Екінші деңгейдегі банктер ұғымы мен атқаратын қызметтері

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе [3.6]
1 Екінші деңгейдегі банктер ұғымы мен атқаратын қызметтері [7.9]
2 АҚ «Халық банкі» тарихы мен дамуы [10.13]
3 АҚ «Халық банкі» құрылымы [14.17]
4 АҚ «Халық банкі қызмет түрлері» [18.46]
Қорытынды [47.49]
Пайдаланылған әдебиеттер [50]

Бірқатар ғалымдардың пікірінше, алғашқы банктер капитализм дамуының мануфактуралық сатысында – XІV және XV ғасырларда Италияда несие қатынасының кең ауқымды дамуымен байланысты пайда болған. Кейбір ғалымдар банктердің бұдан да ертерек – феодализм кезінде төлем делдалдары ретінде пайда болды деп есептейді. «Банк» сөзі «үстел» мағынасын беретін италияндық «banco» сөзінен шыққан. Банко – үстелдер тауарлардың сауда-саттығы қызу жүретін алаңдарға қойылатын. Сауда-саттық мемлекеттерде, қалаларда және жекелеген қалаларда шақа соғылатын әр түрлі монеталармен жүзеге асырылды.
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы ұғымын қарастырып көрелік. Банк істерінен хабары жоқ адам оны тек ақшаны сақтаудың орны деп жаңсақ әрі үстірт ойлап қалуы мүмкін. Банк қызметтері әр түрлі. Сондықтан да адамдардың банк туралы түсініктері де әр қилы. Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшіннші біреулер оны экономикалық басқарудың органы деп санаса, ал тағы біреулері оған делдалдық ұйым ретінде қарайды. Банктің мұндай анықтамаларын оқулықтар мен ғылыми әдебиеттерден, кезеңдік баспасөзден, тіпті заң, ереже, нұсқау секілді ресми құжаттардан да кздестіруге болады.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе [3-6]
1. Екінші деңгейдегі банктер ұғымы мен атқаратын қызметтері [7-9]
2. АҚ Халық банкі тарихы мен дамуы [10-13]
3. АҚ Халық банкі құрылымы [14-17]
4. АҚ Халық банкі қызмет түрлері [18-46]
Қорытынды [47-49]
Пайдаланылған әдебиеттер [50]

Кіріспе

Бірқатар ғалымдардың пікірінше, алғашқы банктер капитализм дамуының
мануфактуралық сатысында – XІV және XV ғасырларда Италияда несие
қатынасының кең ауқымды дамуымен байланысты пайда болған. Кейбір ғалымдар
банктердің бұдан да ертерек – феодализм кезінде төлем делдалдары ретінде
пайда болды деп есептейді. Банк сөзі үстел мағынасын беретін италияндық
banco сөзінен шыққан. Банко – үстелдер тауарлардың сауда-саттығы қызу
жүретін алаңдарға қойылатын. Сауда-саттық мемлекеттерде, қалаларда және
жекелеген қалаларда шақа соғылатын әр түрлі монеталармен жүзеге асырылды.
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы ұғымын қарастырып
көрелік. Банк істерінен хабары жоқ адам оны тек ақшаны сақтаудың орны деп
жаңсақ әрі үстірт ойлап қалуы мүмкін. Банк қызметтері әр түрлі. Сондықтан
да адамдардың банк туралы түсініктері де әр қилы. Кейбіреулер оны мекеме,
енді біреулері оны ұйым, үшіннші біреулер оны экономикалық басқарудың
органы деп санаса, ал тағы біреулері оған делдалдық ұйым ретінде қарайды.
Банктің мұндай анықтамаларын оқулықтар мен ғылыми әдебиеттерден, кезеңдік
баспасөзден, тіпті заң, ереже, нұсқау секілді ресми құжаттардан да
кздестіруге болады. Алайда, банктің мәнінін терең зерделеген И.О.Лаврушин
болатын. Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
- банк мәнін макродеңгейде оның қызметімен байланыстыра отырып
талдау;
- оның мәнін әр түрлі тұрпаттарына қарамастан банктің біртұтас жүйесі
ретінде қарастыру;
- банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық институттардан
айрықшаланатын өзіндік ерекшеліктерін ашуды қажет етеді;
- банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып көрсетуді қажет етеді.
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке қатынасы бойынша
қызметін қарастыру арқылы түсінуге болмайды. Банк нақты клиентке қатынасы
бойынша бірқатар өз қызметін орындауы мүмкін, бірақ бұған қарап оны банк
деп ұғуға болмайды. Нақты клиентке банк көрсететін 100-120 қызмет
түрлерінің бәрі бірдей қажет бола бермейді. Сол себепті де банктің мәнін
талдағанда жеке бір банктің операцияларымен шектеліп қалмау керек.
Банктің мәні банктердің тұрпаттары ментүрлеріне қарамастан бірыңғай
болады әрі оның мәні екінші деңгейдегі банкке де, инветициялық банкке де,
эмиссиялық банкке де бірдей тән болып келеді. Бұл аталған банктердегі
операциялар да, қызмет ету аясы да бір-бірінен өзгеше болады, бірық бұл
арадағы банктің мәні өзгеріссіз қалады және олардың барлығына бірдей тән.
Қазақстан Халық Банкі АҚ — өз клиенттерінің игілігі үшін 80 жылдан астам
уақыт табысты қызмет етіп келе жатқан Қазақстан Республикасындағы аса ірі
әмбебап коммерциялық банк, еліміздегі ең сенімді әрі қызметі барынша
сараланған қаржылық құрылымдардың бірі.
Қазақстан Халық Банкі акционерлік қоғамы бұрынғы Қазақстан Республикасы
Жинақ банкінің негізінде қайта құрылды және біраз жылдар бойы ҚР Үкіметінің
зейнетақы мен жәрдемақы төлеу жөніндегі агенті болып келді. 2001 жылы
жүргізілген Халық банкін жекешелендіру рәсімі нәтижесінде Банк өз
клиенттеріне кең ауқымды және барынша сапалы қызметтер спектрін ұсыну
мүмкіндігін беретін бизнес құрылымын жасауға қол жеткізді. Банк VISA
International және MasterCard International төлем жүйесінің карточкаларын
шығарады және қазақстандық пластикалық карточкалар рыногының тұрақты
көшбасшысы болып келеді. Банктің айналымдағы карточкаларының жалпы саны 2,1
млн бірліктен асып түсті, ал екінші деңгейдегі банктер арасындағы Банктің
бұл көрсеткіш бойынша үлесі 50 пайыздан асады.
Халық банкі тобы мынадай құндылықтарды басты назарға алады:
Клиентке бет бұру:
Клиенттердің қол жеткізген табысы - бұл банктің де жетістігі
Клиенттеріміздің нақты мұқтаждығын барынша ұғынуға тырысады және олардың
алдына қойған мақсатына қол жеткізуі, кейде тіпті одан да биік асуларға
жетуі үшін ең тиімді деген ұсыныс жасау бағытына күш салады.

Сенімділік:
Банк халықаралық құқық нормалары мен жалпылама мойындалған қағидаларды,
Қазақстан Республикасының заңнамасын, Халық тобы өз бизнесін жүргізетін
басқа елдердің заңнамасын, сондай-ақ Халық тобының ішкі қағидалары мен
ережелерін де бұлжытпай орындайды. Қашан да болсын, қай жерде болсын,
қызметінің барлық саласында мүлтіксіз адал бизнес жүргізуге ұмтылады. Біз
корпоративтік басқарудың еуропалық стандарттарына сүйенуге талпынып,
акционерлер үшін де, клиенттер мен іскерлік серіктестер, мемлекеттік билік
органдары және қызметкерлер үшін де Халық тобының қызметін барынша ашық
әрі бүркемесіз жүргізу саясатын ұстанады. Сенімділік - Халық тобының
іскерлік беделін сақтаудың басты кілті.
Жетекшілік:
Банк өзі қатысатын рынок сегменттерінің барлығында да клиенттерге қызмет
көрсетуде жетекші орыннан көрінуге ұмтылады. Ұйымдық деңгейдегі барлық
басшылар өз ісіне шынайы берілген, қажырлы да табанды энтузиазм үлгісін
көрсетуде. Олар өздері басқаратын ұйымды Халық тобының миссиясын
орындауға бағыттайды, рухтандырады, инновацияларға құптарлықпен қарайды.
Әлеуметтік жауапкершілік:
Халық тобы қызметінің негізгі қағидаларының бірі - халықтың барлық
тобының қажеттілігі мен мүддесін қамтамасыз етуді бағдарлау. Банк қоғамды
одан әрі дамыту үшін ат салысуға және әлеуметтік мәселелерді шешуге
белсенді үлес қосуға әрі жауапкершілік сезімі жоғары корпоративтік азамат
тұрғысынан көрінуге ұмтылады.
Әділеттік:
Әріптестерімізбен ара-қатынасымызды біз өзара көмек, құрмет,
ынтымақтастық, сенім және корпоративтік бірлік қағидаттарына сүйене отырып
құрамыз. Біз Халық тобының барлық құрылымдары арасында еркін пікір
алмасуды ғана емес, білім мен тәжірибе алмасуды да құптаймыз және
командалық жұмысқа негізделген тиімді қызметті қолдаймыз. Біз өз
қызметкерлеріміздің кәсіби деңгейін арттыруға, олардың әлеуметтік тұрғыдан
нақты қорғалуына барынша көңіл бөлеміз,- дейді банк қызметкерлері.
Қызметкерлерге көтерме сыйақы төлеу, олардың еңбегін мойындау әрі
лауазымдық жағынан өсіру бізде әділеттік қағидатына негізделген және әр
қызметкердің Халық тобы жетістіктеріне қосқан жеке үлесінің нәтижесімен
тікелей байланысты.
Кәсібилік:
Банк кәсіби қызметтің неғұрлым жоғары стандарттарына қол жеткізуге
ұмтылады, қашан да инновациялар мен жаңа ой-пікірлер үшін ашық, батыл әрі
дәйекті түрде әрекет етуге әзір. Клиенттерге қызмет көрсету операцияларын
адал ниетпен, уақытылы әрі сапалы түрде іске асырады, ал бұл өз кезегінде
біздің клиенттермен ара-қатынасымыздың берік әрі ұзақ мерзімді болуын
қамтамасыз етеді.
Міне, осы құндылықтарға терең мән бере отырып Халық банкі ұжымы осы
уақытқа дейін үлкен табыстарға қол жеткізіп отыр.

1. Екінші деңгейдегі банктер ұғымы мен атқаратын қызметтері
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 30 тамызындағы ҚР
банктері мен бан қызметі туралы Жарлығына сәйкес біздің елімізде екі
деңгейлі банк жүйесі әрекет етеді.
Ұлттық банк мемлекеттің орталық банкісі болып табылады, әрі банк
жүйесінің бірінші ддеңгейін білдіреді. Ұлттық банктің міндеттері, қызмет
принциптері, құқықтық статусы және өкілеттілігі республика Президентінің
ҚР Ұлттық банкісі туралы заңдық күші бар Жарлығымен анықталады.
Қалған банктер банк жүйесінің екінші деңгейін білдіреді. Бұл, оның
ішінде:
1. Мемлекеттік банк – ҚР Үкіметінің шешімі негізінде құрылған екінші
деңгейдегі банк.
2. Шетелдік қатысушылармен құрылған банк – екінші деңгейдегі банк. Бұл
банктің үштен бір акциясы ҚР-ң резиденті еместерінің, ҚР резиденті
– заңды тұлғалардың меншігінде, иелігінде немесе басқаруында
болады, 50%-те көп акциясы ҚР резидент еместерінің немесе осыған
ұқсас ҚР резиденті – заңды тұлғалардың, сондай-ақ, ҚР резиденті
еместерінің қаражатына өкімгерлік жүргізетін ҚР резиденттерінің
иелігінде, меншігінде немесе басқаруында болады.
3. Мемлекетаралық банктер. Олар халықаралық келісімшаттың негізінде
немесе құралтайшылардың келісімі негізінде құрылып, әрекет етеді.
Құралтайшылар – ҚР Үкіметі мен осы келісімшатқа қол қойған
мемлекет.
4. Банк операциясының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым – банк
болып табылмайтын заңды тұлға. Ол ұлттық банк берген лицензияның
негізінде банк операциясының жекелеген түрлерін жүзеге асыра алады.
Банктер мемлекеттік міндеттемелер бойынша жауап бермейді, мемлекет те
олардың міндеттемелеріне жауапты болмайды. Банк пен банк қызметі туралы
заңда Қазақстан Республикасында банктерді құрудың, қайта ұйымдастырудың
және таратудың барлық ерекшеліктері көрініс тапқан.
Екінші деңгейдегі банк қызметінің принциптері:
1. Нақты қолда бар ресурстар шегінде жұмыс істеу. Екінші деңгейдегі
банктер өзінің ресурстары мен несие салымдарының арасын сандық
арақатынаспен қамтамасыз етіп қана қоймай, банк активтерінің
сипатын жұмылдыылған ресурстардың өзіндік ерекшелігіне
сәйкестендіруге ұмтылуы керек.
2. Банктердің өз қызмет нәтижесі үшін экономикалық тұрғыдар жауап
беруін ұйғаратын толық экономикалық дербестік.
3. Банктердің клиентпен арадағы өзара байланысы нарықтық қатынастың
негізінде құрылады.
4. Екінші деңгейдегі банктің жұмысы тек жанама экономикалық әдістермен
реттеледі.

Банк – бұл ақшалай қаражатты тарату үшін және оларды өз атынан
мерзімінде қайтару, төлеу, шартымен орналастыру үшін құрылатын ұйым.
Банктің негізгі тағайындауы – ақшалай қаражатты несие берушіден қарыз
алушыға, сатушыдан сатып алушыға ауыстырудағы делдалдық.
Қаржылық тәуекелдіктің субъектісі ретінде банктердің екі негізгі
белгісі болады. Бұл белгілер оны басқа субъектілерден айрықшалап көрсетеді:
1. Банк қызметіне борыштық міндеттемелерді екі жақты айырбастау тән.
Банктер өзінің борыштық міндеттемелерін депозиттерге, жинақ ақша
сертификаттарына және т.б орналастырады, ал осының негізінде
жұмылдырылған қаражат қаржы нарығының өзге субъектілері шығарған
борыштық міндеттемелер мен құнды қағаздарға бағытталады.
2. Банктер заңды және жеке тұлғалардың алдында, мысалы, клиенттің
қаражатын шотқа және салым ақшаға орналастырғанда, депозит
сертификаттарын шығарғанда және т.б тіркелген борыш сомасы бар
сөзсіз міндеттемені қабылдайды.

2. АҚ Халық банкі тарихы мен дамуы
Халық Банкінің тарихы — бұл Қазақстан аумағындағы жинақ жүйесінің
құрылу және даму тарихы. Қазақстан Халық Банкі акционерлік қоғамының
негізі қайта құрылған Қазақстан Республикасы Жинақ банкінің базасында
қаланған.
Еліміздегі алғашқы жинақ кассасы сонау 1923 жылы, төңкеріс жылдарынан
кейінгі жаңа экономикалық қарым-қатынастар қалыптаса бастаған кезеңде,
Ақтөбе қаласында ашылған болатын, кейіннен ұжымдандыру (коллективтендіру)
және индустрияландыру науқандары жүргізілген тұста, 1936 жылы, Алматы
қаласында КСРО Жинақ банкінің филиалы ашылды. Ақтөбедегі жинақ кассасы
ашылғаннан кейін небәрі 4 жылдың ішінде республикадағы мұндай кассалар саны
335-ке жетті. 1929 жылы Республикалық жинақ кассасы құрылып, ол
Қазақстандағы барлық кассалар қызметіне жалпы басшылықты іске асырды. Касса
салымшыларының қатарына жұмысшыларды, қызметкерлер мен колхозшыларды
неғұрлым көбірек тарту мақсатында жинақ кассаларын тікелей зауыт-
фабрикалардың өзінен, колхоз-совхоздарда, байланыс мекемелері мен
кәсіпорындардан ашу қолға алынды. Социалистік қоғамда қалыптасқан
әлеуметтік-экономикалық және қаржылық қатынастардың өзі әрбір кеңестік
азаматтың Жинақ банкі салымшыларының қатарына қосылуына ықпал етті. Халыққа
қызмет көрсетудің орасан зор ауқымдағы жүйесі қаражат жинақтау мен банк
ісінің қалыптасқан тарихи дәстүрлерін Қазақстан аумағында да бекітуге
қолайлы жағдай туғызды. Жинақ кассалары сонымен қатар мемлекеттік қарыз
облигацияларының, басқа да бағалы қағаздардың кепілдігімен мерзімдік
несиелер берумен айналысты. Сондай-ақ оларға қор операцияларын, басқа да
бірқатар қаржылық және банктік операциялар жүргізуге рұқсат етілді. Бұл
кезеңдегі жинақ ісінде мемлекеттік кредит беру қалыптасып, біртіндеп дами
бастады.
Ол жылдары сегіз рет мемлекеттік қарыз шығарылды, оның үшеуі — натуралдық
түрде (астықпен, қантпен) болса, екеуі алтынмен есептелген болатын (ақша
реформасына дейін). 1960 жылдың аяғына қарай жинақ кассаларындағы
салымшылар саны 1 770 мың адамға жетті, ал салым ақшаның көлемі 322,7 млн
сомды құрады, салымның бір адамға шаққандағы орташа мөлшері 182 сом болды.
Жинақ кассаларының саны 1950 — 1960 жылдар арасында 1,8 есеге өсіп, 1960
жылдың аяғында 2805-ке жетті. Қазақстандағы жинақ ісі мен жинақ кассалары
желісінің кеңінен қанат жаюы ең алдымен еліміздегі тың және тыңайған
жерлердің игерілуі нәтижесінде халық шаруашылығының қарқынды дамуымен,
еңбекшілердің материалдық тұрмыс жағдайының айтарлықтай жақсаруымен
байланысты болды. Тек 1955 жылдың өзінде еліміз бойынша салымшылар
шоттарының 44,1 пайызы, ал салымдар қалдығының 44 пайызы тың жерлерді игеру
жаппай жүргізілген солтүстік өңірдегі Көкшетау, Қостанай, Солтүстік
Қазақстан, Ақмола, Павлодар облыстарының үлесіне тиді (М.Жолдасбеков,
Незаменимые услуги, Алматы,1986 ж.). 60-жылдардың басында жинақ
кассаларында тұрғындардан пәтерге, коммуналдық қызметттерге төлейтін
төлемақыларын қабылдау операцияларын жүргізу қолға алынды. Сонымен бірге
жинақ кассаларының құзырына зауыт-фабрикалардың, жергілікті кәсіподақ
комитеттерінің, өзара көмек кассаларының және шаруашылықпен айналыспайтын
қоғамдық ұйымдардың ағымдағы шоттарын жүргізу берілді. Жинақ жүйесінің одан
әрі дамуы үшін ақша бірлігін күшейтудің маңызы зор болды. Алайда 1961 жылы
жүргізілген реформа айналымдағы ақша массасын бақылау және ақша шығаруды
шектеу шарасы ретінде ойластырылғанымен, көздеген мақсатқа қол
жеткізілмеді, ол үшін бүкіл шаруашылық құрылымы қайта өзгертілуге тиіс еді,
сондықтан аталған реформа ақша белгілерін ауыстырумен және сомның жаңа
бағамын белгілеумен ғана шектелді.
1963 жылдан бастап жинақ кассалары Қаржы министрлігінің құрамынан
шығарылып, Мемлекеттік банк қарамағына берілді, халық салымдарының қаржысы
бұдан былай банктің кредит ресурсын толықтыруға жұмсалатын болды. 60-
жылдардың аяғында жинақ ісінің нағыз даму шегіне жетіп, көркейген кезеңі
болды: дәл сол жылдары халық шаруашылығына кредит беруге күрделі капитал
қаражаты жіберілді, ал оның негізгі көзін тұрғындардың кассалардағы жинақ
салымдары құрады. 1988 жылғы банктік реформа бойынша банк жүйесін екі
деңгейге көшіру көзделді: орталық банк және арнаулы банктер. Мемлекеттік
еңбек жинақ кассалары КСРО Жинақ банкіне айналдырылып, халыққа және заңды
тұлғаларға қызмет көрсететін мемлекеттік арнаулы банк болып құрылды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздік пен егемендіккке қол
жеткізуімен жинақ ісінің дамуында үшінші қайта құру кезеңі басталды — дәл
осы кезден бастап Қазақстан Халық Банкінің құрылымдық банкингке және
функционалдық қайта бағдарлауға негізделген ісі қолға алынды.
1990 жылдың желтоқсанынан бастап Қазақстан өзінің нарықтық экономика
талаптарына жауап бере алатын банк жүйесін құруға кірісті. 1991 жылдың
қаңтарында-ақ Қазақ ССР-індегі банктер және банк қызметі туралы деген заң
қабылданды, мұның өзі тәуелсіз Қазақстанның банк ісіндегі реформа жұмысының
алғашқы қадамы болған еді. Мемлекеттік тәуелсіздігіміз ресми түрде жария
етілген соң бір жылдан кейін, 1992 жылы Қазақстан Республикасының Жинақ
банкі құрылды, оның заңды түрдегі ресми құқық иеленушісі бүгінгі Қазақстан
Халық Банкі болды.
1993 жылы Жинақ банкі Қазақстан Республикасының үкіметіне қарайтын дербес
заңды құрылым — Қазақстан Халық Банкі болып ұйымдастырылды. Ал 1995 жылы
Банк жабық тұрпаттағы акционерлік қоғам болып қайта құрылды. Қайта құру
рәсімі банк басшылығын ауыстырумен, жұмыс стилін түпкілікті өзгертумен
ұштастырылды. Жаңа басшылық банк жұмысына әмбебап қызмет көрсету қағидатын
негіз етіп алды және бүгінгі күнге дейін банк қызметі түрлерін барынша
кеңейтуді, банкингтегі ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың соңғы
жетістіктерін пайдалануды барынша қолдап әрі дәйектілікпен іске асырып
келеді. 1995 жылдың аяғында-ақ Қазақстан Халық Банкі республикадағы ірі
операциялық банк болып танылды. Қазіргі уақытта Банк қаржы рыногындағы
өзінің сол айқындамасынан ауытқымай, қол жеткізген жетістіктерін сақтап
қалуға ұмтылып келеді. 1998 жылдың шілдесінде акционерлердің жалпы
жиналысының шешімімен Банк жабық тұрпаттағы акционерлік қоғамнан Үкіметтің
қатысуы 100 пайызды құрайтын Қазақстан Халық жинақ банкі ашық акционерлік
қоғамына айналдырылды. Сол жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998
жылдың 6 шілдесінде шыққан № 644 Қазақстан Акционерлік Халық жинақ банкін
1998-2001 жылдары кезең-кезеңмен жекешелендірудің негізгі бағыттары туралы
деген қаулысына сәйкес акционерлік қоғам капиталын ұлғайту бағытында жұмыс
жүргізілді. 2001 жылдың қараша айында өткен сауда-саттық аукционында
Қазақстан Үкіметі өзіне тиесілі 33 пайыз + бір акцияның бақылау пакетін
сатты. Осы уақыттан бастап Қазақстан Халық Банкі еліміздегі ірі әмбебап әрі
жетекші коммерциялық банктердің бірі болып келеді. 80 жылдан астам өз
клиенттеріне қалтқысыз қызмет етіп, сенімді қаржылық мекемеге айналып отыр.

3 АҚ Халық банкі құрылымы
Банктің мәні оның құрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік ерекшелігі
бар кәсіпорын ретінде жұмыс істеріне мүмкіндік беретін құрылғыны оның
құрылымы ретінде ұғуға болады. Бұл мағынада банк құрылысы төрт міндетті
блокты қамтиды. Банк бұл блоктарсыз банк ретінде болмайды әрі дамымайды:
- банк капиталды сауда және өнеркәсіп капиталынан босаған өзіндік
ерекшелігі бар капитал ретінде, сондай-ақ қарыз формасында
артықшылыққа ие капитал ретінде болады әрі ұдайы қозғалыста болады;
- өз өнімінің сипатымен басқа кәсіпорындар мен институттардың
қызметіненайрықшаланатын банк қызметі;
- банк ісі мен банкті басқару саласында өзіндік ерекшелігі бар
жұмыспен айналысатын адамдардың айрықша тобы;
- банк техникасын, үй ғимаратын, байланыс және коммуникация құралын,
құрылғыларын, ішкі және сыртқы ақпаратын, өндірістік материалдардың
белгілі бір түрлерін қамтитын өндірістік блогы.
Банктің өзіндік ерекшелігіне, оның негіздеріне және банк құрылымына
жүргізілген талдаудың негізінде оны қолма-қол ақша формасындағы төлем
айналымын реттеуді жүзеге асыратын кәсіпорын немесе ақша-несие институты
ретінде анықтауға болады.

Енді осы банкті басқаратын басшыларға келетін болсақ:

Қазақстан Халық Банкі АҚ-ң Директорлар кеңесі:
Директорлар кеңесінің Төрағасы Павлов Александр Сергеевич
Директорлар кеңесінің мүшелері:

Арыстанбекова Камиля Валерьевна

Сатылғанов Қайрат Алпамысұлы

Марченко Григорий Александрович

Елемесов Асқар Раушанұлы

Кристоф Рёль

"Қазақстан Халық банкі" АҚ-ң Басқармасы
Басқарма Төрағасы Марченко Григорий Александрович

Басқарма мүшелері
Абдулина Нәйлә Құрманбекқызы

Заиров Марат Заирұлы

Қарабаев Дәурен Сапаралиұлы

Құсаинов Асқар Маратұлы

Сатубалдин Марат Сағандықұлы

Смағұлов Асқар Сағидоллаұлы

Үскімбаев Қожамұрат Бейісұлы

Шаяхметова Үміт Болатханқызы

Банктің әр облыстар ашқан өз филиалдық жүйелері бар. Атап өтетін болсақ,
“Қазақстан Халық Банкінің ЖЗҚ” АҚ филиалдары :

Астана филиалы 010000, Астана қ., Тел: 7( 7172) 242561
Қабанбай батыр факс: 7(7172) 242522
Директоры көшесі, 29 e-mail:
Нұршанова Зульфия npfnbk01@halykbank.kz
Тұрдалықызы
Ақмола филиалы 020000, Көкшетау қ., тел.: 7 (7162) 257310
Горький көшесі, 33 Факс: 7 (7162) 254280
Директоры e-mail:
Бекенов Нурлан npfnbk19@halykbank.kz
Жексембайұлы
Алматы филиалы 050000, Алматы қ, Тел.: 7 (7272) 2397092
Желтоқсан, 9698 факс: 7 (7272) 2730081
Директоры Гогол көшесінің e-mail:
Мұратов Амид қиылысы npfnbk03@halykbank.kz
Энверевич
Ақтөбе филиалы b 030006, Ақтөбе қ., 12Тел.: 7(7132) 578078
Мөлтекауд., 16 “Б” факс: 7(7132) 213636
Директоры e-mail:
Берденов Аслан npfnbk_aktobe@halykbank.kz
Ерланұлы
Атырау филиалы 060009, Атырау қ., Тел.: 7 (712-2) 271475
Сәтпаев көшесі,4 факс: 7 (712-2) 271476
Директоры e-mail: jolt@halykbank.kz
Сабыров Талғат
Қаделұлы
Шығыс Қазақстан 070019, Өскемен қ., Тел.: 7(723-2) 248166
филиалы Ушанов көшесі,116 факс: 7(723-2) 263731
e-mail:
Директоры npfnbk06@halykbank.kz
Оспанов Курбанжан
Абылайұлы
Жамбыл филиалы 080012, Тараз қ., Тел.: 7(726-2) 450781
Сүлейманов көшесі,14 факс: 7(326-2) 454681
Директоры e-mail:
Мәмбетов Мамыралы npfnbk02@halykbank.kz
Жұмабекұлы
Жезқазған филиалы 100602, Жезқазған қ.,Тел.: 7( 710-2) 711697
Есенберлин көшесі, 9афакс: 7( 710-2) 711535
Директоры e-mail:
Ысқақова Алма npfnbk08@halykbank.kz
Тағанбайқызы
Батыс Қазақстан 090006, Орал қ., Тел.: 7(711-2)504791
филиалы Дружба - Достық факс: 7(711-2)504791
даңғылы, 1941, 206б e-mail: maratb@halykbank.kz
Директоры
Миниус Жарылқасын
Медеуұлы
Қарағанды филиалы 100019, Қарағанды қ.,Тел.: 7(321-2) 412495
Ленин көшесі, 1 үй факс: 7(721-2) 410808
Директоры e-mail:
Сергазина Назгуль npfnbkkar@halykbank.kz
Аманберлин
Қызылорда филиалы 120014, Қызылорда қ.,Тел.. 7 (724-22)78103
Байтұрсынов көшесі,45факс: 7 (724-22) 76961
Директоры e-mail: npfnbko@halykbank.kz
Тәшімбет Серік
Сырлыбайұлы
Қостанай филиалы 110000, Қостанай қ., Тел.: 7(714-2) 534187
Әл-Фараби даңғылы,69 факс: 7(714-2) 534187
Директоры e-mail:
Недуева Ирина npfnbk12@halykbank.kz
Васильевна
Маңғыстау филиалы 013000, Ақтау қ., 9 Тел 7(729-2) 429 898
ықшамаудан, 6 үй факс .: 7(729-2) 429797
Директоры e-mail:
Мергенбаев Хасан npfnbk13@halykbank.kz
Жексенұлы
Павлодар филиалы 140002, Павлодар қ., Тел.: 7(718-2)552423
Торайғыров көшесі, 52факс: 7(718-2)322187
Директоры e-mail:
Орымбаев Ернар npfnbk14@halykbank.kz
Әлжанұлы
Солтүстік Қазақстан 150010, ПетропавловскТел.:7(715-2) 462649
филиалы қ., Әуэзов көшесі, Факс: 7(715-2) 334886
152 e-mail:
Директоры npfnbk15@halykbank.kz
Абдрахманова Райхан
Тілекқызы
Семей филиалы 071400, Семей қ., Тел.: 7(722-2) 561884
Ленин көшесі,10 факс: 7(722-2) 566706
Директоры e-mail:
Тыныбаев Сәрсенғали npfnbk16@halykbank.kz
Қамзанұлы
Оңтүстік Қазақстан 160005, Шымкент қ., Тел.: 7(725-2) 231299
филиалы Темирлановское шоссе факс: 7(725-2) 231092
көшесі, бн e-mail:
Директоры npfnbk17@halykbank.kz
Джексембаев Андрей
Заманбекұлы

4 АҚ Халық банкі қызмет түрлері

Негізгі міндеті - Қазақстандағы және онымен көршілес елдердегі қаржы
рыногының барлық сегментінде (банк секторы, зейнетақы саласы, сақтандыру,
бағалы қағазадар және лизинг нарығы) клиенттерге сапалы қызмет көрсетуді
бағдар еткен әмбебап өңірлік қаржылық топты одан әрі дамыту, өз имиджі мен
беделін жоғары бағалайды, еуропалық стандарттарға сай жұмыс істейді, өз
капиталы мен адам ресурсын неғұрлым тиімді пайдалануға ұмтылады.

Банк клиенттеріне көрсетілетін негізгі қызмет түрлерін тізіп айтар болсақ:
1. Заңды және жеке тұлғалардың банк шоттарын ашу және жүргізу;
2. заңды және жеке тұлғалардан салым қабылдау;
3. заңды тұлғаларға транзиттік шоттар жүйесін ашу;
4. заңды тұлғаларға жинақтау шоттары жүйесін ашу;
5. филиалдар клиенттеріне ағымдағы лимиттелген шоттар жүйесін ашу арқылы
агенттік қызмет ұсыну;
6. аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақша аудару, оның
ішінде зейнетақылық төлемдер жөніндегі тапсырмаларын орындау;
7. кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, беру, қайта
есептеу, ұсату, айырбастау;
8. Банктің кез келген филиалынан заңды тұлға өкілінің басқа филиалда
ашылған клиент шоттарынан қолма-қол ақша алуы;
9. инкассация және бағалы жүкті сүйемелдеу қызметі;
10. шетел валютасымен қолма-қол ақшасыз айырбастау операцияларын жүргізу;
11. әр түрлі шетел валютасымен халықаралық аударымдар;
12. Клиент — Банк қашықтықтан қол жеткізу жүйесі бойынша операциялар
жүргізу;
13. тазартылған алтын құймаларын сатып алу және сату;
14. Жалақылық жоба бойынша қызмет көрсету — клиент қызметкерлерінің
жалақысын олардың жеке шоттары мен төлем карточкалары арқылы аудару және
беру;
15. жеке тұлғалардың төлемдері мен аударымдарын Жеке тұлғалардың мерзімдік
есеп айырысулары; Экспресс аударымдар, маниграмма жүйелері бойынша
жүргізу;
16. Жеке тұлғалардың жедел есеп айырысулары жүйесі бойынша түсетін жеке
тұлғалар төлемдерін жинақтау және өңдеу;
17. жол чектері мен коммерциялық чектерді сату және сатып алу;
18. вексельдік операциялар: домицилиация және вексельді инкассоға қабылдау;
19. сейфтік операциялар: клиент құжаттары мне құнды заттарын сақтау, оның
ішінде сейф жәшіктері мен шкафтарын, үй жайларды жалға беру операциялары;
20. қолма-қол шетел валютасын айырбастау операцияларын жүргізу;
21. құжаттамалық операциялар жүргізу (аккредитивтер, құжаттамалық инкассо)
және банктік кепілдемелер беру;
22. корпоративтік клиенттер үшін арнаулы сервис;
23. шоттардың жай-күйі туралы ақпарат алу.

Енді жоғарыда айтылған қызмет түрлеріне жеке-жеке сипаттама беріп өтейін:

Заңды және жеке тұлғаларға банк шоттарын ашу және шоттарды жүргізу
Банктің клиентке қызмет көрсету жөніндегі айқындамасы бірыңғай банк шотын
құрастыру қағидатына негізделеді. Осы мақсатта Бас банк деңгейінде заңды
тұлғалар шоттарының орталықтандырылған базасы жасалған және бұл қаржылық
ағымға мониторинг жүргізуге, корпоративтік құрылым қатысушыларының қаржылық
операцияларын бақылауға мүмкіндік береді.
Банк шоты туралы шарт бекіткенде Клиентке, егер оның өтініші мен қажетті
құжаттар пакеті толық берілсе, ағымдағы шотты теңгемен де, шетел
валютасымен де ашуға мүмкіндік беріледі. Банк ұсынатын әр түрлі банк
шоттарын ашу және шот жүргізу қызметтері клиентке ақшаны сақтауды, банк
операцияларын жүргізуді түрліше жолмен іске асыруға мүмкіндік туғызады —
ұлттық валютамен және шетел валютасымен қолма-қол ақшасыз есеп айырысу,
қолма-қол ақшамен іске асырылатын операциялар, қор операциялары, т.б. Заңды
тұлғаларға шот ашу операциялық күн барысында жүргізіледі, комиссиялық
сыйақы клиенттің санатына қарай ұсталады: ірі корпоративтік клиент, шағын
және орта бизнес өкілі, т.б. Жаңадан құрылатын заңды тұлға ҚР-ның
заңнамасына сәйкес жарғылық капиталының төлемін растайтын құжат ұсынуға
тиіс, Банк ондай клиентке банк салымы туралы шарт негізінде (шартты салым)
уақытша жинақ шотын ашады. Заңды тұлға мемлекеттік тіркеуден өтпеген
жағдайда Банк уақытша жинақ шотты жабады және ақшаны заңды тұлғаның
құрылтайшыларына қайтарады, ал заңды тұлға тіркеуден өткенде — Банк ақшаны
клиенттің ағымдағы шотына аударады.

Заңды тұлғаларға транзиттік шоттар жүйесін ашу
Филиалдар желісі республиканың бүкіл аумағына таралып отырған Банк өз
клиенттеріне қаржы құралдарын шоғырландыру және Халық банкінің төлем жүйесі
арқылы жедел төлем жасау мүмкіндігін ұсынады. Транзиттік шоттар режімінің
икемділігі клиентке ақша ағымының бағыты мен көлемін өзіне ыңғайлы уақытта
реттестіріп отыруға мүмкіндік беретіндігімен сипатталады.
Аталған шоттар клиент өтініші негізінде, қажетті құжаттар пакеті ұснылған
жағдайда және Транзиттік шоттар туралы шартқа сәйкес ашылады. Ақшаны
транзиттік шоттарға есепке алу былайша жүргізіледі: Клиенттің
контрагенттерінен, Клиент фирмасы мен басқа да құрылымдық бөлімшелерінің
өкілдерінен, жеке тұлғалардан қолма-қол ақшасыз аударыммен, сондай-ақ
Клиент (немесе оның өкілі) және жеке тұлға қолма-қол түрде өткізетін ақша
банк кассасы немесе инкассация қызметі арқылы қабылданады. Алматы уақытымен
сағат 14.00-ге дейін өткізілген ақшаны транзиттік шотқа есепке алу сол
операциялық күн барысында жүргізіледі. Инкассация арқылы кешкі кассаға
өткізілген ақша транзиттік шотқа келесі операциялық күні есепке алынады.
Трназиттік шотқа түскен ақша сомасы клиенттің Халық банкінде ашылған
негізгі ағымдағы шотына клиентпен жасалған шартта белгіленген мерзімге
сәйкес — күн сайын, апта сайын, он күнде бір рет, т.с. аударылып отырады.
Клиентпен өзара келісу бойынша, транзиттік шотқа түскен ақшаны бөлшектеуге
болады және клиенттің көрсеткен Банктегі тиісті шоттарына аударуға болады.
Транзиттік шоттар ашу және жүргізу бойынша көрсетілген қызметтің сыйақысы
аталған шоттардан жүргізілген операциялар ретіне қарай ұсталып отырады.
Егер клиент транзит шоттарын Банктің бірнеше филиалынан ашатын болса,
комиссиялық сыйақының жеңілдікті тарифтері белгіленеді.

Заңды тұлғаларға жинақтаушы шоттар жүйесін ашу
Екінші деңгейдегі басқа банктерде негізгі шоттары бар кәсіпорындар үшін
Банк өз филиалдарынан жинақтаушы шоттар ашу қызметін ұсынады, бұл
транзиттік шоттар ашу қызметіне ұқсас жүргізіледі. Шоттар клиенттердің
өтініші негізінде, қажетті құжаттар пакетіне және Жинақтаушы шоттар
туралы шартқа сәйкес ашылады. Комиссиялық сыйақы ұстағанда Банктің бірнеше
филиалынан жинақтаушы шот ашқан жағдайда жеңілдік қарастырылған. Операция
үшін комиссияны банк аталған операция жүргізілетін кезде ұстап қалады.

Клиент филиалдарына ағымдағы лимиттелген шоттар жүйесін ашу арқылы
клиенттерге агенттік қызмет ұсыну

Қазақстан Республикасы аумағында өкілдіктері бар корпоративтік клиенттер
үшін банк олардың ағымдағы шоттарының жай-күйіне мониторинг пен бақылау
жүргізу қызметін ұсынады (клиент белгілеген смета бойынша).
Филиал шоты Клиенттің өтініші негізінде, Клиент филиалдарының шоттары
туралы шартқа сәйкес және ашылатын шот бойынша заңдық ресімдеулерге
қажетті барлық құжаттар берілген жағдайда ашылады. Төлемдер Филиал
шоттарынан лимиттелген режімде, Клиент бөлген және белгілеген бір айлық
бюджетке сәйкес жүргізіледі. Айлық бюджетті Клиент банкке факсимиль
байланысы арқылы немесе электрондық байланыс арналары арқылы жібіре алады
(Банк-Клиент жүйесі болған жағдайда). Клиент есеп айырысу үшін қажетті
ақшаны филиалдар шоттарына лимиттелген тәртіппен және бекітілген айлық
бюджетке сәйкес аударып отыруға тиіс және Шартқа қол қойылғаннан кейін 10
(он) жұмыс күні ішінде Банкке айлық бюджетті ұсынуы керек, сондай-ақ
бекітілген айлық бюджет әр айдың 1 (бірі) күні, алайда 10-нан (онынан)
кешіктірмей ай сайын беріліп отыруы қажет.
Айлық бюджетке Клиент сонымен қатар Банктің көрсеткен қызметтері үшін
ұсталатын комиссиялық сыйақы мөлшерін де қосады.

Аударымдық операциялар
Аударымдық операциялар: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың
ақша аудару, оның ішінде зейнетақылық төлемдерін аудару жөніндегі
тапсырмаларын орындау болып табылады. Халық банкінің ішкі төлем жүйесі
бойынша филиаларалық есеп айырысуларға Бас банктің клиенттері, Банктің
бүкіл республика аумағындағы филиалдарының клиенттері (жеке және заңды
тұлғалар) қол жеткізе алады, төлем Клиентке шот үзіндісі берілгеннен кейін
сол күні бірден аяқталады. Банкаралық теңгелік есеп айырысулар
Банк Қазақстандық Банкаралық есеп айырысу орталығының қатысушысы болып
табылады және өз клиенттеріне Қазақстандық Банкаралық есеп айырысу
орталығының Ірі Төлемдер Жүйесі мен Бөлшек Төлемдер Жүйесі арқылы бір
операциялық күн ішінде төлем жасау қызметін ұсынады. Банк клиенттеріне
валютаға айырбастау күнімен төлем жүргізу мүмкіндігін береді, бұл оларға
комиссиялық сыйақы төлегенде ақша үнемдеуге және болашақтағы қаржы ағынының
көлемін жоспарлауға мүмкіндік жасайды.
Клиент Халық банкінде корреспонденттік шоты бар төлем алушының банкіне
жөнелту үшін төлем тапсырмасын ұсынған жағдайда төлем сол күннің ішінде,
клиентке шот бойынша үзінде берілгеннен кейін аяқталады.
Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңына сәйкес
заңды тұлғалар өз қызметкерлеріне міндетті зейнетақылық жарналар аударып
отыруға тиіс. Жарналарды аудару кезінде клиенттер банкке қызметкерлер
тізімін беру талаптарын орындауға міндетті. Банк клиенттерге құрастырылған
зейнетақылық тізімді электрондық түрде беру қызметін ұсынады.

Кассалық операциялар
Кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдау, беру, қайта
есептеу, ұсату, айырбастау болып табылады. Банк өз клиентінің қолма-қол
ақшасы мен шаруашылық қызметтен алынған түсімін оның банк шоттарына
қабылдап отырады. Клиенттің өткізген қолма-қол ақшасы операциялық күннің
ішінде түскен болса, сол күні бірден шоттарға аударылады, егер ақша
операциялық күн аяқталған соң келіп түссе, клиент шотына келесі жұмыс
күнінен кешіктірілмей есепке алынады. Клиенттерге қолма-қол ақша беру алдын
ала берілген өтінімге сәйкес орындалады, сонымен қатар Банк қолма-қол
ақшаны өтінім түскен күні бірден бере алады, бірақ бұл жағдайда ұсталатын
комиссиялық сыйақының тарифі жоғары болады. Кассалық аппараттарын салық
органдарында тіркеуден өткізуге тиіс клиенттерге Банк олардың шотқа
түсірген қолма-қол ақшасының сомасы туралы растамалық анықтама береді.

Клиент - Банк қашықтықтан қол жеткізу жүйесі бойынша операциялар жүргізу
Неғұрлым сапалы және жедел қызмет көрсетуді қамтамасыз ету мақсатында Банк
клиенттеріне Клиент — Банк электрондық есеп айырысу жүйесін орнату арқылы
есептесу жүйесіне қосылуды ұсынады. Аталған есеп айырысу жүйесі клиентке
терминалды пайдалану арқылы банкпен өз кеңсесінен тікелей хабарласуға
мүмкіндік береді (электрондық байланыс арналары бойынша шоттарды басқаруға
тапсырма және өкім-нұсқау бере алады). Клиент өзіне тиесілі барлық шоттар
бойынша валюта түрі мен жасалатын операциялар тұрпатына қарамастан, жұмыс
істей алады. Жүйені орнатудың комиссиялық сыйақысын Банк бекітілген
мөлшердегі сомада бірден ұстап қалады, мұнымен қатар ай сайын абоненттік
ақы төленеді. Банк қызметкерлері Клиент — Банк жүйесін Клиентке өздері
барып орнатады және Клиент қызметкерлерін оқытып-үйретеді.
Клиент — Банк электрондық есеп айырысу жүйесі қызмет көрсетіп келе жатқан
кезең бойы банк қызметтері рыногында тығыз орнығып, өзінің жеделдігінің,
қызметкерлерді оқытып-үйрете отырып, қысқа мерзімде қол жеткізу
мүмкіндігінің, қаржы құжаттары мұрағатын электрондық түрде жүргізу және әр
түрлі сипаттағы ақпараттық мәліметтермен (хаттар, есептер, т.б.) алмасу
мүмкіндігі, ақпаратты рұқсат етілмеген қол жеткізуден қорғау кепілдігі
арқасында нақты айқындамаға ие болды.

Әр түрлі шетел валютасындағы халықаралық аударымдар
Банк клиенттеріне SWIFT, TELEX халықаралық есеп айырысу жүйелерін пайдалану
арқылы әр түрлі шетел валютасымен кез келген елге халықаралық аударымдар
жасау мүмкіндігін ұсынады. Төлемдер валюта айырбасталатын күннен кейінгі
келесі күні іске асырылады, клиенттің қалауы бойынша Банк халықаралық
төлемдерді бір күннің ішінде деген режім бойынша көтеріңкі комиссиялық
тарифпен де жүргізеді. Сыртқы экономикалық қызметпен айналысатын
клиенттерге Қазақстан Республикасының валюталық заңнамасына сәйкес тиісті
консультациялар, мәміле төлқұжаттарын ресімдеу, халықаралық төлемдер
жүргізу бойынша кеңес беріледі.

Шетел валютасын қолма-қол ақшасыз айырбастау операцияларын жүргізу
Банк өз клиенттеріне ыңғайлы режімде әр түрлі шетел валютасын қолма-қол
ақшасыз сатып алу сату операцияларын жүргізеді:
1) бір күннің ішінде деген режім бойынша шетел валютасы клиент шотына
өтінім берілген күні бірден есепке алынады;
2) валютаға айырбасталған күні — шетел валютасы клиент шотына өтінім
берілген күннен кейін екінші немесе үшінші күні есепке алынады;

Егер клиент өтінімді Алматы уақытымен сағат 10:00-ге дейін берсе, Банк
валюта айырбастау кезінде мұндай өтінімдер бойынша айырбастау бағамына
сағат 10:00-ден кейін берілген өтінімдермен салыстырғанда біршама
жеңілдіктер белгілейді.

Тазартылған алтын құймалары мен мерейтойлық монеталар сатып алу және сату
Банк шағын құймаларды сатып алу сату операцияларына шек қоймайды және мұны
берілген өтінішке сәйкес, қолма-қол түрде әрі қолма-қол ақшасыз есеп
айырысу негізінде жүзеге асырады. Шағын құймаларды сатқанда анықтама-
сертификат жазып беріледі. Ескерткіштік, мерейтойлық, басқа да маңызы бар
монеталар жеке тұлғаларға да (резидент болсын, бейрезидент болсын), заңды
тұлғаларға да (резидент болсын, бейрезидент болсын) шек қойылмай сатылады.
Шағын алтын құймаларын сатып алған жағдайда:
1) бизнестік серіктестер мен әріптестерге, достарына қомақты да құнды
сыйлық жасай алады;
2) ақшаны алтынға саласыз, сөйтіп жинаған қаражатыңызды инфляция қарқынынан
сақтау мүмкіндігіне ие боласыз, Банк шағын құймаларды сатуға да, сатып
алуға да кепілдік береді.

"Жалақылық жоба" қызметін көрсету - клиент қызметкерлерінің жалақысын жеке
шоттары мен төлем карточкалары арқылы аудару және төлеу
Клиент қызметкерлеріне жалақы аудару қызметі банк клиенттеріне ғана емес,
негізгі шоттары екінші деңгейдегі басқа банктерде ашылған кәсіпорындарға да
көрсетіледі. Аталған қызмет түрінің арқасында клиент өз қызметкерлеріне
түгелдей (еліміздің әр өңірі бойынша) жалақы бере ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.