Мағауия абайұлы құнанбаев

Кіріспе

Мағауия – Абайдың келешегінен үміт күткен сүйікті балаларының бірі. Жас кезінен ауылда мұсылманша хат таныған оны Абай Семейдегі қалалық училищеге орысша оқуға берген. Бірақ екі-үш жыл оқығаннан кейін науқасқа шалдығып, елге қайтқан. Содан кейінгі өмірі әке қасында өткен.
Абайдың орыс әдебиетіне ден қойып, көп оқыған жылдарында оның қасында болған Мағауия да әке үлгісімен көп ізденген, орыс кітаптарын зер салып оқыған. Соның арқасында едәуір білім алған.
Абай Мағауияны өзіне серік санаған. Адамгершілік қасиеті мол, бауырмал және әділ Мағауия Абайдан көмек сұрап, әділдік қуып келгендердің біразын әкесіне жеткізбей, шаруаларын бітіріп жіберетін болыпты. Даулы істерге де әділ билік айтқан.
Әкесінің ақындық еңбегін зор бағалаған және ақындықтың халықтық маңызын түсінген Мағауия өзі де әке өнегесімен өлеңдер шығарған. Әсіресе, ағасы Әбдірахман қайтыс болғанда өзінің көңіл күйін бейнелеген өлеңдері кең жайылған. Сонымен қатар Абай ақылымен, оның берген материалдары негізінде «Еңлік – Кебек», «Медғат – Қасым» атты поэмалар жазған.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Мағауия Абайұлы Құнанбаев
(1869-1904)
Мағауия – Абайдың келешегінен үміт күткен сүйікті балаларының бірі.
Жас кезінен ауылда мұсылманша хат таныған оны Абай Семейдегі қалалық
училищеге орысша оқуға берген. Бірақ екі-үш жыл оқығаннан кейін науқасқа
шалдығып, елге қайтқан. Содан кейінгі өмірі әке қасында өткен.
Абайдың орыс әдебиетіне ден қойып, көп оқыған жылдарында оның қасында
болған Мағауия да әке үлгісімен көп ізденген, орыс кітаптарын зер салып
оқыған. Соның арқасында едәуір білім алған.
Абай Мағауияны өзіне серік санаған. Адамгершілік қасиеті мол, бауырмал
және әділ Мағауия Абайдан көмек сұрап, әділдік қуып келгендердің біразын
әкесіне жеткізбей, шаруаларын бітіріп жіберетін болыпты. Даулы істерге де
әділ билік айтқан.
Әкесінің ақындық еңбегін зор бағалаған және ақындықтың халықтық
маңызын түсінген Мағауия өзі де әке өнегесімен өлеңдер шығарған. Әсіресе,
ағасы Әбдірахман қайтыс болғанда өзінің көңіл күйін бейнелеген өлеңдері кең
жайылған. Сонымен қатар Абай ақылымен, оның берген материалдары негізінде
Еңлік – Кебек, Медғат – Қасым атты поэмалар жазған.

Медғат – Қасым

Медғат – Қасым – Мағауия поэмаларының ішіндегі ең көркемі және
көлемдісі. Оның оқиғасы үйреншікті қазақ ортасында емес, алыста – Африка
жерінде, Ніл өзені бойында өтеді. Мазмұны құл иеленушілер мен құлдардың
арасындағы кек күресінен алынған.
Шығармада Мұрат деген байдың баю мақсатымен Мысыр қаласынан Ніл өзені
бойына көшіп келгені әңгімеленеді. Оның Медғат атты ұлы Ғазиза атты қызы
болады. Оларға қоса Мария деген асырап алған қызы да бар. Мұраттың
қарауында көп құлы болады екен. Солардың ішінде өзі батыл, ержүрек, қайсар
Қасым деген құл болыпты. Бірде Қасым Марияны кездестіріп, оны сүйетіндігін
білдіреді. Медғатпен көңілдес Мария Қасымды менсінбейтінін айтады да, бұл
әңгімені бай ұлына жеткізіп қояды. Медғат Қасымды насостан атқылаған су
тасқынының астына отырғызып жазалайды. Қасым талып қалады. Кейін есін жиған
соң Марияны өлтіріп, қашып кетеді де, қарақшылар тобына қосылады.
Осыдан соң поэмадағы әңгіме желісі үзіліп, бірнеше жыл өткеннен
кейінгі оқиғалар сөз болады. Мұрат Мысырға қайта көшеді. Қасым олардың
жолын тосып, байды өлтіріп, Медғат пен Ғазизаны қолға түсіреді. Ғазиза
Сәлім деген жігітті сүйеді. Бірақ оны кедейсініп, әкесі қызың бермей,
өлтірмек боп соңына түскен соң, аңшыларға қосылып кетіпті. Ғазизаның
Қасымның қолына түскенін естіген Сәлім оны құтқармақ болып аттанады. Қасым
қызды алып қашып, кейін Сәлім жайын естіген соң, тоқтап, екеуін қосады.
Бұлар Мұрат байдың мекеніне орналасады.
Поэмада өмір шындығына жанасымды жеке суреттер бола тұрса да, шығарма,
негізінен, романтизм үлгісінде жазылған. Оқиға желісі де, кейіпкерлерге тән
іс-әрекет, сезім күйі де соған ыңғайластырылады. Кейіпкерлерді дағдыдан тыс
жағдайларға тан еткен, әрекет пен мінез-құлықтағы төтенше қаһармандық
ерлікке бастайтын түйін есебінде шығармада Медғат пен Қасым арасындағы кек
пен Ғазиза мен Сәлімнің махаббаты алынады.
Оқиға жай дағдыдағы эпостық поэмалардың үлгісімен басталып, кейін
басқаша дамиды. Олардың ішкі байланысы, шиелінісі, шарықтау шегі-бәрі
күтпеген жерден кенет жалтарысқа ұшырап отырады.
Адам бейнелерін жасау әдісі де осыған ыңғайласқан. Солардың ішінде
романтикалық қаһарман есебінде көзге елестете аларлық бейне – Қасым.
Қасым – өжет, қайратты, бір беткей, қайсар, мейлінше кекшіл адам.
Істерінің қайсысын алсаң да ірі, басқалардан бөлек. Оның портретін ақын:

Дейтұғын бір құлы бар Қасым атты,
Қара сұрлау пішіні, зәңгі затты.
Отты қара көзі бар, ұзын бойлы,
Тәкаппар, тәуекелшіл, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.