Ақпараттық-оқыту жүйесінің негізі
КІРІСПЕ 6
1. АҚПАРАТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗІ 9
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі 9
1.2 Ақпараттық.оқыту жүйесінің инфологиялық моделі 15
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары 19
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы 23
2. АҚПАРЫТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ 26
2.1. Техникалық тапсырма 26
2.2 Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ереже 47
2.3 Мектеп сайты туралы ереже 49
3. АҚПАРАТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ БЕТТЕРІ 52
3.1. Мектеп сайты 52
3.2 Абай атындағы ҚазҰПУ білім беру порталы 58
ҚОРЫТЫНДЫ 62
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 64
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
1. АҚПАРАТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗІ 9
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі 9
1.2 Ақпараттық.оқыту жүйесінің инфологиялық моделі 15
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары 19
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы 23
2. АҚПАРЫТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ 26
2.1. Техникалық тапсырма 26
2.2 Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ереже 47
2.3 Мектеп сайты туралы ереже 49
3. АҚПАРАТТЫҚ.ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ БЕТТЕРІ 52
3.1. Мектеп сайты 52
3.2 Абай атындағы ҚазҰПУ білім беру порталы 58
ҚОРЫТЫНДЫ 62
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 64
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесінде қолданылып жүрген білім беру технологиялары отандық білімнің жаңа талаптары мен республиканың саяси-экономикалық таңдауына сай қолданылып келеді. Осындай өмірдің өзі талап етіп отырған технологияның бірі – қашықтан бастауыш оқыту технологиясы[5].
Экономикалық жаһандану білім беруге ұлттық жүйелердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, білім берудің Халықаралық нарығына тең дәрежеде кіруі үшін жаңа сапалы талаптар қояды. Елдің 2030 жылдарға дейінгі дамуының стратегиялық басымдылықтарын айқындаған Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында «келер ғасырда экономикалық және әлеуметтік дамудың жетекші факторы-адамның өзі, олардың ерік-жігері, қуаты, талаптылығы, білімі», ал XXI ғасырда қоғам дамуының негізгі қағидасы бірінші кезекте білімділік деңгейімен айқындалатын ұлттың бәсекеге қабілеттілігі болатынын атап өткен [1]. Сондықтан елдегі мемлекеттік білім беру саясатының басым бағытының бірі-мемлекетті, экономиканы, ғылым мен мәдениетті басқаруда негізгі орындарға ие болуға қабілетті, мемлекеттің негізгі интеллектуалды және шығармашылық әлеуетінің құнды игілігі балалар мен жасөспірімдерді қолдау мен дамытуға бағытталған инновациялық-бейімді, құзіретті және кәсіби бағдарлы жүйесін құру болып табылады.
Ашық білім беру кеңістігі идеясы Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму Концепциясында қарастырылған: «Аймақтық деңгейде білім беру сапасын арттыру мақсатында оқытудың жаңа технологияларын және қашықтықтан бастауыш білім беру жүйесін құру, басып шығару және ендіру керек».
Шындығында да оқу-ағарту саласында білім алушыға назар аудару басты мәселе болатын жаңа парадигманың келгені байқалады. Қашықтықтан білім алу оқушыларға курс мазмұнын, оқу стратегиясын және оқу қорын таңдауда, бақылдауда кең мүмкіндіктер береді. Қашықтықтан білім алудың көптеген мүмкіндіктерін сипаттайтын анықтамалардың бірінде «қашықтықтан оқытуда оқытушы немесе институттың мүддесі емес, оқушының жеке қажеттілігінің қанағаттануына көңіл бөлінеді, бұл оқушының қайда, қашан, қалай оқып жатқанын қамтып қана қоймай, сонымен қатар білім алу көздері кеңейе түседі» делінген. Бұл оқытушының ролі білім беру көзінен оқыту менеджеріне алмасқанын көрсетеді. Осындай білім алуды қамтамасыз ету үшін қашықтықтан оқыту әдісіне және жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға айрықша басымдылық беріледі [19-20].
Экономикалық жаһандану білім беруге ұлттық жүйелердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, білім берудің Халықаралық нарығына тең дәрежеде кіруі үшін жаңа сапалы талаптар қояды. Елдің 2030 жылдарға дейінгі дамуының стратегиялық басымдылықтарын айқындаған Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында «келер ғасырда экономикалық және әлеуметтік дамудың жетекші факторы-адамның өзі, олардың ерік-жігері, қуаты, талаптылығы, білімі», ал XXI ғасырда қоғам дамуының негізгі қағидасы бірінші кезекте білімділік деңгейімен айқындалатын ұлттың бәсекеге қабілеттілігі болатынын атап өткен [1]. Сондықтан елдегі мемлекеттік білім беру саясатының басым бағытының бірі-мемлекетті, экономиканы, ғылым мен мәдениетті басқаруда негізгі орындарға ие болуға қабілетті, мемлекеттің негізгі интеллектуалды және шығармашылық әлеуетінің құнды игілігі балалар мен жасөспірімдерді қолдау мен дамытуға бағытталған инновациялық-бейімді, құзіретті және кәсіби бағдарлы жүйесін құру болып табылады.
Ашық білім беру кеңістігі идеясы Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі даму Концепциясында қарастырылған: «Аймақтық деңгейде білім беру сапасын арттыру мақсатында оқытудың жаңа технологияларын және қашықтықтан бастауыш білім беру жүйесін құру, басып шығару және ендіру керек».
Шындығында да оқу-ағарту саласында білім алушыға назар аудару басты мәселе болатын жаңа парадигманың келгені байқалады. Қашықтықтан білім алу оқушыларға курс мазмұнын, оқу стратегиясын және оқу қорын таңдауда, бақылдауда кең мүмкіндіктер береді. Қашықтықтан білім алудың көптеген мүмкіндіктерін сипаттайтын анықтамалардың бірінде «қашықтықтан оқытуда оқытушы немесе институттың мүддесі емес, оқушының жеке қажеттілігінің қанағаттануына көңіл бөлінеді, бұл оқушының қайда, қашан, қалай оқып жатқанын қамтып қана қоймай, сонымен қатар білім алу көздері кеңейе түседі» делінген. Бұл оқытушының ролі білім беру көзінен оқыту менеджеріне алмасқанын көрсетеді. Осындай білім алуды қамтамасыз ету үшін қашықтықтан оқыту әдісіне және жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға айрықша басымдылық беріледі [19-20].
1. Искаков К.Т. и другие. Внедрение дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом в КарГУ имени Е.А. Букетова. Караганда. 2003.
2. Искаков К.Т. Дистанционное образование: теория и практика. Издательство «Дәуір». Алматы. 2007.
3. Искаков К.Т., Вородюхин В.Н. Программа сопровождения дистанционного обучения / Материалы международной научно - практической конференции "Роль университетов в развитии цивилизации в XXI веке". Алматы, 4-5 декабря 2004 г.
4. Ержанов Н.Т., Б.К. Кубеев, К.Т. Искаков, А.Н. Сакаева, В.Н. Вородюхин, М.А.Алиев / "Внедрение дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом в КарГУ имени Е.А. Букетова", Справочное издание под общей редакцией Ж.С. Акылбаева. Издательство КарГУ, Караганда 2003 г. 237 с.
5. Каргин С.Т., К.Т. Искаков, А.Н. Сакаева / Методические указания по подготовке курсового кейса и организации дистанционного учебного процесса в КарГУ имени Е.А.Букетова. Караганда 2004. 28 с.
6. Искаков К.Т., Шакимов А.Н./ Методические аспекты программы сопровождения дистанционного обучения "Факел"/Сб. трудов Вычислительные технологии и информатизация. КазНУ: г. Алматы 2004.
7. Акылбаев Ж. С., Н. Т. Ержанов, К. Т. Искаков Использование современных технических средств и информационных технологий в учебном процессе КарГУ имени Е. А. Букетова / Материалы II Всероссийской научно-практической конференции – выставки посвященной 125-летию Томского государственного университета и 5-летию ассоциации образовательных и научных учреждений “Сибирский открытый университет”, 8-11 сентября 2003 г. Издательство ТГУ. с 51-52.
8. Искаков К.Т., Вородюхин В. Н. Программа сопровождения дистанционного обучения / Международная научно – практическая конференция “Роль университетов в развитии цивилизации в XXI веке”.Алматы. 4-5 декабря. 2003 г.
9. Искаков К. Т., Алиев М. А. Организация дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом (Международная научно-практическая конференция “Состояние проблемы и задачи информатизации в Казахстане” посвященная 70-летию КазНТУ им. К. И. Сатпаева и 10-летию МАИН, г. Алматы, 23-24 ноября 2004 г.)
10. Виштынецкий Е.И., Кривошеев А.О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения // Информационные технологии. 1998 - № 2- С. 32-36.
11. Котеров Д. В., Костарев А. Ф. , PHP 5 В Подлиннике. БХВ-Петербург, 2006 г. Мягкая обложка, 1120 стр., ISBN 5-94157-245-X.
12. Розин В.М. Области применения и природа виртуальных реальностей // B cб.: "Технология виртуальной реальности". - M., 1996. - С. 57-68.
13. Blade Richard A., Padgett Mary Lou. Current applications in virtual reality // Proc. SPIE.1996. Vol. 2878. P. 395-409.
14. Носов Н. Образование и виртуальная реальность / Н. Носов // Дистанционное и виртуальное обучение: Дайджест рос. и зарубеж. прессы. - 2000. - № 11. - С. 31-35.
15. Хуторской А.В. О виртуальном образовании / А.В. Хуторской // Дистанционное и виртуальное обучение: Дайджест рос. и зарубеж. прессы. - 2000. - № 1. - С. 25-27.
16. Андреев А.А. Введение в интернет-образование. – М.: ЛОГОС, 2003.
17. Полат Е.С., Моисеева М.В. И др. Педагогические технологии дистанционного обучения. - М.: Академия, 2006.-600с.
18. Полат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения: Учеб. пособие для студ. Высш. Пед. учеб. заведений / Под ред.– М.: Издательский дом «Академия», 2004. – 416с.
19. Вайндорф-Сысоева М.Е., Технология работы педагога в виртуальной образовательной среде МГОУ: Учебно-методическое пособие/ М.: ООО «Диона», 2008. - 61 с.
20. Вайндорф-Сысоева М.Е., Хапаева С.С., Шитова В.А. Алгоритм деятельности при сетевом взаимодействии для решения образовательных задач в виртуальной образовательной среде МГОУ. М.: Изд-во МГОУ, 2008. – 52с.
2. Искаков К.Т. Дистанционное образование: теория и практика. Издательство «Дәуір». Алматы. 2007.
3. Искаков К.Т., Вородюхин В.Н. Программа сопровождения дистанционного обучения / Материалы международной научно - практической конференции "Роль университетов в развитии цивилизации в XXI веке". Алматы, 4-5 декабря 2004 г.
4. Ержанов Н.Т., Б.К. Кубеев, К.Т. Искаков, А.Н. Сакаева, В.Н. Вородюхин, М.А.Алиев / "Внедрение дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом в КарГУ имени Е.А. Букетова", Справочное издание под общей редакцией Ж.С. Акылбаева. Издательство КарГУ, Караганда 2003 г. 237 с.
5. Каргин С.Т., К.Т. Искаков, А.Н. Сакаева / Методические указания по подготовке курсового кейса и организации дистанционного учебного процесса в КарГУ имени Е.А.Букетова. Караганда 2004. 28 с.
6. Искаков К.Т., Шакимов А.Н./ Методические аспекты программы сопровождения дистанционного обучения "Факел"/Сб. трудов Вычислительные технологии и информатизация. КазНУ: г. Алматы 2004.
7. Акылбаев Ж. С., Н. Т. Ержанов, К. Т. Искаков Использование современных технических средств и информационных технологий в учебном процессе КарГУ имени Е. А. Букетова / Материалы II Всероссийской научно-практической конференции – выставки посвященной 125-летию Томского государственного университета и 5-летию ассоциации образовательных и научных учреждений “Сибирский открытый университет”, 8-11 сентября 2003 г. Издательство ТГУ. с 51-52.
8. Искаков К.Т., Вородюхин В. Н. Программа сопровождения дистанционного обучения / Международная научно – практическая конференция “Роль университетов в развитии цивилизации в XXI веке”.Алматы. 4-5 декабря. 2003 г.
9. Искаков К. Т., Алиев М. А. Организация дистанционного обучения и информатизация управления учебным процессом (Международная научно-практическая конференция “Состояние проблемы и задачи информатизации в Казахстане” посвященная 70-летию КазНТУ им. К. И. Сатпаева и 10-летию МАИН, г. Алматы, 23-24 ноября 2004 г.)
10. Виштынецкий Е.И., Кривошеев А.О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения // Информационные технологии. 1998 - № 2- С. 32-36.
11. Котеров Д. В., Костарев А. Ф. , PHP 5 В Подлиннике. БХВ-Петербург, 2006 г. Мягкая обложка, 1120 стр., ISBN 5-94157-245-X.
12. Розин В.М. Области применения и природа виртуальных реальностей // B cб.: "Технология виртуальной реальности". - M., 1996. - С. 57-68.
13. Blade Richard A., Padgett Mary Lou. Current applications in virtual reality // Proc. SPIE.1996. Vol. 2878. P. 395-409.
14. Носов Н. Образование и виртуальная реальность / Н. Носов // Дистанционное и виртуальное обучение: Дайджест рос. и зарубеж. прессы. - 2000. - № 11. - С. 31-35.
15. Хуторской А.В. О виртуальном образовании / А.В. Хуторской // Дистанционное и виртуальное обучение: Дайджест рос. и зарубеж. прессы. - 2000. - № 1. - С. 25-27.
16. Андреев А.А. Введение в интернет-образование. – М.: ЛОГОС, 2003.
17. Полат Е.С., Моисеева М.В. И др. Педагогические технологии дистанционного обучения. - М.: Академия, 2006.-600с.
18. Полат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения: Учеб. пособие для студ. Высш. Пед. учеб. заведений / Под ред.– М.: Издательский дом «Академия», 2004. – 416с.
19. Вайндорф-Сысоева М.Е., Технология работы педагога в виртуальной образовательной среде МГОУ: Учебно-методическое пособие/ М.: ООО «Диона», 2008. - 61 с.
20. Вайндорф-Сысоева М.Е., Хапаева С.С., Шитова В.А. Алгоритм деятельности при сетевом взаимодействии для решения образовательных задач в виртуальной образовательной среде МГОУ. М.: Изд-во МГОУ, 2008. – 52с.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1. ақпараттық-оқыту жүйесінің негізі 9
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі 9
1.2 Ақпараттық-оқыту жүйесінің инфологиялық моделі 15
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары 19
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы 23
2. Ақпарыттық-оқыту жүйесінің әдістемелік негізі 26
2.1. Техникалық тапсырма 26
2.2 Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ереже 47
2.3 Мектеп сайты туралы ереже 49
3. Ақпараттық-оқыту жүйесінің беттері 52
3.1. Мектеп сайты 52
3.2 Абай атындағы ҚазҰПУ білім беру порталы 58
Қорытынды 62
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 64
ҚОСЫМША
А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 66
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесінде қолданылып жүрген
білім беру технологиялары отандық білімнің жаңа талаптары мен республиканың
саяси-экономикалық таңдауына сай қолданылып келеді. Осындай өмірдің өзі
талап етіп отырған технологияның бірі – қашықтан бастауыш оқыту
технологиясы[5].
Экономикалық жаһандану білім беруге ұлттық жүйелердің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру, білім берудің Халықаралық нарығына тең дәрежеде
кіруі үшін жаңа сапалы талаптар қояды. Елдің 2030 жылдарға дейінгі дамуының
стратегиялық басымдылықтарын айқындаған Президент Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауында келер ғасырда экономикалық және әлеуметтік
дамудың жетекші факторы-адамның өзі, олардың ерік-жігері, қуаты,
талаптылығы, білімі, ал XXI ғасырда қоғам дамуының негізгі қағидасы
бірінші кезекте білімділік деңгейімен айқындалатын ұлттың бәсекеге
қабілеттілігі болатынын атап өткен [1]. Сондықтан елдегі мемлекеттік білім
беру саясатының басым бағытының бірі-мемлекетті, экономиканы, ғылым мен
мәдениетті басқаруда негізгі орындарға ие болуға қабілетті, мемлекеттің
негізгі интеллектуалды және шығармашылық әлеуетінің құнды игілігі балалар
мен жасөспірімдерді қолдау мен дамытуға бағытталған инновациялық-бейімді,
құзіретті және кәсіби бағдарлы жүйесін құру болып табылады.
Ашық білім беру кеңістігі идеясы Қазақстан Республикасының 2030 жылға
дейінгі даму Концепциясында қарастырылған: Аймақтық деңгейде білім беру
сапасын арттыру мақсатында оқытудың жаңа технологияларын және қашықтықтан
бастауыш білім беру жүйесін құру, басып шығару және ендіру керек.
Шындығында да оқу-ағарту саласында білім алушыға назар аудару басты
мәселе болатын жаңа парадигманың келгені байқалады. Қашықтықтан білім алу
оқушыларға курс мазмұнын, оқу стратегиясын және оқу қорын таңдауда,
бақылдауда кең мүмкіндіктер береді. Қашықтықтан білім алудың көптеген
мүмкіндіктерін сипаттайтын анықтамалардың бірінде қашықтықтан оқытуда
оқытушы немесе институттың мүддесі емес, оқушының жеке қажеттілігінің
қанағаттануына көңіл бөлінеді, бұл оқушының қайда, қашан, қалай оқып
жатқанын қамтып қана қоймай, сонымен қатар білім алу көздері кеңейе түседі
делінген. Бұл оқытушының ролі білім беру көзінен оқыту менеджеріне
алмасқанын көрсетеді. Осындай білім алуды қамтамасыз ету үшін қашықтықтан
оқыту әдісіне және жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға айрықша
басымдылық беріледі [19-20].
Қоғамның ақпараттандырылуы студенттерден, оқушылардан жаңа ақпаратты
құралдарды барлық салада қолдана алуын талап етеді. Мектеп оқушыларына
білімін тереңдетуде және БҰТ дайындығын арттыруда қашықтан оқытудың зерттеу
нысаны болмағандығы жұмыстың өзектілігін танытады.
Бастауыш мектеп академиясы - бұл қашықтықтан оқытудың
концепцияларын жаңа заман талабына сай іске асырған интегралданған
ақпараттық жүйе.
Магистрлік диссертацияның мақсаты: Инновациялық технологияларды
пайдалана отырып оқу, ғылыми және әдістемелік қамтамас етілуін қолдау
мақсатымен, Алматы облысының шағынкомплектті мектептері үшін пилотты
ақпараттық-білімділік Абай атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп академиясын
құру атты порталын құру.
Қарастырылатын негізгі мәселелер:
1. Нормативті-құқықты құжаттарды жасап шығару:
– корпоративті бастауыш жүйе туралы ереже;
– Бастауыш мектеп академиясы порталының ережесі[4];
– Аудандық білім бөлімдерінің сайтының ережесі;
– мектеп сайтының ережесі;
2. Техникалық тапсырманы жасап шығу.
3. Университет серверінде бастауыш мектеп академиясы атты
порталын жасау.
4. Пилотты мектептері үшін с айттың бырыңғай беттін жасап шығу.
5. Мұғалімдер білімін арттыруға арналған видеоконференция өткізу.
Бастауыш мектеп академиясының артықшылығы:
- сабақ барысын өз алдына анықтап алу
- көп рет тесттен өту;
- тьютор-мұғалімдердің бір жерден болуы;
- интернет-лекцияларды қарап шығу.
Зерттеу нысаны болып Алматы облысының шағын комплексті мектептері
алынды.
Зерттеудің теориялық және методологиялық негізін отандық және
шетелдік авторлардың қарастырылып отырған мәселеге байланысты ғылыми
еңбектері, Қазақстан Республикасының заңды, нормативті және құқықтық
актілері, стандарттар, ережелер, ғылыми-практикалық конференция
материалдары, кезеңдік басылымдардағы мақалалар, сонымен қатар
жаhандандырылған Интернет компьютерлік жүйесінен алынған мәліметтер
құрайды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы Абая атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп
академиясын құру атты порталын құру, порталды әдістемелік негізін қалау
болып табылады.
Магистрлік диссертацияның практикалық маңызы Алматы облысының
шағынкомплектті мектептері үшін Бастауыш мектеп академиясы порталын құру
және білімді жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды дамыту болып табылады.
2009-2010 оқу жылында on line режимі бойынша Алматы облысы шағын
комплектілі мектеп оқушылары үшін қашықтықтан оқыту ұйымдастырылды және
өткізілді. Жыл бойы әр пәннен өткізілген интерактивті сабақтарды өткізу
мәселелері талқыланды және мектептердегі ұстаздардың пікірлерін ескеріліп,
электрондық оқулықтардың авторлары баяндама жасады. Оқулықтардың мазмұнын,
білімділік, дамытушылық және тәрбиелік мүмкіндіктерін талдау оқушыларының
білім сапасын арттырудың тиімді жолдарын анықтауға жол ашады.Қосымша А-да
материалдар тіркелген.
Магистрлік диссертация кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ақпараттық-оқыту жүйесінің негізі
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі
Корпаративті бастауыш ектеп желі - өзара әсер ететін құрылымдық ішкі
бөлімдерден тұратын есептеу жүйесінің бүтін құрылымы. Корпаративті бастауыш
желінің жұмыс істеуі үшін пайдаланушылардың қатаң тәртіппен сүйемелдеу
қызметі бойынша ұйымдастыру-техникалық іс-шараларды орындауды қажет етеді.
Жүйенің бөлінбес бөліктері:
– ішкі бөлімдер арасында жоғарғы жылдамдықпен мәліметтердің
алмасуы;
– жалпы желіде орналасқан ақпараттық ресурстарды пайдалану;
– бірыңғай компьютерлік желі арқылы басқа интра және глобальды
желідегі ақпараттарға қол жеткізу;
– электронды поштаны пайдалану;
– әр түрлі деңгейде ақпаратқа қол жеткізуге арналған
мәліметтердің орталықтандырылып сақталуын ұйымдастыру;
– мәліметтердің шынайы масштабта өзгеруін қадағалау.
Ресурстарды сақтау талаптарын анықтаудың мақсаты мынандай:
– ақпараттық ресурстардың қол жетімділігі, бүтіндігі немесе
құпиялығы бұзылатын жағдайды ескеріп қорғаудың қауіп-қатер
деңгейі классификасы бойынша құқықтық-әдістемелік негіз құру;
– ақпараттық ресурстардың аппаратты-бағдарламалық құралдарын
жұмыс станциялары және серверлер бойынша тарату, сонымен
қатар қорғау құралдарының бапталу түрлері бойынша
унификациялау.
Жүйелік администраторлар техникалық құралдармен жұмыс істеудің және
осы құралдардың қорғалу деңгейіне, ортақ ресурстардың мүмкіндігіне,
функциясына, тағайындалуына сәйкес пайдалану ережелерін орнатады.
Пайдаланушыларға ережелердің орындалуына, ақпараттың жойылмауына және
шектен тыс таралмауына жауапкершілік жүктелген. Бастауыш желінің тиімді
жұмыс істеуі үшін жүйелік администратор желі құрамына кіретін кезкелген
элемент жұмысына талдау жүргізуге құқығы бар. Жалпы желіде орнықты жұмыс
істеу үшін администратордың ұсынысын, кеңестерін пайдаланушылар міндетті
түрде орындауы қажет.
Құралдарға және мәліметтер қорына амалдар жасау құқығын мәліметтер
қорын өңдеушілер орнатады. Администраторлар мен пайдаланушылар өңдеушілер
құрған құжаттар және нұсқаулар негізінде жұмыс жасайды. Пайдаланушылар өз
бетінше мәліметтер қорын көшіре және сақтай алмайды.
Барлық пайдаланушылар жұмыс қажеттілігін қамтамасыз ету үшін
электрондық поштағажәне мекен жайға ие. Пайдаланушылар ақпараттарды
Интернет арқылы алғанда немесе жібергенде оның құпиялығы сақталмайтынын
түсінуі керек.
VPN – аббревиатурасы (Virnual Private Network) – "бастауыш желі" деп
оқылады.VRN-ді серверге қосқан кезде осының арқасында арнайы бағдарламамен
қамтамасыз ететін құралдың көмегімен жаппай қол жететін желідегі жұмыс
істеп тұрған жалғасулардың үстінен шифрланған арна ұйымдастырылады. Осы
арнамен берілетін хабардың аса жоғары дәрежеде қорғалуын арнайы шифрлық
алгоритмдерді пайдаланып іске асырады.
Жалпы алғанда VPN ортақ пайдаланылатын жүйеге бастауыш (қабаттасқан)
жалқы жүйе қосып берілген хабардың құпиялылығы мен тұтастығын
(пайдаланушыға анық көрсетіп) беретін ішкі жүйелер мен бөлек машиналар
жиынтығы[13].
VPN технологиясы корпоративтік жүйені, желіні жасақтау, әкімшілік
жасау кезінде жіберілген қателердің кесірінен түсетін вирустар әсерінен,
қаскүнемдіктен, бос қызығушылардан, бопса қорқытулардан қорғау үшін қажет.
Ортақ пайдалану желісіндегі жалға алынатын және коммутацияланатын
арналар негізінде құрылған бастауыш жеке желі VPN, (біріншіден Интернет)
бөлектенген корпоративті желілерді сапалы ауыстыра алатын, бірқатар
артықшылықтары бар желі:
– жүйенің дамыған топологиясы (географиялық кең қамту);
– жоғары сенімділік;
– масштабтау жеңілдігі (жаңа желілермен қосу);
– кескін өзгерту оңайлығы;
– тұтынушылардың оқиғалары мен қимылдарын бақылау.
VPDN қызметі (Virtual Private Dialup Network) қызмет көрсету класын
берілген деңгейде ұстау мақсатында, үйлерінде, қашықта орналасқан
офистерде, немесе іс сапарда жүрген қызметкерлер мен клиенттерге
компанияның корпоративтік желі қорларына қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін,
Интернет желісін тасымалдау орта ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Ақпараттың таратылуы барысында, қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін
аутентификация механизмі қолданылады. Пайдаланушылар үшін ішкі желі қос
тіркеу арқылы жабық: алдымен байланыс оператордың торабында, одан кейін
компанияның торабында (қашықтағы пайдаланушы үйымның ішкі желісінің қол
жеткізу серверінен IP мекенжайын алады).
VPDN қызметі екі түрде ұсынылады. Бірінші түрінде пайдаланушыға белгілі бір
желігі қатынауға арналған рұқсат қатан түрде бекітіледі, ал екінші нұсқада
пайдаланушы қызмет таңдау шлюзі көмегімен желісін өзі таңдайды.
Клиенттің Интернет желісіне бөлінген желі арқылы қол жеткізу мүмкіндігі
болған жағдайда ғана VPDN қызметін ұйымдастыруға техникалық мүмкіншілік
болады [10].
VPN екі бөлімнен тұрады: ішкі және сыртқы. Ішкі желіде бірнеше
бақылаудағы желі, сыртқы инкапсуланған байланыс жүргізеді, бұл Интернетте
қолданылады.
Қорғалған бастауыш желі – сенімді желі негізінде құрылған бастауыш
желілердің бірі. Қорғалған желіге мысал ретінде мыналар жатады: IPSec,
OpenVPN және PPTP.
Сенімді бастауыш желі - үлкен желі ішінде жіберілетін орта сенімді
болғанда пайдаланады. Мысал ретінде Multi-protocol label switching (MPLS)
және L2TP (Layer 2 Tunnelling Protocol) алуға болады.
VPN іске асыру үшін арнайы бағдарламалық-аппараттық құрылғыдар қажет.
VPN классификациясы сұлба 1.1-де бейнеленген.
VPN классификациясы
VPN қызметінің бірі – желілік трафикті сүзгілеу, желілік экранды
ұйымдастыру және қызмет көрсету сапасын қамту болып табылады.
Экстранет – (“экстра” ол “сыртқы”, “тыстағы” деген ұғымды білдіреді)
бірлескен бірнеше (екі және одан көп) интражелілерді көрсетеді.
Экстражелілері құрамына бизнес бойынша серіктестердің интражелілерімен
қатар, бір ұйымдағы әртүрлі бөлімшелердің интражелілері де кіреді.
Тұжырымды экстражелі бұл “тоннель“ немесе Интернет ішіндегі жағымсыз енуден
сақтайтын жоғарғы қорғауы бар бастауыш желі.
Интранет (ағыл. Intranet, сондай-ақ интражелі термині
пайдаланылады) — Интернет желісінен айырмашылығы, бұл ұйымның ішкі жеке
желісі. Дұрысы, Инранет - бұл осы ұйымның ішкі ақпараттың кейбір
бөліктерін пайдалануға құрылған немесе алмасу және бірлесіп пайдалану үшін
IP хаттамалар, Интернеттің кішігірім түрі.
Интранет-порталдардың негізгі идеясы – бұл корпоративтік ақпараттардың
барлық элементтерін біріктіреді және онымен қатардағы қызметкердің жұмысын
жеңілдетеді. Интеранет-порталға қол жеткізім вэб-браузер арқылы жүзеге
асырылады, ол осы жүйені қарапайым және қол жетімді қылып жасайды (о.і
қаржылық).
Әдетте Интранет-порталдарды ірі ұйымдарда (және атап айтқанда,
географиялық бөлінгендерде) пайдаланады. Интеранет-портал бір ғана кеңседе
ғана жұмыс жасамайды, және ұйымның бірнеше бөлімдерін біріктіре алады,
сондай-ақ алшақ қызметкерлерге (Internet-арна арқылы) корпоротивтік
шаруашылыққа қол жетімдікті бере алады.
IP VPN желісі жоғары жылдамдықтағы SMARTNET талшықты-оптикалық желісіне
негізделіп, қосылу Ethernet технологиясы бойынша 100 Мбсекундқа дейінгі
жылдамдықта іске асады. Әртүрлі қосымшалардағы трафикті тарату үшін
SMARTNET мәліметтер трафигіне қызмет көрсетудің (CoS) үш тобын ұсынады:
• Best Effort — мәліметтер тарату, файлдар мен хабарламалармен алмасу,
құжаттармен бірлесіп жұмыс істеу, мәліметтердің корпоративті базасына
кіру, электрондық пошта үшін арналған.
• Business Critical — мәліметтерді тарату кезінде ерекше сенімділікті
талап ететін және өткізу жолағы, пакеттердің жоғалуын қаламайтын
корпоративті жүйелердің трафигі үшін арналған.
• Real Time — корпоративті телефония мен видеоконференция ұйымдастыру
үшін, сонымен бірге пакеттерді бірқалыпты және аз кідіріспен таратуға
кепілдік береді.
Сервистердің әртүрлі деңгейлерін қамтамасыз ету (Қызмет көрсету тобы)
жергілікті желілер мәліметтерімен дауыс трафигін таратуды интегралдауды,
видео ақпаратты сапалы таратуды қамтамасыз етеді.
Ақпарат таратудағы нақты параметрлерге қатысты (бөгеліс, пакеттердің
жоғалуы және тағы басқалары) клиентке кепілдіктер ұсынылады.
Екінші деңгейдегі бастауыш жеке желі L2 VPN (VPLS Virtual Private LAN
Service) — қала көлемінде бірнеше географиялық алыста орналасқан кеңселерді
бірыңғай жоғарғы жылдамдықтағы көппротоколды қауіпсіз желіге біріктіру
тәсілі.
Екінші деңгейдегі бастауыш жеке желілерді құрудағы шешімдердің
бірыңғайлығы L2 VPN (Layer 2 Virtual Private Network, MPLS VPLS VPN,
Ethernet VPN) жеке қауіпсіздік пен өнімділікке жоғарғы талаптар қойылатын,
корпоративті желілерде әртүрлі желілік протоколдар пайдалану мүмкіндігінде
жатыр. L2 VPN арнайы IP-желілерге байланбаған және Ethernet деңгейінде
жұмыс істейді. Мысалы, кеңседен тыс жүріп, ноутбук көмегімен компанияның
корпоративті желісіне еркін қосылу мүмкіндігі.
VPLS технологиясын пайдаланудың артықшылықтары:
• мәліметтер тарату протоколдарының барлық түрін пайдалану мүмкіндігі;
• клиент желісінің ішкі құрылымына (IP-желілердің деңгейлерде де) кіріс
және тек тапсырушымен басқарылудың арқасында қауіпсіздік деңгейі
жоғары;
• желі арқылы мәліметтердің қандай болмасын типін өткізу мүмкіндігі,
соның ішінде арна деңгейінде шифрланғандарды да өткізуі.
Осылайша, L2 VPN қолдану желілік инфрақұрылым мен қосымшаларды толығымен
пайдалану мүмкіндігі, сондай-ақ бастауыш жеке желілердің SMARTNET-тің басқа
қызметтерімен интеграциясы: 100 Мбитс дейінгі жылдамдықта жоғарғы
жылдамдықтағы интернетке кіру, жаңа ұрпақтың жоғарғы пакеттік телефониясы
(Voice-Over-IP) және т.б. Бұл шешім қызметкерлерінің жұмысы іс-сапарлармен
байланысты және оларға компанияның жергілікті желісіне қолжетімділік қажет
компаниялар үшін өзекті.
Бастауыш жеке желілерді құрудың негізгі ерекшелігі – бірыңғай мәліметтер
тарату желісіне Тапсырушының кеңселері мен техникалық орталықтарын
біріктіру үшін белгіленген арналарды пайдалану қажет емес. Осылайша
Тапсырушы келесі ықпалдың арқасында өз қаражатын үнемдеуге мүмкіндік алады.
• Бөлінген арналарды ұйымдастыруға көп шығын кетпейді
• Трафик төлемінің икемді жүйесі
• Клиент трафигі толықтай рұқсатсыз кіруден сақталған
• Порттың өткізу мүмкіндіктерінің оперативті өсуі
VPN-де қосылу нүктелерінің санында шек жоқ. Қажет кезде VPN-ге кіретін
әрбір нүкте байланыстың физикалық арнасы арқылы Интернетке кірісті
қамтамасыз етеді.
IP VPN (L3 VPN) - үшінші деңгейдегі бастауыш жеке желілер SMARTNET
клиенттің географиялық бөлініп орналасқан кеңселерін бірыңғай қорғалған
логикалық желіге байланыстырып, IPMPLS технологиясын пайдалану арқылы
бастауыш жеке желілерді (VPN) құру және қызмет көрсетуді іске асырады.
Осылайша, клиент үшін оператордың мәліметтер тарату желісі нағыз мөлдір
орта болып табылады. 3 деңгейдегі VPN (VPNL3) жүзеге асыруда оңай және IP-
желілері деңгейінде өзара әрекетте іске асырылады, алайда кеңсенің басқа
кеңсеге көшуі кезінде жаңа желі ұйымдастыруды талап етеді. Бас кеңсені
бөлімшелермен байланыстырудан басқа, мысалы POS-терминалдар немесе
банкоматтардың бас компьютермен байланысын ұйымдастыру да мүмкін.
1.2 Ақпараттық-оқыту жүйесінің моделі
Инфологиялық моделі басқа моделдер мен салыстырған да ерекше орын
алады. Ол қиын жүйелерді құру барысында қолданылады және құрылым
мәліметтерден тәуелсіз проблемалық аймақтың көрінісін береді[1].
Порталды құру мақсаты – шағын мектептерде оқытуда, ғылыми дамуда және
әдістемелік қамтылуда білім берудің инновациялық технологияларын пайдаланып
ақпараттық ресурстарды құру, атап айтсақ:
- оқушыларға білімді меңгеруіне көмектесу;
- мұғалімдерге әдістемелік сұрақтар бойынша көмектесу;
- оқушыларды қашықтықтан білім беру технологиясы бойынша оқыту;
- БҰТ пәндері бойынша дайындалуда оқушыларға көмектесу;
- ашық өребәйгелерді, ғылыми байқауларды, конференцияларды,
танымдық турнирлерді өткізу;
- сайттың бағдарламалық қабығын құруда мектептерге және білім
бөлімдеріне көмектесу.
Нормативтік-құқықтық қамтылу мақстанда келесі құжаттарды дайындау
қажет:
- портал туралы ереже: Бастауыш мектеп академиясы;
- білім бөлімдері, мектеп веб сайттары туралы ереже;
- оқытушы-тьютор туралы ереже;
- қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру
туралы ереже;
- ресурстарды желіге орналастыру туралы ереже.
Жаңа инновациялық технологияны пайдаланып, шағын мектептерге оқытуда,
методологиялық және ғылыми көмек беру мақсатында порталды ендіру үшін
атқарылған істердің жоспары(орындалу мерзімі, жауаптылар) құрылуы қажет.
Қойылған мәселелерді техникалық жағынан іске асыру үшін шағын
мектептер мен білім бөлімі сайтын қолдау үшін университет базасында
бірыңғай хостингпен корпоративті бастауыш желі құру қажет.
Порталдың негізгі мәзірі келесі беттерден тұрады:
– Басты бет;
– Жаңалықтар;
– Видеоконфеоенция;
– Форум;
– Контенттер.
Басты бетте білім саласындағы жетістіктер туралы баяндалып тұрады және
бұл бет үнемі жаңартылып тұрады.
Жаңалықтар бетінде ауданда, мектепте болып жатқан жаңалықтар баяндалып
отырады.
Видеоконференция арықылы Абай атындағы Қазақ Ұлттық университетіндегі
оқытушылар мен шалғай аудандағы мектептер арасында интерактивті конференция
өткізіледі.
Контенттер бөлімінде мектеп пәндері бойынша материалдар модульдік
оқыту технологиясымен сұрыпталып жарияланады.
Бағдарламалық қолдау жасау үшін білім бөлімдері мен мектептерге
бірыңғай инфологикалық модельді сайттың қабықшасы құрылып, ақпараттарды
сайтқа енгізу үшін келесі стандарттар жасалуы қажет: мұғалімдер үшін
контент, оқушылар үшін контент, депозитарийлер мен метамәліметтер
ресурстарын сипаттау.
Мектеп пен аудандық білім басқармасы сайт арқылы байланысады.
Мектеп сайтының құрылымы келесі беттерден тұрады: Басты бет,
Жаңалықтар, Мектеп туралы, Біздің ұйым, Контент, Кітапхана, Конференция,
Контакты. Сұлба 1.2-де көрсетілген.
Аудандық білім басқармасы сайт келесі беттерден тұрады: Басты бет,
Жаңалықтар, Фотогалерея, Мектептер сайты, Аудан тарихы, Пайдалы сілтемелер.
Сұлба 1.3-де көрсетілген.
Мектеп сайтының сұлбасы
Форум
Аудандық білім басқармасының сайтының схемасы
Форум
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары
Ақпараттық жүйе, портал, сайт құруда ақпараттарды қорғау мәселесін шешу
керек. Егер құрылған жүйе қорғалмаса кез келген адам хабарларды қолға
түсіре алады. Сондықтан тораптарда ақпаратқа біраз шабуылдар жасау
мүмкіндігі бар. Жүйені әр түрлі деңгейде қорғау үшін қорғалатын ақпараттың
үш құпиялылық категориясы және бүтіндіктің үш категориясын енгіземіз.
Қорғалатын ақпараттың құпиялылық категориялары:
– ЖОҒАРЫ - бұл категорияға ҚР заңына сәйкес құпия болып табылатын
жасырын емес ақапарат (қызметтік құпия,жеке бастың мәліметтері)
жатады. Құпиялылық деңгейі реттелген жиынтық құрайды және әр түрлі
жүйелерде құпиялылық деңгейлер жиынтығы әр түрлі болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпия
құрайтын мәліметтердің үш құпиялық дәрежесі тағайындалған және осы
дәрежелерге сәйкес аталған мәліметтердің тасушыларына мынадай
құпиялылық белгілері берілген: аса маңызды, өте құпия,
құпия, ал қызметтік құпия құрайтын мәліметтірге құпия деген
құпиялылық белгісі беріледі.
– ТӨМЕН - бұл категорияға ЖОҒАРЫ категориясына жатпайтын мектеп
немесе аудан әкімшілігі шешімімен таратылатын ақпараттарды
жатқызуға болады.
– ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН - бұл категорияға ақпараттың бүтіндігі
қамтылатын мәліметтер жатады.
Қорғалатын ақпараттың құпиялылық категорияларын оңай топтау үшін жалпы
4 категория орнатылады: өмірлік маңызды, өте маңызды, маңызды және
маңызды емес. Ақпаратың қай категорияға жататынын анықтау үшін келесі
кестені тиімді пайдалануға болады:
Кесте 1.1 - Ақпарат категорияары
Ақпараттың жалпылама категориясын анықтау
Құпиялық Ақпараттың бүтінділк категориясы
категориясы
ЖОҒАРЫ ТӨМЕН ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН
ЖОҒАРЫ 1 1 2
ТӨМЕН 1 2 3
ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН2 3 4
1- өмірлік маңызды ақпарат;
2- өте маңызды ақпарат;
3- маңызды ақпарат;
4- маңызды емес ақпарат.
Ақпараттық қорғау жүйесі жобалау әр түрлі жағдайда жүргізілуі мүмкін
және бұл жағдайларға негізгі екі праметр әсер етеді: ақпарат қорғау
жүйесіне арнап әзірленіп жатқан деректерді өңдеудің автоматтандырылған
жүйесінің қазіргі күй-жағдайы және ақпаратты қорғау жүйесін жасауға кететін
қаржы мөлшері.
Ақпаратты қорғау жүйесін жобалау мен әзірлеу келесі тәртіп бойынша
жүргізуге болады:
- қорғанылуы көзделген деректердің тізбесін және бағасын анықтау үшін
деректер өңдеу жүйесін қойылған талдау жасау;
- ықтимал бұзушының үлгісін таңдау;
- ықтимал бұзушының таңдап алынған үлгісіне сәйкес ақпаратқа заңсыз қол
жеткізу арналарының барынша көбін іздеп табу;
- пайдаланылатын қорғаныш құралдарының әрқайсысының беріктілігін сапасы
мен саны жағынан бағалау;
- орталықтанған бақылау мен басқару құралдарын әзірлеу;
- ақпарат қорғау жүйесінің беріктілігінің сапасын бағалау.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып
табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық,
техникалық шаралар қажет.
Ақпараттық қауіпсіздіктің өте маңызды 3 жайын атап кетуге болады: қол
жеткізерлік (оңтайлық), тұтастық және жасырындылық.
Қол жетерлік (оңтайлық) - саналы уақыт ішінде керекті ақпараттық қызмет
алуға болатын мүмкіндік. Ақпараттың қол жеткізерлігі - ақпараттың,
техникалық құралдардың және өңдеу технологияларының ақпаратқа кедергісіз
(бөгетсіз) қол жеткізуге тиісті өкілеттілігі бар субъектілердің оған қол
жеткізуін қамтамасыз ететін қабілетімен сипатталатын қасиеті.
Тұтастық - ақпараттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғанылуы.
Ақпарат тұтастығы деп ақпарат кездейсоқ немесе әдейі бұрмаланған (бұзылған)
кезде есептеу техника құралдарының немесе автоматтандырылған жүйелердің осы
ақпараттың өзгермейтіндігін қамтамасыз ететін қабілетін айтады.
Жасырындылық - заңсыз қол жеткізуден немесе оқудан қорғау.
Қауіпсіз жүйе - белгілі бір тұлғалар немесе олардың атынан әрекет
жасайтын үрдістер ғана ақпаратты оқу, жазу, құрастыру және жою құқығына ие
бола алатындай етіп ақпаратқа қол жеткізуді тиісті құралдар арқылы
басқаратын жүйе[4].
Сенімді жүйе - әр түрлі құпиялық дәрежелі ақпаратты қатынас құру
құқығын бұзбай пайдаланушылар тобының бір уақытта өңдеуін қамтамасыз ету
үшін жеткілікті ақпараттық және программалық құралдарды қолданатын жүйе.
Жүйенің сенімділігі (немесе сенім дәрежесі) екі негізгі өлшемі бойынша
бағаланады: қауіпсіздік саясаты және кепілділік.
Қауіпсіздік саясаты - мекеменің ақпаратты қалайша өңдейтінін,
қорғайтынын және тарататынын анықтайтын заңдар, ережелер және тәртіп
нормаларының жиыны. Бұл ережелер пайдаланушының қайсы кезде белгілі бір
деректер жинағымен жұмыс істей алатынын көрсетеді. Қауіпсіздік саясатын
құрамына мүмкін болатын қауіптерге талдау жасайтын және оларға қарсы әрекет
шаралары кіретін қорғаныштың белсенді сыңары деп санауға болады.
Қауіпсіздік саясатының құрамына ең кемінде мына элементтер кіруі керек:
қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың
қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құруды мәжбүрлі басқару.
Ақпараттық қорғау жүйесі - деп белгіленген қорғаныш мәселелерін шешу
үшін онда көзделетін барлық құралдар, әдістер және шаралардың
ұйымдастырылған жиынтығын айтады.
Ақпарат қорғау жүйесін құрудың жалпы әдістемелік ұстанымдары:
1. тұжырымдамалық тұтастық-бірлік,
2. талаптарға барабарлық,
3. икемділік,
4. функционалдық тәуелсіздік,
5. пайдалану ыңғайлығы, берілетін құқықтарды шектеу,
6. бақылаудың толықтығы,
7. қарсы әрекет жасаудың белсенділігі
8. тиімділік.
Жүйелік администраторлар техникалық құралдармен жұмыс істеудің және
осы құралдардың қорғалу деңгейіне, ортақ ресурстардың мүмкіндігіне,
функциясына, тағайындалуына сәйкес пайдалану ережелерін орнатады.
Пайдаланушыларға ережелердің орындалуына, ақпараттың жойылмауына және
шектен тыс таралмауына жауапкершілік жүктелген. Бастауыш желінің тиімді
жұмыс істеуі үшін жүйелік администратор желі құрамына кіретін кезкелген
элемент жұмысына талдау жүргізуге құқығы бар. Жалпы желіде орнықты жұмыс
істеу үшін администратордың ұсынысын, кеңестерін пайдаланушылар міндетті
түрде орындауы қажет.
Құралдарға және мәліметтер қорына амалдар жасау құқығын мәліметтер
қорын өңдеушілер орнатады. Администраторлар мен пайдаланушылар өңдеушілер
құрған құжаттар және нұсқаулар негізінде жұмыс жасайды. Пайдаланушылар өз
бетінше мәліметтер қорын көшіре және сақтай алмайды.
Барлық пайдаланушылар жұмыс қажеттілігін қамтамасыз ету үшін
электрондық поштағажәне мекен жайға ие. Пайдаланушылар ақпараттарды
Интернет арқылы алғанда немесе жібергенде оның құпиялығы сақталмайтынын
түсінуі керек.
Пайдаланушылаға төмендегі іс-әрекетті жасауға тиым салынады:
– Аппараттық құрылғыларды және бағдарламаларды өз бетінше
жинауға, орнатуға, баптауға, декомпиляциялауға;
– Бағдарламалық қамсыздандырудың стандарты, ережесінен қайшы
келетін әрекеттерді жасауға болмайды;
– Администратордың келісімінсіз ақпаратты қорғау ақпаратты
жоюмен тең;
– Серверге ақпарат қояр алдында администратормен келісілуі тиіс;
– Басқа бөтен адамдарға құпия сөздерді айтуға болмайды.
Пайдаланушылардың міндеті:
– Администратордың нұсқауын үнемі орындау;
– Техникалық құрылғылар немесе бағдарламалық кешен зақымдалғанда
дереу администраторға хабарлау қажет;
– Жаңа пайдаланушы өзі туралы ақпаратты администраторға хабарлауы
қажет.
Администратордың міндеті:
– Ресурстарға қорғауға қойылған талаптарға сәйкес құқықтарды
шектеу;
– Пайдаланушылардан келген техникалық құрылғылар немесе
бағдарламалық кешен зақымдалу туралы хабарламаға уақытымен көңіл
бөліп, жауап беру;
– Пайдаланушылардың жұмыс істеуіне қолайлы жағдай жасау,
ақпаратты қорғау;
– Жұмыс барысында пайда болған барлық ақаулар орталықтағы
журналда тіркелуі тиіс;
– Серверді өшіру қажеттілігі туындаса барлық пайдаланушыларға
хабарлануы қажет;
– Жаңа пайдаланушы тіркеу жазбасын және доменін администратормен
келісіп алуы қажет;
Бастауыш тораптың тиімділігін арттыру мақсатында администратор желіге
кіретін элементтің кезкелген жұмысына талдау жасай алады.
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы
Ақпараттық-оқыту кеңістігін стандартизациялау мақсаты: жылдымдыққа,
тұрақтылыққа және оқу үрдісінің нәтижелігіне қол жеткізу болып табылады.
Бұл қашықтықтан оқытудың оқу бағдарламаларын іске асырудығы басты шарт
болуы қажет.
Әр түрлі халықаралық ассоциациялар және консорциумдар қашықтықтан
оқыту саласында көптеген оқу элементтерін сипаттайтын технологиялық
құралдар мен стандарттар жүйесін құрып жатыр. Осыған байланысты оқу
материалдарын құру қағидалары да өзгеріске ұшырады. Жаңа заманға сай білім
беру ортасында оқушы мен оқытушы интерактивті деңгейде байланысады.
Ақпараттық білім беру ресурстарын желілік ортада орналастыру барысында
оқу-әдістемелік құралдар депозитариясын құруда бірыңғай стандарттар
жүйесіне және сипаттамаларға негізделу керек. Білім беру нысанасын құруда
оның конструктивті құраушыларын екі блок түрінде көрсетуге болады:
манифест(формаларды автоматты өңдеуге ыңғайлы жалпы (мета) ақпарат) және
мазмұн (оқу нысанасына бекітілген мазмұнды оқу материалдары).
IMS ұсынған және кең таралған манифест құрылымы келесі түрде
болады(кесте 1.2)[6]:
Кесте 1.2 – Манифест құрылымы
Метамәліметтер Ресурс авторы, білім беру бөлімінің атауы, авторлық
құқықтар, ресурс аңдатпасы, кілттік сөздер және т.с.с.
Ресурстар Бұл бөлімде дестенің физикалық құрылымы туралы ақпарат,
дестеге енген каталогтар мен файлдар сипаттамасы бар.
Пайдалану Блокта ресурстарды пайдалану әдістері сипатталған
сценариі
(ұйымдастыру)
Ішкі нысаналар Егер оқу нысанасында модульдік құрылым болса, онда бұл
блокта пайдаланатын ішкі нысаналар сипаттамасы бар
Манифест стандартты тілде жазылуы тиіс. Манифест – тауар қорабшасына
бекітілген жарлық. Ал тауар қорабшаның ішінде жасырылған, бірақ жарлықтағы
ақпарат тауардың тұтынушыға жетуіне жеткілікті[2-3].
Ақпараттық білім беру ресурстарының мета сипаттамасының құрылымын
таңдау арқылы депозитария құрылымын және іздеу механизмінің құрылуын
анықтайды. Сөйтіп, ақпараттық білім беру ресурстарының депозитариясын
құруда аса маңызды мәселелердің бірі – стандартталған мета сипаттау жүйесін
іздеу.
Оқу ресурстарын порталға қоймастан бұрын материалдарды бірыңғай
стандартқа келтіріп, унификациялап алу қажет. Осы унификациялау мақстанда
модульдік оқыту технологиясын пайдалану оңтайлы болып табылады.[] Модульдік
оқыту технологиясының негізі: жүйелілік, белсенділік және қағидалар.
Модульдік оқыту технологиясының артықшылығы:
– Оқып-үйренуші оқу бағдарламасымен өз бетінше жұмыс істей алады;
– басымдылық негізде құрылатын және модульдің құраушыларына
байланысты болатын оқытушы мен оқып-үйренушінің арасында тығыз
байланыс жүзеге асады;
– оқытудың белсенді әдістерін қолдану арқылы оқу процесін күшейту
жүзеге асады;
– пәнішілік сипаттағы байланыстар ашылады және пәнаралық
байланыстар толығырақ іске асады;
– оқу материалын саналы және белсенді меңгеруге қолайлы жағдайлар
туғызылады, танымдық қызығушылық дамытылады.
Бірінші кезекте Бастауыш мектеп академиясы порталына қандай
мәлімет, ақпарат орналастырасыз, соны анықтап алу қажет. Бастауыш мектеп
академиясы туралы толық мәліметтерді енгізіп, көз тартымды, мағыналы да
мәнді етіп жасау қажет. Оқушылар портал арқылы білімін терең жетілдіріп,
дамыту үшін мектептің мұғалімдері мен оқушыларына қызықты болатын сабақ
жоспарларын, ғылыми жұмыстардың үлгілерін, әр түрлі мерекелік шаралардың
сценарий, жоспарларын, мектепте оқытылатын кейбір пәндерге қажетті қосымша
материалдарды орналастыру қажет.
Екінші, порталдағы жекелеген мәліметтерді қоғамның қай аудиториясына
арналады, соны білу қажет. Бір ғана тақырыпты бірнеше қырынан көрсетуге
болады. Мысалы порталға сабақ жоспарын енгізу қажет болсын.
– Егер бұл материал мұғалімдерге арналып жазылған болса,
сабақты қысқаша жоспар түрінде көрсетіп, қажетті оқулықтар
мен материалдарға, параграфтарға сілтеме жасау қажет. Басқа
мұғалімдердің өз пікірін, көзқарасын білдіріп тәжірибе
алмасуына мүмкіндік болуы тиіс (материалдың астына өзіңіздің
электронды адресіңізді, анкета, форум, т.с.с. орналастыру
қажет).
– Егерде сабақ оқушыларға арналса, онда тақырыпты олардың
барынша игеруін басты назарда ұстау қажет. Кейбір терминдерді
мұғалімдер білгенімен оқушылар түсінбейді, сондықтан
тақырыпты оқушы түсінетіндей қылып барынша аша білу керек.
– Егер материалды жоғарғы оқу орнына түскелі жүрген
абитуриенттерге арналған болса, сабақты барынша қысқартып,
осы сабаққа қажетті қосымша оқулықтар мен сайттарға
сілтемелер орналастырылуы қажет.
Үшіншіден, порталдағы барлық мәлімет жүйеленген, белгілі бір ережеге
бағынатындай жинақы болуы қажет. Яғни, порталға кірушілердің өзіне қажетті
ақпаратты жылдам іздеп табуына барлық мүмкіндік жасалуы қажет.
Төртінші қағида. Порталды және порталға қойылатын ақпараттарды
жинақтап, жасақтап болған соң міндетті түрде тексеруден өткізу шарт.
Орфографиясын, әртүрлі экрандарда, браузерлерде бейнеленуін т.б. қадағалап
отыру қажет.
2. Ақпарыттық-оқыту жүйесінің әдістемелік негізі
Соңғы он-он бес жылдан астам уақыт ішінде Қазақстандағы білім беру
жүйелерінің кұрылымдарында елеулі өзгерістер болып жатыр. Оқу мен білім
технологиясы қаржы қорының байыбына жетіп түсінудің, нарықты өркендету
жолында күресудің тиімді құралына айналып отыр. Осы ретте қазіргі замандағы
технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл
атқарады. Дүние жүзі бойынша қашықтан білім беру жүйесін еркендетудің басты
мақсаттарынын бірі - оқушылардың кез келген мектептер, колледждер мен
университеттердегі оқу бағдарламалары бойынша оқып, білім алуларына жағдай
туғызу болмақ. Осылай еткенде ғана студенттердің бір елден екінші елге орын
ауыстыруларына ідектеу қойып, кедергілер туғызудан гөрі көзқарастар
жүйелерінің бір арнаға тоғыстырылған идеяларымен қаруланып, білім беру
ресурстарын өзара алмастыру жағдайында болашағы зор жаңа істерді өркендете
түсуге мүмкіндік туады. Коммуникациялық каналдарды ауқымды түрде тарату
курысы маңызды міндеттерді ойдағыдай іс жүзінде асыруға септігін тигізбек.
2.1. Техникалық тапсырма
Құрылған портал техникалық тапсырмаға сәйкес болуы қажет. СТ РК34.015-
2002 стандартына сәйкес жүйеге қатысты техникалық тапсырма жасалды.
Жоба мақсаты – инновациялық технологияларды пайдалана отырып оқу,
ғылыми және әдістемелік қамтамас етілуін қолдау мақсатымен, Алматы
облысының шағынкомплектті мектептері үшін пилотты ақпараттық-білімділік
Абая атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп академиясын құру атты порталын
құру.
Келесі жұмыстар іске асырылады:
– Нормативтік-құқықтық құжаттар кешені өңделеді;
– Университет серверінде орналасатын Бастауыш мектеп академиясы
порталы құрылады;
– Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ережесі
құрылады;
– Мектеп сайты туралы ереже құрылады;
– Университет базасында Аудандық білім беру басқармасының сайтын
және мектеп сайтын қолдау мақсатында корпоративті желі
құрылады;
– Оқытушылардың квалификациясын көтеру мақсатында үнемі
видеоконференциялар өткізіліп тұрады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ТЕХНИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА
Абай атындағы қазұпу-де бастауыш мекеп академиясын құру
Алматы, 2010ж.
2.1.1 Жалпы мағлұматтар
Жүйенің толық аты және оның шартты белгіленуі
Абай атындағы ҚазҰПУ-де вируалды мектеп академиясын құру
Құрастырылатын жүйені шартты түрде белгілеу: Абай атындағы ҚазҰПУ ВМА
; Жүйе.
Тақырып шифры немесе келісім-шарт шифры
- УДК
2.1.2 ЖҮЙЕНІ ҚҰРУДЫҢ (ДАМЫТУДЫҢ) МАҚСАТЫ МЕН ТАҒАЙЫНДАЛУЫ
2.1.2.1 Жүйені тағайындау
Қазақстан Респубикасының 2030 жылға дейігі даму Концепциясында ашық
білім беру кеңістік идеясы белгіленген: Білім беру сапасын арттыру
мақсатында аймақ деңгейінде дистанционды-бастауышқ білім беруді және жаңа
біім беру технологияарын өңдеу, шығару және енгізу қажет
Қашықтықан оқыту оқушыға курс мазмұнын, оқыту стратегиясын және оқу
ресурстарын таңдау, бақылау жасау мүмкіндіктерін береді. Қашатықтан
оқытудың көптеген анықтамаларының ішіндегі бірі қашықтықтан оқытуды
институттың және мұғалімнің қызығушылығы емес, керісінше оқушының жеке
қажеттіліктеріне негізделген, оқушы үстінен қашан, қай жерде, не туралы
оқып жатқанына бақылау жүргізіледі түрінде суреттейді.
Мемлекетіміздің социалды-экономикалық дамуы білім беру саласында
белгілі өзгерістерді қажет етеді, нақтылап айтқада осы бағыттағы қиын
мәселелерді шеше алатын жоғары білікті мамандарды дайындау. Бұл болса білім
берудің жаңа мазмұны мен формасын қажет етеді. Бұл мәселені шешу үшін білім
беру мекемелері, жаңа білім қызметтерін ұсына алатын және бірыңғай білім
беру кеңістігін құруға алып келетін, ашық системаларға айналу керек.
2.1.2.2 Жүйені құру мақсаты
Инновациялық оқыту технологияларын қолданумен Алматы облысындағы
шағын коомплектті мектептерде жаттықпа, ғылыми және әдістемелік жаруын
қолдау мақсатында Виртуальная школьная академи в КазНПУ имени Абая атты
ақпаратты-білімді порталын құру.
Негізгі функционалдық талаптар :
– Контентттер жасау, толықтыру және жаңарту.
– Стандарттарды жасау бойынша мамандар қатыстырылады.
– Жабдықтаушы Жүйені көрнекті түрде көрсету мақсатында дайындықты
өзінің жеке құрал-сайманында қамтып, сынау қалқандарын (стендтерін)
орнатуға міндетті.
– Жүйенің жұмысын толығымен көрнекті түрде көрсететін, сондай-ақ,
тілдің қызмет атқару бағасының жаңа аспаптар жинағын көрнекті
көрсететін презентациялар дайындалады. Жабдықтаушы көрнекті түрде
көрсетуге қажетті құрал-сайманмен (проектор, экран, ноутбук және т.б.)
қамтамасыз етеді .
ҚР СТ 34.015-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйедегі
стандарттардың кешені. Автоматтандырылған жүйені құруға техникалық
тапсырмалар стандартына сәйкес дербес техникалық тапсырма шеңберінде
Жүйені (мемлекеттік тілде) құруға Тапсырыс берушімен толық техникалық
талаптарды жазу және келісу.
ҚР СТ 34.015-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйедегі
стандарттардың кешені. Автоматтандырылған жүйені құруға техникалық
тапсырмалар стандартына сәйкес Тапсырыс берушімен бірге Жүйенің
тағайындалуын, Жүйенің қызмет атқару мүмкіндіктерін, Жүйенің құрылымын,
Жүйені жазу үшін пайдаланылатын техникалық орталар сипатталатын дербес
техникалық тапсырмалар жазылады және келісіледі.
Жүйенің бағдарланған архитектуралы сервисі болуы керек :
– орталық сервер
– клиент қосымшалары
Жобалау сатыларында клиенттік және серверлік бөліктердің өзара
әрекеттесу интерфейстерін әбден талқылау керек.
Орталық сервердің қосымшасы PHP технологиясына негізделуі керек.
Мәліметтер қорының басқару жүйесі (бұдан әрі - МҚБЖ) ретінде MySQL
пайдаланылады.
2.1.3 ЖҮЙЕГЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
2.1.3.1 Жүйеге қойылатын жалпы талаптар
Жалпы Жүйе төмендегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс:
– экономикалық тиімділік: Жүйе жобалау, өңдеу, баптау, ендіру және
эксплуатация кезеңдерінде жоғарғы экономикалық деңгейде болуы тиіс;
– жаңа заман талабына сай техникалық платформада болуы тиіс; Жүйе
Интернет-технологияларды, мәліметтерді басқару, сақтау технологиясын
қолдануға мүмкіндігі болуы тиіс;
– стандарттардың ашықтығы; Жүйе өңдеушілердің кең қолданыстағы ашық
индустриалды стандарттарға негізделуі тиіс;
– техникалық құрылғылардың сенімділігі; техникалық құралдар
Жүйенің(365x24), сенімді және үзіліссіз жұмысты қамтамасыз етуі және
мәліметтер қайтадан қалпына келтірілуі және резервтелуі тиіс;
– масштабталу; Жүйе қолданушылар санына, сақталатын мәліметтер
көлеміне, мәліметтерді алмастыру интенсивтілігіне, сұраныстарды өңдеу
жылдамдығына, қызмет көрсету санына, Жүйеге кіруді қамтамасыз ететін
әдістерге байланысты масштабталуы керек;
– эксплуатация қолайлылығы; Жүйенің қолданушыларға арналған интерфейсі
ақпараттықты, құрылымдықты, анықтама беруді, келісілген шарттарды
қанағаттандыруы тиіс;
– сүйемелдеу; Жүйенің ұйымдастыру жұмыстарына: техникалық қолдау,
жүйелік бағдарламалық қамсыздандыру (сонымен қатар уақытымен
бағдарламаны жаңартып отыру керек) және қолданбалы бағдарламалық
қамсыздандыру; эксплуатация жасайтын персоналдарды оқыту; ыстық
желі; техникалық құжаттарды актуальды дәрежеде қолдау жатады.
Жүйе келесі шарттарды қанағаттандыруы тиіс:
1) архитектура келесі сервистерде жасалуы керек:
▪ сервистерді ұсынатын Орталық Сервер;
▪ клиенттік қосымша.
2) Жүйе қосымшалары PHP технологиясында жүзеге асырылуы тиіс;
3) Жүйенің Орталық Сервері Apache 2.0 басқаруында жұмыс істеуі
керек;
4) Орталық Сервердің мәліметтері мен метамәліметтері MySQL
мәліметтер қорын басқару жүйесінде сақталуы керек;
5) Клиенттік қосымша Орталық Серверден жүктелетін және Internet
Explorer браузерінің орындаушы компоненті болуы тиіс;
Жүйе құрамында:
1) қолданушылар, қолданушылар тобы жұмыс жасайтын құрылғы;
2) оқыту модуль (кейстер);
3) конференция модулі (видеоконференция, форум);
4) ақпараттық модульдер (мектеп, мектеп ұжымы).
5) Жаалықтар модулі;
2.1.3.2 Жүйенің құрылымына және қызметіне қойылатын талаптар
Жүйеде авторандыру сенімді және қорғалған түрде жүргізіледі. Жүйенің
қолданушы интерфейсі Internet Explorer немесе одан жоғары браузеріне
негізделген.
Жүйе архитектурасы қызметтер және қолданушылар саны өскенде
тартыссыздық түрде жұмыс істеп, аппараттық қамсыздандырудың өнімділігі
адекватты өскенде Жүйе жұмысы өзгермеуі тиіс.
2.1.3.3 Ішкі жүйелер, олардың тағайындалуы және негізгі сипаттамалары
Жүйенің ішкі жүйелері анықталған функциялар тізімі және бағдарламалық
интерфейс арқылы кіруге болатын бағдарлама кешенінің іске асыру
компоненттерін құрайды. Ішкі жүйелердің баспалық мүмкіндігі бар контентпен
жұмыс істейтін интерфейсі болу керек және контентті дайындайтын және
басқаратын административті интерфейсі болуы тиіс. Ішкі жүйелердің
бағдарламасын іске асыру кезінде ішкі жүйелердің өзара байланысын және
мәліметтер қорымен жұмысты қамтамасыз ететін кешенді программа
архитектурасындағы қағидалары ескерілуі тиіс.
Жүйеге келесі ішкі жүйелер кіреді:
– Клиенттік қосымша ішкі жүйесі;
– Орталық Сервер ішкі жүйесі.
2.1.3.4 Жүйенің компоненттері ( модульдері) арасында ақпараттық айырбас
үшін байланыс құрылғыларына және әдістеріне қойылатын талаптар
Ақпараттарды алмастыруды іске асыратын ішкі жүйелер Интернет торабымен
байланысуы тиіс. Жүйе қолданушылары үшін байланыс каналдары Жүйеде қойылған
ең аз талаптарға сәйкес болуы тиіс. Ең аз талаптар техникалық жобалау
барысында нақты сандық мәліметтермен сипатталып өңделуі тиіс.
Ішкі жүйелер арасындағы өзара әрекеттесу алмастырудың стандартты
форматында іске асырылуы тиіс. Байланыс әдістері және құрылғылары төмендегі
шарттарды қамтамасыз етуі тиіс:
– көрсетілген уақыт мерзімінде хаттардың жеткеніне кепілдік беруі тиіс
немесе жетпегенін хабарлауы тиіс;
– қатысушыға хаттың жеткені туралы және ол үшін Серверде хабарлама
болуы тиіс;
– TCPIP хаттамасын қолдану мүмкіндігі және әр түрлі байланыс
каналдарын қолдану мүмкіндігі бар болуы керек;
– байланыстың бұзылуына орнықтылығын;
– орталықтандырылған басқару;
– қауіпсіздік талаптарына сай ақпаратты қорғау функциясын іске асыру.
2.1.3.5 Жүйенің жұмыс істеу тәртібіне қойылатын талаптар
Жүйенің әрекет жасауына қойылатын талаптар келесі түрде болуы керек:
– штаттық;
– сервистік.
Штаттық жүйеде ішкі жүйелер арасында электронды хаттарды және қызметтік
ақпараттарды алу, жіберу үшін тәулік бойы жұмыс істеуі керек және келіп
түскен ақпараттарды өңдеуі тиіс
Сервистік режимде келесі жұмыстар атқарылады:
– Жүйеге қызмет көрсету;
– Жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
– Қолданбалы бағдарламалардың, хаттамалардың, жедел сақтау қорының
резервті көшірмелерін жасап, авария жағдайында мәліметтерді қалпына
келтірілуін қамтамасыз етуі тиіс.
– Жаңа компоненттермен толықтыру және реконфигурация.
2.1.3.6 Жүйені тексеруге қойылатын талаптар
Жүйенің негізгі компоненттерін тексеруде оның жүйелік журналы
қолданылады.
2.1.3.7 Жүйені дамыту, модернизация жасау
Жүйеге енгізілген талаптар, атап айтсақ модульдік, машстабтылық,
интегралды лық, ашықтық, икемділік Жүйенің дамуын және модернизациялануын
қамтуы керек.
2.1.3.8 Жүйе жұмыс істеу барысында персонал квалификациясына және
санына қойылатын талаптар
2.1.3.8.1 Қызметкерлер санына қойылатын талаптар
Жүйеде қызмет жасайтын персонал саны программалық-техникалық кешеннің
құжатын жасау барысында ескерілуі тиіс.
2.1.3.8.2 Қызметкерлер біліктілігіне және оның білімі мен меңгеруіне
қойылатын талаптар
Қызмет көрсететін персоналдың білімі бағдарламалық қамсыздандыру
өңдейтін фирмалардың талаптарына сай және Жүйе құрамына кіретін техникалық
құралдары қойылған шарттарды қанағаттандырып, сонымен қатар эксплуатациялық
құжаттарға сай болу керек.
Аппараттық және жүйелік программалық қамсыздандыруды жабдықтаушы
жүйелік администратор төмендегі функцияларды білуі тиіс:
– Жүйелік программалық қамсыздандыру, коммуникациялық және серверлік
қамсыздандыруды орнату және конфигурация жасау;
– Мәліметтер қорының және программалық қамсыздандырудың бүтіндігін
қамтамасыз ету;
– Қауіпсіздікті және мәліметтердің сақталуын қамтамасыз ететін
профилактикалық іс-шаралар.
– Жүйені кешенді администрация жасау.
2.1.3.9 Сенімділікке қойылатын талаптар
2.1.3.9.1 Жүйенің немесе ішкі жүйелердің сенімділігінің
көрсеткіштерінің сандық мәні және құрамы
Сенімділікке байланысты техникалық іс-шаралар:
– Жүйе мәліметтерін және критикалық маңызды компоненттерді резервтеу
және бір уақытта қайталанатын компоненттерге қабылдамау мүмкіндігінің
болмауы;
– артық компоненттермен техникалық құрылғыларды қолдану және оларды
ыстық түрде алмастыру;
– үзіліссіз қоректенуді (UPS) қолдайтын техникалық және программалық
құралдарды қолдану;
– ақпаратты қорғау және есептеу торабының қауіпсіздік құрылғыларын
қолдану;
– кешенді администрациялы жүйені қолдану;
Сенімділікті қамтамасыз етуде қолданушылардың және Жүйені
сүйемелдегенде эксплуатация қызметінің персоналының, Жүйенің техникалық
құрылғылар кешенімен қызмет жасағанда қателері аз болуына бағытталуы тиіс
және компоненттер істен шыққанда аз уақытта жөндеп немесе алмастыру керек.
Ол үшін:
– Жүйені қалпына келтіргенде істелетін жұмыстар мен процедуралар
регламентке сай болуы керек;
– техникалық құралдар кешенінің компоненттерін қолдау және сервистік
қызмет көрсетуге келісім-шарттардың болуы тиіс.
Жалпы аппаратты-программалық сенімділік Жүйе тапсырмаларды орындауда
бір дүркін тұрып қалу 30 минуттан аспауы тиіс, ал тұрып қалудың қосынды
уақыты жылына 24 сағаттан аспауы тиіс.
2.1.3.9.2 Сенімділікке қойылатын талаптардың регламентті болуына
қойылатын авариялық жағдайлар тізімі
Жүйенің қызмет ету барысында авариялық жағдайлар болуы тиіс. Авариялық
жағдайлардан кейінгі жұмыс істеу қабілеті, сенімділіктің негізгі
көрсеткіштерінің орташа қалпына келу мәні келесі кесте 3-те келтірілген.
Тоқтау және олардың критерийлерінің тізімі өнімді программалау
сатысында құжатта көрсетіліп, Тапсырыс берушімен Хаттамада бекітілуі тиіс.
2.1.3.10 Қауіпсіздікке қойылатын талаптар
Жүйенің программалық-техникалық құралдарының кешені келесі электро
қоректену желісінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 6
1. ақпараттық-оқыту жүйесінің негізі 9
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі 9
1.2 Ақпараттық-оқыту жүйесінің инфологиялық моделі 15
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары 19
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы 23
2. Ақпарыттық-оқыту жүйесінің әдістемелік негізі 26
2.1. Техникалық тапсырма 26
2.2 Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ереже 47
2.3 Мектеп сайты туралы ереже 49
3. Ақпараттық-оқыту жүйесінің беттері 52
3.1. Мектеп сайты 52
3.2 Абай атындағы ҚазҰПУ білім беру порталы 58
Қорытынды 62
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 64
ҚОСЫМША
А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 66
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесінде қолданылып жүрген
білім беру технологиялары отандық білімнің жаңа талаптары мен республиканың
саяси-экономикалық таңдауына сай қолданылып келеді. Осындай өмірдің өзі
талап етіп отырған технологияның бірі – қашықтан бастауыш оқыту
технологиясы[5].
Экономикалық жаһандану білім беруге ұлттық жүйелердің бәсекеге
қабілеттілігін арттыру, білім берудің Халықаралық нарығына тең дәрежеде
кіруі үшін жаңа сапалы талаптар қояды. Елдің 2030 жылдарға дейінгі дамуының
стратегиялық басымдылықтарын айқындаған Президент Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауында келер ғасырда экономикалық және әлеуметтік
дамудың жетекші факторы-адамның өзі, олардың ерік-жігері, қуаты,
талаптылығы, білімі, ал XXI ғасырда қоғам дамуының негізгі қағидасы
бірінші кезекте білімділік деңгейімен айқындалатын ұлттың бәсекеге
қабілеттілігі болатынын атап өткен [1]. Сондықтан елдегі мемлекеттік білім
беру саясатының басым бағытының бірі-мемлекетті, экономиканы, ғылым мен
мәдениетті басқаруда негізгі орындарға ие болуға қабілетті, мемлекеттің
негізгі интеллектуалды және шығармашылық әлеуетінің құнды игілігі балалар
мен жасөспірімдерді қолдау мен дамытуға бағытталған инновациялық-бейімді,
құзіретті және кәсіби бағдарлы жүйесін құру болып табылады.
Ашық білім беру кеңістігі идеясы Қазақстан Республикасының 2030 жылға
дейінгі даму Концепциясында қарастырылған: Аймақтық деңгейде білім беру
сапасын арттыру мақсатында оқытудың жаңа технологияларын және қашықтықтан
бастауыш білім беру жүйесін құру, басып шығару және ендіру керек.
Шындығында да оқу-ағарту саласында білім алушыға назар аудару басты
мәселе болатын жаңа парадигманың келгені байқалады. Қашықтықтан білім алу
оқушыларға курс мазмұнын, оқу стратегиясын және оқу қорын таңдауда,
бақылдауда кең мүмкіндіктер береді. Қашықтықтан білім алудың көптеген
мүмкіндіктерін сипаттайтын анықтамалардың бірінде қашықтықтан оқытуда
оқытушы немесе институттың мүддесі емес, оқушының жеке қажеттілігінің
қанағаттануына көңіл бөлінеді, бұл оқушының қайда, қашан, қалай оқып
жатқанын қамтып қана қоймай, сонымен қатар білім алу көздері кеңейе түседі
делінген. Бұл оқытушының ролі білім беру көзінен оқыту менеджеріне
алмасқанын көрсетеді. Осындай білім алуды қамтамасыз ету үшін қашықтықтан
оқыту әдісіне және жаңа ақпараттық технологияларды пайдалануға айрықша
басымдылық беріледі [19-20].
Қоғамның ақпараттандырылуы студенттерден, оқушылардан жаңа ақпаратты
құралдарды барлық салада қолдана алуын талап етеді. Мектеп оқушыларына
білімін тереңдетуде және БҰТ дайындығын арттыруда қашықтан оқытудың зерттеу
нысаны болмағандығы жұмыстың өзектілігін танытады.
Бастауыш мектеп академиясы - бұл қашықтықтан оқытудың
концепцияларын жаңа заман талабына сай іске асырған интегралданған
ақпараттық жүйе.
Магистрлік диссертацияның мақсаты: Инновациялық технологияларды
пайдалана отырып оқу, ғылыми және әдістемелік қамтамас етілуін қолдау
мақсатымен, Алматы облысының шағынкомплектті мектептері үшін пилотты
ақпараттық-білімділік Абай атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп академиясын
құру атты порталын құру.
Қарастырылатын негізгі мәселелер:
1. Нормативті-құқықты құжаттарды жасап шығару:
– корпоративті бастауыш жүйе туралы ереже;
– Бастауыш мектеп академиясы порталының ережесі[4];
– Аудандық білім бөлімдерінің сайтының ережесі;
– мектеп сайтының ережесі;
2. Техникалық тапсырманы жасап шығу.
3. Университет серверінде бастауыш мектеп академиясы атты
порталын жасау.
4. Пилотты мектептері үшін с айттың бырыңғай беттін жасап шығу.
5. Мұғалімдер білімін арттыруға арналған видеоконференция өткізу.
Бастауыш мектеп академиясының артықшылығы:
- сабақ барысын өз алдына анықтап алу
- көп рет тесттен өту;
- тьютор-мұғалімдердің бір жерден болуы;
- интернет-лекцияларды қарап шығу.
Зерттеу нысаны болып Алматы облысының шағын комплексті мектептері
алынды.
Зерттеудің теориялық және методологиялық негізін отандық және
шетелдік авторлардың қарастырылып отырған мәселеге байланысты ғылыми
еңбектері, Қазақстан Республикасының заңды, нормативті және құқықтық
актілері, стандарттар, ережелер, ғылыми-практикалық конференция
материалдары, кезеңдік басылымдардағы мақалалар, сонымен қатар
жаhандандырылған Интернет компьютерлік жүйесінен алынған мәліметтер
құрайды.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы Абая атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп
академиясын құру атты порталын құру, порталды әдістемелік негізін қалау
болып табылады.
Магистрлік диссертацияның практикалық маңызы Алматы облысының
шағынкомплектті мектептері үшін Бастауыш мектеп академиясы порталын құру
және білімді жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды дамыту болып табылады.
2009-2010 оқу жылында on line режимі бойынша Алматы облысы шағын
комплектілі мектеп оқушылары үшін қашықтықтан оқыту ұйымдастырылды және
өткізілді. Жыл бойы әр пәннен өткізілген интерактивті сабақтарды өткізу
мәселелері талқыланды және мектептердегі ұстаздардың пікірлерін ескеріліп,
электрондық оқулықтардың авторлары баяндама жасады. Оқулықтардың мазмұнын,
білімділік, дамытушылық және тәрбиелік мүмкіндіктерін талдау оқушыларының
білім сапасын арттырудың тиімді жолдарын анықтауға жол ашады.Қосымша А-да
материалдар тіркелген.
Магистрлік диссертация кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. ақпараттық-оқыту жүйесінің негізі
1.1 Корпоративті бастауыш мектеп желісі
Корпаративті бастауыш ектеп желі - өзара әсер ететін құрылымдық ішкі
бөлімдерден тұратын есептеу жүйесінің бүтін құрылымы. Корпаративті бастауыш
желінің жұмыс істеуі үшін пайдаланушылардың қатаң тәртіппен сүйемелдеу
қызметі бойынша ұйымдастыру-техникалық іс-шараларды орындауды қажет етеді.
Жүйенің бөлінбес бөліктері:
– ішкі бөлімдер арасында жоғарғы жылдамдықпен мәліметтердің
алмасуы;
– жалпы желіде орналасқан ақпараттық ресурстарды пайдалану;
– бірыңғай компьютерлік желі арқылы басқа интра және глобальды
желідегі ақпараттарға қол жеткізу;
– электронды поштаны пайдалану;
– әр түрлі деңгейде ақпаратқа қол жеткізуге арналған
мәліметтердің орталықтандырылып сақталуын ұйымдастыру;
– мәліметтердің шынайы масштабта өзгеруін қадағалау.
Ресурстарды сақтау талаптарын анықтаудың мақсаты мынандай:
– ақпараттық ресурстардың қол жетімділігі, бүтіндігі немесе
құпиялығы бұзылатын жағдайды ескеріп қорғаудың қауіп-қатер
деңгейі классификасы бойынша құқықтық-әдістемелік негіз құру;
– ақпараттық ресурстардың аппаратты-бағдарламалық құралдарын
жұмыс станциялары және серверлер бойынша тарату, сонымен
қатар қорғау құралдарының бапталу түрлері бойынша
унификациялау.
Жүйелік администраторлар техникалық құралдармен жұмыс істеудің және
осы құралдардың қорғалу деңгейіне, ортақ ресурстардың мүмкіндігіне,
функциясына, тағайындалуына сәйкес пайдалану ережелерін орнатады.
Пайдаланушыларға ережелердің орындалуына, ақпараттың жойылмауына және
шектен тыс таралмауына жауапкершілік жүктелген. Бастауыш желінің тиімді
жұмыс істеуі үшін жүйелік администратор желі құрамына кіретін кезкелген
элемент жұмысына талдау жүргізуге құқығы бар. Жалпы желіде орнықты жұмыс
істеу үшін администратордың ұсынысын, кеңестерін пайдаланушылар міндетті
түрде орындауы қажет.
Құралдарға және мәліметтер қорына амалдар жасау құқығын мәліметтер
қорын өңдеушілер орнатады. Администраторлар мен пайдаланушылар өңдеушілер
құрған құжаттар және нұсқаулар негізінде жұмыс жасайды. Пайдаланушылар өз
бетінше мәліметтер қорын көшіре және сақтай алмайды.
Барлық пайдаланушылар жұмыс қажеттілігін қамтамасыз ету үшін
электрондық поштағажәне мекен жайға ие. Пайдаланушылар ақпараттарды
Интернет арқылы алғанда немесе жібергенде оның құпиялығы сақталмайтынын
түсінуі керек.
VPN – аббревиатурасы (Virnual Private Network) – "бастауыш желі" деп
оқылады.VRN-ді серверге қосқан кезде осының арқасында арнайы бағдарламамен
қамтамасыз ететін құралдың көмегімен жаппай қол жететін желідегі жұмыс
істеп тұрған жалғасулардың үстінен шифрланған арна ұйымдастырылады. Осы
арнамен берілетін хабардың аса жоғары дәрежеде қорғалуын арнайы шифрлық
алгоритмдерді пайдаланып іске асырады.
Жалпы алғанда VPN ортақ пайдаланылатын жүйеге бастауыш (қабаттасқан)
жалқы жүйе қосып берілген хабардың құпиялылығы мен тұтастығын
(пайдаланушыға анық көрсетіп) беретін ішкі жүйелер мен бөлек машиналар
жиынтығы[13].
VPN технологиясы корпоративтік жүйені, желіні жасақтау, әкімшілік
жасау кезінде жіберілген қателердің кесірінен түсетін вирустар әсерінен,
қаскүнемдіктен, бос қызығушылардан, бопса қорқытулардан қорғау үшін қажет.
Ортақ пайдалану желісіндегі жалға алынатын және коммутацияланатын
арналар негізінде құрылған бастауыш жеке желі VPN, (біріншіден Интернет)
бөлектенген корпоративті желілерді сапалы ауыстыра алатын, бірқатар
артықшылықтары бар желі:
– жүйенің дамыған топологиясы (географиялық кең қамту);
– жоғары сенімділік;
– масштабтау жеңілдігі (жаңа желілермен қосу);
– кескін өзгерту оңайлығы;
– тұтынушылардың оқиғалары мен қимылдарын бақылау.
VPDN қызметі (Virtual Private Dialup Network) қызмет көрсету класын
берілген деңгейде ұстау мақсатында, үйлерінде, қашықта орналасқан
офистерде, немесе іс сапарда жүрген қызметкерлер мен клиенттерге
компанияның корпоративтік желі қорларына қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін,
Интернет желісін тасымалдау орта ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Ақпараттың таратылуы барысында, қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін
аутентификация механизмі қолданылады. Пайдаланушылар үшін ішкі желі қос
тіркеу арқылы жабық: алдымен байланыс оператордың торабында, одан кейін
компанияның торабында (қашықтағы пайдаланушы үйымның ішкі желісінің қол
жеткізу серверінен IP мекенжайын алады).
VPDN қызметі екі түрде ұсынылады. Бірінші түрінде пайдаланушыға белгілі бір
желігі қатынауға арналған рұқсат қатан түрде бекітіледі, ал екінші нұсқада
пайдаланушы қызмет таңдау шлюзі көмегімен желісін өзі таңдайды.
Клиенттің Интернет желісіне бөлінген желі арқылы қол жеткізу мүмкіндігі
болған жағдайда ғана VPDN қызметін ұйымдастыруға техникалық мүмкіншілік
болады [10].
VPN екі бөлімнен тұрады: ішкі және сыртқы. Ішкі желіде бірнеше
бақылаудағы желі, сыртқы инкапсуланған байланыс жүргізеді, бұл Интернетте
қолданылады.
Қорғалған бастауыш желі – сенімді желі негізінде құрылған бастауыш
желілердің бірі. Қорғалған желіге мысал ретінде мыналар жатады: IPSec,
OpenVPN және PPTP.
Сенімді бастауыш желі - үлкен желі ішінде жіберілетін орта сенімді
болғанда пайдаланады. Мысал ретінде Multi-protocol label switching (MPLS)
және L2TP (Layer 2 Tunnelling Protocol) алуға болады.
VPN іске асыру үшін арнайы бағдарламалық-аппараттық құрылғыдар қажет.
VPN классификациясы сұлба 1.1-де бейнеленген.
VPN классификациясы
VPN қызметінің бірі – желілік трафикті сүзгілеу, желілік экранды
ұйымдастыру және қызмет көрсету сапасын қамту болып табылады.
Экстранет – (“экстра” ол “сыртқы”, “тыстағы” деген ұғымды білдіреді)
бірлескен бірнеше (екі және одан көп) интражелілерді көрсетеді.
Экстражелілері құрамына бизнес бойынша серіктестердің интражелілерімен
қатар, бір ұйымдағы әртүрлі бөлімшелердің интражелілері де кіреді.
Тұжырымды экстражелі бұл “тоннель“ немесе Интернет ішіндегі жағымсыз енуден
сақтайтын жоғарғы қорғауы бар бастауыш желі.
Интранет (ағыл. Intranet, сондай-ақ интражелі термині
пайдаланылады) — Интернет желісінен айырмашылығы, бұл ұйымның ішкі жеке
желісі. Дұрысы, Инранет - бұл осы ұйымның ішкі ақпараттың кейбір
бөліктерін пайдалануға құрылған немесе алмасу және бірлесіп пайдалану үшін
IP хаттамалар, Интернеттің кішігірім түрі.
Интранет-порталдардың негізгі идеясы – бұл корпоративтік ақпараттардың
барлық элементтерін біріктіреді және онымен қатардағы қызметкердің жұмысын
жеңілдетеді. Интеранет-порталға қол жеткізім вэб-браузер арқылы жүзеге
асырылады, ол осы жүйені қарапайым және қол жетімді қылып жасайды (о.і
қаржылық).
Әдетте Интранет-порталдарды ірі ұйымдарда (және атап айтқанда,
географиялық бөлінгендерде) пайдаланады. Интеранет-портал бір ғана кеңседе
ғана жұмыс жасамайды, және ұйымның бірнеше бөлімдерін біріктіре алады,
сондай-ақ алшақ қызметкерлерге (Internet-арна арқылы) корпоротивтік
шаруашылыққа қол жетімдікті бере алады.
IP VPN желісі жоғары жылдамдықтағы SMARTNET талшықты-оптикалық желісіне
негізделіп, қосылу Ethernet технологиясы бойынша 100 Мбсекундқа дейінгі
жылдамдықта іске асады. Әртүрлі қосымшалардағы трафикті тарату үшін
SMARTNET мәліметтер трафигіне қызмет көрсетудің (CoS) үш тобын ұсынады:
• Best Effort — мәліметтер тарату, файлдар мен хабарламалармен алмасу,
құжаттармен бірлесіп жұмыс істеу, мәліметтердің корпоративті базасына
кіру, электрондық пошта үшін арналған.
• Business Critical — мәліметтерді тарату кезінде ерекше сенімділікті
талап ететін және өткізу жолағы, пакеттердің жоғалуын қаламайтын
корпоративті жүйелердің трафигі үшін арналған.
• Real Time — корпоративті телефония мен видеоконференция ұйымдастыру
үшін, сонымен бірге пакеттерді бірқалыпты және аз кідіріспен таратуға
кепілдік береді.
Сервистердің әртүрлі деңгейлерін қамтамасыз ету (Қызмет көрсету тобы)
жергілікті желілер мәліметтерімен дауыс трафигін таратуды интегралдауды,
видео ақпаратты сапалы таратуды қамтамасыз етеді.
Ақпарат таратудағы нақты параметрлерге қатысты (бөгеліс, пакеттердің
жоғалуы және тағы басқалары) клиентке кепілдіктер ұсынылады.
Екінші деңгейдегі бастауыш жеке желі L2 VPN (VPLS Virtual Private LAN
Service) — қала көлемінде бірнеше географиялық алыста орналасқан кеңселерді
бірыңғай жоғарғы жылдамдықтағы көппротоколды қауіпсіз желіге біріктіру
тәсілі.
Екінші деңгейдегі бастауыш жеке желілерді құрудағы шешімдердің
бірыңғайлығы L2 VPN (Layer 2 Virtual Private Network, MPLS VPLS VPN,
Ethernet VPN) жеке қауіпсіздік пен өнімділікке жоғарғы талаптар қойылатын,
корпоративті желілерде әртүрлі желілік протоколдар пайдалану мүмкіндігінде
жатыр. L2 VPN арнайы IP-желілерге байланбаған және Ethernet деңгейінде
жұмыс істейді. Мысалы, кеңседен тыс жүріп, ноутбук көмегімен компанияның
корпоративті желісіне еркін қосылу мүмкіндігі.
VPLS технологиясын пайдаланудың артықшылықтары:
• мәліметтер тарату протоколдарының барлық түрін пайдалану мүмкіндігі;
• клиент желісінің ішкі құрылымына (IP-желілердің деңгейлерде де) кіріс
және тек тапсырушымен басқарылудың арқасында қауіпсіздік деңгейі
жоғары;
• желі арқылы мәліметтердің қандай болмасын типін өткізу мүмкіндігі,
соның ішінде арна деңгейінде шифрланғандарды да өткізуі.
Осылайша, L2 VPN қолдану желілік инфрақұрылым мен қосымшаларды толығымен
пайдалану мүмкіндігі, сондай-ақ бастауыш жеке желілердің SMARTNET-тің басқа
қызметтерімен интеграциясы: 100 Мбитс дейінгі жылдамдықта жоғарғы
жылдамдықтағы интернетке кіру, жаңа ұрпақтың жоғарғы пакеттік телефониясы
(Voice-Over-IP) және т.б. Бұл шешім қызметкерлерінің жұмысы іс-сапарлармен
байланысты және оларға компанияның жергілікті желісіне қолжетімділік қажет
компаниялар үшін өзекті.
Бастауыш жеке желілерді құрудың негізгі ерекшелігі – бірыңғай мәліметтер
тарату желісіне Тапсырушының кеңселері мен техникалық орталықтарын
біріктіру үшін белгіленген арналарды пайдалану қажет емес. Осылайша
Тапсырушы келесі ықпалдың арқасында өз қаражатын үнемдеуге мүмкіндік алады.
• Бөлінген арналарды ұйымдастыруға көп шығын кетпейді
• Трафик төлемінің икемді жүйесі
• Клиент трафигі толықтай рұқсатсыз кіруден сақталған
• Порттың өткізу мүмкіндіктерінің оперативті өсуі
VPN-де қосылу нүктелерінің санында шек жоқ. Қажет кезде VPN-ге кіретін
әрбір нүкте байланыстың физикалық арнасы арқылы Интернетке кірісті
қамтамасыз етеді.
IP VPN (L3 VPN) - үшінші деңгейдегі бастауыш жеке желілер SMARTNET
клиенттің географиялық бөлініп орналасқан кеңселерін бірыңғай қорғалған
логикалық желіге байланыстырып, IPMPLS технологиясын пайдалану арқылы
бастауыш жеке желілерді (VPN) құру және қызмет көрсетуді іске асырады.
Осылайша, клиент үшін оператордың мәліметтер тарату желісі нағыз мөлдір
орта болып табылады. 3 деңгейдегі VPN (VPNL3) жүзеге асыруда оңай және IP-
желілері деңгейінде өзара әрекетте іске асырылады, алайда кеңсенің басқа
кеңсеге көшуі кезінде жаңа желі ұйымдастыруды талап етеді. Бас кеңсені
бөлімшелермен байланыстырудан басқа, мысалы POS-терминалдар немесе
банкоматтардың бас компьютермен байланысын ұйымдастыру да мүмкін.
1.2 Ақпараттық-оқыту жүйесінің моделі
Инфологиялық моделі басқа моделдер мен салыстырған да ерекше орын
алады. Ол қиын жүйелерді құру барысында қолданылады және құрылым
мәліметтерден тәуелсіз проблемалық аймақтың көрінісін береді[1].
Порталды құру мақсаты – шағын мектептерде оқытуда, ғылыми дамуда және
әдістемелік қамтылуда білім берудің инновациялық технологияларын пайдаланып
ақпараттық ресурстарды құру, атап айтсақ:
- оқушыларға білімді меңгеруіне көмектесу;
- мұғалімдерге әдістемелік сұрақтар бойынша көмектесу;
- оқушыларды қашықтықтан білім беру технологиясы бойынша оқыту;
- БҰТ пәндері бойынша дайындалуда оқушыларға көмектесу;
- ашық өребәйгелерді, ғылыми байқауларды, конференцияларды,
танымдық турнирлерді өткізу;
- сайттың бағдарламалық қабығын құруда мектептерге және білім
бөлімдеріне көмектесу.
Нормативтік-құқықтық қамтылу мақстанда келесі құжаттарды дайындау
қажет:
- портал туралы ереже: Бастауыш мектеп академиясы;
- білім бөлімдері, мектеп веб сайттары туралы ереже;
- оқытушы-тьютор туралы ереже;
- қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру
туралы ереже;
- ресурстарды желіге орналастыру туралы ереже.
Жаңа инновациялық технологияны пайдаланып, шағын мектептерге оқытуда,
методологиялық және ғылыми көмек беру мақсатында порталды ендіру үшін
атқарылған істердің жоспары(орындалу мерзімі, жауаптылар) құрылуы қажет.
Қойылған мәселелерді техникалық жағынан іске асыру үшін шағын
мектептер мен білім бөлімі сайтын қолдау үшін университет базасында
бірыңғай хостингпен корпоративті бастауыш желі құру қажет.
Порталдың негізгі мәзірі келесі беттерден тұрады:
– Басты бет;
– Жаңалықтар;
– Видеоконфеоенция;
– Форум;
– Контенттер.
Басты бетте білім саласындағы жетістіктер туралы баяндалып тұрады және
бұл бет үнемі жаңартылып тұрады.
Жаңалықтар бетінде ауданда, мектепте болып жатқан жаңалықтар баяндалып
отырады.
Видеоконференция арықылы Абай атындағы Қазақ Ұлттық университетіндегі
оқытушылар мен шалғай аудандағы мектептер арасында интерактивті конференция
өткізіледі.
Контенттер бөлімінде мектеп пәндері бойынша материалдар модульдік
оқыту технологиясымен сұрыпталып жарияланады.
Бағдарламалық қолдау жасау үшін білім бөлімдері мен мектептерге
бірыңғай инфологикалық модельді сайттың қабықшасы құрылып, ақпараттарды
сайтқа енгізу үшін келесі стандарттар жасалуы қажет: мұғалімдер үшін
контент, оқушылар үшін контент, депозитарийлер мен метамәліметтер
ресурстарын сипаттау.
Мектеп пен аудандық білім басқармасы сайт арқылы байланысады.
Мектеп сайтының құрылымы келесі беттерден тұрады: Басты бет,
Жаңалықтар, Мектеп туралы, Біздің ұйым, Контент, Кітапхана, Конференция,
Контакты. Сұлба 1.2-де көрсетілген.
Аудандық білім басқармасы сайт келесі беттерден тұрады: Басты бет,
Жаңалықтар, Фотогалерея, Мектептер сайты, Аудан тарихы, Пайдалы сілтемелер.
Сұлба 1.3-де көрсетілген.
Мектеп сайтының сұлбасы
Форум
Аудандық білім басқармасының сайтының схемасы
Форум
1.3 Ресурстарды қорғау категориялары
Ақпараттық жүйе, портал, сайт құруда ақпараттарды қорғау мәселесін шешу
керек. Егер құрылған жүйе қорғалмаса кез келген адам хабарларды қолға
түсіре алады. Сондықтан тораптарда ақпаратқа біраз шабуылдар жасау
мүмкіндігі бар. Жүйені әр түрлі деңгейде қорғау үшін қорғалатын ақпараттың
үш құпиялылық категориясы және бүтіндіктің үш категориясын енгіземіз.
Қорғалатын ақпараттың құпиялылық категориялары:
– ЖОҒАРЫ - бұл категорияға ҚР заңына сәйкес құпия болып табылатын
жасырын емес ақапарат (қызметтік құпия,жеке бастың мәліметтері)
жатады. Құпиялылық деңгейі реттелген жиынтық құрайды және әр түрлі
жүйелерде құпиялылық деңгейлер жиынтығы әр түрлі болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік құпия
құрайтын мәліметтердің үш құпиялық дәрежесі тағайындалған және осы
дәрежелерге сәйкес аталған мәліметтердің тасушыларына мынадай
құпиялылық белгілері берілген: аса маңызды, өте құпия,
құпия, ал қызметтік құпия құрайтын мәліметтірге құпия деген
құпиялылық белгісі беріледі.
– ТӨМЕН - бұл категорияға ЖОҒАРЫ категориясына жатпайтын мектеп
немесе аудан әкімшілігі шешімімен таратылатын ақпараттарды
жатқызуға болады.
– ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН - бұл категорияға ақпараттың бүтіндігі
қамтылатын мәліметтер жатады.
Қорғалатын ақпараттың құпиялылық категорияларын оңай топтау үшін жалпы
4 категория орнатылады: өмірлік маңызды, өте маңызды, маңызды және
маңызды емес. Ақпаратың қай категорияға жататынын анықтау үшін келесі
кестені тиімді пайдалануға болады:
Кесте 1.1 - Ақпарат категорияары
Ақпараттың жалпылама категориясын анықтау
Құпиялық Ақпараттың бүтінділк категориясы
категориясы
ЖОҒАРЫ ТӨМЕН ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН
ЖОҒАРЫ 1 1 2
ТӨМЕН 1 2 3
ТАЛАП ҚОЙЫЛМАҒАН2 3 4
1- өмірлік маңызды ақпарат;
2- өте маңызды ақпарат;
3- маңызды ақпарат;
4- маңызды емес ақпарат.
Ақпараттық қорғау жүйесі жобалау әр түрлі жағдайда жүргізілуі мүмкін
және бұл жағдайларға негізгі екі праметр әсер етеді: ақпарат қорғау
жүйесіне арнап әзірленіп жатқан деректерді өңдеудің автоматтандырылған
жүйесінің қазіргі күй-жағдайы және ақпаратты қорғау жүйесін жасауға кететін
қаржы мөлшері.
Ақпаратты қорғау жүйесін жобалау мен әзірлеу келесі тәртіп бойынша
жүргізуге болады:
- қорғанылуы көзделген деректердің тізбесін және бағасын анықтау үшін
деректер өңдеу жүйесін қойылған талдау жасау;
- ықтимал бұзушының үлгісін таңдау;
- ықтимал бұзушының таңдап алынған үлгісіне сәйкес ақпаратқа заңсыз қол
жеткізу арналарының барынша көбін іздеп табу;
- пайдаланылатын қорғаныш құралдарының әрқайсысының беріктілігін сапасы
мен саны жағынан бағалау;
- орталықтанған бақылау мен басқару құралдарын әзірлеу;
- ақпарат қорғау жүйесінің беріктілігінің сапасын бағалау.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып
табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық,
техникалық шаралар қажет.
Ақпараттық қауіпсіздіктің өте маңызды 3 жайын атап кетуге болады: қол
жеткізерлік (оңтайлық), тұтастық және жасырындылық.
Қол жетерлік (оңтайлық) - саналы уақыт ішінде керекті ақпараттық қызмет
алуға болатын мүмкіндік. Ақпараттың қол жеткізерлігі - ақпараттың,
техникалық құралдардың және өңдеу технологияларының ақпаратқа кедергісіз
(бөгетсіз) қол жеткізуге тиісті өкілеттілігі бар субъектілердің оған қол
жеткізуін қамтамасыз ететін қабілетімен сипатталатын қасиеті.
Тұтастық - ақпараттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғанылуы.
Ақпарат тұтастығы деп ақпарат кездейсоқ немесе әдейі бұрмаланған (бұзылған)
кезде есептеу техника құралдарының немесе автоматтандырылған жүйелердің осы
ақпараттың өзгермейтіндігін қамтамасыз ететін қабілетін айтады.
Жасырындылық - заңсыз қол жеткізуден немесе оқудан қорғау.
Қауіпсіз жүйе - белгілі бір тұлғалар немесе олардың атынан әрекет
жасайтын үрдістер ғана ақпаратты оқу, жазу, құрастыру және жою құқығына ие
бола алатындай етіп ақпаратқа қол жеткізуді тиісті құралдар арқылы
басқаратын жүйе[4].
Сенімді жүйе - әр түрлі құпиялық дәрежелі ақпаратты қатынас құру
құқығын бұзбай пайдаланушылар тобының бір уақытта өңдеуін қамтамасыз ету
үшін жеткілікті ақпараттық және программалық құралдарды қолданатын жүйе.
Жүйенің сенімділігі (немесе сенім дәрежесі) екі негізгі өлшемі бойынша
бағаланады: қауіпсіздік саясаты және кепілділік.
Қауіпсіздік саясаты - мекеменің ақпаратты қалайша өңдейтінін,
қорғайтынын және тарататынын анықтайтын заңдар, ережелер және тәртіп
нормаларының жиыны. Бұл ережелер пайдаланушының қайсы кезде белгілі бір
деректер жинағымен жұмыс істей алатынын көрсетеді. Қауіпсіздік саясатын
құрамына мүмкін болатын қауіптерге талдау жасайтын және оларға қарсы әрекет
шаралары кіретін қорғаныштың белсенді сыңары деп санауға болады.
Қауіпсіздік саясатының құрамына ең кемінде мына элементтер кіруі керек:
қатынас құруды ерікті басқару, объектілерді қайтадан пайдаланудың
қауіпсіздігі, қауіпсіздік тамғасы және қатынас құруды мәжбүрлі басқару.
Ақпараттық қорғау жүйесі - деп белгіленген қорғаныш мәселелерін шешу
үшін онда көзделетін барлық құралдар, әдістер және шаралардың
ұйымдастырылған жиынтығын айтады.
Ақпарат қорғау жүйесін құрудың жалпы әдістемелік ұстанымдары:
1. тұжырымдамалық тұтастық-бірлік,
2. талаптарға барабарлық,
3. икемділік,
4. функционалдық тәуелсіздік,
5. пайдалану ыңғайлығы, берілетін құқықтарды шектеу,
6. бақылаудың толықтығы,
7. қарсы әрекет жасаудың белсенділігі
8. тиімділік.
Жүйелік администраторлар техникалық құралдармен жұмыс істеудің және
осы құралдардың қорғалу деңгейіне, ортақ ресурстардың мүмкіндігіне,
функциясына, тағайындалуына сәйкес пайдалану ережелерін орнатады.
Пайдаланушыларға ережелердің орындалуына, ақпараттың жойылмауына және
шектен тыс таралмауына жауапкершілік жүктелген. Бастауыш желінің тиімді
жұмыс істеуі үшін жүйелік администратор желі құрамына кіретін кезкелген
элемент жұмысына талдау жүргізуге құқығы бар. Жалпы желіде орнықты жұмыс
істеу үшін администратордың ұсынысын, кеңестерін пайдаланушылар міндетті
түрде орындауы қажет.
Құралдарға және мәліметтер қорына амалдар жасау құқығын мәліметтер
қорын өңдеушілер орнатады. Администраторлар мен пайдаланушылар өңдеушілер
құрған құжаттар және нұсқаулар негізінде жұмыс жасайды. Пайдаланушылар өз
бетінше мәліметтер қорын көшіре және сақтай алмайды.
Барлық пайдаланушылар жұмыс қажеттілігін қамтамасыз ету үшін
электрондық поштағажәне мекен жайға ие. Пайдаланушылар ақпараттарды
Интернет арқылы алғанда немесе жібергенде оның құпиялығы сақталмайтынын
түсінуі керек.
Пайдаланушылаға төмендегі іс-әрекетті жасауға тиым салынады:
– Аппараттық құрылғыларды және бағдарламаларды өз бетінше
жинауға, орнатуға, баптауға, декомпиляциялауға;
– Бағдарламалық қамсыздандырудың стандарты, ережесінен қайшы
келетін әрекеттерді жасауға болмайды;
– Администратордың келісімінсіз ақпаратты қорғау ақпаратты
жоюмен тең;
– Серверге ақпарат қояр алдында администратормен келісілуі тиіс;
– Басқа бөтен адамдарға құпия сөздерді айтуға болмайды.
Пайдаланушылардың міндеті:
– Администратордың нұсқауын үнемі орындау;
– Техникалық құрылғылар немесе бағдарламалық кешен зақымдалғанда
дереу администраторға хабарлау қажет;
– Жаңа пайдаланушы өзі туралы ақпаратты администраторға хабарлауы
қажет.
Администратордың міндеті:
– Ресурстарға қорғауға қойылған талаптарға сәйкес құқықтарды
шектеу;
– Пайдаланушылардан келген техникалық құрылғылар немесе
бағдарламалық кешен зақымдалу туралы хабарламаға уақытымен көңіл
бөліп, жауап беру;
– Пайдаланушылардың жұмыс істеуіне қолайлы жағдай жасау,
ақпаратты қорғау;
– Жұмыс барысында пайда болған барлық ақаулар орталықтағы
журналда тіркелуі тиіс;
– Серверді өшіру қажеттілігі туындаса барлық пайдаланушыларға
хабарлануы қажет;
– Жаңа пайдаланушы тіркеу жазбасын және доменін администратормен
келісіп алуы қажет;
Бастауыш тораптың тиімділігін арттыру мақсатында администратор желіге
кіретін элементтің кезкелген жұмысына талдау жасай алады.
1.4. Ресурстарды жариялау қағидасы
Ақпараттық-оқыту кеңістігін стандартизациялау мақсаты: жылдымдыққа,
тұрақтылыққа және оқу үрдісінің нәтижелігіне қол жеткізу болып табылады.
Бұл қашықтықтан оқытудың оқу бағдарламаларын іске асырудығы басты шарт
болуы қажет.
Әр түрлі халықаралық ассоциациялар және консорциумдар қашықтықтан
оқыту саласында көптеген оқу элементтерін сипаттайтын технологиялық
құралдар мен стандарттар жүйесін құрып жатыр. Осыған байланысты оқу
материалдарын құру қағидалары да өзгеріске ұшырады. Жаңа заманға сай білім
беру ортасында оқушы мен оқытушы интерактивті деңгейде байланысады.
Ақпараттық білім беру ресурстарын желілік ортада орналастыру барысында
оқу-әдістемелік құралдар депозитариясын құруда бірыңғай стандарттар
жүйесіне және сипаттамаларға негізделу керек. Білім беру нысанасын құруда
оның конструктивті құраушыларын екі блок түрінде көрсетуге болады:
манифест(формаларды автоматты өңдеуге ыңғайлы жалпы (мета) ақпарат) және
мазмұн (оқу нысанасына бекітілген мазмұнды оқу материалдары).
IMS ұсынған және кең таралған манифест құрылымы келесі түрде
болады(кесте 1.2)[6]:
Кесте 1.2 – Манифест құрылымы
Метамәліметтер Ресурс авторы, білім беру бөлімінің атауы, авторлық
құқықтар, ресурс аңдатпасы, кілттік сөздер және т.с.с.
Ресурстар Бұл бөлімде дестенің физикалық құрылымы туралы ақпарат,
дестеге енген каталогтар мен файлдар сипаттамасы бар.
Пайдалану Блокта ресурстарды пайдалану әдістері сипатталған
сценариі
(ұйымдастыру)
Ішкі нысаналар Егер оқу нысанасында модульдік құрылым болса, онда бұл
блокта пайдаланатын ішкі нысаналар сипаттамасы бар
Манифест стандартты тілде жазылуы тиіс. Манифест – тауар қорабшасына
бекітілген жарлық. Ал тауар қорабшаның ішінде жасырылған, бірақ жарлықтағы
ақпарат тауардың тұтынушыға жетуіне жеткілікті[2-3].
Ақпараттық білім беру ресурстарының мета сипаттамасының құрылымын
таңдау арқылы депозитария құрылымын және іздеу механизмінің құрылуын
анықтайды. Сөйтіп, ақпараттық білім беру ресурстарының депозитариясын
құруда аса маңызды мәселелердің бірі – стандартталған мета сипаттау жүйесін
іздеу.
Оқу ресурстарын порталға қоймастан бұрын материалдарды бірыңғай
стандартқа келтіріп, унификациялап алу қажет. Осы унификациялау мақстанда
модульдік оқыту технологиясын пайдалану оңтайлы болып табылады.[] Модульдік
оқыту технологиясының негізі: жүйелілік, белсенділік және қағидалар.
Модульдік оқыту технологиясының артықшылығы:
– Оқып-үйренуші оқу бағдарламасымен өз бетінше жұмыс істей алады;
– басымдылық негізде құрылатын және модульдің құраушыларына
байланысты болатын оқытушы мен оқып-үйренушінің арасында тығыз
байланыс жүзеге асады;
– оқытудың белсенді әдістерін қолдану арқылы оқу процесін күшейту
жүзеге асады;
– пәнішілік сипаттағы байланыстар ашылады және пәнаралық
байланыстар толығырақ іске асады;
– оқу материалын саналы және белсенді меңгеруге қолайлы жағдайлар
туғызылады, танымдық қызығушылық дамытылады.
Бірінші кезекте Бастауыш мектеп академиясы порталына қандай
мәлімет, ақпарат орналастырасыз, соны анықтап алу қажет. Бастауыш мектеп
академиясы туралы толық мәліметтерді енгізіп, көз тартымды, мағыналы да
мәнді етіп жасау қажет. Оқушылар портал арқылы білімін терең жетілдіріп,
дамыту үшін мектептің мұғалімдері мен оқушыларына қызықты болатын сабақ
жоспарларын, ғылыми жұмыстардың үлгілерін, әр түрлі мерекелік шаралардың
сценарий, жоспарларын, мектепте оқытылатын кейбір пәндерге қажетті қосымша
материалдарды орналастыру қажет.
Екінші, порталдағы жекелеген мәліметтерді қоғамның қай аудиториясына
арналады, соны білу қажет. Бір ғана тақырыпты бірнеше қырынан көрсетуге
болады. Мысалы порталға сабақ жоспарын енгізу қажет болсын.
– Егер бұл материал мұғалімдерге арналып жазылған болса,
сабақты қысқаша жоспар түрінде көрсетіп, қажетті оқулықтар
мен материалдарға, параграфтарға сілтеме жасау қажет. Басқа
мұғалімдердің өз пікірін, көзқарасын білдіріп тәжірибе
алмасуына мүмкіндік болуы тиіс (материалдың астына өзіңіздің
электронды адресіңізді, анкета, форум, т.с.с. орналастыру
қажет).
– Егерде сабақ оқушыларға арналса, онда тақырыпты олардың
барынша игеруін басты назарда ұстау қажет. Кейбір терминдерді
мұғалімдер білгенімен оқушылар түсінбейді, сондықтан
тақырыпты оқушы түсінетіндей қылып барынша аша білу керек.
– Егер материалды жоғарғы оқу орнына түскелі жүрген
абитуриенттерге арналған болса, сабақты барынша қысқартып,
осы сабаққа қажетті қосымша оқулықтар мен сайттарға
сілтемелер орналастырылуы қажет.
Үшіншіден, порталдағы барлық мәлімет жүйеленген, белгілі бір ережеге
бағынатындай жинақы болуы қажет. Яғни, порталға кірушілердің өзіне қажетті
ақпаратты жылдам іздеп табуына барлық мүмкіндік жасалуы қажет.
Төртінші қағида. Порталды және порталға қойылатын ақпараттарды
жинақтап, жасақтап болған соң міндетті түрде тексеруден өткізу шарт.
Орфографиясын, әртүрлі экрандарда, браузерлерде бейнеленуін т.б. қадағалап
отыру қажет.
2. Ақпарыттық-оқыту жүйесінің әдістемелік негізі
Соңғы он-он бес жылдан астам уақыт ішінде Қазақстандағы білім беру
жүйелерінің кұрылымдарында елеулі өзгерістер болып жатыр. Оқу мен білім
технологиясы қаржы қорының байыбына жетіп түсінудің, нарықты өркендету
жолында күресудің тиімді құралына айналып отыр. Осы ретте қазіргі замандағы
технологиялық жетістіктерге негізделген қашықтықтан білім беру жетекші рөл
атқарады. Дүние жүзі бойынша қашықтан білім беру жүйесін еркендетудің басты
мақсаттарынын бірі - оқушылардың кез келген мектептер, колледждер мен
университеттердегі оқу бағдарламалары бойынша оқып, білім алуларына жағдай
туғызу болмақ. Осылай еткенде ғана студенттердің бір елден екінші елге орын
ауыстыруларына ідектеу қойып, кедергілер туғызудан гөрі көзқарастар
жүйелерінің бір арнаға тоғыстырылған идеяларымен қаруланып, білім беру
ресурстарын өзара алмастыру жағдайында болашағы зор жаңа істерді өркендете
түсуге мүмкіндік туады. Коммуникациялық каналдарды ауқымды түрде тарату
курысы маңызды міндеттерді ойдағыдай іс жүзінде асыруға септігін тигізбек.
2.1. Техникалық тапсырма
Құрылған портал техникалық тапсырмаға сәйкес болуы қажет. СТ РК34.015-
2002 стандартына сәйкес жүйеге қатысты техникалық тапсырма жасалды.
Жоба мақсаты – инновациялық технологияларды пайдалана отырып оқу,
ғылыми және әдістемелік қамтамас етілуін қолдау мақсатымен, Алматы
облысының шағынкомплектті мектептері үшін пилотты ақпараттық-білімділік
Абая атындағы ҚазҰПУ-де бастауыш мектеп академиясын құру атты порталын
құру.
Келесі жұмыстар іске асырылады:
– Нормативтік-құқықтық құжаттар кешені өңделеді;
– Университет серверінде орналасатын Бастауыш мектеп академиясы
порталы құрылады;
– Аудандық білім беру басқармасының сайты туралы ережесі
құрылады;
– Мектеп сайты туралы ереже құрылады;
– Университет базасында Аудандық білім беру басқармасының сайтын
және мектеп сайтын қолдау мақсатында корпоративті желі
құрылады;
– Оқытушылардың квалификациясын көтеру мақсатында үнемі
видеоконференциялар өткізіліп тұрады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ТЕХНИКАЛЫҚ ТАПСЫРМА
Абай атындағы қазұпу-де бастауыш мекеп академиясын құру
Алматы, 2010ж.
2.1.1 Жалпы мағлұматтар
Жүйенің толық аты және оның шартты белгіленуі
Абай атындағы ҚазҰПУ-де вируалды мектеп академиясын құру
Құрастырылатын жүйені шартты түрде белгілеу: Абай атындағы ҚазҰПУ ВМА
; Жүйе.
Тақырып шифры немесе келісім-шарт шифры
- УДК
2.1.2 ЖҮЙЕНІ ҚҰРУДЫҢ (ДАМЫТУДЫҢ) МАҚСАТЫ МЕН ТАҒАЙЫНДАЛУЫ
2.1.2.1 Жүйені тағайындау
Қазақстан Респубикасының 2030 жылға дейігі даму Концепциясында ашық
білім беру кеңістік идеясы белгіленген: Білім беру сапасын арттыру
мақсатында аймақ деңгейінде дистанционды-бастауышқ білім беруді және жаңа
біім беру технологияарын өңдеу, шығару және енгізу қажет
Қашықтықан оқыту оқушыға курс мазмұнын, оқыту стратегиясын және оқу
ресурстарын таңдау, бақылау жасау мүмкіндіктерін береді. Қашатықтан
оқытудың көптеген анықтамаларының ішіндегі бірі қашықтықтан оқытуды
институттың және мұғалімнің қызығушылығы емес, керісінше оқушының жеке
қажеттіліктеріне негізделген, оқушы үстінен қашан, қай жерде, не туралы
оқып жатқанына бақылау жүргізіледі түрінде суреттейді.
Мемлекетіміздің социалды-экономикалық дамуы білім беру саласында
белгілі өзгерістерді қажет етеді, нақтылап айтқада осы бағыттағы қиын
мәселелерді шеше алатын жоғары білікті мамандарды дайындау. Бұл болса білім
берудің жаңа мазмұны мен формасын қажет етеді. Бұл мәселені шешу үшін білім
беру мекемелері, жаңа білім қызметтерін ұсына алатын және бірыңғай білім
беру кеңістігін құруға алып келетін, ашық системаларға айналу керек.
2.1.2.2 Жүйені құру мақсаты
Инновациялық оқыту технологияларын қолданумен Алматы облысындағы
шағын коомплектті мектептерде жаттықпа, ғылыми және әдістемелік жаруын
қолдау мақсатында Виртуальная школьная академи в КазНПУ имени Абая атты
ақпаратты-білімді порталын құру.
Негізгі функционалдық талаптар :
– Контентттер жасау, толықтыру және жаңарту.
– Стандарттарды жасау бойынша мамандар қатыстырылады.
– Жабдықтаушы Жүйені көрнекті түрде көрсету мақсатында дайындықты
өзінің жеке құрал-сайманында қамтып, сынау қалқандарын (стендтерін)
орнатуға міндетті.
– Жүйенің жұмысын толығымен көрнекті түрде көрсететін, сондай-ақ,
тілдің қызмет атқару бағасының жаңа аспаптар жинағын көрнекті
көрсететін презентациялар дайындалады. Жабдықтаушы көрнекті түрде
көрсетуге қажетті құрал-сайманмен (проектор, экран, ноутбук және т.б.)
қамтамасыз етеді .
ҚР СТ 34.015-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйедегі
стандарттардың кешені. Автоматтандырылған жүйені құруға техникалық
тапсырмалар стандартына сәйкес дербес техникалық тапсырма шеңберінде
Жүйені (мемлекеттік тілде) құруға Тапсырыс берушімен толық техникалық
талаптарды жазу және келісу.
ҚР СТ 34.015-2002. Ақпараттық технология. Автоматтандырылған жүйедегі
стандарттардың кешені. Автоматтандырылған жүйені құруға техникалық
тапсырмалар стандартына сәйкес Тапсырыс берушімен бірге Жүйенің
тағайындалуын, Жүйенің қызмет атқару мүмкіндіктерін, Жүйенің құрылымын,
Жүйені жазу үшін пайдаланылатын техникалық орталар сипатталатын дербес
техникалық тапсырмалар жазылады және келісіледі.
Жүйенің бағдарланған архитектуралы сервисі болуы керек :
– орталық сервер
– клиент қосымшалары
Жобалау сатыларында клиенттік және серверлік бөліктердің өзара
әрекеттесу интерфейстерін әбден талқылау керек.
Орталық сервердің қосымшасы PHP технологиясына негізделуі керек.
Мәліметтер қорының басқару жүйесі (бұдан әрі - МҚБЖ) ретінде MySQL
пайдаланылады.
2.1.3 ЖҮЙЕГЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
2.1.3.1 Жүйеге қойылатын жалпы талаптар
Жалпы Жүйе төмендегі талаптарды қанағаттандыруы тиіс:
– экономикалық тиімділік: Жүйе жобалау, өңдеу, баптау, ендіру және
эксплуатация кезеңдерінде жоғарғы экономикалық деңгейде болуы тиіс;
– жаңа заман талабына сай техникалық платформада болуы тиіс; Жүйе
Интернет-технологияларды, мәліметтерді басқару, сақтау технологиясын
қолдануға мүмкіндігі болуы тиіс;
– стандарттардың ашықтығы; Жүйе өңдеушілердің кең қолданыстағы ашық
индустриалды стандарттарға негізделуі тиіс;
– техникалық құрылғылардың сенімділігі; техникалық құралдар
Жүйенің(365x24), сенімді және үзіліссіз жұмысты қамтамасыз етуі және
мәліметтер қайтадан қалпына келтірілуі және резервтелуі тиіс;
– масштабталу; Жүйе қолданушылар санына, сақталатын мәліметтер
көлеміне, мәліметтерді алмастыру интенсивтілігіне, сұраныстарды өңдеу
жылдамдығына, қызмет көрсету санына, Жүйеге кіруді қамтамасыз ететін
әдістерге байланысты масштабталуы керек;
– эксплуатация қолайлылығы; Жүйенің қолданушыларға арналған интерфейсі
ақпараттықты, құрылымдықты, анықтама беруді, келісілген шарттарды
қанағаттандыруы тиіс;
– сүйемелдеу; Жүйенің ұйымдастыру жұмыстарына: техникалық қолдау,
жүйелік бағдарламалық қамсыздандыру (сонымен қатар уақытымен
бағдарламаны жаңартып отыру керек) және қолданбалы бағдарламалық
қамсыздандыру; эксплуатация жасайтын персоналдарды оқыту; ыстық
желі; техникалық құжаттарды актуальды дәрежеде қолдау жатады.
Жүйе келесі шарттарды қанағаттандыруы тиіс:
1) архитектура келесі сервистерде жасалуы керек:
▪ сервистерді ұсынатын Орталық Сервер;
▪ клиенттік қосымша.
2) Жүйе қосымшалары PHP технологиясында жүзеге асырылуы тиіс;
3) Жүйенің Орталық Сервері Apache 2.0 басқаруында жұмыс істеуі
керек;
4) Орталық Сервердің мәліметтері мен метамәліметтері MySQL
мәліметтер қорын басқару жүйесінде сақталуы керек;
5) Клиенттік қосымша Орталық Серверден жүктелетін және Internet
Explorer браузерінің орындаушы компоненті болуы тиіс;
Жүйе құрамында:
1) қолданушылар, қолданушылар тобы жұмыс жасайтын құрылғы;
2) оқыту модуль (кейстер);
3) конференция модулі (видеоконференция, форум);
4) ақпараттық модульдер (мектеп, мектеп ұжымы).
5) Жаалықтар модулі;
2.1.3.2 Жүйенің құрылымына және қызметіне қойылатын талаптар
Жүйеде авторандыру сенімді және қорғалған түрде жүргізіледі. Жүйенің
қолданушы интерфейсі Internet Explorer немесе одан жоғары браузеріне
негізделген.
Жүйе архитектурасы қызметтер және қолданушылар саны өскенде
тартыссыздық түрде жұмыс істеп, аппараттық қамсыздандырудың өнімділігі
адекватты өскенде Жүйе жұмысы өзгермеуі тиіс.
2.1.3.3 Ішкі жүйелер, олардың тағайындалуы және негізгі сипаттамалары
Жүйенің ішкі жүйелері анықталған функциялар тізімі және бағдарламалық
интерфейс арқылы кіруге болатын бағдарлама кешенінің іске асыру
компоненттерін құрайды. Ішкі жүйелердің баспалық мүмкіндігі бар контентпен
жұмыс істейтін интерфейсі болу керек және контентті дайындайтын және
басқаратын административті интерфейсі болуы тиіс. Ішкі жүйелердің
бағдарламасын іске асыру кезінде ішкі жүйелердің өзара байланысын және
мәліметтер қорымен жұмысты қамтамасыз ететін кешенді программа
архитектурасындағы қағидалары ескерілуі тиіс.
Жүйеге келесі ішкі жүйелер кіреді:
– Клиенттік қосымша ішкі жүйесі;
– Орталық Сервер ішкі жүйесі.
2.1.3.4 Жүйенің компоненттері ( модульдері) арасында ақпараттық айырбас
үшін байланыс құрылғыларына және әдістеріне қойылатын талаптар
Ақпараттарды алмастыруды іске асыратын ішкі жүйелер Интернет торабымен
байланысуы тиіс. Жүйе қолданушылары үшін байланыс каналдары Жүйеде қойылған
ең аз талаптарға сәйкес болуы тиіс. Ең аз талаптар техникалық жобалау
барысында нақты сандық мәліметтермен сипатталып өңделуі тиіс.
Ішкі жүйелер арасындағы өзара әрекеттесу алмастырудың стандартты
форматында іске асырылуы тиіс. Байланыс әдістері және құрылғылары төмендегі
шарттарды қамтамасыз етуі тиіс:
– көрсетілген уақыт мерзімінде хаттардың жеткеніне кепілдік беруі тиіс
немесе жетпегенін хабарлауы тиіс;
– қатысушыға хаттың жеткені туралы және ол үшін Серверде хабарлама
болуы тиіс;
– TCPIP хаттамасын қолдану мүмкіндігі және әр түрлі байланыс
каналдарын қолдану мүмкіндігі бар болуы керек;
– байланыстың бұзылуына орнықтылығын;
– орталықтандырылған басқару;
– қауіпсіздік талаптарына сай ақпаратты қорғау функциясын іске асыру.
2.1.3.5 Жүйенің жұмыс істеу тәртібіне қойылатын талаптар
Жүйенің әрекет жасауына қойылатын талаптар келесі түрде болуы керек:
– штаттық;
– сервистік.
Штаттық жүйеде ішкі жүйелер арасында электронды хаттарды және қызметтік
ақпараттарды алу, жіберу үшін тәулік бойы жұмыс істеуі керек және келіп
түскен ақпараттарды өңдеуі тиіс
Сервистік режимде келесі жұмыстар атқарылады:
– Жүйеге қызмет көрсету;
– Жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
– Қолданбалы бағдарламалардың, хаттамалардың, жедел сақтау қорының
резервті көшірмелерін жасап, авария жағдайында мәліметтерді қалпына
келтірілуін қамтамасыз етуі тиіс.
– Жаңа компоненттермен толықтыру және реконфигурация.
2.1.3.6 Жүйені тексеруге қойылатын талаптар
Жүйенің негізгі компоненттерін тексеруде оның жүйелік журналы
қолданылады.
2.1.3.7 Жүйені дамыту, модернизация жасау
Жүйеге енгізілген талаптар, атап айтсақ модульдік, машстабтылық,
интегралды лық, ашықтық, икемділік Жүйенің дамуын және модернизациялануын
қамтуы керек.
2.1.3.8 Жүйе жұмыс істеу барысында персонал квалификациясына және
санына қойылатын талаптар
2.1.3.8.1 Қызметкерлер санына қойылатын талаптар
Жүйеде қызмет жасайтын персонал саны программалық-техникалық кешеннің
құжатын жасау барысында ескерілуі тиіс.
2.1.3.8.2 Қызметкерлер біліктілігіне және оның білімі мен меңгеруіне
қойылатын талаптар
Қызмет көрсететін персоналдың білімі бағдарламалық қамсыздандыру
өңдейтін фирмалардың талаптарына сай және Жүйе құрамына кіретін техникалық
құралдары қойылған шарттарды қанағаттандырып, сонымен қатар эксплуатациялық
құжаттарға сай болу керек.
Аппараттық және жүйелік программалық қамсыздандыруды жабдықтаушы
жүйелік администратор төмендегі функцияларды білуі тиіс:
– Жүйелік программалық қамсыздандыру, коммуникациялық және серверлік
қамсыздандыруды орнату және конфигурация жасау;
– Мәліметтер қорының және программалық қамсыздандырудың бүтіндігін
қамтамасыз ету;
– Қауіпсіздікті және мәліметтердің сақталуын қамтамасыз ететін
профилактикалық іс-шаралар.
– Жүйені кешенді администрация жасау.
2.1.3.9 Сенімділікке қойылатын талаптар
2.1.3.9.1 Жүйенің немесе ішкі жүйелердің сенімділігінің
көрсеткіштерінің сандық мәні және құрамы
Сенімділікке байланысты техникалық іс-шаралар:
– Жүйе мәліметтерін және критикалық маңызды компоненттерді резервтеу
және бір уақытта қайталанатын компоненттерге қабылдамау мүмкіндігінің
болмауы;
– артық компоненттермен техникалық құрылғыларды қолдану және оларды
ыстық түрде алмастыру;
– үзіліссіз қоректенуді (UPS) қолдайтын техникалық және программалық
құралдарды қолдану;
– ақпаратты қорғау және есептеу торабының қауіпсіздік құрылғыларын
қолдану;
– кешенді администрациялы жүйені қолдану;
Сенімділікті қамтамасыз етуде қолданушылардың және Жүйені
сүйемелдегенде эксплуатация қызметінің персоналының, Жүйенің техникалық
құрылғылар кешенімен қызмет жасағанда қателері аз болуына бағытталуы тиіс
және компоненттер істен шыққанда аз уақытта жөндеп немесе алмастыру керек.
Ол үшін:
– Жүйені қалпына келтіргенде істелетін жұмыстар мен процедуралар
регламентке сай болуы керек;
– техникалық құралдар кешенінің компоненттерін қолдау және сервистік
қызмет көрсетуге келісім-шарттардың болуы тиіс.
Жалпы аппаратты-программалық сенімділік Жүйе тапсырмаларды орындауда
бір дүркін тұрып қалу 30 минуттан аспауы тиіс, ал тұрып қалудың қосынды
уақыты жылына 24 сағаттан аспауы тиіс.
2.1.3.9.2 Сенімділікке қойылатын талаптардың регламентті болуына
қойылатын авариялық жағдайлар тізімі
Жүйенің қызмет ету барысында авариялық жағдайлар болуы тиіс. Авариялық
жағдайлардан кейінгі жұмыс істеу қабілеті, сенімділіктің негізгі
көрсеткіштерінің орташа қалпына келу мәні келесі кесте 3-те келтірілген.
Тоқтау және олардың критерийлерінің тізімі өнімді программалау
сатысында құжатта көрсетіліп, Тапсырыс берушімен Хаттамада бекітілуі тиіс.
2.1.3.10 Қауіпсіздікке қойылатын талаптар
Жүйенің программалық-техникалық құралдарының кешені келесі электро
қоректену желісінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz