Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

І. ТҰЛҒАНЫҢӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

1. 1 ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫНЫҢ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ . . .

1. 2. ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫНЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ . . .

ІІ. ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫН ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ . . .

2. 1 ЗЕРТТЕУДІҢ МАҚСАТЫ, МІНДЕТІ, БОЛЖАМЫ . . .
2. 2 ЗЕРТТЕЛЕТІН ӘДІСТЕМЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ МЕН ЗЕРТТЕУ БАРЫСЫ . . .

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ІҮ. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . .

Ү. ҚОСЫМШАЛАР . . .

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Өмірдің мағынасы - ол адамның санасындағы субьективті ең маңызды құндылық және оның мінез-құлқының басты реттеушісіне айналған құндылық. Адам дамуының шыңы - осы процесте өз денсаулығының белгісі бойынша адам организімінің, құратын қатынастардың адамгершілік нормаларға сәйкестілік белгісі бойынша тұлғаның еңбектегі және қарым-қатынастағы, сондай-ақ қоршаған орта мен өзін-өзі танудағы сәттіліктер белгісі бойынша іс-әрекет субьектісі ретіндегі қабілеттерінің жететін ең жоғарғы көрсеткіші. Өзгелермен қарым-қатынас барысында қайталанбас тұлға ретінде қалыптасу, басқалармен дұрыс қарым-қатынас жасай білу - баға жетпес байлық. Осындай байлыққа ие болған адам қоғамда өз орынын тауып, үйлесімді өмір сүре алады. Осы орайда қазіргі әлеуметтік психологияда тұлғаның өзін - өзі танытуы мен өзін - өзі жүзеге асыру мәселесі көкейтестілікке ие.

Халық дәстүрі томаға-тұйық, жабық құбылыс емес. Адамаралық байланыстарда ұлттық дәстүрлер алмасуы мен өзара кірігуі үрдісі де жүріп жатады. Әдет-ғұрып алмасу процесінде адам сыртқы ортаны игереді, басқа әлеуметтік-мәдени ортада өзін-өзі жан-жақты тани алады, танымдық кеңістігі кеңейеді. Еңбек, тіршілік ету дағдыларымен қатар, сөйлеу, қарым-қатынастар адам санасын дамытушы, қоршаған ортаға бейімдеуші фактор болып табылады. Өркениетті дәстүр арабайланысы, әртүрлі салт-дәстүрге бейімделушілік көп этносты ортадағы әлеуметтік арақатынастарды ретті, түсінікті ете түседі. Сол себепті де ұлттық дәстүрлер әртүрлі ғылымдар өкілдері назарын өзіне аударып, оны ғылыми-практикалық таным құбылысы етіп келеді. Дәстүрлерді құндылықтар ретінде қарастыру талай зерттеулердің әдіснамалық негізін құрған.

Құндылық мәселесі ежелгі заманнан бері қарастырылып келе жатқан күрделі ұғым. Құндылықтар әлемі - сөздің кең мағынасында мәдениет әлемі, адамның рухани әрекетінің саласы, тұлғаның рухани байлығы өлшемін білдіретін, оның адамгершілік санасының, басымдылықтарының саласы. Әрбір мәдениеттің өзіндік өз құндылықтар кешені бар. Құндылықтар жіктелуінің ең негізгі тарағанын әдетте адам қызметінің түрлі сипатын айтады. Сондықтан негізіне қарай материалдық, әлеуметтік-саяси және рухани құндылықтар деп айырады. Қазақ халқының адамаралық байланыстарды өркениетті, мейірімді, қайырымды, төзімді ете түсетін ғасырдан- ғасырға, ұрпақтан -ұрпаққа беріліп келе жатқан дәстүрлі ережелері қазіргі адамзат үшін де керекті әлеуметтік, мәдени құндылықтар болып табылатыны белгілі.

Осы айтылғандардың барлығы алынып отырған тақырыптың күрделiлiгiнiң, ғылыми және тәрбиелiк жағынан маңыздылығының, көкейкестiлiгiнiң дәлелi.

Сондықтан біз дипломдық жұмысымыздың тақырыбын “Тұлағаның әлеуметтік - мәдени идентификациясы” - деп алып, ғылыми тұрғыдан зерттеу жұмысын жүргіздік.

Зерттеу нысаны: Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясы.

Зерттеудің мақсаты: Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының мәні мен мазмұнын ұғыну, маңыздылығын жан-жақты зерттеу.

Зерттеу міндеттері:

Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясын зерттеу мәселесіне арналған әдебиеттерді талдау;
Тұлғаның әлеуметтік- мәдени идентификациясының теориялық негіздерін айқындау және ғылыми ұғымдарға түсінік беру;
Тұлғаның әлеуметтік- мәдени идентификациясын зерделеу, зерттеу әдістемесін жасау, әдістеме негізінде педагогикалық - психологиялық эксперимент жүргізу;

Зерттеу жұмысының әдіснамасы: Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының мәні мен маңыздылығын ғылыми мазмұны жағынан жан -жақты зерттеу.

Зерттеу әдістері: Бақылау, әңгімелесу, сұрақ-жауап, талдау, жинақтау,

педагогикалық бақылау, т. б.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Жұмыстың өзектілігі , қазіргі уақытта Қазақстан мәдениетті, әдет- ғұрыпты, мінез - құлықты дамытудан алдыңғы қатарда екендігі белгілі. Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының ерекшеліктерін анықтау. Тұлғаның әлеуметтік- мәдени идентификациясының ерекшеліктері бар екенін дәлелдеу.

Зерттеудің теориялық - және практикалық мәнділігі :

Бұл жұмысты студенттер мен мұғалімдер әдістемелік жинақ ретінде қолдана алады.

Зерттеудің тәжірибелік - эксперименттік базасы: Ақтөбе гуманитарлық колледжі

Зерттеудің ғылыми жаңалығы және теориялық мәнділігі:

- Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының теориялық негіздері анықталды.

- Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының маңыздылығын анықтаудың ғылыми-әдістемелік жүйесі жасалды.

Практикалық маңыздылығы :

Бұл жұмысты студенттер мен мектеп мұғалiмдерi әдiстемелiк жинақ ретiнде күнделiктi жұмысында қолдана алады.

Зерттеу жұмысының құрылымы : Диплом жұмысының құрылымы кіріспе бөлімнен, 2 тараудан және қорытынды бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Зерттеу жұмысының бірінші тарауы тақырып бойынша тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясының мәні мен мазмұны, маңыздылығын анықтаудың теориялық мәселелері негізінде және екінші тарау эксперименттік зерттеу материалдары бойынша жүзеге асырылды.

Қорытынды бөлімнен кейін пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген.

Зерттеу жұмысының болжамы: Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясында полиэтникалық жағдайда этникалық толеранттылық мәселесі де мәнді. Басқа этникалық мәдениеттерді қабылдау, сыйлау үшін ең алдымен өзіңнің мәдениетіңді қабылдау, сыйлау, оның позитивті құнды екенін ұғыну, оған деген сенімділік, басқа мәдениетпен жиі байланысқа түсу міне осы жағдайлар мәдени аралық толеранттылықтың негізін құрайды. Мәдениет адам шығармашылығының өнімі. Мәдениет жеке әлеуметтік-экономикалық формацияда этникалық, ұлттық, таптық, топтық мәдениет ретінде дамиды. Мінез құлықтағы өзгеріс міндетті түрде мәдениеттегі өзгерісті білдіреді. Поли және моно этностық ортаның психологиялық ерекшелігі бар.

І. ТАРАУ. ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫН АНЫҚТАУДЫҢ ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК МӘДЕНИ ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫНЫҢ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ

Әлемдік жаһандану үрдісінің әрі қарай өрлеу заманында психологтар үшін тұлғаның - психологиялық болмысын сақтай отыра, әлемдік өркениетке енуі және әлемдік аренада әр мемлекеттің өз ұлттық ерекшеліктерінде көріну мен өзін -өзі таныту мәселесі қызығушылық тудыруда. Осы орайда қазіргі психологияда тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясын жүзеге асыру мәселесі үлкен көкейкестілікке ие.

Өзгелермен қарым-қатынас барысында қайталанбас тұлға ретінде қалыптасу, басқалармен дұрыс қарым-қатынас жасай білу - баға жетпес байлық. Осындай байлыққа ие болған адам қоғамда өз орынын тауып, үйлесімді өмір сүре алады.

Тұлға - бұл әлеуметтік байланыстардағы және әлеуметтік қатынасқа түсетін адам, қоғам мүшесі, оған қоршаған орта әсер етеді, ол саналы түрде адамдармен және әлеуметтік құбылыстармен қарым- қатынас орнатады. Қабылдау қабілеті әр адамда әр түрлі, бірақ жеке тұлға әлеуметтік ортада өзін дара ұстайды және өз қарым- қатынастары үшін өзіне есеп бере алады. Халықтың озық идеялар қазақ халқының тіршілік тынысымен, ұлттық тәрбие дәстүрімен тығыз байланыста туып, өсіп-өркендеп, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып жетіп отырды. Тәрбие адамды бақытты және белсенді қоғамдық өмірге дайындауға бағытталады; . [2, 325-б]

- тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланыстылығы;

- адамдармен қарым-қатынаста тәрбиелеу;

- тәрбиені ізгілендіру;

- тұлғалық қатынас.

Жеке тұлғаның қалыптасуына әсер ету үшін алдымен мынадай қалыптасулар табиғатын білу керек: баланың әлеуметтік қарым- қатынастары. Қалай қалыптасады? Бұл қалыптасудың негізгі факторы не? Бұл үрдістің кезеңдік сатылық қозғалысы қандай? Әлеуметтік құнды қатынастардың құрылуында бала қалай өзінің даралығын немесе жеке қасиетін қалыптастырады.

Бүгінгі ғаламдану процесінде ұлттық құндылықтарды сақтау мен өзінің бет-бейнесін, ізгі дәстүрлерін сақтау жолындағы күрес ұлттық сананы сақтау күресі екенін түсіну әрбір саналы адамның ойы болуы шарт.

Ұлттық тәрбие деп жеке тұлғаның ұлттық сана сезімі мен мінез-құлқының ана тілін, ата тарихын, төл мәдениетін және ұлттық салт-дәстүрлерді меңгеруі негізінде қалыптасуын айтамыз. [3, 273- б. ]

Ұлттық мәдени құндылықтар дегеніміз не? Қарапайым тілмен айтқанда тұлғаның әлеуметтік -мәдени құндылықтары - белгілі бір ұлтқа, ұлт азаматына тән зат, адами қадір-қасиет, яғни халық ғасырлар бойы жинақтаған ұлттық рухани және материалдық құндылықтар.

Осы орайда, мәдени идентификация ( теңестіру ) адамның, белгілі бір нақтылы мәдени ортада өзін-өзі сезіну деңгейіне байланысты қарастырылатыны белгілі.

Психологияда идентификация ұғымын З. Фрейд енгізді. Ол идентификацияны, үлгі бойынша саналы немесе парықсыз әрекетке тырысатын маңызды тұлғалардың адамның өзіндік теңестіру ретінде қараған. Идентификация тұжырымдамаларын Э. Эриксон, Э. Горман, Р. Линтон, Т. Пирсон т. б. зерттеген. Д. Ранопорт идентификация ұғымын «мен» субъектінің өзіндік дамуына қабілетін қарастырудың орталық механизмі ретінде ұққан.

Идентификация әр түрлі деңгейде: ең алдымен, адам идентификациясы туралы айтатын болсақ, өмірдегі жеткілікті түрде маңызы бар. Мысалы: Біріншіден ата-анасымен.

Екіншден, топпен идентификациясы (референтті топпен) ал ең соңғы деңгейде, әлеуметтік құбылыстың кең шеңберінде, басқаша айтсақ, этникалық қауыммен болуы мүмкін.

Бүгінгі психологияда идентификация ұғымы психикалық ақиқаттың қиылысатын үш бөлігін қамтиды.

- Біріншіден идентификация - ол эмоциялық байланысты құру негізінде субъектінің өзін басқа индивиттермен немесе топпен біріктіру үдерісі, сондай-ақ жеке нормалар, құндылықтар, үлгілер ретінде өзінің ішкі дүниесін қосып қабылдау.

- Екіншіден идентификация - басқа адам субъектісін өзін-өзі жалғастырушы ретінде көз алдына елестетуі көруі.

- Үшіншіден идентификация - ол субъект өзінің басқаның орнына қою механизмі.

Идентификация тиістілік сезіммен байланысты, оның көмегімен адам сол топпен өзін теңестіреді, оның (адамның) ойынша өзі сол топқа тиісті болып есептеледі.

Сонымен бірге идентификация көпшіліктің мәдениетімен ассимиляция ретінде бағаланса, әрі көп ұлттық қоғамдағы жеке топпен күшті идентификация болса, ол сонда ғана-сенаратизм (бөліну, оқшаулануға ұмтылу) туралы екен деп О. Л. Романова санаған.

Адам туғанынан құндылықтар жүйесін, әдетте, сол күйінде дайын қабылдайды ( отбасылық, топтық, этностық, мемлекеттік, өркениеттік тағы басқа ) . Еркін таңдау қабілеті тек шығармашылық типтегі адамдарға тән. Бұл ретте, әсіресе этникалық сананың тұрақтылығын, рәміздері (мифтері, аңыздары, мұраттары, қасиетті символдары, салттары тағы басқа) мен дүниетанымының өткен кезден сусындап тұратынын ескерген жөн. Этномәдени сана « біз және біз емес » деген ажыратушылық оппозицияға негізделген. Бұл сана адамды өткен тарихқа басты назар аударып, этностың түп-тамырларын құрметтеуге шақырады. Бұл - жағымды әрі қажетті талап. Өзін сыйламаған, басқаны да сыйлай алмайды.

Алайда, этномәдени ментальдықтың әсіре бейнеленген типтері бар. Олардың бірі - архаизм. Архаизм- мәдениеттің өтіп кеткен сатыларын қайтадан қалпына келтіруге бағытталған талпыныс. Бұл типке зерттеушілер кейде «дәстүршілдік», «ортодокстық», «фундаменталиста», «партикулярлық» сияқты белгілерді де қосады. Шынында да, мәдени жүйе өзін өзі сақтап қалғысы келеді, тұрақты бастауларынан алыс болмауды қалайды. Екінші жағынан алғанда, адамның шығармашылдығы, жасампаздығы, жаңашылдығы белгілі. Осы екі тенденция бір-бірімен тайталаста болады. Архаистік бағдар туралы бірнеше деректер келтірейік.

Бұл мәселені А. Тойнби жан - жақты қарастырған. Оның пікірі бойынша, архаистік мәдени бағдар мінез - құлық бітімдерінде, өнерде, тілде, дінде, экономика мен саясатта байқалады. Мысалы, Алмания тарихындағы тевтонизм, таза қанды арийлік идеялары мен фашистік - корпоративтік мемлекет құру тәжірибесі, Израильдегі өлі тіл ивритті тірілту әрекеті, Үндістандағы санскритті қалпына келтіру талпыныстары, Рим императоры Августың христиандықты көне тайпалық діндермен алмастыруға тырысуы осы архаизмнің көріністері болып табылады.

Фундаменталистік дүниетаным тіршіліктің негізгі принциптеріне сәйкес келмейді. Дж. Холденнің эволюциялық ілімі бойынша табиғи сұрыптаудың нәтижесіңде ішкі өзгерістерге бейімделмеген жүйе дегенарцияға ұшырайды. Ал кибернетик Росс Эшби жабық және кесімді ұйымдастырылған жүйелерде энтропия артып, коллапстық қалып туады дейді. Мұның мәдениетке не қатысы бар деушілердің де табылуы мүмкін. Алайда мәдениет бүкіл әлемдік заңдылықтардан тыс болатын « мәңгі двигатель » емес.

Архаистік мәдени тип заман өзгеріп, қалыптасқан өмір салты шайқалған өтпелі кезеңдерде ерекше байқалады. Ескі құндылықтар жүйесін қирату әр кезде уақыт сынынан өткен үйлесімді құндылықтарға жеткізе бермейді. Бұрынғыдан бас тарту кейде болашаққа емес, оның да алдында болған мәдени бітімдерді жаңғыртуға бағытталуы мүмкін.

Қазіргі кезде өркениетті елдерде мәдени тұтастанудың төмендегідей жүйесі қалыптасқан: адам - отбасы - мәдени шағын топ - этномәдениет - үлкен өркениет - адамзат . Бұл жерде формалдық логикадағы ұғымның мазмұны мен кәлемінің кері қатынасы заңды әрекет етеді. Яғни, ең мағыналы мәдени тұлға адам болып табылады. Ұғымдардың көлемі кеңейе берген сайын комплиментарлықтың ( басқаға деген жылылық ) деңгейі де азайта түседі. Енді архаистік нұсқаны келтірейік: қауым мүшесі - ата баласы - ру - тайпа - жүз - ұлт . Ары қарай байланыстың ықтималдық дәрежесі төмен. Бұл жүйенің басқа адамдарды ассимиляциялау қабілеттілігі де жеткіліксіз. Түрік халықтарының тарихынан инкорпорациялық (қосып алу, сіндіру) деңгейі жоғары болған этностардың санының тез өскенін байқаймыз ( түріктер, азербайжандар, өзбектер және тағы басқалары) . Бұл да ескеретін жайт. Әсіресе дәстүршілдіктің көріністеріне қазақтың және әр жүздің ханын сайлау, шариғат пен қазылық салтты қалпына келтіру, батыстық киім үлгілеріне тежеу сияқты пікірлерді ұсыну жатады. [1, 256]

Халық дәстүрі томаға-тұйық, жабық құбылыс емес. Адамаралық байланыстарда ұлттық дәстүрлер алмасуы мен өзара кірігуі үрдісі де жүріп жатады. Әдет-ғұрып алмасу процесінде адам сыртқы ортаны игереді, басқа әлеуметтік - мәдени ортада өзін-өзі жан-жақты тани алады, танымдық кеңістігі кеңейеді. Еңбек, тіршілік ету дағдыларымен қатар, сөйлеу, қарым-қатынастар адам санасын дамытушы, қоршаған ортаға бейімдеуші фактор болып табылады. Өркениетті дәстүр арабайланысы, әртүрлі салт-дәстүрге бейімделушілік көп этносты ортадағы әлеуметтік арақатынастарды ретті, түсінікті ете түседі. Сол себепті де ұлттық дәстүрлер әртүрлі ғылымдар өкілдері назарын өзіне аударып, оны ғылыми-практикалық таным құбылысы етіп келеді. Дәстүрлерді құндылықтар ретінде қарастыру талай зерттеулердің әдіснамалық негізін құраған.

Құндылық мәселесі ежелгі заманнан бері қарастырылып келе жатқан күрделі ұғым. Құндылықтар әлемі - сөздің кең мағынасында мәдениет әлемі, адамның рухани әрекетінің саласы, тұлғаның рухани байлығы өлшемін білдіретін, оның адамгершілік санасының, басымдылықтарының саласы. Әрбір мәдениеттің өзіндік өз құндылықтар кешені бар. Құндылықтар жіктелуінің ең негізгі тарағанын әдетте адам қызметінің түрлі сипатын айтады. Сондықтан негізіне қарай материалдық, әлеуметтік-саяси және рухани құндылықтарды айырады. Қазақ халқының адамаралық байланыстарды өркениетті, мейірімді, қайырымды, төзімді ете түсетін ғасырдан ғасырға, ұрпақтан ұрпаққа беріліп келе жатқан дәстүрлі ережелері қазіргі адамзат үшін де керекті әлеуметтік, мәдени құндылықтар болып табылады.

Рухани құндылықтар адамзат білімі, дүниетаным принципі, философиялық тұжырым, адамгершілік нормалары мен саяси білім, яғни әлемнің рухани жетістіктеріне байланыстылардың бәрін жатқызуға болады. Рухани құндылықтың маңыздылығы әрбір адам (әлеуметтік субъект) өз бойында дамытуы арқылы сезіне алады. Өйткені құндылықтар жүйесі адам дүниетанымының негізгі іргетасы, әлемге деген көзқарасының қайнар көзі. Қоғамның барлық сферасында жан-жадаулығы кеңінен тарап, адамдардың бір-біріне деген мейірімінің, қайырымының мүлде азая бастаған уақытында руханилық дегеніміз, оның адамдық болмысының мәнісі неде және оның өміріндегі маңызы қандай деген сияқты сұрақтарды шешуге тырысу азаматтық, адамдық парыз болуға тиіс.

Руханилықтың өзі - адам бойындағы ізгілік пен адамгершілікті, қайырымдылық пен мейірімділікті айқындаудың мөлшері, жеке болмыстық ұғым- түсінігінің көрінісі. Басқаша айтқанда, әр адамның өзіндік қалыптасуы, өсіп-жетілуі, дүниедегі алдына қойған мақсаты және өмір сүрудің тәсілі мен сара жолдары. Ұлттық дәстүрдегі құндылықтар мақсаты - барлық адамдардың мәдени-рухани қабілеттерін заман ағымына сай қалыптастыруды басты назарға алу көзделіп отыр.

Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасындағы мәдени үрдістер кейбір бағыттары өзінің табиғи болмысынан ауытқып, мимесистік (ұқсау, еліктеу) сипаттағы батыс мәдениетінің таратушысына айналып отыр. Бұл жас ұрпақтың ұлттық талғамын әлсіретеді, ұлтты дәстүрлі төл мәдениеттен бірте-бірте ығыстыра алады. Өз тарихын, рухани мұраларын, құндылықтарын, әдет-ғұрып, салт-дәстүрін келесі ұрпаққа таныту - ұлттың өзін-өзі сақтаудың әрекеті. Әсіресе, тарихи сананы қалыптастырудың орны ерекше. Өйткені, өткенімізді білмей келешекке қадам басуға болмайды. Сондықтанда ұлт мүддесі мен рухани құндылықтарды сақтап қалудың жолдары: ұлттық талғам, қоғамдық мүдде ұстындарында мәдениет пен өнердегі құндылықтар жүйесін қалыптастыру; қоғамдық ұйымдар мен саяси партиялардың мәдени даму процесін жандандыруы; эстетикалық нормалардың, ұлттық этикалық және этникалық талғамдарын қолданылуы мен іске асырылуы.

Түрлі тіршілік аумақтарында тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясын таныту ерекшеліктерін зерттеу ғана адамды оның өмірлік тіршілік әрекетінен ажыратпай, оның түрлі көріністерінде тұтастықта қарастырылуға ықпал ететін зерттеу жолы болып талыда.

Тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясы мәселесін зерттеудегі тұжырымдамалық және терминологиялық ажыраулар мен тұлғаның әлеуметтік ортада дамуындағы рөлін ескеру негізінде өзін - өзі танытуды психиканың психофизикалықтан бастап, әлеуметтік - психологиялыққа дейінгі түрлі ұйымдасу деңгейінде ашылып, әртүрлі тіршілік әрекеті саласында көрініс табатын тұтас құбылыс ретінде қарастыру орынды болып табылады.

Тұлғаның қалыптасуы әлеуметтік құндылықтармен байланысты болып келіп және «Мен» бейнесінің кез - келген элементтері тікелей этномәдени қоршаған ортаның, тұлға дамып отырған этностық кеңістіктің әсерімен қалыптасады. Тұлға құрылымындағы этностық құрамдас бөлікті елеп - ескермеу этностық дәстүрлердің, құндылықтардың тегістелуіне себепкер болады, бұл адамның мәнін түсінуді қарапайым ете түседі.

Жалпы, тұлғаның дамуында, сондай -ақ оның өзін - өзі дамытуында әлеуметтік - мәдени идентификацияның атқаратын рөлі зор.

Әлеуметтік өмір салты жағдайларында жетекші құндылық болып адамның тұлғасы табылады. Сондықтан адам потенциалын пайдалану мәселесі адам прогресінің, тұлғаның және жалпы алғанда қоғам дамуының факторларының бірі болып табылады. Мейлінше көбірек жүзеге асырылуға және қоғамға пайда келтіруге қабілетті дербес, белсенді, мақсатты шығармашыл адамдар қажет. В. Ф. Сафиннің пікірінше, бұл жағдайда субъектінің өз -өзіне қатысты творчестволық бастауы айтарлықтай маңызға ие болды. [4, 186-б]

Осыған байланысты адам туралы ғылымдарда, оның ішінде психологияда, тұлғаның өзін -өзі дамыту, өзін - өзі жүзеге асыру және таныту мәселесі жиі-жиі қызығушылық тудыруда. Өзін - өзі дамыту және өзін -өзі жүзеге асыру идеясы адам туралы көптеген тұжырымдамалар үшін өте маңызды болып табылады.

А. А. Реанның пікірінше, тұлғаның әлеуметтік - мәдени идентификациясын жүзеге асыруға деген көкейкесті қажеттілік кемелденген тұлғаның негіз қалаушы қасиеті, адамның ұзақ жыл жасауының, оның ішінде кәсіптік ұзақ жұмыс істеуінің қайнар көзі. [5] . Осыған орай тұлғаның өзін - өзі танытуының әртүрлі қырларын зерттеу ерекше өзектілікке ие бола бастайды. Тұлғаның өзіндік келбетінің және әлеуметтік орта ерекшеліктерінің негізінде тұлға ішкі потенциалын ашуға, яғни танытуға қабілетті. Өзін - өзі таныту - бұл адамның өзін - өзі жүзеге асыруға, өз потенцияларын мүмкіндігінше толығырақ дамытуға деген ұмтылысы (А. Маслоу) .

Психологияда мазмұны бойынша өзін - өзі таныту ұғымына жақын бірнеше термин қолданылады, өзін - өзі таныту ұғымын толықтырып, оның мәнісін түсінуге көмектеседі. Кей кездері таныту мағынасы бойынша жақын осы ұғымдардың көмегімен түсіндіріледі. Олардың арасынан «өзін - өзі жүзеге асыру», «трансценденция», «өзін - өзі бекіту», «өзін - өзі көрсету», «өзін - өзі жетілдіру» секілділерін бөліп көрсетуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.