Атмосфералық ауаны ластайтын заттарды бақылау,өлшеу әдістері мен құралдары

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

география және табиғатты пайдалану факультеті

СӨЖ

Тақырыбы: Атмосфералық ауаны ластайтын

заттарды бақылау, өлшеу әдістері мен құралдары

Орындаған: Рысбаева Г. Н.

Қабылдаған:Жұманова Г. С.

Алматы 2013

Жоспар

Кіріспе:

Ластаушылар туралы жалпы түсінік

Негізгі бөлім:

Атмосфералық ауаны ластаушылардың

классификациясы.

Атмосфералық ауаны ластайтын заттарды

бақылау

Қорытынды:

Ластаушы заттарды өлшеу әдістері мен

құралдары

Ластаушы - қоршаған ортаға әсер ету мөлшері табиғи деңгейден жоғары субьектілер (физикалық агент, химиялық зат, биологиялық түр) . Ластану кез-келген агентпен болуы мүмкін. Тіпті ең таза агент те ластаушы болуы мүмкін, яғни, ластаушы дегеніміз табиғаттың өз тепе-теңдігінен шығуына алып келетін фактор. Жоғарыда айтылғандай, шығу тегі бойынша ластану табиғи және антропогенді (адамның қатысуымен) болып келеді. Табиғи ластану - табиғи, әдетте үлкен апаттар, зілзалалар (жанартау атқылауы, жер сілкіну) нәтижесінде пайда болады. Өкінішке орай, өнеркәсіптің дамуына байланысты қоршаған ортаның ластануы антропогендік ластану болып отыр. Оларды өз кезеғінде жергілікті және ғаламдық деп бөлуге болады. Жергілікті ластану өнеркәсіп аймақтарында немесе қала төңірегінде болуы мүмкін. Ғаламдық ластану үлкен қашықтықтарға тарап биосфералық процестерге, Жерге әсер етеді. Антропогендік ластану адам қатысуымен, олардын тікелей немесе жанама әсер етуінен пайда болады.

Атмосфералық ауаны ластаушылар - механикалық, химиялық, физикалық, және биологиялық болып бөлінеді.

Механикалық ластаушылар - шаң, қоқыс. Олар органикалық отынды жақ қанда және құрылыс материалдарын дайындау процестері кезінде пайда болады. Мұндай ластану кезіндегі ең қауіптісі диаметрі 0, 005 мм-ге дейінгі бөлшектер. Көптеген аурулар ауаның шаң болуымен байланысты: өкпе құрт ауруы (туберкулез), кеңірдектің аллергиялық аурулары және т. б. ауадағы шаңның жоғары конңентрациясы мұрынның шырышты қабығының жұмысын нашарлатады, мұрыннан қан кетеді. Американдық ғалымдар халқының саны 1 млн-нан асатын қалалардағы тұрғындарда ауаның ластануы мен тыныс алу жолдарының қатерлі ісік (рак) ауруының жиілігі арасында тікелей байланыс бар екенін анықтады. Көз ауруы, созылмалы коньюнктивит көбіне ауаның ластануымен байланысты. Сондай- ақ атмосфералық ауадағы шаң Жер бетіне түсетін ультракүлгін сәулелердін мөлшерін де азайтады. Жасыл өсімдіктер ауадағы шаңды тазартып басқа қоспалардың әсерін төмендетеді. Мысалы, шыршалы ағаштар ауадан 1 гектардан 32 тонна, қарағайлар 36, 4 т, шамшаттар 68 т шаң жинайды.

Химиялық ластаушылар - экожүйедегі концентрациясы нормадан жоғары немесе басқа жақтан енген заттар. Ауаның мейлінше ластануы өнеркәсіп қажеттілігі үшін отындарды жағу, үйлерді жылыту, транспорттардың жұмысы кезінде, тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды жағу, қайта өңдеу кезінде байқалады. Атмосфераны қатты ластайтын улы заттарға: көміртегі қосылыстары (көмір қышқыл газы, көміртегі тотығы, альдегидтер, қышқылдар), күкірт қосылыстары (күкіртті ангидрид, күкірт қышқылы), азот тотықтары (NO және N02) жатады. Екпе ағаштар газдар үшін механикалық бөгет және атмосфераның химиялық ластануына қорғаныш бола алады. Күкірт оксидін жақсы жұтатын ағаштарға: терек, жөке, қайың ағаштарын жатқызуға болады. Фенолдарды мамыргүл, аюбадам жақсы сіңіреді. Сондықтан жерге түскен жапырақтарды өртемей, жерге көміп тастаған дұрыс. Орман экожүйелері ядролық жарылыстардың зардаптарын төмендетуде үлкен роль атқарады. Ағаштардың қылқандары мен жапырақтары радиоактивті йодтың 50% жинақтай алады. Орманы жоқ жерде радиоактивті тұнбалардың белсенділігі 32 есе жоғары болады. Қоршаған орта өндірістік қалдықтар мен автокөлік түтіндерінен ластанғанда ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасы төмендеп, сол арқылы адамдардың денсаулығы зардап шегеді. Әсіресе минералды тынайтқыштар мен зиянкестерге қолданатын аестицидтер жеміс-жидек арқылы адам организміне нитрат ретінде түседі. Мерзімінен ерте піскен көкөністерде (қарбыз, Қауын, картоп, пияз, сәбіз және т. б. нитраттар көп болады. Мысалы, мамыр айларында піскен көкөністерде көбіне зиянды заттардың шекті мөлшері 2-3 есеге артып түседі. Сондықтан ерте піскен көкөністерді пайдаланғанда сақ болған жөн.

Физикалық ластаушылар - Бұл биосфераға техногендік себептерден түсетін энергияның артық көздері. Мысалы, жылу (атмосфераға қызған газдардың бөлінуі) ; жарық (жасанды жарықтың әсерінен табиғи жарықтың нашарлауы) ; шуыл (шуылдың мүмкін деңгейден артуы) ; электромагнитті (электр желісі, радио, теледидар) ; радиоактивті (атмосфера радиоактивті заттардың бөлінуі) ; озон бұзғыш (фреондардың атмосфераға бөлінуі) . Қала үшін жағымсыз факторлардың бірі физикалық табиғаты әртүрлі дыбыс тербелісінен пайда болатын шуыл. Әдетте төменгі жиіліктегі автокөліктердің шуылы жоғары жиіліктегі шуылға қарағанда алысқа тарайды. Зерттеулер көрсеткендей, тіпті қысқ а уақытты шуыл организмнің барлық жүйелеріне (әсіресе жүреқ- қан және жүйке жүйелеріне) жағымсыз әсер етеді. Адам 30-40 дБ шуылда өзін қолайлы сезінгенімен, 120 дБ-ден жоғары шуыл орғанизмге үлкен ауыртпалық түсіреді. Өсімдіктер шуылдан қорғауда да үлкен роль атқарады. Үй қабырғасының жартысына дейін өсіп тұрған жүзім өсімдігі пәтердегі шуылды екі еседей төмендетеді. Өсімдіктердің шуылдан қорғау қасиеті өсімдіктің еніне (габитусына), қалың болуына, құрамына, биіктігіне байланысты. Шуылдан арнайы (бетонды, металл, әйнекті ағашты) қондырғылар жақсы қорғайды.

Биологиялық ластаушылар - экожүйеде бұрын болмаған немесе мөлшері қалыпты жағдайдан аспаған организмдер түрлері. Микрорганизмдермен ластануды бактериологиялық ластану деп атайды. Әсіресе кейбір елдердің қарулы күштерінің лабораторияларында жасалатын арнайы немесе кездейсоқ ауру тудырғыш микроорганизмдердің штаммдарымен атмосферанын ластануы өте қауіпті. Экожүйедегі өсімдіктер бөтен түрлермен өздері бөліп шығаратын фитонцидтер деп аталатын арнайы заттармен күресе алады. Кейбір фитонцид түрлері көп клеткалы организмдерге қатты әсер етіп тіпті жәндіктерді өлтіріп те жібереді. Олар әсіресе бактериялы және саңырауқұлақты флораға қатты әсер етеді. Емен ағашының фитонциді қашықтан дизентерия мен паратиф қоздырғыштарын өлтіреді. Эвкалипт ағашының жапырақтары бөлетін фитонцидтер стрептококты, май қарағай қылқандары - дифтерия қоздырғышын, қарағайдың қылқандары - өкпе - құрт ауруы қоздырғыштарын өлтіреді. 1 га арша тоғайы күніне 30 кг фитонцидтер бөледі. Олар зиянды микроорганизмдерді өлтіріп қана қоймай, шыбындарды және басқа да жәндіктерді жолатпайды. Атмосфералық ауаның ластануын дұрыс және объективті бағалау бақылау пунктін дұрыс тандап алуға байланысты болады. Ол үшін мынадай міндеттерді орындауға тиіс:

1) Өнеркәсіптік объектілер, тұрғын үйлер, автомобильдік магистральдары, демалу аймақтары, мектептер мен балалардың мектепке дейінгі мекемелерінің орналасуын ескере отырып, қаланың жоспарлануын бөлшектеп зерттеу; 2) өнеркәсіптің өзіне тән ерекшеліктерінің мәліметтерін және басқа зерттеушілерден (Мемтабиғатком, Гидромет) алынған атмосфера ластануы туралы деректерді алу; 3) ауаның ластану көздердін есепке алуды жүргізу; 4) «желдің мөлшерлігі», «ауа ағысының жылдамдығы», секілді ұғымдарды қамтитын жергілікті жерлердің метеорологиялық және географиялық жағдайларымен танысу, инферсиялардың және басқалардың болуы; 5) ауаны ластаушы көздердің тигізетін әсерінің үлгісі бойынша елді мекендерді болжамдап аймаққа бөлу. Енді міндеттердің әрқайсысын қысқаша жеке қарастыралық.

1. Қаланың жоспарлануын зерттеу. Бұл міндетті орындау үшін қаланың бас жоспарын зерттеу керек. Мұнда үнемі соғатын желдердің бағытын ескере отырып, тұрғын үйлерге қатысты өнеркәсіптік кәсіпорындардың орналасуы, солардың арасындағы санитарлық-қорғау аймағының сақталуы мен сипаты, сол аудандардағы мектептер мен балалар мекемелеріне қатысты магистральдық автомобильдер жолдарының орналасуы және олардың ара-қашықтықтарына көңіл аудару қажет.

2. Өндірістің өзіне тән ерекшеліктері туралы мәліметтер - әрбір өндірісте болуға тиісті технологиялық паспорттан және кәсіпорынның техникалық-экономикалық негіздемелерінен алуға болады. Ол мына сұрақтарға көніл аударуы тиіс:

- кәсіпорын өндейтін шикізат сипаттамасына; - алынатын өнімнің сипаттамасына; - шаң-газ тазалау кезендердінде тазалаудың тиімділік дәрежесіне; - ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған шығарындылардың сипатына. Бұл жерде ұйымдастырылған шығарындылар құбырының биіктігін ескеру қажет.

3. Үшінші міндетті орындау үшін - қаланың әрбір өндірісі бойынша осындай мәліметтер алынуы керек.

4. Жергілікті жердің географиялық және метеорологиялық жағдайлары туралы мәліметтерді эколог жергілікті табиғат қорғау және гидрометеорология мекемелерінен алуына болады. Онда:

- жергілікті жер сипаттамасы (далалы, ойлы-қырлы, таулы немесе бір жағы тауға тірелген алқап) ; - ұдайы соғатын желдің бағытын және олардың жылдамдығын зерттеу мақсатында гидрометеорологияның әр айлық, әр жылдық деректері бойынша «желдің мөлдірлігінің» жағдайы; - атмосфералық жауын-шашындар (әр айлық, әр жылдық) ; - жергілікті жердің температуралық режимі, жыл бойы штильдік күндердің болуы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.