Танымның объектісі мен субъектісі

Білім адам бойында өмір барысында практикалық іс-әрекетінің нәтижесәнде игеріледі. Адамның жаңа білімдерді игеру процесі таным деп аталады. Танымның субъектісі – адам. Адамды тану субъектісіне айналдыратын не екенін анықтау үшін, оның қоғамдық мәнін анықтау керек. Людвик Фейрбах сана адамға тән құбылыс. Олай болса, танымның субъектісі сана деп түсіндіретін идеалистердің көзқарасының сынауы орынды. Адам кеңістікпен уақытта өмір сүреді. Табиғатпен екі арадағы байланысының арасында дүниені қамтып, танып білуге қабілетті тәні бар жан. Людвик Фейрбах өзінің таным жайындағы түсінігінде табиғи мәні бар нақты адам жайында айтып отырған сияқты. Алайда – дейді, К. Маркс пен Енглис Фейрбах шындықты өмір сүретін әрекетшіл адамға ешқашан жете алмайды. «Адам» деген обстракциядан өте алмай, тек сезім саласындағы шын мәні бар, дара адамды мойындаумен ғана шектеледі. Адам өзінің шын нақты мәнәіне қалай ие болады? Адамға табиғи тіршілік қасиеттері тіпті сезімдік қасиеттеріде тән. Бірақ ол өзінің екінші әлеуметтік табиғатын, мәдениетін, өркениетін өзі жасайды. Еңбектің арқасында оларды өзінің қасиеттеріне сәйкес өзгертеді. Адам мұны қоғамдық тіршілік иесі болғандықтан өзі сияқты басқалармен белгілі бір қатынаста орнатып қана жасай алады.
К. Маркс адам дүниеден тыс бір жерді паналайтын обстрактілі тіршілік иесі емес. Адам дегеніміз – адам дүниесі, мемлекет, қоғам, қоғамнан тыс адам жоқ., олай болса қоғамсыз тану субъектісі жоқ. Мынадай сұрақ туады: сонда Пифогор, Ньютон, Эйнштейн сияқты көрнекті тұлғаларсыз және басқа сан мыңдаған қатардағы адамдарсыз қоғам, бүкіл адамзат дүниені бірден танып біле алама.