Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу
2.2. Дикцияларын қалыптастыру
3. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Ересек топ балаларын тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу жұмысының мазмұнына айту, есту, сөйлеу қарқыны, оның интонациялық мәнерлілігіне байланысты ойындар мен жаттығулардан тұрады. Мұнда берілетін материалдың біртіндеп күрделенетінін, оның қайталанатынын ескеру маңызды. Дыбыстардың дифференциациясы мен бекітуінін жүйелілігі сөйлеудің дамуы үрдісінде пайда болған қиындықтарға байланысты беріледі.
Тіл дыбыстарының айтылуы мен дыбыстау мүшелері арқылы жүзеге асырылады. 5 жастағы балаға ң,р,с,ш,ч,қ,ү,щ,з,ж,ц дыбыстарын дұрыс айта алмайды, сондықтан арнайы жаттығуларды пайдаланған жөн [4;5].
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту мен тәрбиелеу сәби жасындағы балалардың дыбыстық дамуының басты мәселелерінін бірі болып келеді. Дыбыстарды дұрыс айту мен қатар тілдің дыбыстық жағының интонация, дауыс күші, дикция, қарқын сияқты басқа да элементтерімен жұмыс істеу қажеттілігін зерттеушілер көрсеткен.
Сонымен, балаларда ақыл-ой мен сөйлеуінің дамуы барысында дыбыстарды дұрыс айтуда сөз екпіні, интонация (сөйлеу мақамы, дауыс күші, қарқыны, сөйлеу тембрі) сияқты элементтерге және де бйланыстырып сөйлеуге көбірек көңіл бөлу керек. Сөйлеудің интонациялық мәнерілілігімен жұмыс жасау монотондылық, сөйлеудің түсініксіздігі, дикцияның айқынсыздығы, жеделдетіген (немесе бәсеңдетілген) қарқын сияқты кемшіліктерден құтылуға жол ашады.
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу бойынша арнайы сабақтар айына 1-2 рет өткізіледі. Сонымен қатар, айына 1-2 рет, сабаққа қосымша ретінде балаларды көркем әдебиетпен таныстыруға, сөздік қорларың байытуға арналған ойындар мен жаттығулар да жоспарланады.

1. А.А. Лþбинская “Бастауыш кластарда оқытудың актуалды проблемалары” Алматы мектеп 1977. 160-бет.
2. С. Мұқанов “Таңдамалы шығармалары” Алматы жазушы 1980. 412-бет.
3. Т.Тәжібаев “ҚазақстандаХІХғасырдыңекіншіжартысындағыағартуісіменпедагогикалықойдыңдамуы ”. Алматымектеп 1958. 24-25 бет.
4. Г. Бегалиев “Бастауышмектептегіоқусабағы”. Қазақмұғалімі 1988. 12-16 бет.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу
2.2. Дикцияларын қалыптастыру
3. Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Ересек топ балаларын тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу жұмысының мазмұнына айту, есту, сөйлеу қарқыны, оның интонациялық мәнерлілігіне байланысты ойындар мен жаттығулардан тұрады. Мұнда берілетін материалдың біртіндеп күрделенетінін, оның қайталанатынын ескеру маңызды. Дыбыстардың дифференциациясы мен бекітуінін жүйелілігі сөйлеудің дамуы үрдісінде пайда болған қиындықтарға байланысты беріледі.
Тіл дыбыстарының айтылуы мен дыбыстау мүшелері арқылы жүзеге асырылады. 5 жастағы балаға ң,р,с,ш,ч,қ,ү,щ,з,ж,ц дыбыстарын дұрыс айта алмайды, сондықтан арнайы жаттығуларды пайдаланған жөн [4;5].
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту мен тәрбиелеу сәби жасындағы балалардың дыбыстық дамуының басты мәселелерінін бірі болып келеді. Дыбыстарды дұрыс айту мен қатар тілдің дыбыстық жағының интонация, дауыс күші, дикция, қарқын сияқты басқа да элементтерімен жұмыс істеу қажеттілігін зерттеушілер көрсеткен.
Сонымен, балаларда ақыл-ой мен сөйлеуінің дамуы барысында дыбыстарды дұрыс айтуда сөз екпіні, интонация (сөйлеу мақамы, дауыс күші, қарқыны, сөйлеу тембрі) сияқты элементтерге және де бйланыстырып сөйлеуге көбірек көңіл бөлу керек. Сөйлеудің интонациялық мәнерілілігімен жұмыс жасау монотондылық, сөйлеудің түсініксіздігі, дикцияның айқынсыздығы, жеделдетіген (немесе бәсеңдетілген) қарқын сияқты кемшіліктерден құтылуға жол ашады.
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу бойынша арнайы сабақтар айына 1-2 рет өткізіледі. Сонымен қатар, айына 1-2 рет, сабаққа қосымша ретінде балаларды көркем әдебиетпен таныстыруға, сөздік қорларың байытуға арналған ойындар мен жаттығулар да жоспарланады.
Ересек топтардағы балаларды сөз ішіндегі барлық дыбыстарды естуге, айыруға және айтуға үйрету керек. В.В. Гербова бойынша ІІ кіші топ балаларымен туған тілдің барлық дыбыстарын дұрыс айту жоспарланған. Тек айтуға қиын қатаң ([ж], [ш], [ч], [щ]) және үнді ([р], [л]) дыбыстары қатаң дұрыс айтуды талап етпейді. Жұмыс жүйелі түрде жүргізіледі, яғни ең алдымен айтылуы бойынша жақын ерін-ерін дауыссыздар ([м], [б], [п]), одан кейін ерін-тіс ([в], [ф]), тіл алды ([н], [д], [т]), тіл арты ([к], [г], [х]) және солай жалғаса береді. Дыбыс топтарының ішінде орындарын ауыстыруға да болады. Балалардың көпшілігі төрт дасқа келген уақытта барлық дауысты және көптеген дауыссыз дыбыстарды анық және дұрыс айта алады. Олай болса бұл дыбыстарды айтып уйретуге уақытты жұмсау қажет пе? Бұл сұраққа жауап беру үшін В.В.Гербова мынандай әдістемелік жағдайларды талдайды:
Дауысты және артикуляциясы бойынша жеңіл дауыссыз дыбыстарды анық айту балада артикуляциясы қиындау болатын дыбыстарды айта алуына әкеледі. Ал балалардың сөйлеуі анық және түсінікті болу үшін олар ауыздарын үлкенірек қып ашу керек - бұл [а] дауысты дыбысының артикуляциясы арқасында және еріндерін қатты айқастыру керек - бұл [м], [п], [б] сияқты дыбыстардың анық айтылуы.

Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу - бұл тек қана дыбыстарды дұрыс айтқызу ғана емес. Дыбыстарды дұрыс айтқызуда фонематикалық естуды, яғни дыбыстарды айыру, сөйлеу кезіндегі тыныс алу, сөйлеу қарқыны, дауыстың биіктігі мен қаттылығы, дикцияны айыра алу қабілеттілігі жетіле түседі. Бұл мәселелерді тиімді шешу үшін бала жақсы айта алатын дыбыстарды қолдану керек.
Туған тілдің дыбыстарының анық артикуляциясын қалыптастыру үшін дауысты дыбыстарды дұрыс айту және оларды дифференциациялау қажет. Бұл сонымен қатар балаларды үлкендердің сөйлеуін тыңдап, есту арқылы жеке дыбыстар мен сөз тіркестерін айыруға үйретеді. Логопедтердің жұмыстарында көрсетілген [м], [б], [щ], [т], [д], [щ], [к], [г], [х], [ф], [в], [л], [с], [ц] - дауыссыз дыбыстарды айту артикуляциялық аппарат мүшелерін қатаң дыбыстарды айтуға дайындайды. Қолданылатын ойындар мен жаттығулар балалардың па-па, ба-ба, то-то, до-до сияқты буын бірліктерінде пайда болу орнына қарай бір-біріне жақын дыбыстарды ([п] және [б], [т] және [д], [ф] және [в]) дифференцациялауға дайындайды.
Артикуляциялық аппарат мүшелерін дамыту мақсатында жануарлар дауыстары, келтіруші сөздер кеңінен қолданылады. Мысалы, балаларға сырнай мен қоңырау сияқты музыкалық аспаптап беріледі. Сырнай ду-ду, қоңырау динь-динь деп сыбдыр қақса - жуан және жіңішке дыбыстардың айтылуы бекітіледі. Ал, Ненің дыбыстайтынын тап, Кімнің дауысы екенін тап деген сияқты ойындарты ойыншыұтармен жүргізуге болады. Мұнда Бақа (қаз, үйрек, әтеш) дыбыстайды? деген тура сұрақтармен қатар Ку-ка-ре-ку (ква-ква, кря-кря) деп нелер айтады? деген кері сұрақтар қоюға болады.
Не келе жатыр? ойынында балалар алдымен үлкен аю мен кішкентай қонжықты қарап алады. Содан кейін тәрбиеші балаларға қатты дауыспен (топ-топ-топ) - үлкен аю келе жтыр және ақырын (топ-топ-топ) қонжық келе жатыр деп айтады. Тәрбиеші балалардың біреуіне аюды немесе қонжықты ойнап беруді ұсынады, ал қалғандары табулары тиіс.
Балаларға сөздердің қысқа және ұзын, әр түрлі болатынын, олардың алуан түрлі айтылатынын және де оларды қатты - ақырын - сыбырлап, жылдам - жай - ақырын айтуға болатынын көрсететін ойындар мен жаттығулар бар. Бұндай жаттығуларды еліктеу әдісімен (кап-кап, топ-топ) және кез-келген бір-бірімен үйлесімді дыбыстармен жүргізуге болады.
Сөйлеудің дыбыстық жағының қалыптасуы арнайы сөйлеу материалы (сөз, сөйлем, жаңылтпаштар, белгілі бір дыбыстар тобы бар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.