Ішкі және сыртқы борыштар

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Ішкі және сыртқы борыштар
Төлем балансы дефициді
Қорытынды
Пайдалынылған әдебиеттер

КіріспеІшкі және сыртқы борыштарТөлем балансы дефицидіҚорытындыПайдалынылған әдебиеттер:

Кіріспе

Біздің салауатты экономикалық өрлеу стратегиямыз мықты нарықтық экономикаға, мемлекеттің белсенді рөліне және айтарлықтай шетел инвестицияларын тартуға негізделеді. Мемлекеттің белсенді рөл атқара отырып, экономикаға араласуының шектеулі болуы, экономикалық реформалардың табысы мен олардың жекелеген учаскелерде тежелуі мемлекеттің рөлін қайта қарастыруды талап етеді.

Мемлекет жекеше сектор ретінде басты рөл атқаратын нарықтың заңды шеңберлерін құра отырып, экономикада манызды, бірақ шектеулі рөл атқаруға тиіс. Яғни, меншік құқықтарын ресімдеуге, бәсекелес рынок пен монополияға қарсы күресті реттеудің сенімді құралдарын құруға, фискальды және монетарлық саясатты қолдауға, әлеуметтік қорғау жүйесін дамытуға, қажетті инфрақұрылымды, білім беруді, денсаулық сақтауды дамытуды қамтамасыз етуге және мықты экономикалық саясат жүргізуге бағытталған құқықтық және нормативтік база жасауды аяқтау көзделіп отыр. Бірақ нарық дамымаған, нарықтық кеңістік әкімшілік жүйенің қалдықтарына толған жерлерде мемлекет нарықты дамыту мен ол кеңістікті тазарту үшін араласуға тиіс. Экономиканың өзі тұрақсыз дамудың аралық кезеңінде тұрғанда, мемлекеттің реттеуші рөлі мен араласуы бара-бар болуға тиіс.

Жаңа әлемдік экономикалық үлгілерге сай болу үшін біз мемлекеттік басқарудың тиімділігі мен сапасын едәуір көтеруге, жекеше сектор мен ұлттық капиталға жәрдемдесуге, оларды ынталандыруға және олардың белсенділігін арттыруға тиіспіз. Соңғы үш жылдың ішінде біздің экономикалық стратегиямыз макроэкономиканы тұрақтандыру болды, бұл мемлекеттік бюджеттің тапшылығын қысқарту мен қатал монетарлық және несие саясатын дәйекті жүргізуді білдіреді. Бүгін біз осы мәселені шешуге бұрынғыдан да жақын тұрмыз.

Қазақстанның ұлттық экономикасын дамытудың стратегиялық мақсаттарын орындау әлеуметтік-экономикалық процестерді мемлекеттік реттеуді түбегейлі жақсартуды көздейді. Тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етіп, соның негізінде халықтың тұрмыс жағдайын көтеру үшін ең алдымен мемлекеттік қаржы саласында мемлекеттік басқарудың нысандары мен әдістерін жетілдіру қажет. 1990-шы жылдардың басындағы Қазақстан экономикасын қайта құру әлеуметтік-экономикалық реформаларды қаржыландыруға және ұлттық экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге өз қаржы қорының тапшылығымен (жетіспеуімен) сипатталды. Бұл несие капиталының сыртқы және ішкі нарығында мемлекеттік қарыз алу қажеттігін туғызды. Қаржы нарықтарынан қаражатты қарызға алу әлеуметтік-экономикалық даму мұқтаждары мен мемлекеттің өз қаржы қоры тапшылығының арасындағы қайшылықты жоюға мүмкіндік берді.

Үкіметтің қарыз алуы республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландыру мақсатында, Ұлттық банктің қарыз алуы төлем балансын қолдау және Ұлттық банктің алтын-валюта активтерін толықтыру мақсатында, сондай-ақ елдегі жүргізіліп отырған ақша-кредит саясатымен айқындалатын басқа да мақсаттарында жүзеге асырылады. Жергілікті ақтарушы органдардың мемлекеттік қарыз алуы аймақтық инвестициялық бағдарламаларды қарыжландыруға байланысты жергілікті бюджеттің тапшылығын жабу мақсатында жүзеге асырылады.

Экономиканы тиімді реформалау міндеттерін сонымен қатар шетелдік инвестицияларды кеңінен қатыстырмайынша да шешу мүмкін емес.

Бұл орайда сыртқы кредиттер мен қарыздарды тікелей шетелдік инвестициялармен шатастырмау керек. Кредит пен қарыздардын бәрі инвестицияларға жата бермейді. Әсіресе, 1993-1994 жылдардағы кредиттер мен қарыздар инвестицияга кірмегенін айтқан жөн. Олар бюджет тапшылығын жабу үшін, басқа да зәруліктерді қамтамасыз ету үшін жұмсалды.

"Мемлекеттік және мемлекет кепілдендірген қарыз алу мен борыш туралы" Қазақстан Республикасының заңына сәйкес қарыз алудың мынандай түрлерін атауға болады: мемлекеттік қарыз алу және мемлекет кепілдендірген қарыз алу.

Қазақстан Республикасында мемлекеттік қарыз алуды оның үкіметі, Ұлттық банкі және жергілікті атқарушы органдары жүзеге асырады.

Үкіметтің қарыз алуы республикалық бюджеттің тапшылығын қаржыландыру мақсатында, Ұлттық банктің қарыз алуы төлем балансын қолдау және Ұлттық банктін алтын-валюта активтерін толықтыру мақсатында, сондай-ақ елде жүргізіліп отырған ақша-кредит саясатымен айқындалатын басқа да мақсаттарында жүзеге асырылады. Жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік қарыз алуы аймақтық инвестициялық бағдарламаларды қаржыландыруға байланысты жергілікті бюджеттің тапшылығын жабу мақсатында жүзеге асырылады.

Мемлекеттік кредиттің әдістері әр түрлі және баяндалған нысандарға сай келеді. Мемлекеттік қарыздарда - бұл қаражаттарды тартудың және оларды кейін қайтарудың амалдары, тәсілдері: олар қарыздарды шығарудың шарттарымен анықталады: табыстылықты анықтаудың және табыс алудың әдістері, іс-қимылдың мерзімі, орналастыру амалдары (облигацияларды, бондарды еркін сатып алу және сату; жазылу; мәжбүрлеме орналастыру), өтеу амалы (облигациялар бойынша ұтыстар, қордаланған пайыздық кірісі бар облигацияларды төлеп (сатып) алу; мерзімсіз қарыздарда - пайыздық кірісті дүркіндік төлеу) .

Мемлекеттік сыртқы қарыздардың мақсаты республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру жәнс төлем балансын сүйемелдеу болып табылады. Сыртқы қарыздар бойынша үкімет алған қаражаттар республикалық бюджетке есептеледі және бюджеттің атқарылуы ретінде пайдаланылады, ал Ұлттық банк алған қаражаттар ақша-кредит саясатын іске асыру мақсатында пайдаланылады. Бұл қаражаттар мақсатты арналымына қарай тікелей өтеусіз пайдалануға бағытталуы мүмкін немесе қайтарылатын негізде ішкі (соңғы) қарызгерге берілуі мүмкін. Өтеусіз пайдалану бюджеттен жұмсау (қаржы бөлу) немесе қаржыны Ұлттық банктің пайдалануы жолымен жүзеге асырылады. Ішкі (соңғы) қаржыгерлер үшін қаржыны кредит келісімшарттары бойынша қарыз беруші - Үкімет немесе Ұлттық банк береді. Қарыз қаражаттарының мақсатты пайдалануына бақылауды заңнамаға және кредит келісімшартына сәйкес қарыз беруші жүзеге асырады, ал келісілген шарттар сақталмаған кезде тиісті санкциялар қолданылады.

Мемлекеттiк борыш iшкi және сыртқы мемлекеттiк борышты қамтиды. Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң және жергiлiктi атқарушы органдардың Қазақстан Республикасының резиденттерi алдындағы мемлекеттiк iшкi қарыздары мен басқа да борыштық мiндеттемелерi бойынша мемлекеттiк борышының құрамдас бөлiгi мемлекеттiк iшкi борыш болып табылады. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң Қазақстан Республикасының резидент еместерi алдындағы мемлекеттiк сыртқы қарыздар мен басқа да борыштық мiндеттемелерi бойынша мемлекеттiк борышының құрамдас бөлiгi мемлекеттiк сыртқы борыш болып табылады. Мемлекеттік қарыз алу және борыш сұрақтарының нормаларын қамтитын нормативтік құқықтық актілер: Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджеттік кодексі (12-бөлім «Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу және борыш, мемлекет кепілгерлігі) ; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 26. 02. 2009 жылғы № 220 қаулысымен бекітілген Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесі (12-бөлiм «Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыздар және мемлекет кепілгерлігімен тартылатын қарыздар») . Мемлекеттік борыш - бұл алынған және белгілі бір күнге өтелмеген мемлекеттік қарыздардың сомасы (олар бойынша есептелген пайыздарды қоса) . Мемлекеттік борыш ұлғаймалы ұдайы өндірісті және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ақша ресурстарын тарту нысандарының бірі ретінде мемлекеттік қарыздарды пайдаланудан туады. Мемлекеттік борышты мемлекет мемлекеттік бюджеттің қаражаттары есебінен өтейді. Орналастыру рыногына, қарыз валютасына және басқа сипаттамаларына қарай мемлекеттік борыш мемлекеттік ішкі және сыртқы борыш болып бөлінеді. Сондай-ақ күрделі және ағымдағы мемлекеттік борыш болып бөлінеді. Күрделі мемлекеттік борыш деп мемлекеттің шығарылған және өтелмеген борышқорлық міндеттемелерінің бүкіл сомасын (бұл міндеттемелер бойынша есептелген пайыздарды қоса) айтады.

Ағымдағы борыш - бұл мемлекеттің барлық борышқорлық міндеттемелері бойынша несиегерлерге табыс төлеу және мерзімі келген міндеттемелерді өтеу жөніндегі шығыстар.

Экономикалық жағынан дамыған елдердің едәуір мемлекеттік ішкі борышы болады. Алайда борыштың бұл түрінің түзілу себептеріндегі, әдістеріндегі және жұмыс істеу ерекшеліктеріндегі айырмашылық елеулі болады. Дамыған елдерде мемлекеттік борыш және оны тудырған бюджет тапшылықтары экономикалық циклге экономиканы тұрақтандыру мен оны дамытудың біріктірілген факторлары болып табылады. Халықтан, корпорациялардан, банктерден, басқа қаржы және кредит мекемелерінен қарызға алынған ақша қаражаттары өнімді пайдаланылады және аталған қарызгерлердің активтері ретінде қаралады. Мемлекеттік борыш «ұлттың өзіне өзінің қарызың ретінде қаралады және ұлттың жиынтық байлығының жалпы мөлшеріне әсер етпейді. Ішкі борышты басқару жөніндегі пайызарды тљлеу қажеттігі түріндегі оның белгілі бір теріс зардаптары инвестицияларға немесе елдің экономикасын дамытуға қосымша қаржы ресурстарын жұмылдырудан болатын оңтайлы нәтижелермен жабылады. Ішкі борыштың өсуі кезінде ұлттық табыс пен байлық кемімейді, мұның өзі, әрине, табыстардың қайта бөлінісімен байланысты болатын бірқатар келеңсіз салдарларды жоққа шығармайды, олар мынаған саяды:

1. Берешекті өтеу мен пайыздарды төлеу бюджет қаражаттарының есебінен, яғни салық төлеушілердің есебінен жүргізіледі, сөйтіп, табыстар мемлекеттік бағалы қағаздар иелеріне, әдеттегідей, қоғамның дәулетті жіктеріне ағылады.

2. Салықтарды көбейту жолымен мемлекеттік борышты азайту жөніндегі мемлекеттің іс-қимылы кезінде макроэкономикалық тәуекелдіктер қосылады, жиынтық сұранымның қысқаруы тепе-теңді таза ұлттық өнімнің азаюына ұрындырады, кәсіпкерлер тарапынан қаражаттардың жұмсалымына деген ынталандырмалары төмендейді, экономикаға қаражаттарды инвестициялау қысқарады.

3. Жеке меншік кәсіпкерлердің «инвестицияларын ығыстырудың нәтижесі іс-әрекет етеді. Бұл құбылыс мынадан туып отыр. Мемлекет бюджет тапшылығын немесе борышты жабу мақсатымен несие рыногына шыға отырып, ақша рыногында бәсекені күшейтеді, мұның нәтижесінде ақша капиталының пайыздық мөлшерлемелері артады. Бұл жеке меншік секторды инвестициялардың бір бөлігінен айырады, ал инвестициялық шығыстардың төмендеуі тепе-теңді таза ұлттық өнімді азайтады.

Егер мемлекет ақша рыногының оқшауландырылған қаражаттарын тұтыну мақсаттарына емес инвестициялық тауарларға бағыттаса, егер экономика жұмыспен толық емес қамтылған жағдайда жұмыс істесе мұндай іс-әрекеттің келеңсіз нәтижесі шектелуі мүмкін.

Қазақстан практикасында бюджеттердің тапшылықтары мен мемлекеттік борыш қаржыландыру нысандары және туындайтын зардаптары бойынша айтарлықтай ажыратылады. Мемлекеттік борыштың едәуір бөлігі үкімет тұрғызатын өзгеше «қаржы пирамидасың болып табылатын мемлекеттік қазынашылық міндеттемелер бойынша берешек нысанында көрсетіледі. Мемлекеттің қолданыстағы жоғары дисконтқа қарыз алған сомасы ішкі берешекті үнемі арттырады.

Мемлекеттік ішкі борыштың басқа нысандарына мыналар жатады:

бюджет тапшылығын жабу үшін бұрын алынған кредиттер бойынша Ұлттық банкке берешек;
облигациялар және басқа бағалы қағаздар шығарумен ресімделген халықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілерден алынған қарыздар бойынша борыш.

Мемлекеттік ішкі борыштың пайда болуы мен үдей түсуі мемлекеттік бюджеттің тұрақты тапшылығынан туындайды.

Қазақстанда оның дербес дамуынан бастап, ішкі мемлекеттік борыштың өзгеше нысандары болды: ауыл шаруашылығы өнімнің, жеңіл өнеркәсіп шикізатының баға айырмашылығын өтеу және ауыл шаруашылығы өнімнің сатып алу бағасына сараланған үстемелер бойынша бюджеттің есептен шығарылған берешегі, мұның өзі бөлудің әкімшілік әдістері жағдайындағы баға сәйкессіздігінің нәтижесі болатын;

ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен су шаруашылығы ұйымдарының қырсыздығы, несие берудің және шаруашылық жүргізудің шаруашылық есеп әдістерінің қағидаттарын бұзушылық салдарынан болған банк несиелері бойынша есептен шығарылған берешегі;

"директивалық " кредиттер деп аталатын нысандағы жинақталған, сондай-ақ ішкі республикалық есепке алу міндеттемелеріне қызмет көрсету және оларды өтеу жөніндегі берешек. Директивалық кредиттерді Ұлттық банк Қаржы министрлігінің кепілдіктерімен кәсіпорындар мен салаларға дағдарыс жағдайындағы олардың шаруашылық қызметін қолдау үшін беретін. Ішкі республикалық есепке алу кәсіпорындар мен ұйымдардың дебиторлық және кредиторлық берешектері бойынша өзара борыштарын өтеу үшін жүргізілді. Директивалық кредиттер мен өзара есепке алуды пайдаланудың нәтижелері бойынша келеңсіз салдарларға байланысты ішкі несие берудің бұл нысандары бұдан былай қолданылмайды.

Ішкі мемлекеттік борыштың пайда болуы мен үдей түсуі мемлекеттік бюджеттің тұрақты тапшылығынан туындайды. Қазақстан үкіметінің ішкі мемлекеттік борышы 2000 жылы елдің ЖІӨ-нің 3, 4%-ын және жалпы борыштың (сыртқыны қоса) 13, 2%-ын құрады, мұның өзі борыштың бұл түрінің біркелкі параметрлері ретінде көрінеді.

Сыртқы мемлекеттік борыш - шетелдік несиегерлер турасында (жөнінде) белгілі бір күнге, белгіленген мерзімде өтеуге жататын елдің қаржылық міндеттемелерінің сомасы. Елдің сыртқы борышының болуы орынды дүниежүзілік практика болып саналады. Алайда оның шегі болады, ол шектен мемлекеттік борыштың артуы қауіпті бола бастайды. Мемлекеттік сыртқы қарыз алу бойынша тартылатын қаражаттардың көлемі елдің Ұлттық банкісінің таза алтын-валюта резервтерінің 50 пайызынан аспауы тиіс. Сыртқы қарыздарды көптен-көп ауқымда тарту несиегер елдерді экономикалық және саяси тәуелділікке ұрындыруы мүмкін.

Дүниежүзілік практикада мемлекеттік борыштың мөлшерін салыстырмалы сипаттау үшін арнайы көрсеткіш - борышқа қызмет көрсетудің коэффициенті пайдаланылады. Ол борыштық төлемдердің (негізгі сома және пайыздар бойынша) елдің валюталық түсімдеріне қатысы ретінде есептеп шығарылады. Мұндай қатыстың қауіпсіз деңгейі 25% болып саналады.

Елдің экономикасының көлемімен салыстырғандағы оның сыртқы борышының мөлшері туралы түсінікті Дүниежүзілік банктің сыныптамасы негізінде жасауға болады. Осы халықаралық қаржы ұйымының анықтауы бойынша мемлекеттің берешегі төмен деп есептелінеді, егер:

- жалпы сыртқы борыштың жалпы ішкі өнімге қатысы 48%-дан аспаса (Қазақстанда - 33, 8) ;

- жалпы сыртқы борыштың экспортқа қатысы - 132 (бізде - 113) ;

- берешекке қызмет көрсету сомасының экспортқа қатысы - 18 (22, 8) ;

- сыйақы (мүдде) төлемдерінің экспортқа қатысы- 12 (5, 1)

Сөйтіп, егер мезгілі өткен төлемдердің көптігін есепке алмасақ, Қазақстанның берешегін әзірше төмен деп санауға болады. Бірақ республика борышының жоспарлы өсіп отырғанын, ал оның экспортынын керісінше төмендеп отырғанын ескерсек ахуалдың нашарлауы мүмкін.

Сыртқы мемлекеттік борыш - шетелдік несигерлер турасында белгілі бір күнге, белгіленген мерзімде өтеуге жататын елдің қаржылық міндеттемелерінің сомасы.

Елдің сыртқы борышының болуы орынды дүниежүзілік практика болып саналады. Алайда, оның шегі болады, ол шектен мемлекеттік борыштың артуы қауіпті бола бастайды. Мемлекеттік сыртқы қарыз алу бойынша тартылатын қаражаттардың көлемі елдің Ұлттық банкісінің таза алтын-валюта резервтерінің 50 пайызынан аспауы тиіс. Сыртқы қарыздарды көптен-көп ауқымда тарту несиегер елдерді экономикалық және саяси тәуелділікке ұрындыруы мүмкін.

Алынған (игерілген) және өтелмеген мемлекеттік және мемлекеттік емес сыртқы қарыздардың, сондай-ақ Қазақстан Республикасы резиденттерінің Қазақстан Республикасы бейрезиденттерімен келісім-шарттары бойынша берешектік міндеттемелерінің белгілі бір күнгі сомасы жалпы сыртқы борышты құрайды. Ол сыртқы мемлекеттік борышты және ішкі мемлекеттік борышты кіріктіреді.

Мемлекеттік борыштың болуы мезгілі келген пайыздарды және борыштық міндеттемелерді өтеуді төлеу жөніндегі жыл сайынғы шығындарды қажет етеді, олар мемлекеттік борышты басқару жөніндегі шығындар деп аталады.

Қазақстан Республикасының өкіметтік борышын өтеуді және оған қызмет көрсетуді Қаржы министлігі тиісті жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасы Заңында көзделген қаражат есебінен Ұлттық банк арқылы, Ұлттық банктің борышын өтеуді және оған қызмет көрсетуді Ұлттық банк өзінің билігіндегі активтер есебінен, жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік борышын өтеуді және оған қызмет көрсетуді ол тиісті жылға арналған мемлекеттік бюджетте көзделген қаражат есебінен Ұлттық банктің келісімі бойынша жергілікті атқарушы органның қарыздарына қызмет көрсету үшін тартылатын екінші деңгейдің банктері арқылы жүзеге асырылады.

Барлық мемлекеттік қарыздар Үкімет белгілеген тәртіппен Қаржы министрлігінде тіркеліп, есепке алынуға тиіс.

Қазақстан Республикасының Үкіметі республикалық бюджеттің қаражатымен қамтамасыз етілетін үкіметтік борышты өтеу және оған қызмет көрсету, Ұлттық банк өзінің билігіндегі барлық активтермен қамтамасыз етілетін Ұлттық банктің борышын өтеу және оған қызмет көрсету, жергілікті атқарушы орган билігінде тұрған меншік құқығындағы мүлікпен, қаржы ресурстарымен және басқа да активтермен қамтамасыз етілетін өз борышын өтеу және оған қызмет көрсету жөніндегі міндеттемелерді атқарады.

Борыштың негізгі сомасы қайтарылған және борышқа қызмет көрсету жөніндегі төлемдер толық көлемінде төленген жағдайда мемлекеттік борыш өтелген болып саналады.

Сыртқы борыштың болуы жасалынған өнімнің бір бөлігін елден тыс жерге берудің қажеттігін білдіреді. Мемлекеттік борыш бойынша пайыздық төлемдердің тез өсу тенденциясы бар. Мұндай төлемақылар болашақ экономикалық дамуды тежейді және реципиент-ел бюджетінің тапшылығын ұлғайтады.

Сыртқы борыштың өсуі сонымен қатар, реципиент-елдің халықаралық абройын төмендетеді және ел үкіметінің саясатына халықтың сенімін кетіреді.

Ірі және созылмалы тапшылықтардың және мемлекеттік борыштың болуының келеңсіз зардаптары микроэкономикалық тұрақтылықтың бұзылуымен бірігеді.

Инвестициялардың «ығыстыру әсеріненң басқа, мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша пайыздың жоғары деңгейі шетел капиталын тартады, бірақ қаражаттардың мұндай ағыны сыртқы борыштың өсуін білдіреді. Шетел инвестицияларын отандық бағалы қағаздарға жұмасудың артықшылығы ұлттық валютаға сұранымды арттырады және халықаралық валюта рыногында оның бағамының өсуін тудырады. Валют бағамының артуы экспорттың қымбаттауына және импорттың арзандауына жеткізеді, мұның нәтижесінде экспорт қысқарады, ал импорт артады. Сауда балансы теріс сальдоға саяды. Таза экспорт жиынтық сұранымның компоненті болатындықтан, оның қысқаруы немесе теріс сальдосы ұлттық өндіріске тежеушілік ықпал жасайды.

Осыған байланысты мемлекеттің өзінің өкілдікті органы арқылы қаралған процестерге бюджет тапшылығы мен мемлекеттік борыштың шегін белгілеу жолымен заңнамалық араласуы бюджет шығыстарының жеке баптары бойынша тиым салу құқығын белгілеуі мүмкін.

«Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу және борыш туралың Қазақстан Республикасының заңымен тиісті мемлекеттік құрылымдар үшін қарыз алудың лимиттері белгіленген:

1. Үкіметтік борыштың лимиті.

2. Ұлттық банктің сыртқы борышының лимиті.

3. Жергілікті атқарушы орган борышының лимиті.

Бұл лимиттер тиісінше республикалық бюджетте, Ұлттық банкте, жергілікті бюджетте жоспарланатын, алынған және өтелмеген қарыздардың тіркелген сомалары болып табылады, бұл сомалар берілген күнге (қаржылық жылдың соңына) тиісті құрылымының нақты борышынан аспауы тиіс. Мәселен, Ұлттық банктің сыртқы борышының лимиті оның таза алтын-валюта активтерінің 50 пайыз деңгейінде белгіленеді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қарыз алу лимиті, бұдан бұрын айтылғандай, Республикалық бюджет туралы заңмен белігеленді, онда үкіметтік борыштың лимиті де, оған қызмет көрсетуге бағытталатын қаражаттардың ауқымы да бекітіледі.

Жергілікті атқарушы органның тиісті қаржы жылына арналған лимиті сол жылға арналған жергілікті бюджет кірісінің 10 пайызынан аспауға тиіс. Жергілікті атқарушы орган борышының лимиті тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджет кірісінің 25 пайызынан аспуға тиіс. Жергілікті атқарушы органның борышын өтеуге, оған қызмет көрсетуге арналған шығыс көлемі тиісті жылға арналған жергілікті бюджет кірісінің 10 пайызынан аспауға тиіс.

Заңмен мемлекеттік кепілдіктерді берудің лимиті - тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің құрамында бекітілетін тіркелген сомасы белгіленеді, бұл соманың шегінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі - үкіметтің несиегер алдында Қазақстан Республикасының қарызгер-резиденттерінің одан тиісті соманы белгіленген мерзімде төлемеген жағдайда берешекті толық немесе ішінара өтеу міндеттемесі.

Мемлекеттік борышты басқару жүйесі элементтерінің жұмысын талдау жүйенің барлық құрамдас бөліктерінде кемшіліктердің бар екенін көрсетеді. Республикада еліміздің борышын басқарудың бірыңғай жүйесі жасалмаған. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Заңнамасында мемлекеттік борыш және кепілдік берілген мемлекеттік борыш көзделген. 2008 жылы сыртқы мемлекеттік борыш көлемі 2007 жылмен салыстырғанда 35% немесе 1, 8 млрд. АҚШ долларына қысқарды. Кепілдік берілген мемлекеттік сыртқы борыш 6, 4% қысқарған. Мемлекеттік сыртқы борыштың азайғанымен қатар республикада жалпы сыртқы борыш көлемі едәуір өсті, ол 2008 жылдың аяғында 41, 5 млрд. АҚШ долларын құрады.

Сыртқы рыноктағы ақша ресурстары арзан және бұл жағдай банк секторының сыртқы берешегінің қарқынды өсуіне жәрдемдесті, ол 2008 жылғы 1 қаңтарға 13 901 млн. АҚШ долларына дейін өсті және 2007 жылмен салыстырғанда 2 есе өсті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.