Бастапқы мәліметтер сапасын реттеу

Қазақстан Республикасының жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жүйеіндегі реформа шаруашылық жүргізуші субьектілердің қызметі туралы ақпаратты және оның қаржылық есеп көрсетілуін қалыптастыруды көпшілік мақұлдаған халықаралық стандартқа кезең-кезең бойынша көшуге мүмкіндік береді. Алайда теориялық, әдістемелік және іс-тәжірибе сипатындағы көптеген мәселелер әлі шешімін тапқан жоқ. Олардың қатарына бухгалтерлік есептің сапасын бағалау мәселесін де жатқызуға болады. Аудитте пайдаланатын ақпараттардың уақтылы алынуы мен күмәнсіз анықтығы және толық болуы есептің сапасына байланысты. Есептік рәсімдерді ұйымдастырудың теориялық негізі болмаса, онда іс-тәжірибеде аса қажет қаржылық есеп берулердің сапасын қадағалайтын ғылыми негізделген жүйе әзірлеу мүмкін емес. Іс-тәжірибеде бухгалтерлер әдетте нормативті құқықтық актілермен қамтамасыз етілмеген әрі есеп пен есеп берулердің сапасын әдіснамалық тұрғыдан бағалай алмайды. Олар көбіне қолданыстағы стандарттар мен қабылданған есептік саясаттың сақталмаудың нақты себебтерін айқындау үшін есеп пен есеп берулердің жағдайына терең талдау жүргізуге аса құқықты емес. Есептің сапасын белгіленген деңгейде жеткізетін нақты шараларды әзірлеуге аз көңіл бөлінеді.
Сонымен қатар, кәсіпорынның есеп жүргізу процесін ұйымдастыру барысында оның рәсімдік (процедуралық жағына баса назар аударылады, яғни есеп тек шаруашылық) қаражаттың жағдайы мен оның қалыптасу көздері туралы сандық мәліметтерді алуға ғана бағытталған. Мұндай тәсіл түпкі мақсаттары тек синтетикалық және талдамалы есептің, баланс пен есеп берулердің тіркелімдерін толтыру және алу ғана болып табылатын есептің ақпараттық жағын нашар іске асырады. Қызметкерлердің творчествалық тәсілі мен жоғары біліктілігін талап етпейтін, күрделі емес, қайталана беретін технологиялық операциялар басым.
Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында есептік, бақылаушы-талдамалы және аудиторлық қызметтердің мақсаттары едәуір басқаша сипатта қалыптасқан немесе қалыптасып келе жатқан шаруашылық жағдайды талдау, нақты шешімдерді қабылдау, оның орындалуын ұйымдастыру және бақылау. Мұндай қызмет өндірістік ресурстарды басқарудың ең қажетті құралы болып табылады, мұнда есептің ақпараттық-технологиялық аспектісі тек қосалқы, көмекші түрінде ғана болады. Ал, іс жүзінде есептік-технологиялық қызмет табиғаты бойынша маманның жоғары кәсіби дайындығын талап етіп, ғылым мен өнерді ұштастырады, талдаудың нысандандырылған және нысанданбаған тәсілдерін қолдану ептілігін ұйғарады. Шетелдік кәсіпорындарда ең алдымен басқару есебі деп, аталатын тұжырымдамада көрініс тапқан. Осы тұжырымдамаға сәйкес ресурстарды тиімді пайдаланудың әр түрлі есептері жасалады, өнім, жұмыс, қызметті өткізудің келешегіне және мәмілелер көлемінің өзгеруіне қарай түпкілікті қаржылық нәтижелер болжанады.