Киiз туырлықты, ағаш уықты

Қазақы бала бала емес, өзбекi мал мал емес деген мақал қазақтар мен өзбек сарттардың аралас-құралас отырған аймағында пайда болған, — деп түсiндiредi ғалым Ә.Қайдар. Ташкенттiң базарына базарлауға барған қазақтардың асты-үстiне түсiп қызмет iстейтiн өзбектiң жас балаларына риза болып қайтатын қазақтар, өз ауылдарына келiп олардай «пысық емес» балаларына риза болмай айтылған бұл мақалдың мәнi — қазақ балалары, аяғынан тiк тұрып базарлап барғандарды күтiп алатын, сауда-саттығына жәрдемдесiп, малының басын ұстап, қызмет көрсететiн өзбек балаларындай емес дегендi, ал өзбектен сатып алған тұрмыстық заттар бұйым сияғы жоқ, сапасы нашар дүниелер дегендi аңғартып, мақалға айналып кеткен. Кейiнiрек Кеңес үкiметi кезiнде ауылдан келiп орыс тiлiн нашар бiлiп, қала жағдайындағы өмiр-тiршiлiк ыңғайын бiлмей, кейiншектеп тұратын балаларға немесе ынжықтау балалардың iсiне көңiлi толмағанда қазақы бала бала емес деген бiрiншi бөлiгi айтылатын. Қала балаларына тән қақаң-соқаңды бiлмей өскен ауыл баласына қойылар бiр кемшiлiк — осы деп санаудан туған пiкiр.
Қазақ мал танымас, сарт шай танымас. Мақалдың бiрiншi бөлiгi қазақтың жыл он екi ай бағып-қағып, ыстығына күйiп, суығына тоңған малын топырлатып Тәшкенттiң базарына айдап апарып, оны қаншаға сату керектiгiн бiлмей, яғни сауда нарқын, сауда заңын бiлмей, өзбек делдалдың қолына бере салатындығынан, екiншi бөлiгi қызыл күрең шайды ұнататын қазақтың, өзбек ағайындардың сүйiп iшетiн көк шайын менсiнбегендiгiнен туған.