталды. Әр дүмпуден кейін жартылай қирап, әр жерден от
жалыны көріне бастаған қалаларды, суық жаңбыр астында
босып жүрген көзімізге елестетсек те жетіп жатыр.
Бірақ ең күшті соққы әлі алда еді. Ол 22 май күні
күндізгі сағат 3 те адам айтқысыз күшпен басталды. Бақыттарына
қарай, бұдан 15 минут бұрын болған әлсіздеу сілкіністен
жұрттың бәрі далаға қашып шыққан еді. Тағы да бір айта
кететін жағдай 22 май демалыс күні болғандықтан көп
тұрғындар қала сыртына шығып кеткен болатын. Осы екі
жағдайдың арқысында ғана бұл керемет апаттан адам шығыны
көп болған жоқ.
Консепьсон, Вальдевия, Юмбель, Пуэрто-Моатр тағы да басқа
қалалар толық қирап, он мыңға жуық адам опат
болды. Жер сілкіну әсерінен ұзындығы 2 метрге дейін
төмен түсіп, су астында қалды. Теңіз толқындарының
биіктігі 11 метрге дейін жетті. Ол тек Америка жағалауын
ғана қамтып қоймай, сонау алыста жатқан Австралияға,
Жапонияға т.б. көптеген аралдарға зор шығын келтірді.
Сөнген деп есептелген вулкандар қайта атқылады, олардың
кратерлерінен оттай қызған сұйық лавалар төмен жосылып,
жолындағылардың бәрін өртеп кетті. Үлкен-үлкен тау көшкіндері
мен жаңадан көлдер пайда болды.
Тізіп-тіркеп айта берсем адамзат баласына қыруар шығын
келтірген мұнай апаттар өте көп-ақ; 1948 жылға Ашхабад
жер сілкінуі, 1960 жылғы Ақадыр жер сілкінуі, 1966 жылғы
Ташкент жер сілкінуі т.б. Орта есеппен, тек қана жер
бетінде жылына 9 балдық 10-15 жер сілкінуі, 8 балды 50-100
жер сілкінуі, 7 балдық 300-500-ге тарта жер сілкінулер болып
тұрады.

Қазақстан территориясының сейсмикалық сипаты.
Жер сілкіну Уақыты Эпицентрінің Ошағының Эпицентрдегі
болған жер координаттары терендігі күші (балл)
(км)
Солт. Шығ.
ендік Бойлық
Мерке 22.08.1865 42,7 73,2 15 8-9
Беловодск 3.08.1885 42,7 74,1 15 9-10
Верный 9.06.1887 43,1 76,8 20 9-10
Шелек 12.07.1889 43,2 78,3 40 10
Жаркент 22.11.1889 44,6 80,0 20 8
Кемін 3.0.1911 42,9 76,9 25 10-11
Құлжа 1921 43,9 81,4 15 8
Кемін-Шу 20.06.1938 42,7 75,8 22 8-9
Шатқал 2.11.1946 41,9 72,9 25 9-10
Сарықамыс 5.06.1970 42,5 78,6 15 8-9
Жалаңаш- 25.03.1978 42,9 78,5 15 8-9
25.09.1979 45,0 77,0 14 7
Түп Бақанас

Қазақстан территориясында болған жер сілкінулер туралы
алғашқы деректер ерте кезден бар. Алайда ғылыми тұрғыда
жер сілкінуді зерттеу (тек қана Қазақстанды емес, бүкіл Орта
Азия бойынша) ХІХ ғасырдың аяғында және ХХ ғасырдың
басында ғана басталды... Ол деректер сол кездегі ірі
қалалар Верный, Жаркент, Лепсіде болған күшті жер
сілкінулер туралы мәліметтерден тұрады. Бұл деректер мен
зерттеулер орыстың белгілі геологі және саяхатшысы И.В.
Мушкетовтың атымен тығыз байланысты. Оның 1887 жылы 8
июньде Верный қалаласында болған күші 9 балдық жер
сілкінуі туралы жазған еңбектері бүкіл Орта Азия
Сейсмология ғылымының дамуына зор үлес боп қосылып, қазірге
дейін өз маңызын жойған жоқ.
Қазақстанда және онымен шекаралас территориялардағы күші
Қызылқұм. Бұл ауданда жер сілкіну туралы ертеректегі мәліметтер
өте аз. 1917 және 1929 жылдары болған жер сілкінулері туралы
аз ғана деректер кездеседі. Біріншісі 6 балдық күшпен
Арыс қаласында сезілсе, екіншісі осындай күшпен эпицентрден
130 км қашықтықта орналасқан Шиелі станциясында сезілген. Осы екі
жер сілкінуден кейін 4-5 ай бойы осы ауданда ірілі-ұсақты
көптеген жер асты дүмпулері болған. Бұл дүмпулер Арыс, Шиелі,
Шымкент, Ташкент қалаларында сезілген.
Кейінгі кездегі жер сілкінулердің ішінде 1968 жылғы 13
және 14 мартта болған 7 балдық және 1974 жылдың 13
апреліндегі 5 балдық жер сілкінулерді атап айтқан жөн. Бұл
жер сілкінулер уақытында әр жақты зерттелген.
Солтүстік Тянь-Шань. Орта Азияда өзінің сейсмология
өзгешеліктерімен бұл аудан ерекше көзге түседі. Оған Теріскей,
Күнгей, Іле Алатаулары және Қырғыз тау жоталары кіреді. Кейінгі
100 жыл ішінде көптеген күшті және жойқын жер сілкінулерінің
болуы бұл ауданды бүкіл дүние жүзі бойынша ең қауіпті
сейсмикалық аудандар қатарына қосып отыр.
Кейбір тарихи деректерде 1770 жылғы Беловодск селосының
маңында, 1807 жылғы қазіргі Алматы қаласының аймағында
болған жер сілкінулері туралы айтылады. Негізінен, тұжырымды
мәліметтер ХІХ ғасырдың екінші жартысынан басталады. Мәселен,
1865 жылы Мерке селосы маңында, 1872 жылы Шу өзені
бойында, 1858, 1874 және 1880 жылдары Алматы қаласы маңында
жер сілкінулер болған. Жоғарыда, 1-таблица келтірілген күшті
және жойқын жер сілкінулердің көпшілігі осы Солтүстік Тянь-
Шань ауданына кіреді. Енді осы жер сілкінулерге қысқаша
тоқталып өтелік.
Беловодск жер сілкінуі 1885 жылы 3 тамызда жергілікті уақыт
бойынша таңертең 3 сағат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.