Жігер Ақ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
КІРІСПЕ
ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС.тің қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін талдау
“"ЖІГЕР" АҚ .тегі шығындарды талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС.тің қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін талдау
“"ЖІГЕР" АҚ .тегі шығындарды талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасындағы ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
Бүгінгі күні шаруашылық субъектілердің барлығы өз жұмыстарында өнім өндіру шығындарын азайтуға мәжбүр болып отыр. Сонымен бірге әр кәсіпорында әр түрлі деңгейде шығындарды азайтуға ең маңызды көңіл бөлініп отыр. Ол басқару икемділігі, қаржылық жағдай және басқа да факторларға байланысты болады. Еліміздің тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарындағы шығындарды азайтудың қазіргі жағдайы мен мәселелерін талдау мақсатында осы индустрияның бірнеше саласында қызмет ететін кәсіпорындар жұмыста қарастырылды. Мәселен, тамақ индустриясының маңызды саласының өкілі ретінде “Қайсар сүт” компаниясының маркетингтік қызметі талданды. Тамақ өнеркәсібінде сүт өнімдерін өңдеу саласы ерекше орынға ие болып отыр. Осы аумақта белсенді әрі тиімді шаруашылықты жүргізіп жатқан кәсіпорындарға "ЖІГЕР" АҚ,“Адал”, «Фуд Мастер», Алматы маргарин зауыты сияқты кәсіпорындарды жатқызуға болады.
Ал енді статистикалық деректерге жүгіне отырып, 2006 жылғы сүт өнімдерінің өндіріс көлемі, тұтынуы және экспорт пен импорт көлемдері, бөлшек сауда айналымына талдау жасайық.
Ерекше тоқталатын жай, Елбасы Н.Назарбаев республикамыздың даму стратегияларын дайындауға аса көңіл аудару қажет екенін атап өтті. Осы алға қойылған міндеттерді орындау кезінде сүт өндірісінде кейінгі жылдары ерекше алға ұмтылыс болғаны байқалады.
Мәселен, өткен жылмен салыстырғанда республикамызда сары май өндірісінің көлемі 3 есеге артып, 9 мың тоннаны құрады. Ал тұтыну көлемі 2 тоннаға асты. Соған қарамастан, тұтыну мен өндіріс арасындағы айырмашылық өте үлкен, тіпті импорттық тауарлармен орны толмаған. Бұл негізінен көп жағдайда контрабандалық импортпен де байланысты болуы мүмкін. Ешбір аймақта өндіріс көлемі тұтынуды қамтамасыз ете алмаған. Ең көп көлемде сары май Алматы қаласында өндірілген. Екінші орынға солтүстік Қазақстан мен Қостанай облыстары ие болды. Ал енді нарықтың ең үлкен сыйымдылығы (тұтыну - өндіріс) Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды облыстарында, ал енді жақсы сыйымдылық Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарына тиесілі. Сары майдың негізгі бөлігі импортпен Ресейден (1971 тонна) және Жаңа Зеландиядан (1220 тонна) келген.
Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісін талдасақ (9 кесте). 1990-2002 жылдар аралығында сүт өнімі өндірісінің күрт төмендеуі бұл проблеманы шешуді мемлекет тарапынан қолдауды қажет етуі айқын байқалады. Ең үлкен өсу ырғағы 2006 жылды 2003 жылмен салыстырғанда Ақмола, Батыс Қазақстан мен Ақмола облыстарына тиесілі.
Бүгінгі күні шаруашылық субъектілердің барлығы өз жұмыстарында өнім өндіру шығындарын азайтуға мәжбүр болып отыр. Сонымен бірге әр кәсіпорында әр түрлі деңгейде шығындарды азайтуға ең маңызды көңіл бөлініп отыр. Ол басқару икемділігі, қаржылық жағдай және басқа да факторларға байланысты болады. Еліміздің тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарындағы шығындарды азайтудың қазіргі жағдайы мен мәселелерін талдау мақсатында осы индустрияның бірнеше саласында қызмет ететін кәсіпорындар жұмыста қарастырылды. Мәселен, тамақ индустриясының маңызды саласының өкілі ретінде “Қайсар сүт” компаниясының маркетингтік қызметі талданды. Тамақ өнеркәсібінде сүт өнімдерін өңдеу саласы ерекше орынға ие болып отыр. Осы аумақта белсенді әрі тиімді шаруашылықты жүргізіп жатқан кәсіпорындарға "ЖІГЕР" АҚ,“Адал”, «Фуд Мастер», Алматы маргарин зауыты сияқты кәсіпорындарды жатқызуға болады.
Ал енді статистикалық деректерге жүгіне отырып, 2006 жылғы сүт өнімдерінің өндіріс көлемі, тұтынуы және экспорт пен импорт көлемдері, бөлшек сауда айналымына талдау жасайық.
Ерекше тоқталатын жай, Елбасы Н.Назарбаев республикамыздың даму стратегияларын дайындауға аса көңіл аудару қажет екенін атап өтті. Осы алға қойылған міндеттерді орындау кезінде сүт өндірісінде кейінгі жылдары ерекше алға ұмтылыс болғаны байқалады.
Мәселен, өткен жылмен салыстырғанда республикамызда сары май өндірісінің көлемі 3 есеге артып, 9 мың тоннаны құрады. Ал тұтыну көлемі 2 тоннаға асты. Соған қарамастан, тұтыну мен өндіріс арасындағы айырмашылық өте үлкен, тіпті импорттық тауарлармен орны толмаған. Бұл негізінен көп жағдайда контрабандалық импортпен де байланысты болуы мүмкін. Ешбір аймақта өндіріс көлемі тұтынуды қамтамасыз ете алмаған. Ең көп көлемде сары май Алматы қаласында өндірілген. Екінші орынға солтүстік Қазақстан мен Қостанай облыстары ие болды. Ал енді нарықтың ең үлкен сыйымдылығы (тұтыну - өндіріс) Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды облыстарында, ал енді жақсы сыйымдылық Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарына тиесілі. Сары майдың негізгі бөлігі импортпен Ресейден (1971 тонна) және Жаңа Зеландиядан (1220 тонна) келген.
Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісін талдасақ (9 кесте). 1990-2002 жылдар аралығында сүт өнімі өндірісінің күрт төмендеуі бұл проблеманы шешуді мемлекет тарапынан қолдауды қажет етуі айқын байқалады. Ең үлкен өсу ырғағы 2006 жылды 2003 жылмен салыстырғанда Ақмола, Батыс Қазақстан мен Ақмола облыстарына тиесілі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Поллард А., Практический маркетинг: книга 6. Реакция на факторы внешней среды. – Жуковский: МЦДО ЛИНК, 1995. – 843с.
2. Экономический анализ: ситуация, тесты, примеры, задачи, выбор оптимальных решений, финансовое прогнозирование: Учебное пособие / Под.ред.М.И.Баканова., Н.Д.Шеремета – М. Фин. и стат. 2000.;
3. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 1998. – с.184.
4. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия. - "Бизнес-Школа", Интел-Синтез, 1994.
5. Чечета А.П. Анализ финансового состояния предприятия. / Бухгалтерский учет, 1992г., №5.
6. Анализ платежеспособности педприятий и организаций. Практическое руководство для государственных, совместных и малых предприятий. – М: 1991.
1. Поллард А., Практический маркетинг: книга 6. Реакция на факторы внешней среды. – Жуковский: МЦДО ЛИНК, 1995. – 843с.
2. Экономический анализ: ситуация, тесты, примеры, задачи, выбор оптимальных решений, финансовое прогнозирование: Учебное пособие / Под.ред.М.И.Баканова., Н.Д.Шеремета – М. Фин. и стат. 2000.;
3. Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия: Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 1998. – с.184.
4. Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия. - "Бизнес-Школа", Интел-Синтез, 1994.
5. Чечета А.П. Анализ финансового состояния предприятия. / Бухгалтерский учет, 1992г., №5.
6. Анализ платежеспособности педприятий и организаций. Практическое руководство для государственных, совместных и малых предприятий. – М: 1991.
КІРІСПЕ
ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму
тенденциялары
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС-тің қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін талдау
“"ЖІГЕР" АҚ –тегі шығындарды талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасындағы ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының
қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
Бүгінгі күні шаруашылық субъектілердің барлығы өз жұмыстарында өнім
өндіру шығындарын азайтуға мәжбүр болып отыр. Сонымен бірге әр кәсіпорында
әр түрлі деңгейде шығындарды азайтуға ең маңызды көңіл бөлініп отыр. Ол
басқару икемділігі, қаржылық жағдай және басқа да факторларға байланысты
болады. Еліміздің тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарындағы шығындарды азайтудың
қазіргі жағдайы мен мәселелерін талдау мақсатында осы индустрияның бірнеше
саласында қызмет ететін кәсіпорындар жұмыста қарастырылды. Мәселен, тамақ
индустриясының маңызды саласының өкілі ретінде “Қайсар сүт” компаниясының
маркетингтік қызметі талданды. Тамақ өнеркәсібінде сүт өнімдерін өңдеу
саласы ерекше орынға ие болып отыр. Осы аумақта белсенді әрі тиімді
шаруашылықты жүргізіп жатқан кәсіпорындарға "ЖІГЕР" АҚ,“Адал”, Фуд
Мастер, Алматы маргарин зауыты сияқты кәсіпорындарды жатқызуға болады.
Ал енді статистикалық деректерге жүгіне отырып, 2006 жылғы сүт
өнімдерінің өндіріс көлемі, тұтынуы және экспорт пен импорт көлемдері,
бөлшек сауда айналымына талдау жасайық.
Ерекше тоқталатын жай, Елбасы Н.Назарбаев республикамыздың даму
стратегияларын дайындауға аса көңіл аудару қажет екенін атап өтті. Осы алға
қойылған міндеттерді орындау кезінде сүт өндірісінде кейінгі жылдары ерекше
алға ұмтылыс болғаны байқалады.
Мәселен, өткен жылмен салыстырғанда республикамызда сары май
өндірісінің көлемі 3 есеге артып, 9 мың тоннаны құрады. Ал тұтыну көлемі 2
тоннаға асты. Соған қарамастан, тұтыну мен өндіріс арасындағы айырмашылық
өте үлкен, тіпті импорттық тауарлармен орны толмаған. Бұл негізінен көп
жағдайда контрабандалық импортпен де байланысты болуы мүмкін. Ешбір аймақта
өндіріс көлемі тұтынуды қамтамасыз ете алмаған. Ең көп көлемде сары май
Алматы қаласында өндірілген. Екінші орынға солтүстік Қазақстан мен Қостанай
облыстары ие болды. Ал енді нарықтың ең үлкен сыйымдылығы (тұтыну -
өндіріс) Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды облыстарында, ал енді жақсы
сыйымдылық Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарына тиесілі. Сары
майдың негізгі бөлігі импортпен Ресейден (1971 тонна) және Жаңа Зеландиядан
(1220 тонна) келген.
Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісін талдасақ (9 кесте).
1990-2002 жылдар аралығында сүт өнімі өндірісінің күрт төмендеуі бұл
проблеманы шешуді мемлекет тарапынан қолдауды қажет етуі айқын байқалады.
Ең үлкен өсу ырғағы 2006 жылды 2003 жылмен салыстырғанда Ақмола, Батыс
Қазақстан мен Ақмола облыстарына тиесілі.
5 кесте -Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісі мың тонна
2003 2004 2005 2006 Өсу
ырғағы,%
20062005
Қазақстан 1469,7 109,6 108,5 122,5 112
Республикасы
Ақмола 90,2 5,1 10,0 10,7 196
Ақтөбе 51,5 5,7 6,3 7,7 135
Алматы 163,8 14,7 17,5 17,0 116
Атырау 29,6 1,6 0,3 0,2 13
Шығыс Қазақстан 168,8 8,2 7,8 10,3 126
Жамбыл 75,9 2,7 3,0 3,5 130
Батыс Қазақстан 34,5 1,7 3,1 3,4 200
Қарағанды 208,2 2,6 2,6 3,9 150
Қостанай 124,9 24,7 12,7 16,6 68
Қызылорда 38,6 1,5 1,2 0,8 54
Маңғыстау 11,9 0,2 0,2 0,2 100
Павлодар 102,5 10,7 10,3 10,3 103
Солтүстік Қазақстан 113,2 10,6 11,2 13,3 126
Оңтүстік Қазақстан 100,0 13,9 13,9 13,4 97
Астана қаласы 2,0 2,2 2,0 100
Алматы қаласы 155,8 3,7 6,2 9,3 252
Ескертпе: 1998 жылдан бастап өңделген сұйық сүт және қаймақ
Қазақстан Республикасындағы сары май өндірісінің динамикасы (10-кесте)
бойынша жылдар басында күрт төмендеуімен сипатталып, бүгінгі күні жандана
түсуін 2003 жылда байқауға болады. Дегенмен, соңғы 2006 жылғы көрсеткіш
2003 жылмен салыстырғанда 10 есеге аз болуы нарықтың шетелдік басқа да
өнімдерімен толуымен сипатталады. 2003 жылмен салыстырғанда қазір алға
қарай бет алысты көруге болады. Алматы қаласындағы өсу ырғағы ең жоғары
екендігін атап өтуге болады.
Өткен жылмен салыстырғанда маргарин өндірісі 3 есеге асып, импорт 2
мың тоннаға көбейіп, ал тұтыну 2 мың тоннаға азайған. Негізгі көлемді
өнімді Қарағанды өндіреді. Тұтыну көлемі бойынша Шығыс Қазақстан, Алматы,
Қостанай және Оңтүстік Қазақстан облыстарының болашағының мол екендігін
зерттеу нәтижелері көрсетті. Импортер мемлекеттер арасынан бірінші орынға
Ресей (5 мың тонна), екіншісі – Түркия (3,5 мың тонна) және үшіншісі –
Германия (1,3 мың тонна).
Статистика мәліметтерінен сүт консервілері бойынша импорт өте жоғары
екендігі анықталды. Себебі ол республикамыздағы тұтыну көлемінен 4 есе
көп. Негізгі өндіріс Алматы қаласында шоғырланған, сонымен қатар басқа да
өндірушілерге Солтүстік Қазақстан мен Қостанай облыстары жатады. Негізгі
импортталатын тауарлар Ресейден (16,7 мың тонна) әкелінеді. Экспортқа сүт
және қант қосылмаған қоюланбаған қаймақ жатады (А 3 қосымшасы).
Республикамызда 3 мың тоннадан астам майонез тапшылығы бар. Негізгі
бұл өнімді өндірушілер Алматы және Қарағанды қалалары. Сонымен қатар жақсы
тұтыну көлемі Шығыс Қазақстан мен Астанаға қатысты. Ал аз тұтыну Атырау,
Қызылорда мен Маңғыстау облыстары. Негізгі импорт (4 мың тоннадан астам)
Ресей мемлекетіне тиесілі.
Томат пастасының өндірісі тұтынуды мүлдем қамтамасыз етпейтіні
байқалды. Бүкіл өндіріс Алматы қаласына шоғырланған деп айтуға болады.
Негізгі тұтынушылар Алматы, Қарағанды, Қостанай және Солтүстік Қазақстан
облыстарында болса, ал оның төмен тұтыну деңгейі Павлодар, Маңғыстау мен
Қызылорда облыстарына келеді.
Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін сатудан табыстылық деңгейі соңғы
жылдары өрлегенін атап кету қажет (12-кесте). Әсіресе бұл көрсеткіш Астана
қаласы мен Алматы және Қостанай; Павлодар облыстарында айрықша жоғары
болғанын атап кету қажет. Себебі, бұл аймақтарда бұл өнімнің өндіріс көлемі
айтарлықтай жоғары.
Әрине, соңғы жылдары сүт өнімін сатудың табыстылығының жоғары болуы
нарықтық бағалардың қалыптасуы мен шығындардың біршама қысқаруымен
сипатталады. Өйткені, бұл өнімнің тапшылығы және сәйкесінше сұранымның
жоғары болуы осындай құбылысқа түрткі болып отыр. Сүт өнімінің өндірісін
өркендету мен май өнімдерінің өндіріс көлемін көбейту республикамыздың
азық-түлік рыногының қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар
республикамызда табиғи сүт өнімінің көлемін арттыру бұл өндіріс үшін ерекше
дамуға кепілдік береді. Қазір еліміздегі май өнімдері шетелден әкелінетін
өңделген сүт шикізаттарынан өндіріліп отыр. Сондықтан бұл проблеманы шешу
қажеттілігі республика алдындағы өзекті мәселелердің бірі деп те айтуға
болады.
6 кесте -Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін сату табыстылығының деңгейі,
%
2002 2003 2004 2005 2006
Қазақстан -29,9 -2,7 4,2 -0,9 16,2
Республикасы
Ақмола -40,4 -27,8 -14,8 -5,8 1,3
Ақтөбе -33,1 -29,6 -8,1 -53,5 6,8
Алматы -24,7 4,0 1,7 -9,2 33,4
Атырау 6,4 45,3 76,8 21,5 -0,4
Шығыс Қазақстан -11,2 5,6 10,1 14,5 15,3
Жамбыл -23,8 16,3 9,7 -12,1 10,3
Батыс Қазақстан -24,8 -20,0 -16,8 -18,3 -2,8
Қарағанды -37,2 -17,1 4,4 8,0 4,3
Қостанай -40,2 26,7 31,2 9,2 24,9
Қызылорда -48,7 -52,2 -53,5 0,8 -59,1
Маңғыстау 6,9 -12,4 -5,0 -18,7 9,5
Павлодар 0,0 7,3 40,6 10,5 29,2
Солтүстік Қазақстан -29,3 -16,3 -9,7 24,8 8,3
Оңтүстік Қазақстан -36,5 -9,1 -17,7 -32,3 -19,3
Астана қаласы - - - - 70,9
Алматы қаласы - 12,5 -14,7 0,0 -
Ескертпе: Қазақстан Республикасы статистикалық агенттігінің мәліметтері
бойынша
7 кесте - "ЖІГЕР" АҚ сүт өнімдерінің ассортименті
Өнім атауы Орам түрі Майлылығы, % Көлемі, лкг
Сүт тетрапакет 3,2 1л
Сүт тетрапакет 2,5 1л
Сүт финпакет 2,5 1 л
Сүт өнделген финпакет 4 1л
(топленое)
Айран Тетрапакет, 3,2; 2,5; 1л; 0,5 л
финпакет, стакан
Ряженка Тетрапакет, 4 0,5 л
финпакет, стакан
Қаймақ Тетрапакет, 15; 20; 40 0,2 кг; 0,35 кг;
финпакет, стакан, 0,5 кг; 1 кг
өлшеумен
Ірімшік Стакан 5 0,2 кг; 0,25 кг
Сары май Стакан, монолит 82,5 0,2 кг; 1 кг
Компанияның ассортименттік топтары үйлесімді, себебі фирма тауарлары
кең тұтынуда болып, бөлудің бір арналары арқылы жүреді. Сату көлемінің
динамикасы сүт өнімдерінің түрлері бойынша бір келкі емес (17 кесте).
8 кесте – 2006 жылғы натурал түрдегі "ЖІГЕР" АҚ сату көлемдерінің
динамикасы (кг-л)
Атауы Көрсеткіші Желтоқ-сҚаңтар Ақпан Өсу ырғағы,%
(салмағы, ан (ақпан
орамы, желтоқсан)
майлылығы)
Сүт 1л,тр,3,2% 11500 12573 10432 91
Сүт 1л,тр,2,5% 10980 13302 10212 93
Сүт 1л,фп,2,5% 9020 140211 107780 1200
Өңделген сүт 0,5 л 6728 -
Қаймақ 0,25 кг 6540 5517 3740 58
Айран 1л, тр, 2,5%22300 25785 21396 96
Айран 1л, фп, 2,5%96250 141192 70088 73
Айран Стакан, 3,2% 2160 2472 4168 193
Айран Стакан, 2,5% 2200 3124 5016 228
Айран 0,5 л, 2850 2676 3884 137
тр3,2%
Айран 0,5 л, тр, 8800 11385 9140 104
2,5%
Ряженка 0,5л, тр 3232
Ряженка 0,5л, фп 3140
Қаймақ 0,5 кг, 9665 8973 8128 84
стакан
Қаймақ Стакан, 40% 2685 2241 1700 64
Қаймақ 0,2 кг, 20% 8680 7506 6404 74
Қаймақ 0,2 кг, 15% 7680 7974 6720 88
Қаймақ өлшеумен кг, 120 90 40 34
20%
Қаймақ өлшеумен кг, 180 72 160 89
15%
Сары май стакан 56
Ірімшік Стакан, 0,25 2300 1917 0
кг, 5 %
Барлығы 203910 341775 282164 139
Өнімнің өндірілуі мен сатылуының артуына әсер етуші негізгі
факторларға өнім орамы мен сапасының жақсаруы, жоғары сапалы өнім деген
беделге ие болу, тұрақты клиенттердің көбеюі, өзінің экспедиторлық қызметін
құруы, тұтынушылар талаптарына сай өнім орауын өзгерту, жаңа өнімдер құру
және енгізу жатады.
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС іскерлігінің ерекшелігі тез бұзылатын өнімдермен
байланысты болуында. Мәселен, сүттің сақталу мерзімі мемлекеттік стандарт
бойынша +2,+5 градуста 36 сағатты, ал қышқыл сүт үшін 72 сағатты құрайды.
Сүт өнімдерін сапалы сақтау мақсатында арнайы тоңазытқышпен жабдықталған
қоймалар бар. Компания жаңа сақтау сыйымдылықтарын сатып алуда, себебі
ыдыс жетімсіздігі әр түрлі сападағы сүттердің араласуына әкеп соғады және
соңғы өнім сапасына келеңсіз жағдайлар туғызады.
Тауарлардың өмірлік циклінің көрсетуінше олардың көпшілігі өсу мен
жетілу кезеңдерінде деп есептеуге болады. Оның басты себебі, фирма әлі де
жас, оның өндіретін барлық тауарлары жаңартылып, жетілдіріліп тұруы өмірлік
циклді біршама ұзартады.
Айран, сүт, қаймақ, ряженка, ірімшік сияқты өнімдер жетілу кезеңіне
таяған. Ал жүзім мен ваниль қосылған ірімшіктер, йогурт, балмұзақ - өсу
кезеңінде, ал кейбір түрлері нарыққа енді ену кезеңіне сәйкес келеді.
Қазіргі жағдайларда барлық шаруашылық субъектілері, соның ішінде "ЖІГЕР"
АҚ ассортименттерді жаңартуға көп көңіл аударуы қажет. Белсенді
ассортименттік саясатты жүргізу жекелей қалауларды есептеуді ұйғарады.
Тұтынушылық мінез-құлықты талдауға дифференциалданған бап тұтынушылар
типологиясы болып табылып, сатып алушылар топтарының тұтынушылық мінез-
құлық заңдылықтарын белгілеуді ұйғарады. Сүт өнімдеріне сұранысты
қанағаттандыру жолындағы кедергілердің бірі өндірістің орташаланған
тұтынушыға негізделуі, осы кезде фирма профилінің кемшілігі қандай нақты
тұтынушыға негізделуі айқын емес. Тұрғындардың ақша табыстарының
дифференциациясының күшею тенденциясы басқа да факторлармен байланысты
болып, мұқтаждықтар мен сұраныстың дифференциациясын туғызады. Бәсекелік
ортаны қалыптастыру тұрғындардың мұқтаждықтары мен сұранысын қанағаттандыру
проблемаларын шешуге ғылыми баптарды қолдану үшін жағдайдар туғызады.
Мүндай бап ғылыми негізделген саясатты жүргізу кезінде жүзеге асады.
Ассортименттік саясатты ассортиментті дамытуға көзқарастар жүйесінде
қарастырып, сүт өнімдерінің қасиеттерін талдау және зерттеу барысында
тауар жіктелуінде оның орнын белгілеу қажет, яғни маркалық өнімді құруға
мүмкін нұсқаларды анықтап және тауып, тауар номенклатурасының кеңділігін,
тереңдігін және үйлесімділігін қамтамасыз ету керек. "ЖІГЕР" АҚ-дың
тауарлық ассортиментін кеңейту бұрыннан бар нарықтар үшін жаңа тауарлар
шығару есебінен жүреді. Фирманың тауарлық ассортиментін толтыру үшін
бірнеше себептер бар:
- табысты арттыру қажеттілігі;
-ассортиментті кеңейтуді сұраушы делдалдарды қанағаттандыруға талпыну;
-фирманың өндірісін толық пайдалану мүмкіндігі;
-максималды тауар ассортименті бар жетекші фирмаға айналуға ұмтылу;
-бәсекелестер іс-әрекеттетін бейтараптандыру.
"ЖІГЕР" АҚ тауар ассортиментін кеңейте алады, ассортименттік топтардың
жаңа түрлерін енгізу арқылы толымдылығын қамтамасыз етеді. Әр түрлі
қоспалар мен орамдар арқылы әрбір сүт өнімі түрлерін көбейту арқылы,
фирма өзінің тауар номенклатурасын тереңдете алады. Адал фирмасы үшін әр
түрлі тауардың ассортименттік топтары арасында үйлесімділікке жетуге
тырысуы керек.
Өнім көлемінің өсуі жұмысшы санының өсуіне әсерін тигізді. Егер 2005 ж
жұмысшы саны 47 орташа еңбек ақы 16000 теңге болса, қазіргі уақытта жұмысшы
саны 125-ке жетті. Жұмысшылар еңбек заңына сәйкес шарттармен қамтамасыз
етілген. Орта есеппен айлық 17124 теңгені құрайды.
Өнім құрамын кеңейтуге біздің завод үнемі жумыс істеуде. Өнім құрамының
кеңеюіне байланысты өндіріс көлемі ұлғайып, жергілікті өндірушілерден сүт
сатып алу шақсарды. Егер 2005ж сүттің түсу көлемі 243 тонна болса, 2006ж-
354 тонна болды.
өндірісте еңбек қорғау кызметі құрылған өндірісте қауіпсіз жұмыссыз,
денсаулыққа тиімді шаралар құрылған.
Іргелі ауылдық округін жасылдандыруда белсенді қолдау көрсетілді.
"ЖІГЕР" АҚ өз жетістіктерін ұйымшыл жас коллектив пен арнайы мамандардың
еңбегінің нәтижесі деп есептейді. Өндіріс жұмысшылары Қазақстан менеджменті
юриспруденция, маркетинг білімімен жақсы дайындалған, менеджер, маркетолог
стажы бар арнайы мамандар.
Жергілікті өндірушілерден сүт алу көлемі ұлғайған соң, айлық еңбек ақы
өсті.
2005ж-134070000 теңге.
2006ж-13826000 теңге.
2005 жылмен салыстырғанда товар өндірудегі табыс орташа есеппен 1 айда
53% өсті, егер 2004ж табыс 8917 мың теңге болса, 2005ж- 13124 мың теңге, ал
2006ж 13662 мың теңгені құрайды (1 айға).
Завод өндірісі автоматтандырылған;
Сапа жөнінен жұмыс істеуде қызметкерлердің қатысуы ескеріледі.
Технологиялық және еңбек тәртібін сақтаған жұмысшыларға, жыл есебі бойынша
сапалы өнім шығарудағы еңбектері үшін маиериалдық көмек көрсетілді.
Негізгі шикізатты жеткізуші Алматы облысының шаруа қожалығы. Сүтті
жеткізуде келісім шарттары жасалған.
Жұмысшыларға еңбек ақысы уақыттылы төленеді. Налог жөнінде бюджетке
қарыз жоқ, ай сайын налог түрлері төленеді.
"ЖІГЕР" АҚ өндірілетін өнімдер Алматы облысы территориясында
шығарылады. "ЖІГЕР" АҚ материалдық көмек көрсетеді, Жамбыл ауданы Шиен
ауылының Суық төбе копорациясынн сүт жеткізіледі.
2004ж жөндеу жұмыстары жргізілген. өндіріс басшылығы қоршаған ротаны
қорғауға ерекше көңіл бөлген. Завод және аудан көлемін жасылдандыруда
өндіріс ұжымы қатысып отырады. Қатты қалдықтарды шығаруда арнайы қызмет
орнымен шарт жасалған. өрт сөндіру қаіпсіздігін және адам денсаулғын
сақтауда сіңірген еңбегі үшін мақтау граммотасы бар.
9-кесте - "ЖІГЕР" АҚ ЖШС кәсіпорының техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем 2005 жыл 2006 жыл Ауыт- % өсу
бірлігі қулар қарқыны
+\-
1 өткізілген өнімнен мың тг150370 206988 56618 138%
түскен табыс
2 өткізілген өнімнің мың тг125830 176720 50890 140%
өзіндік құны
3 Жалпы табыс мың тг24540,6 30268,2 5727,6 123%
4 Кезең шығындары мың тг28825 31933 3108 111%
5 Негізгі қызметтен мың тг-4284,1 4254 -30,1 99
түскен табыс
6 Негізгі емес мың тг43668 4211,6 39456,49,6
қызметтен түскен
табыс
7 Салық салғанға мың тг82648 2375,3 -80273 2,8
дейінгі жиынтық
табыс
8 Таза табыс мың тг57854 2375,3 -55479 4,1
9 Негізгі құралдардың мың тг61867,2 58660 -3207 0,5%
орташа жылдық құны
10 Өнімнің % 37 1,1 - -
рентабельділігі
11 Сату рентабельділігі% 38 1,3 - -
12 Өндіріс % 33 2 - -
рентабельділігі
13 Жұмыскерлердің адам 106 111 5 105%
саны
14 1 жұмыскердің еңбек мың тг1418 1865 447 131%
өнімділігі
15 Жұмыскерлердің еңбекмың тг16000 17124 1124 107%
ақы қоры
16 Айналым құралдарыныңмың тг 115137 62185 -52952 54
орта жылдық құны
17 Қор қайтарымдылығы мың тг 2,4 3,5 1,1 146%
18 Қор сыйымдылығы мың тг 0,4 0,2 -0,2 50%
19 Қормен қаруландыру мың тг584 528 -56 90
20 Орташа айналым мың тг12578 12856 278 102
жалақысы
Кестеде кәсіпорынның өнімді өткізуден тусетін табыс көлемін 56618 мың
теңгеге арттырғаны көрсетілген. Өнімді өткізуден түсетін табыс 2005 жылы
150370 мың теңгені құраса, 2006 жылы бұл көрсеткіш 206988 мың теңгені құрап
тұр. Яғни 138 % өнімді өткізуден түскен табыс нақты құрап тұр.
Екінші көрсеткіш өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының қалай жүріп
жатқанын сипаттайды. Бұл көрсеткіш арқылы кәсіпорынның қаржылық жұмысын,
өндіріс жұмыстарының кеңдігін, шаруашылық субъекті деңгейін көтеруг болады.
Табыстылықтың үшінші абсолютті көрсеткіші- жалпы табыс. Ол өнімді
өткізудің қаржылық нәтижесін білдіреді және негізгі қызмет нәтижесінде
өнімді өткізуден түскен табыс пен ретінде анықталады.
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік құн,
сондықтан оның төмендеуі оның көлеміне көп әсерін тигізеді.
Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі. Бағаның
өсуі өзінше теріс фактор болып табылмайды. Егер өнімге деген сұраныстың
өсуі мен шығарылатын өнімнің технико-экономикалық параметрлердің және
тұтынушылық қасиетінің жақсаруымен байланысты болса, онда ол дәлелді
болады.
Аталған факторлардың жалпы табысқа әсерін анықтау үшін қаржылық-
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есептің мәліметтері бойынша кестені
талдау керек.
Жалпы табыстың 2006 жылы көлемі 30268,2 мың теңгеге, яғни жалпы табыс
көлемі 5727,6 мың теңгеге өскен.
Бұл ауытқуға келесі факторлар әсер етті:
1. өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құны;
2. өнім бірлігінің бағасы;
3. өткізілген өнімнің бағасы;
4. өткізілген өнім құрамындағы құрылымдық өзгерістер.
Табыстылықтың келесі көрсеткіші- негізгі қызметтен алынған (түскен)
табыс. Осы сальдоланған қаржылық нәтижені білдіреді және жалпы табыс пен
кезең шығындары арасындағы айырма ретінде мына формула бойынша анықталады;
Дн =Дж-Рк
Мұндағы, Дн- негізгі қызметтен түскен табыс;
Дж- жалпы табыс;
Рк- кезең шығындары;
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өндірістік
өзіндік құнына кірмейтін тұрақты шығындары білдіретін кезең шығындары
қаншалықты аз болса, негізгі қызметтен алынатын табыс соншалықты жоғары
болады. 2005 жылы негізгі қызметтен алынатын табыс -4284,1 мың теңгені
құрады, 2006 жылы бұл көрсеткіш 4254 мың теңгені құрады. Осыдан қарап
негізгі қызметтен түскен -30,1 азайғаны байқалды.
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2005 жылы 4366,8 мың теңге болды,
2006 жылы ол көрсеткіш 4211,6 мың теңгені құрап, ауытқу шамасы -80273 мың
теңгені құрады.
Сегізінші көрсеткіш таза табыс 2006 жылымен 2005 жыомен салыстырғанда
-55479 мың теңгеге азайып, 4,1-ді құрайды.
Оның себебі тауардың өзіндік құнының өсуімен және жалпы табыстың төмендеуі
және салық салғанға дейінгі табыстың төмендеуі әсер етуі мүмкін.
Рентабельділік- кәсіпорын табысының қалыптасуын сипаттайтын басты
көрсеткіштің бірі болып табылады. Сондықтан да олар қаржылық жағдайына баға
беруде және салыстырмалы анализ жасау барысында рентабельділік
көрсеткіштері инвистициалық саясаттың және баға қалыптасудың инструменті
ретінде қолданылады.
Жұмыскерлер саны 2005 жылы 106 адам болды, ал 2006 жылы 111 адамға
жетті. Сонымен жұмыскерлердің саны 5 адамға азайғанын , яғни 105 %-ды
құрады. Оның себебі өткізілген өнімнен табыстың өсуі.
Негізгі қорларды пайдалану бойынша Қайсар-Сүт кәсіпорында қор
сыйымдылық және қор қайтарымдылық көрсеткіштері қанағаттандырарлық.
Кәсіпорынның орташа жылдық негізгі құралдары құнының 1 теңгесіне қанша
өткізілген өнім келетінін анықтайтын қор қайтарымдылық көрсеткіші 1,1
тиынға өскенін көреміз.
Нарықтық экономиканы түбегейлі сипатта қалыптастыру еліміздің тауар
өндірушілерінің дәстүрлі көқарастарын өзгертіп, шығарылатын өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне жету мәселесін алға қояды. Бұрынғы Одақ кезінде сапаны
мемлекеттік реттеудің сәтсіз тәжірибесі есімізде. Онда өндірушілер
арасындағы бәсекеде сатып алушылардың өнім сапасын бағалау әдісі болмады.
Сүт өнімінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету талап етілетін
деңгейде оны сандық бағалауды ұйғарады. Бәсекеге қабілеттіліктің белгілері
ретінде тұтынушы қызығушылық тудыратын параметрлер қабылдануы тиіс. Сүт
өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің сандық параметрлік сипаттамасы кезінде
әрбір параметрдің маңыздылығын есепке алатын коэффициенттерін қолдану мен
бағалаудың балдық жүйесін пайдаланған жөн. Мәселен, сарапшылар тамақ
өнімі үшін маңыздылықтың келесі коэффициенттері анықтаған: органолептикалық
көрсеткіштер – 0,27, орам –0,17, өндіруші беделі – 0,10. Осы сипатта
өнімнің бәсеке қабілеттілігінің сараптамалық бағалауын жүргізу қажет.
Макродеңгейде бәсекеге қабілеттілік кәсіпорындағы басқару жүйесінің
сапасымен анықталып, онда келесі элементтерге көңіл аударылуы тиіс: ИСО
(халықаралық стандарттау жүйесі) стандарттары негізінде өнім сапасын
басқару жүйесіне ұйымдастыру, шығындарды төмендету арқылы төмен бағалар
стратегияларын қолдану, қызметкерлердің еңбек ақысын дәстүрлі емес түрде
төлеу жүйесін қолдану және тағы басқалар.
Қазіргі уақытта тұтынушылар техникалық қызмет көрсету мен
қызметтерге, сатудан кейінгі сервиске көп көңіл аударады. Сондықтан
Қайсар сүт фирмасының тауар саясатының маңызды элементтерінің бірі
тұтынушыларға сервистік қызмет көрсету, ол келесі компоненттерден тұрады:
-фирма көрсететін сервистер кешеніне енгізілуі тиіс қызметтер тізімі;
-сервис деңгейі мен стандарттары;
-клиенттерге сатудан кейінгі сервис қызметін көрсету нысандары.
Осы сипатта алғанда, тауар саясаты дегеніміз бұл көп факторлы және
күрделі фирма іскерлігінің аясын көрсетеді. Ол тауар ассортиментін
қалыптастыру бойынша шешімдер қабылдауды талап етіп, жаңа өнімдер құру,
тауарлардың өмірлік циклін талдау, маркілік атауларды қолдану, орам,
маркілеу, сапаны бақылау мен тауардың бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз ету,
сонымен қатар сервистік қызмет көрсетуді қажет етеді. Мұның барлығы тауар
саясатын тұрақтандырушы кешенге еніп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының қазіргі жағдайы және даму
тенденциялары
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС-тің қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштерін талдау
“"ЖІГЕР" АҚ –тегі шығындарды талдау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасындағы ЖІГЕР" АҚ сүт өнеркәсібі кәсіпорындарының
қазіргі жағдайы және даму тенденциялары
Бүгінгі күні шаруашылық субъектілердің барлығы өз жұмыстарында өнім
өндіру шығындарын азайтуға мәжбүр болып отыр. Сонымен бірге әр кәсіпорында
әр түрлі деңгейде шығындарды азайтуға ең маңызды көңіл бөлініп отыр. Ол
басқару икемділігі, қаржылық жағдай және басқа да факторларға байланысты
болады. Еліміздің тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарындағы шығындарды азайтудың
қазіргі жағдайы мен мәселелерін талдау мақсатында осы индустрияның бірнеше
саласында қызмет ететін кәсіпорындар жұмыста қарастырылды. Мәселен, тамақ
индустриясының маңызды саласының өкілі ретінде “Қайсар сүт” компаниясының
маркетингтік қызметі талданды. Тамақ өнеркәсібінде сүт өнімдерін өңдеу
саласы ерекше орынға ие болып отыр. Осы аумақта белсенді әрі тиімді
шаруашылықты жүргізіп жатқан кәсіпорындарға "ЖІГЕР" АҚ,“Адал”, Фуд
Мастер, Алматы маргарин зауыты сияқты кәсіпорындарды жатқызуға болады.
Ал енді статистикалық деректерге жүгіне отырып, 2006 жылғы сүт
өнімдерінің өндіріс көлемі, тұтынуы және экспорт пен импорт көлемдері,
бөлшек сауда айналымына талдау жасайық.
Ерекше тоқталатын жай, Елбасы Н.Назарбаев республикамыздың даму
стратегияларын дайындауға аса көңіл аудару қажет екенін атап өтті. Осы алға
қойылған міндеттерді орындау кезінде сүт өндірісінде кейінгі жылдары ерекше
алға ұмтылыс болғаны байқалады.
Мәселен, өткен жылмен салыстырғанда республикамызда сары май
өндірісінің көлемі 3 есеге артып, 9 мың тоннаны құрады. Ал тұтыну көлемі 2
тоннаға асты. Соған қарамастан, тұтыну мен өндіріс арасындағы айырмашылық
өте үлкен, тіпті импорттық тауарлармен орны толмаған. Бұл негізінен көп
жағдайда контрабандалық импортпен де байланысты болуы мүмкін. Ешбір аймақта
өндіріс көлемі тұтынуды қамтамасыз ете алмаған. Ең көп көлемде сары май
Алматы қаласында өндірілген. Екінші орынға солтүстік Қазақстан мен Қостанай
облыстары ие болды. Ал енді нарықтың ең үлкен сыйымдылығы (тұтыну -
өндіріс) Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды облыстарында, ал енді жақсы
сыйымдылық Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан облыстарына тиесілі. Сары
майдың негізгі бөлігі импортпен Ресейден (1971 тонна) және Жаңа Зеландиядан
(1220 тонна) келген.
Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісін талдасақ (9 кесте).
1990-2002 жылдар аралығында сүт өнімі өндірісінің күрт төмендеуі бұл
проблеманы шешуді мемлекет тарапынан қолдауды қажет етуі айқын байқалады.
Ең үлкен өсу ырғағы 2006 жылды 2003 жылмен салыстырғанда Ақмола, Батыс
Қазақстан мен Ақмола облыстарына тиесілі.
5 кесте -Сүтке шаққандағы мақсатты сүт өнімінің өндірісі мың тонна
2003 2004 2005 2006 Өсу
ырғағы,%
20062005
Қазақстан 1469,7 109,6 108,5 122,5 112
Республикасы
Ақмола 90,2 5,1 10,0 10,7 196
Ақтөбе 51,5 5,7 6,3 7,7 135
Алматы 163,8 14,7 17,5 17,0 116
Атырау 29,6 1,6 0,3 0,2 13
Шығыс Қазақстан 168,8 8,2 7,8 10,3 126
Жамбыл 75,9 2,7 3,0 3,5 130
Батыс Қазақстан 34,5 1,7 3,1 3,4 200
Қарағанды 208,2 2,6 2,6 3,9 150
Қостанай 124,9 24,7 12,7 16,6 68
Қызылорда 38,6 1,5 1,2 0,8 54
Маңғыстау 11,9 0,2 0,2 0,2 100
Павлодар 102,5 10,7 10,3 10,3 103
Солтүстік Қазақстан 113,2 10,6 11,2 13,3 126
Оңтүстік Қазақстан 100,0 13,9 13,9 13,4 97
Астана қаласы 2,0 2,2 2,0 100
Алматы қаласы 155,8 3,7 6,2 9,3 252
Ескертпе: 1998 жылдан бастап өңделген сұйық сүт және қаймақ
Қазақстан Республикасындағы сары май өндірісінің динамикасы (10-кесте)
бойынша жылдар басында күрт төмендеуімен сипатталып, бүгінгі күні жандана
түсуін 2003 жылда байқауға болады. Дегенмен, соңғы 2006 жылғы көрсеткіш
2003 жылмен салыстырғанда 10 есеге аз болуы нарықтың шетелдік басқа да
өнімдерімен толуымен сипатталады. 2003 жылмен салыстырғанда қазір алға
қарай бет алысты көруге болады. Алматы қаласындағы өсу ырғағы ең жоғары
екендігін атап өтуге болады.
Өткен жылмен салыстырғанда маргарин өндірісі 3 есеге асып, импорт 2
мың тоннаға көбейіп, ал тұтыну 2 мың тоннаға азайған. Негізгі көлемді
өнімді Қарағанды өндіреді. Тұтыну көлемі бойынша Шығыс Қазақстан, Алматы,
Қостанай және Оңтүстік Қазақстан облыстарының болашағының мол екендігін
зерттеу нәтижелері көрсетті. Импортер мемлекеттер арасынан бірінші орынға
Ресей (5 мың тонна), екіншісі – Түркия (3,5 мың тонна) және үшіншісі –
Германия (1,3 мың тонна).
Статистика мәліметтерінен сүт консервілері бойынша импорт өте жоғары
екендігі анықталды. Себебі ол республикамыздағы тұтыну көлемінен 4 есе
көп. Негізгі өндіріс Алматы қаласында шоғырланған, сонымен қатар басқа да
өндірушілерге Солтүстік Қазақстан мен Қостанай облыстары жатады. Негізгі
импортталатын тауарлар Ресейден (16,7 мың тонна) әкелінеді. Экспортқа сүт
және қант қосылмаған қоюланбаған қаймақ жатады (А 3 қосымшасы).
Республикамызда 3 мың тоннадан астам майонез тапшылығы бар. Негізгі
бұл өнімді өндірушілер Алматы және Қарағанды қалалары. Сонымен қатар жақсы
тұтыну көлемі Шығыс Қазақстан мен Астанаға қатысты. Ал аз тұтыну Атырау,
Қызылорда мен Маңғыстау облыстары. Негізгі импорт (4 мың тоннадан астам)
Ресей мемлекетіне тиесілі.
Томат пастасының өндірісі тұтынуды мүлдем қамтамасыз етпейтіні
байқалды. Бүкіл өндіріс Алматы қаласына шоғырланған деп айтуға болады.
Негізгі тұтынушылар Алматы, Қарағанды, Қостанай және Солтүстік Қазақстан
облыстарында болса, ал оның төмен тұтыну деңгейі Павлодар, Маңғыстау мен
Қызылорда облыстарына келеді.
Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін сатудан табыстылық деңгейі соңғы
жылдары өрлегенін атап кету қажет (12-кесте). Әсіресе бұл көрсеткіш Астана
қаласы мен Алматы және Қостанай; Павлодар облыстарында айрықша жоғары
болғанын атап кету қажет. Себебі, бұл аймақтарда бұл өнімнің өндіріс көлемі
айтарлықтай жоғары.
Әрине, соңғы жылдары сүт өнімін сатудың табыстылығының жоғары болуы
нарықтық бағалардың қалыптасуы мен шығындардың біршама қысқаруымен
сипатталады. Өйткені, бұл өнімнің тапшылығы және сәйкесінше сұранымның
жоғары болуы осындай құбылысқа түрткі болып отыр. Сүт өнімінің өндірісін
өркендету мен май өнімдерінің өндіріс көлемін көбейту республикамыздың
азық-түлік рыногының қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар
республикамызда табиғи сүт өнімінің көлемін арттыру бұл өндіріс үшін ерекше
дамуға кепілдік береді. Қазір еліміздегі май өнімдері шетелден әкелінетін
өңделген сүт шикізаттарынан өндіріліп отыр. Сондықтан бұл проблеманы шешу
қажеттілігі республика алдындағы өзекті мәселелердің бірі деп те айтуға
болады.
6 кесте -Сүтке шаққандағы сүт және сүт өнімін сату табыстылығының деңгейі,
%
2002 2003 2004 2005 2006
Қазақстан -29,9 -2,7 4,2 -0,9 16,2
Республикасы
Ақмола -40,4 -27,8 -14,8 -5,8 1,3
Ақтөбе -33,1 -29,6 -8,1 -53,5 6,8
Алматы -24,7 4,0 1,7 -9,2 33,4
Атырау 6,4 45,3 76,8 21,5 -0,4
Шығыс Қазақстан -11,2 5,6 10,1 14,5 15,3
Жамбыл -23,8 16,3 9,7 -12,1 10,3
Батыс Қазақстан -24,8 -20,0 -16,8 -18,3 -2,8
Қарағанды -37,2 -17,1 4,4 8,0 4,3
Қостанай -40,2 26,7 31,2 9,2 24,9
Қызылорда -48,7 -52,2 -53,5 0,8 -59,1
Маңғыстау 6,9 -12,4 -5,0 -18,7 9,5
Павлодар 0,0 7,3 40,6 10,5 29,2
Солтүстік Қазақстан -29,3 -16,3 -9,7 24,8 8,3
Оңтүстік Қазақстан -36,5 -9,1 -17,7 -32,3 -19,3
Астана қаласы - - - - 70,9
Алматы қаласы - 12,5 -14,7 0,0 -
Ескертпе: Қазақстан Республикасы статистикалық агенттігінің мәліметтері
бойынша
7 кесте - "ЖІГЕР" АҚ сүт өнімдерінің ассортименті
Өнім атауы Орам түрі Майлылығы, % Көлемі, лкг
Сүт тетрапакет 3,2 1л
Сүт тетрапакет 2,5 1л
Сүт финпакет 2,5 1 л
Сүт өнделген финпакет 4 1л
(топленое)
Айран Тетрапакет, 3,2; 2,5; 1л; 0,5 л
финпакет, стакан
Ряженка Тетрапакет, 4 0,5 л
финпакет, стакан
Қаймақ Тетрапакет, 15; 20; 40 0,2 кг; 0,35 кг;
финпакет, стакан, 0,5 кг; 1 кг
өлшеумен
Ірімшік Стакан 5 0,2 кг; 0,25 кг
Сары май Стакан, монолит 82,5 0,2 кг; 1 кг
Компанияның ассортименттік топтары үйлесімді, себебі фирма тауарлары
кең тұтынуда болып, бөлудің бір арналары арқылы жүреді. Сату көлемінің
динамикасы сүт өнімдерінің түрлері бойынша бір келкі емес (17 кесте).
8 кесте – 2006 жылғы натурал түрдегі "ЖІГЕР" АҚ сату көлемдерінің
динамикасы (кг-л)
Атауы Көрсеткіші Желтоқ-сҚаңтар Ақпан Өсу ырғағы,%
(салмағы, ан (ақпан
орамы, желтоқсан)
майлылығы)
Сүт 1л,тр,3,2% 11500 12573 10432 91
Сүт 1л,тр,2,5% 10980 13302 10212 93
Сүт 1л,фп,2,5% 9020 140211 107780 1200
Өңделген сүт 0,5 л 6728 -
Қаймақ 0,25 кг 6540 5517 3740 58
Айран 1л, тр, 2,5%22300 25785 21396 96
Айран 1л, фп, 2,5%96250 141192 70088 73
Айран Стакан, 3,2% 2160 2472 4168 193
Айран Стакан, 2,5% 2200 3124 5016 228
Айран 0,5 л, 2850 2676 3884 137
тр3,2%
Айран 0,5 л, тр, 8800 11385 9140 104
2,5%
Ряженка 0,5л, тр 3232
Ряженка 0,5л, фп 3140
Қаймақ 0,5 кг, 9665 8973 8128 84
стакан
Қаймақ Стакан, 40% 2685 2241 1700 64
Қаймақ 0,2 кг, 20% 8680 7506 6404 74
Қаймақ 0,2 кг, 15% 7680 7974 6720 88
Қаймақ өлшеумен кг, 120 90 40 34
20%
Қаймақ өлшеумен кг, 180 72 160 89
15%
Сары май стакан 56
Ірімшік Стакан, 0,25 2300 1917 0
кг, 5 %
Барлығы 203910 341775 282164 139
Өнімнің өндірілуі мен сатылуының артуына әсер етуші негізгі
факторларға өнім орамы мен сапасының жақсаруы, жоғары сапалы өнім деген
беделге ие болу, тұрақты клиенттердің көбеюі, өзінің экспедиторлық қызметін
құруы, тұтынушылар талаптарына сай өнім орауын өзгерту, жаңа өнімдер құру
және енгізу жатады.
"ЖІГЕР" АҚ ЖШС іскерлігінің ерекшелігі тез бұзылатын өнімдермен
байланысты болуында. Мәселен, сүттің сақталу мерзімі мемлекеттік стандарт
бойынша +2,+5 градуста 36 сағатты, ал қышқыл сүт үшін 72 сағатты құрайды.
Сүт өнімдерін сапалы сақтау мақсатында арнайы тоңазытқышпен жабдықталған
қоймалар бар. Компания жаңа сақтау сыйымдылықтарын сатып алуда, себебі
ыдыс жетімсіздігі әр түрлі сападағы сүттердің араласуына әкеп соғады және
соңғы өнім сапасына келеңсіз жағдайлар туғызады.
Тауарлардың өмірлік циклінің көрсетуінше олардың көпшілігі өсу мен
жетілу кезеңдерінде деп есептеуге болады. Оның басты себебі, фирма әлі де
жас, оның өндіретін барлық тауарлары жаңартылып, жетілдіріліп тұруы өмірлік
циклді біршама ұзартады.
Айран, сүт, қаймақ, ряженка, ірімшік сияқты өнімдер жетілу кезеңіне
таяған. Ал жүзім мен ваниль қосылған ірімшіктер, йогурт, балмұзақ - өсу
кезеңінде, ал кейбір түрлері нарыққа енді ену кезеңіне сәйкес келеді.
Қазіргі жағдайларда барлық шаруашылық субъектілері, соның ішінде "ЖІГЕР"
АҚ ассортименттерді жаңартуға көп көңіл аударуы қажет. Белсенді
ассортименттік саясатты жүргізу жекелей қалауларды есептеуді ұйғарады.
Тұтынушылық мінез-құлықты талдауға дифференциалданған бап тұтынушылар
типологиясы болып табылып, сатып алушылар топтарының тұтынушылық мінез-
құлық заңдылықтарын белгілеуді ұйғарады. Сүт өнімдеріне сұранысты
қанағаттандыру жолындағы кедергілердің бірі өндірістің орташаланған
тұтынушыға негізделуі, осы кезде фирма профилінің кемшілігі қандай нақты
тұтынушыға негізделуі айқын емес. Тұрғындардың ақша табыстарының
дифференциациясының күшею тенденциясы басқа да факторлармен байланысты
болып, мұқтаждықтар мен сұраныстың дифференциациясын туғызады. Бәсекелік
ортаны қалыптастыру тұрғындардың мұқтаждықтары мен сұранысын қанағаттандыру
проблемаларын шешуге ғылыми баптарды қолдану үшін жағдайдар туғызады.
Мүндай бап ғылыми негізделген саясатты жүргізу кезінде жүзеге асады.
Ассортименттік саясатты ассортиментті дамытуға көзқарастар жүйесінде
қарастырып, сүт өнімдерінің қасиеттерін талдау және зерттеу барысында
тауар жіктелуінде оның орнын белгілеу қажет, яғни маркалық өнімді құруға
мүмкін нұсқаларды анықтап және тауып, тауар номенклатурасының кеңділігін,
тереңдігін және үйлесімділігін қамтамасыз ету керек. "ЖІГЕР" АҚ-дың
тауарлық ассортиментін кеңейту бұрыннан бар нарықтар үшін жаңа тауарлар
шығару есебінен жүреді. Фирманың тауарлық ассортиментін толтыру үшін
бірнеше себептер бар:
- табысты арттыру қажеттілігі;
-ассортиментті кеңейтуді сұраушы делдалдарды қанағаттандыруға талпыну;
-фирманың өндірісін толық пайдалану мүмкіндігі;
-максималды тауар ассортименті бар жетекші фирмаға айналуға ұмтылу;
-бәсекелестер іс-әрекеттетін бейтараптандыру.
"ЖІГЕР" АҚ тауар ассортиментін кеңейте алады, ассортименттік топтардың
жаңа түрлерін енгізу арқылы толымдылығын қамтамасыз етеді. Әр түрлі
қоспалар мен орамдар арқылы әрбір сүт өнімі түрлерін көбейту арқылы,
фирма өзінің тауар номенклатурасын тереңдете алады. Адал фирмасы үшін әр
түрлі тауардың ассортименттік топтары арасында үйлесімділікке жетуге
тырысуы керек.
Өнім көлемінің өсуі жұмысшы санының өсуіне әсерін тигізді. Егер 2005 ж
жұмысшы саны 47 орташа еңбек ақы 16000 теңге болса, қазіргі уақытта жұмысшы
саны 125-ке жетті. Жұмысшылар еңбек заңына сәйкес шарттармен қамтамасыз
етілген. Орта есеппен айлық 17124 теңгені құрайды.
Өнім құрамын кеңейтуге біздің завод үнемі жумыс істеуде. Өнім құрамының
кеңеюіне байланысты өндіріс көлемі ұлғайып, жергілікті өндірушілерден сүт
сатып алу шақсарды. Егер 2005ж сүттің түсу көлемі 243 тонна болса, 2006ж-
354 тонна болды.
өндірісте еңбек қорғау кызметі құрылған өндірісте қауіпсіз жұмыссыз,
денсаулыққа тиімді шаралар құрылған.
Іргелі ауылдық округін жасылдандыруда белсенді қолдау көрсетілді.
"ЖІГЕР" АҚ өз жетістіктерін ұйымшыл жас коллектив пен арнайы мамандардың
еңбегінің нәтижесі деп есептейді. Өндіріс жұмысшылары Қазақстан менеджменті
юриспруденция, маркетинг білімімен жақсы дайындалған, менеджер, маркетолог
стажы бар арнайы мамандар.
Жергілікті өндірушілерден сүт алу көлемі ұлғайған соң, айлық еңбек ақы
өсті.
2005ж-134070000 теңге.
2006ж-13826000 теңге.
2005 жылмен салыстырғанда товар өндірудегі табыс орташа есеппен 1 айда
53% өсті, егер 2004ж табыс 8917 мың теңге болса, 2005ж- 13124 мың теңге, ал
2006ж 13662 мың теңгені құрайды (1 айға).
Завод өндірісі автоматтандырылған;
Сапа жөнінен жұмыс істеуде қызметкерлердің қатысуы ескеріледі.
Технологиялық және еңбек тәртібін сақтаған жұмысшыларға, жыл есебі бойынша
сапалы өнім шығарудағы еңбектері үшін маиериалдық көмек көрсетілді.
Негізгі шикізатты жеткізуші Алматы облысының шаруа қожалығы. Сүтті
жеткізуде келісім шарттары жасалған.
Жұмысшыларға еңбек ақысы уақыттылы төленеді. Налог жөнінде бюджетке
қарыз жоқ, ай сайын налог түрлері төленеді.
"ЖІГЕР" АҚ өндірілетін өнімдер Алматы облысы территориясында
шығарылады. "ЖІГЕР" АҚ материалдық көмек көрсетеді, Жамбыл ауданы Шиен
ауылының Суық төбе копорациясынн сүт жеткізіледі.
2004ж жөндеу жұмыстары жргізілген. өндіріс басшылығы қоршаған ротаны
қорғауға ерекше көңіл бөлген. Завод және аудан көлемін жасылдандыруда
өндіріс ұжымы қатысып отырады. Қатты қалдықтарды шығаруда арнайы қызмет
орнымен шарт жасалған. өрт сөндіру қаіпсіздігін және адам денсаулғын
сақтауда сіңірген еңбегі үшін мақтау граммотасы бар.
9-кесте - "ЖІГЕР" АҚ ЖШС кәсіпорының техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер өлшем 2005 жыл 2006 жыл Ауыт- % өсу
бірлігі қулар қарқыны
+\-
1 өткізілген өнімнен мың тг150370 206988 56618 138%
түскен табыс
2 өткізілген өнімнің мың тг125830 176720 50890 140%
өзіндік құны
3 Жалпы табыс мың тг24540,6 30268,2 5727,6 123%
4 Кезең шығындары мың тг28825 31933 3108 111%
5 Негізгі қызметтен мың тг-4284,1 4254 -30,1 99
түскен табыс
6 Негізгі емес мың тг43668 4211,6 39456,49,6
қызметтен түскен
табыс
7 Салық салғанға мың тг82648 2375,3 -80273 2,8
дейінгі жиынтық
табыс
8 Таза табыс мың тг57854 2375,3 -55479 4,1
9 Негізгі құралдардың мың тг61867,2 58660 -3207 0,5%
орташа жылдық құны
10 Өнімнің % 37 1,1 - -
рентабельділігі
11 Сату рентабельділігі% 38 1,3 - -
12 Өндіріс % 33 2 - -
рентабельділігі
13 Жұмыскерлердің адам 106 111 5 105%
саны
14 1 жұмыскердің еңбек мың тг1418 1865 447 131%
өнімділігі
15 Жұмыскерлердің еңбекмың тг16000 17124 1124 107%
ақы қоры
16 Айналым құралдарыныңмың тг 115137 62185 -52952 54
орта жылдық құны
17 Қор қайтарымдылығы мың тг 2,4 3,5 1,1 146%
18 Қор сыйымдылығы мың тг 0,4 0,2 -0,2 50%
19 Қормен қаруландыру мың тг584 528 -56 90
20 Орташа айналым мың тг12578 12856 278 102
жалақысы
Кестеде кәсіпорынның өнімді өткізуден тусетін табыс көлемін 56618 мың
теңгеге арттырғаны көрсетілген. Өнімді өткізуден түсетін табыс 2005 жылы
150370 мың теңгені құраса, 2006 жылы бұл көрсеткіш 206988 мың теңгені құрап
тұр. Яғни 138 % өнімді өткізуден түскен табыс нақты құрап тұр.
Екінші көрсеткіш өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының қалай жүріп
жатқанын сипаттайды. Бұл көрсеткіш арқылы кәсіпорынның қаржылық жұмысын,
өндіріс жұмыстарының кеңдігін, шаруашылық субъекті деңгейін көтеруг болады.
Табыстылықтың үшінші абсолютті көрсеткіші- жалпы табыс. Ол өнімді
өткізудің қаржылық нәтижесін білдіреді және негізгі қызмет нәтижесінде
өнімді өткізуден түскен табыс пен ретінде анықталады.
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік өзіндік құн,
сондықтан оның төмендеуі оның көлеміне көп әсерін тигізеді.
Кәсіпорын табысы бағаның өсуі есебінен жоғары қарқынмен өседі. Бағаның
өсуі өзінше теріс фактор болып табылмайды. Егер өнімге деген сұраныстың
өсуі мен шығарылатын өнімнің технико-экономикалық параметрлердің және
тұтынушылық қасиетінің жақсаруымен байланысты болса, онда ол дәлелді
болады.
Аталған факторлардың жалпы табысқа әсерін анықтау үшін қаржылық-
шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есептің мәліметтері бойынша кестені
талдау керек.
Жалпы табыстың 2006 жылы көлемі 30268,2 мың теңгеге, яғни жалпы табыс
көлемі 5727,6 мың теңгеге өскен.
Бұл ауытқуға келесі факторлар әсер етті:
1. өткізілген өнімнің өндірістік өзіндік құны;
2. өнім бірлігінің бағасы;
3. өткізілген өнімнің бағасы;
4. өткізілген өнім құрамындағы құрылымдық өзгерістер.
Табыстылықтың келесі көрсеткіші- негізгі қызметтен алынған (түскен)
табыс. Осы сальдоланған қаржылық нәтижені білдіреді және жалпы табыс пен
кезең шығындары арасындағы айырма ретінде мына формула бойынша анықталады;
Дн =Дж-Рк
Мұндағы, Дн- негізгі қызметтен түскен табыс;
Дж- жалпы табыс;
Рк- кезең шығындары;
Жалпы табыс көлемі қаншалықты көп және өткізілген өнімнің өндірістік
өзіндік құнына кірмейтін тұрақты шығындары білдіретін кезең шығындары
қаншалықты аз болса, негізгі қызметтен алынатын табыс соншалықты жоғары
болады. 2005 жылы негізгі қызметтен алынатын табыс -4284,1 мың теңгені
құрады, 2006 жылы бұл көрсеткіш 4254 мың теңгені құрады. Осыдан қарап
негізгі қызметтен түскен -30,1 азайғаны байқалды.
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 2005 жылы 4366,8 мың теңге болды,
2006 жылы ол көрсеткіш 4211,6 мың теңгені құрап, ауытқу шамасы -80273 мың
теңгені құрады.
Сегізінші көрсеткіш таза табыс 2006 жылымен 2005 жыомен салыстырғанда
-55479 мың теңгеге азайып, 4,1-ді құрайды.
Оның себебі тауардың өзіндік құнының өсуімен және жалпы табыстың төмендеуі
және салық салғанға дейінгі табыстың төмендеуі әсер етуі мүмкін.
Рентабельділік- кәсіпорын табысының қалыптасуын сипаттайтын басты
көрсеткіштің бірі болып табылады. Сондықтан да олар қаржылық жағдайына баға
беруде және салыстырмалы анализ жасау барысында рентабельділік
көрсеткіштері инвистициалық саясаттың және баға қалыптасудың инструменті
ретінде қолданылады.
Жұмыскерлер саны 2005 жылы 106 адам болды, ал 2006 жылы 111 адамға
жетті. Сонымен жұмыскерлердің саны 5 адамға азайғанын , яғни 105 %-ды
құрады. Оның себебі өткізілген өнімнен табыстың өсуі.
Негізгі қорларды пайдалану бойынша Қайсар-Сүт кәсіпорында қор
сыйымдылық және қор қайтарымдылық көрсеткіштері қанағаттандырарлық.
Кәсіпорынның орташа жылдық негізгі құралдары құнының 1 теңгесіне қанша
өткізілген өнім келетінін анықтайтын қор қайтарымдылық көрсеткіші 1,1
тиынға өскенін көреміз.
Нарықтық экономиканы түбегейлі сипатта қалыптастыру еліміздің тауар
өндірушілерінің дәстүрлі көқарастарын өзгертіп, шығарылатын өнімнің бәсеке
қабілеттілігіне жету мәселесін алға қояды. Бұрынғы Одақ кезінде сапаны
мемлекеттік реттеудің сәтсіз тәжірибесі есімізде. Онда өндірушілер
арасындағы бәсекеде сатып алушылардың өнім сапасын бағалау әдісі болмады.
Сүт өнімінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету талап етілетін
деңгейде оны сандық бағалауды ұйғарады. Бәсекеге қабілеттіліктің белгілері
ретінде тұтынушы қызығушылық тудыратын параметрлер қабылдануы тиіс. Сүт
өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің сандық параметрлік сипаттамасы кезінде
әрбір параметрдің маңыздылығын есепке алатын коэффициенттерін қолдану мен
бағалаудың балдық жүйесін пайдаланған жөн. Мәселен, сарапшылар тамақ
өнімі үшін маңыздылықтың келесі коэффициенттері анықтаған: органолептикалық
көрсеткіштер – 0,27, орам –0,17, өндіруші беделі – 0,10. Осы сипатта
өнімнің бәсеке қабілеттілігінің сараптамалық бағалауын жүргізу қажет.
Макродеңгейде бәсекеге қабілеттілік кәсіпорындағы басқару жүйесінің
сапасымен анықталып, онда келесі элементтерге көңіл аударылуы тиіс: ИСО
(халықаралық стандарттау жүйесі) стандарттары негізінде өнім сапасын
басқару жүйесіне ұйымдастыру, шығындарды төмендету арқылы төмен бағалар
стратегияларын қолдану, қызметкерлердің еңбек ақысын дәстүрлі емес түрде
төлеу жүйесін қолдану және тағы басқалар.
Қазіргі уақытта тұтынушылар техникалық қызмет көрсету мен
қызметтерге, сатудан кейінгі сервиске көп көңіл аударады. Сондықтан
Қайсар сүт фирмасының тауар саясатының маңызды элементтерінің бірі
тұтынушыларға сервистік қызмет көрсету, ол келесі компоненттерден тұрады:
-фирма көрсететін сервистер кешеніне енгізілуі тиіс қызметтер тізімі;
-сервис деңгейі мен стандарттары;
-клиенттерге сатудан кейінгі сервис қызметін көрсету нысандары.
Осы сипатта алғанда, тауар саясаты дегеніміз бұл көп факторлы және
күрделі фирма іскерлігінің аясын көрсетеді. Ол тауар ассортиментін
қалыптастыру бойынша шешімдер қабылдауды талап етіп, жаңа өнімдер құру,
тауарлардың өмірлік циклін талдау, маркілік атауларды қолдану, орам,
маркілеу, сапаны бақылау мен тауардың бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз ету,
сонымен қатар сервистік қызмет көрсетуді қажет етеді. Мұның барлығы тауар
саясатын тұрақтандырушы кешенге еніп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz