Қоймадағы тауарлы материалдык құндылықтарды есепке алу негізі

Мазмұны

Кіріспе

Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндірістік қор - жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және жеке меншіктерге ауысты. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, субъекті және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым - қатынастар саясаты жаңа сипат алды. Бұл бойынша еліміздегі халық шаруашылығының қай саласындағы субъектілер болмасын олардың өндірістік және қаржылық іс - әрекеті өз шығындарын өзі өтеу, өзін - өзі қаржыландыру қағидаларына негізделуі тиіс.

Бүгінде Қазақстан дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына, заңдарын және икемді салық жүйесін толық пайдалануға талпыныс жасауда. Яғни, нарықтық қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістері мен тәсілдерін таңдауға шаруашылықты басқарудың тиімді механизімін жасауға біртіндеп қолайлы жағдай тауып келеді. Сонымен қатар, аталған құбылыстар бухгалтерлік есепке де, талдау жүйесіне де жаңаша талаптар қойып отыр. Нарық экономикасына көшу кезеңінде бухгалтерлік есеп барлық шаруашылық есебінің басты негізгі бөліктерінің бірі болып есептелінеді. Қандай да болмасын кәсіпорындар, ірілі-уақты шаруашылықтар мен мекемелер, ұйымдар, өнім өндіруші және қызмет көрсету орындарының барлығы да бухгалтерлік есебін, аудитін, талдауын жүргізуге міндетті.

Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, оның сапасын көтеруге, өзіндік құынын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Шаруашылықтар мен мекемелер, мүліктер мен қаражаттар, қаржылар мен қорлар, өнімдер мен өндірілген өнімдерді сату, көрсетілген қызметтерді өткізу процестері болған кезде бухгалтерлік есепті, аудитті, талдауды жүргізу негізгі экономикалық мәселелердің бастысы болып табылады. Бухгалтерлік есеп, аудит, талдау арқылы өндірілген өнім, көрсетілген қызмет, оларды сату, өткізу және айырбастау, түскен қаржыны кіріске алу, бұларды дұрыс бөліп, тиімді пайдалану, шаруашылық жұмыстарының барлығын әуел бастан ең соңына дейін жүргізуге, нақты іске асыруға болады.

ҚР президентi Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында, яғни Қазақстан - 2030 бағдарламасына сәйкес қоғамның барлық салаларында ақпараттандыру үрдiсi жүруде.

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.

Әртүрлi құжаттар үшiн керектi ақпаратты табу үшiн, мамандарға үлкен көлемдi мәлiметтермен жұмыс iстеуiне тура келедi. Осындай жұмыс түрiн жеңiлдету үшiн мәлiметтер қорын басқару жүйесi төмендегiдей программалау тiлдiрiмен, яғни - MS Access, FoxPro жүйелерiмен жұмыс жасайды.

Қазiргi уақытта әр түлi мамандықтың саласында, ойлауды және интенсивтендiру жасалып, дербес компьютер негiзiнде жұмыс iстейтiн автоматтандырылған жұмыс орындары осы МҚБЖ-нiң iшiндегi MS ACCESS жүйесiмен жұмыс iстеу кең ауқымда таралуда.

Біз өмірде әр түрлі анықтамаларды (телефон желісі, теміржол, әуе жолы, т. б. ), каталогтарды (библиотекалық, өнеркәсіп өнімдері тізімін), тізімдерді (студенттердің, оқушылардың, жыскерлердің, т. б., жиі қолданамыз. Көрсетілген әрбір информация көзі объектілер жиынын анықтайды (абонент телефоны, мектеп туралы ақпарат), сондықтан, жинақталған информацияның ішінен ең керегін таңдап алу көп уақытты талап етеді. Ал керекті информацияны құрастыру, жинақтау, жаңарту бұдан да қиын. Осындай көрсетілген жұмыстар қазіргі уақытта машина иығына артылып, өз шешімін тауып отыр.

Информацияны ЭЕМ көмегімен ұйымдастыру әдістерінің жан-жақты таралған түрінің бірі - Мәлiметтер базасын басқару жүйесі (МҚБЖ), яғни керекті информацияның өңделу үшін ыңғайлы түрде сақталуы.

Мәлiметтер қорын ұйымдастыру үшін компьютерлік бағдарламалар бар, оларды мәлiметтер базасын басқару жүйесі деп атайды.

Бұл мәлiметтер қорын басқару жүйесінің шағын кәсіпорындардың іс-шараларын автоматтандыруға қолдану кезінде тигізер пайдасы зор. Атап айтқанда осы дипломдық жұмысқа берілген тапсырма бойынша кәсіпорынның кірісімен шығысын анықтауға қажетті «Шығындар» мәліметтер қорын жетілдіруде.

Бұл программаны жетілдіруде WINDOWS операциялық жүйесінің қолданбалы MS Access программасы қолданылды. Microsoft Access - реляциалық деректер базасының басқару жүйесі, ол Windows басқаруында істейтін автономиялық дербес компьютер немесе локальды есептеуіш көзінде жұмыс істеуге арналған.

Microsoft Access ақпарат жүйелерін құру және пайдалану үшін арналған қор жабдықтар жиынтығы. MS Access бағдарламасымен төмендегідей жұмыстарды жасауға болады:

• әр түрлі типтегі берілгендері бар екі өлшемді кестелерді өңдеу;
• кестелер арасында байланыс орнату;
• кестелерге берілгендерді енгізу, сұрыптау, тексеру және модельдеу;
• ортақ белгілеріне қарай берілгендерді топтау;
• деректер базасына сұраныстар, кестелерде берілген мәліметтер бойынша есеп жасауға.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - қоймадағы тауарлы-материалдық заттарды есепке алуға арналған автоматтандырылған жүйесін жетілдіру.

1. қоймадағы Тауарлы материалдык құндылықтарды

есепке алу негізі

1. Тауарлы материалды жіктеу

және оларды есептеуді ұйымдастыру

Тауарлы - материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады: өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар және құрастырушы бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өндіріс; субъект қызметі барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар.

Материалдық құндылықтарды есепке алу үшін мына төмендегі негізгі міндеттемелердің орындалуы шарт: босалқылардың кіріске уақытында және толық енгізілуін, сақталу орындарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операцияларды толық және уақытында құжаттау; көліктік дайындау шағындары (ҚДШ) мен дайындалған құндылықтардың өзіндік құның уақытында және толық анықтау; ҚДШ-ны өндірістің шығындарына жазудың біркелкі және дұрыс болуын бақылау; ішкі ресурстарды жұмылдыру мақсатында субъектіге қажет емес материалдық босалқы қорларды тауып сату; сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәліметтерді алу.

Өндіріс барысындағы функциональдық (қызметтік) ролі мен мақсаты бойынша барлық материалдық босалқылар негізгі және көмекші боып бөлінеді.

Дайындалатын өнімнің заттай материалдық негізін (нан пісіргенде ұн) құрайтын материалдар болса, көмекші материалдар өндірілетін өнімнің өзіңдік құнына кіргенімен, бірақ негізгі материалдар сияқты, оның заттай негізін құрай алмайды. Өнімге қажетті қасиеттерді беру үшін (сырлар, лак, желім) көмекші материалдар негізгі материалдарға қосымша пайдаланады.

Материалдық босалқы қорлардың барлық түрін есепке алу 20 «материалдар» бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттарында жүзеге асады. Бұл бөлімше құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді:

201 «Шикізат және материалдар»

«202 «Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялармен бөлшектер, детальдар»

203 «Отын»

204 «Ыдыс және ыдыстық материалдар»

205 «Қосалқы бөлшектер»

206 «Басқа материалдар»

207 «Қайта өндеуге берілген материалдар»

208 «Құрылыс материалдары». Шаруашылық жүргізуші субъектілер материалдардың синтетикалық шоттарымен қатар, аралық (немесе талдамалық) шоттарын да ашуға құқысы бар.

Тауарлы-материалдық запастарды бағалау кезінде, оларды не неғұрлым арзан өзіндік құнымен, не таза құнымен бағалайды. Қолда бар тауарлы-материалдық қорлардың бүлінуі немесе олардың жекелей, әлде толықтай ескіруі немесе олардың бағасының төмендеуі, яғни бір сөзбен айтқанда, өзіндік құнының деңгейіне келтіру мүмкін болмаған жағдайда, өзіндік құнның орнына сату (өткізу) бағасын пайдаланады.

Шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы бөлшектер және басқа босалқы материалдар баланста олардың нақты өзіндік құнымен көрсетіледі. Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық есепке көрсетіледі; талдамалы есепте - тұрақты есеп бағасымен (келісімді немесе жоспарланған-есеп бағасы) көрсетіледі.

Егер субъект материалдық құндылықтарды келісімді бағамен есепке алса, онда олардың нақты құны материалдардың осы бағалар бойынша құнына және ҚДШ-ның қосындысына тең болады. ҚДШ құрамына теміржол тарифі, су фрахты, автомобиль, ұшақтар және басқа да көлік түрлері арқылы тасымалдау түрінде, жарналардың барлық түрі кіреді; жабдықтаушылардың теміржол және басқа көлік мекемелерінің қоймаларынан материалдарды жеткізу; корларды алу және дайындауға байланысты іссапарлардың шығындары, қоймалардағы тұрақты қойма жұмыскерлерінің еңбек ақысынан басқа тиеу, түсіру және қаттау шығындары; жабдықтаушы, делдал мекемелерге төленген комиссиялық сыйлықтар, және босалқыларды алумен тікелей байланысты басқа шығындар жатады.

Артық төленген тарифтік сомалардың қайтарылуы мен басқа түзетулер ҚДШ сомасынан шығарылады.

Егер құндылықтардың талдамалы (аналитикалық) есебін жоспарлы-есептелген бағалармен жүргізсе, онда олардың нақты өзіндік құны-материалдардың осы бағалар бойынша құнына және осы есептегі бағалардың нақты өзіндік құнынан ауытқуларынан тұрады. Бұл бағаларды субъектілердің өзі КДШ жоспардағы көлемін ескере отырып, келісімді бағалар негізінде тағайындайды.

Жұмсалған материалдарға тиісті КДШ немесе ауытқуларды (+, -) ай сайын келісімді есеп бағалары бойынша материалдық құндылықтардың шығындарын көрсететін шоттарға енгізеді. КДШ немесе ауытқулықтардың (+, -) процентін ай басында, олардың ай басындағы қалдығы мен ай бойғы келісімді (есеп) бағалар бойынша түскен материалдардың сомасына бөліп, алынған нәтижені 100-ге көбейту арқылы анықтаймыз.

КДШ немесе ауытқулықтар (+, -) бойынша есептелген проценттер тиісті шоттарға енгізіледі. Материалдардың түрлері немесе топтарының аз ғана көлемінен КДШ немесе ауытқулықтарына (+, -) процент көрсету керек болса және жабдықтаушылармен тұрақты қатынастар орнағанда өткен айдың бухгалтерлік есеп мәліметтері бойынша процент қолданылуы мүмкін.

Белгіленген баға, бағалар-номенклатурасымен қатар қолдануы мүмкін. Материалдардың ағымдағы есебіндегі бағалары мен номенклатуралық нөмірлері материалдық қорлардың қалдықтары мен қозғалысы жөніндегі барлық құжаттар мен регистрлерде есепке алынады.

2. қоймадағы Тауарлы материалдык құндылықтарды

бағалаудың негізгі алғы шарты

№7 бухгалтерлік есептің стандартында материалдық запастарды бағалаудың келесідей әдістерін қолдануды ұсынады: арнайы (тұтастай) идентификациялау әдісі; орташа өлшемді құн әдісі, қорларды бастапқы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі («ЛИФО») .

Осы әдістер бойынша бір мысал келтіріп көрелік (Кесте 1. 2. 1)

Кесте 1. 2. 1. Материалдық құндылықтардың қалдығы және қозғалысы туралы мамыр айындағы мәліметтер.

Арнайы (тұтастай) идентификациялау әдісі. Бұл әдіс босалқылардың партиялық есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданылады. Қоймадағы қалдық, мысалы 1 мамырдағы саны 300 данадан тұрды делік, әрқайсысы 20 теңгеден болғанда 6000 теңге, бірінші партиядан 100 данасы 21 теңгеден 2100 теңге, үшінші партиядан 300 данасы 20 теңгеден 6000 теңне және 200 дана төртінші партиядан 22 теңгеден 4400 теңге қойылды делік. Сонда қалдықтың жалпы құны 18500 теңге (600+2100+6000+4400) құрайды. Ай бойындағы материалдар шығындарының құны - 29000 теңге (47500-18500) болады.

Орташа өлшемді құн әдісі. Бұл әдіс кезінде материалдық қорлардың құны - ай басындағы қолда бар құнына, ай басында келіп түскен құндылықтардың қосылған құны алынған орташа бағасы түсіндіріледі. Біздің мысалымызда, материал бірлігінің орташа құны 20 теңге 65 тиын (47500:2300) болады: материалдардың ай бойындағы шығындары - 28913 теңге (2300-900 = 1400; 1400х20-65) ; қалдық 18587 теңге (900х20-65) .

Материалдық құндылықтардың есебінде соңғы кезге дейін отандық практикада осы әдіс кеңінен қолданылды.

«ФИФО» әдісі - босалқыларды алғашқы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі. Бірінші кезектесатып алынған құндылықтардың нақты өзіндік құны жұмсалған материалдарға жатқызылады деп есептеледі.

Ай соңындағы қорлардың өзіндік құны соңғы жеткізілгендерге жатқызылады, ал олардың шығарылуы бастапқы әкелінгендерге жатқызылады. Біздің мысалымызда, ай соңындағы босалқы қорлардың 900 дана қалдығы мына төмендегі мәліметтер бойынша бағаланған: төртінші партиядан 200 дана 22 теңгеден 4400 теңге, үшінші партиядан 600 дана 20 теңгеден 12000 теңге екінші партиядан 100 дана 23 теңгеден 2300, барлығы 18700 теңге болады. 1400 дана (2300-900) қорлардың шығыны болып 28800 теңгеге бағаланады. (47500-18700) .

«ЛИФО» әдісі - босалқыларды соңғы сатып алынғандардың бағасы бойынша бағалау әдісі. Соңғы алынған қорлардың өзіндік құны, бірінші кезекте жұмсалғандардың құнын анықтау үшін қолданылады, ал ай (кезең) соңындағы корлардың өзіндік құны, бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құнымен есептеледі деген тұжырымға негізделген әдіс. Біздің мысалымызда, ай соңындағы қалдық 900 дана, ай басындағы қалдық бағасымен (20 теңге) 18000 теңгеге бағаланады. Бір айдағы жұмсалған шығын -29500 теңге (47500-18000) .

Қорларды бағалауға әртүрлі әдістер қолдану арқылы алынған мәліметтерді салыстырып көрейік (Кесте 1. 2. 2)

Кесте 1. 2. 2. Материалдық құндылықтарды бағалаудың әдістері.

Материалдық қорлар мен КДШ сомасын бағалау тікелей сатылған өнімнің өзіндік құны арқылыжалпы табыс мөлшеріне әсер етеді, олай болса, занды тұлғалардан алынатын табыс салығы көлеміне де әсерін тигізеді. Сондықтан материалдық қорларды бағалаудың дұрыстығын салық органдары тексеріп отырады.

20 «Материалдар» бөлімшесінің шоттарына (201-208 шоттары) құндылықтардың төмендегідей түрлері есепке алынады:

201 «Шикізат және материалдар» - өндірілетің өнімнің негізін жасайтын немесе оны дайындаудың компоненттері болып табылатын шикізат пен материалдар. Сондай-ақ, осы шотта мұндай өнімді жасауға қатысатын және шаруашылық мүдделеріне, техникалық мақсаттарға арналған және өндіріс барысына атсалысатын көмекші материалдар да есепке алынады.

202 «Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялар мен бөлшектер» - өндірістік кооперация тәртібі мен өндірілуші өнімді жабдықтау үшін алынған және өндеуге немесе жинауға шығындарды талап ететін сатып алынған жартылай шикізаттар мен дайын құрастырушы бұйымдар.

203 «Отын»- мұнай өнімдерінің, қатты және басқа отын түрлерінің бәрін есепке алады. Мұндай өнімдеріне көлік құралдарын пайдалану үшін, өндірістің технологиялық қажеттіліктеріне, қуат және жылу алу үшін пайдаланылатын жанар-жағар майдың барлық түрлері кіреді. Қатты отынға осы отынның барлық түрлері, яғни көмір, шымтезек, ағаш, сексеуіл жатады. Отынның басқа түрлерін газ отыны, жанатын тақта тас құрайды.

204 «Ыдыс және ыдыстық материалдарға» - жабдық -ыдыс және шаруашылық мүліктері (цистерналар, бөшкелер, флягалар) сияқты пайдаланылатынан басқа ыдыстардың бәрі, соның ішінде ыдысты дайындау мен жөндеуге арналған (жәшіктерді құрастыратын бөлшектер, бөшкелік жапсырма, дөңгелек темір) материалдар мен бөлшектер кіреді.

205 «Қосалқы бөлшектер» - машиналардың, құрал-жабдықтардың, көлік құралдары мен техниканың басқа түрлерінің (деталдар, агрегаттар, аккумуляторлар, автомобиль шиналары) тозған бөліктерін ауыстыру, жөндеу үшін арналған қосалқы бөлшектерді;

206 «Басқа материалдар» - өндірістің жарамсыз қалдықтары, жөнделмейтін ақау, негізгі құралдарды жоюдан алынған құндылықтар, тозған шиналар, ескі резиналарды;

207 «Қайта өндеуге берілген материалдар» - басқа жаққа қайта өндеуге берілген және қайта өндеуден кейін алынған бұйымдардың өзіндік құнына енгізілетін материалдарды;

208 «Құрылыс материалдары» (құрылыс салушы кәсіпорындар пайдаланады) - құрылыс бөлшектерін дайындау үшін, құрылыс және мантаждау жұмыстарын тікелей жүргізу кезінде пайдаланылатын құрлыс материалдары. Бұл шотта құрылыс қажетіне керек басқа да құндылықтар есепке алынады. Мысалы: қопарғыш заттар, қағаз.

20 «Материалдар» бөлімшесі шоттарының дебеті бойынша айдың басы мен соныңдағы қалдықты, материалдардың түсуін көрсетеді; кредиті бойынша олардың жұмсалуын көрсетеді. Материалдық қорларды заттай және ақшалай өлшемдермен есептейді.

Қаржылық есеп беруде келесідей жайыттардың ашылғаны дұрыс, атап айтсақ:

• тауарлы-материалдық қорларды бағалау үшін қабылданған Есеп саясаты;
• тауарлы-материалдық қорларды топтастырудың көмегімен баланстық құнының мағынасын ашу;
• тауарлы-материалдық қорлардың таза құнына дейінгі есептен шығарудың себептерін ашып көрсету.

Егер тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құны ЛИФО әдісі бойынша анықталған болса, онда: тауарлы-материалдық қорлардың сомасының айырмасын; ТМҚ сатылған өзіндік құнын; жыл соныңдағы міндеттемелер үшін кепілдік ретінде қойылған ТМҚ баланстық құнын т. б. осы сияқты мәліметтерін ашып көрсету тура келеді.

1. 3 Тауарлы материалдык құндылықтардың қоймадағы есебі

Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебі. Қоймалардағы материалдық босалқыларды есепке алуды материалдық жауапты адамдар немесе олардың келісімімен есепшілер (операторлар) материалдарды есепке алу карточкаларында (ү. № М-17) (косымша №3) жүргізіледі. Босалқылардың әрбір номенклатуралық нөміріне жеке карточка ашылады, ол бухгалтериядан қоймаға жартылай толтырылған күйінде беріледі. Алған карточкаларды қоймашы материалдардың сақталу орнын (стеллаждар, ұялар) сипаттайтын реквизиттерді толтырады. Карточкаларға жазбалар құжаттардың негізінде жазылады. Материалдарды есепке алудың толтырылған карточкасы жоғарыда көрсетілген. Егер қоймадағы материалдық қорлардың қалдықтары қорлардың белгіленген нормасынан жоғары немесе кем болса, онда қойма меңгерушісі бұл туралы жабдықтау бөліміне хабарлауға тиіс. Бұл мақсатта қорлардың белгіленген нормаларынан нақты қалдық қорының ауытқушылығы туралы Дабыл анықтамасы қолданылады (н. № М-34) . Ол нақты қалдық қорлардың белгіленген қалдық қорының ауытқушылығын бақылау үшін және қозғалыссыз жатқан қалдыққа бақылау жасау үшін қолданылады. Анықтаманы бір дана етіп қойма меңгерушісі материалдарды есепке алу карточкасы (н. № М-17) деректерінің негізінде жасайды. Анықтамаға деректерді еңгізудің өлшемдерін субъектінің материалдық-техникалық жабдықтау бөлімі белгілейді.

Бухгалтерия белгіленген мерзімдерде қойманың тікелей өзінде жазбалардың дұрыстығын және крточкадағы қалдықтардың шығарылуын тексереді. Салыстыру туралы бухгалтер карточкасының арнайы бағанына қол қояды. Өндірістік құндылықтардың қозғалысын ресімдейтін құжаттарды бухгалтер қоймада «Құжатттарды өткізу тізімін» (ү. № М-18а) бір данада толтыру арқылы қабылдайды. Жасалынған құжаттар тізімі бухгалтерияға беріледі. Тізілім үлгісі төменде көрсетілген.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс