Танымның объектісі мен субъектісі



Білім адам бойында өмір барысында практикалық іс-әрекетінің нәтижесәнде игеріледі. Адамның жаңа білімдерді игеру процесі таным деп аталады. Танымның субъектісі – адам. Адамды тану субъектісіне айналдыратын не екенін анықтау үшін, оның қоғамдық мәнін анықтау керек. Людвик Фейрбах сана адамға тән құбылыс. Олай болса, танымның субъектісі сана деп түсіндіретін идеалистердің көзқарасының сынауы орынды. Адам кеңістікпен уақытта өмір сүреді. Табиғатпен екі арадағы байланысының арасында дүниені қамтып, танып білуге қабілетті тәні бар жан. Людвик Фейрбах өзінің таным жайындағы түсінігінде табиғи мәні бар нақты адам жайында айтып отырған сияқты. Алайда – дейді, К. Маркс пен Енглис Фейрбах шындықты өмір сүретін әрекетшіл адамға ешқашан жете алмайды. «Адам» деген обстракциядан өте алмай, тек сезім саласындағы шын мәні бар, дара адамды мойындаумен ғана шектеледі. Адам өзінің шын нақты мәнәіне қалай ие болады? Адамға табиғи тіршілік қасиеттері тіпті сезімдік қасиеттеріде тән. Бірақ ол өзінің екінші әлеуметтік табиғатын, мәдениетін, өркениетін өзі жасайды. Еңбектің арқасында оларды өзінің қасиеттеріне сәйкес өзгертеді. Адам мұны қоғамдық тіршілік иесі болғандықтан өзі сияқты басқалармен белгілі бір қатынаста орнатып қана жасай алады.
К. Маркс адам дүниеден тыс бір жерді паналайтын обстрактілі тіршілік иесі емес. Адам дегеніміз – адам дүниесі, мемлекет, қоғам, қоғамнан тыс адам жоқ., олай болса қоғамсыз тану субъектісі жоқ. Мынадай сұрақ туады: сонда Пифогор, Ньютон, Эйнштейн сияқты көрнекті тұлғаларсыз және басқа сан мыңдаған қатардағы адамдарсыз қоғам, бүкіл адамзат дүниені бірден танып біле алама.

Пән: Психология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Танымның объектісі мен субъектісі.

Білім адам бойында өмір барысында практикалық іс-әрекетінің
нәтижесәнде игеріледі. Адамның жаңа білімдерді игеру процесі таным деп
аталады. Танымның субъектісі – адам. Адамды тану субъектісіне айналдыратын
не екенін анықтау үшін, оның қоғамдық мәнін анықтау керек. Людвик Фейрбах
сана адамға тән құбылыс. Олай болса, танымның субъектісі сана деп
түсіндіретін идеалистердің көзқарасының сынауы орынды. Адам кеңістікпен
уақытта өмір сүреді. Табиғатпен екі арадағы байланысының арасында дүниені
қамтып, танып білуге қабілетті тәні бар жан. Людвик Фейрбах өзінің таным
жайындағы түсінігінде табиғи мәні бар нақты адам жайында айтып отырған
сияқты. Алайда – дейді, К. Маркс пен Енглис Фейрбах шындықты өмір сүретін
әрекетшіл адамға ешқашан жете алмайды. Адам деген обстракциядан өте
алмай, тек сезім саласындағы шын мәні бар, дара адамды мойындаумен ғана
шектеледі. Адам өзінің шын нақты мәнәіне қалай ие болады? Адамға табиғи
тіршілік қасиеттері тіпті сезімдік қасиеттеріде тән. Бірақ ол өзінің екінші
әлеуметтік табиғатын, мәдениетін, өркениетін өзі жасайды. Еңбектің
арқасында оларды өзінің қасиеттеріне сәйкес өзгертеді. Адам мұны қоғамдық
тіршілік иесі болғандықтан өзі сияқты басқалармен белгілі бір қатынаста
орнатып қана жасай алады.
К. Маркс адам дүниеден тыс бір жерді паналайтын обстрактілі тіршілік
иесі емес. Адам дегеніміз – адам дүниесі, мемлекет, қоғам, қоғамнан тыс
адам жоқ., олай болса қоғамсыз тану субъектісі жоқ. Мынадай сұрақ туады:
сонда Пифогор, Ньютон, Эйнштейн сияқты көрнекті тұлғаларсыз және басқа сан
мыңдаған қатардағы адамдарсыз қоғам, бүкіл адамзат дүниені бірден танып
біле алама. Әрине, ақыл-ойы бар өндіре алатын жеке басының ерекшелігімен
қабілеттілігі бар дара адамдарсыз қоғам өмір сүре алмайды. Бірақ, дара
адамдар өзара белгілі ьір қоғамдық қатынастар орнатады. әлеуметтік
құрылыстың сол сатысында қол жеткен өндірістік құрал-жабдықтарды қолдану
арқылы ғана танымның субъектісі бола алады. Таным процесі адамның дүниені
тануының тарихи қалыптасқан қабілеттерінің құрылысына, танымның даму
дәрежесіне байланысты. Ал, бұның өзі қоғамдық жағдайлар мен тәуелділік
байланысты. Мысалы, Ньютон относительное теориясын жасай алмайды. Объекті
идеализм сананың ақыл-ойдың сол тұстағы қоғамда өмір сүріп жатқан жеке дара
адамдарға тәуелсіз екенін айтты. Танымның бұл ерекшелігін бұрмалап, теріс
түсіндірді. Адамдардың сана формаларында жинақтаоған нәтижесін бөліп алып,
оны өзінің логикасы бойынша әрекет ететін дербес субстанция, мән түбірінде
көрсетті. Сондықтан ойлау процесі өзінің шын иесі адамнан ғана қол үзген
жоқ. Сонымен қатар, объектіден де субъектіден де қол үзді. Таным үшін
субъектіде, объектіде қажет. Олар өзара әрекетке түседі. Субъект – адам.
Танымның субъектісі – адам туралы айту үшін, оны тануымен практикасының не
екенін біліп барып пікір айту керек. Мысалы, әкезінде де электрон
объективті шындық ретінде өмір сүрді. Бірақ, ол адамның дүние таным
қызметінің аумағына енбеді. Себебі, адам ол кезде электронды өзінің ақыл-
ойымен іс-әрекетінің объектісі ретінде ашуға қабілетсіз болды.Тек қоғамның
даму дәрежесін білгеннен кейін ғана табиғаттың қай нәрсесі адамдардың
дүниетанымының объектісі болатын жайында қорытынды жасауға болады. Мысалы,
қазіргі қоғамдық практиканың деңгейінің жоғарылығы сонша, адамның іс-
әрекетінің объектісіне біртіндеп біздің жерді қоршаған ғарыш кеңістігін
және күн системасының басқа планеталарын іс жүзінде игеру еніп келе жатыр.
Сөйтіп таным объектісінің көпшілік бөлігі табиғаттың адамзат өзгерткен
құбылыстары болып табылады. Танымның бұл объектісі айтарлықтай дәрежеде
адамның практикалық іс-әрекетіне тәуелді. Осы практикалық іс-әрекет
нәтижесінде мәдениет жасалады. Ал, мәдениеттің негізгі бір элементі
танымның нәтижесі білім. Практика танымның негізі және мақсаты. Табиғат
нәрселері қоғамдық әлеуметтік құбылыстар адамға әсер етеді. Бұл танымның
бірінші шарты. Таным процесінің негізі адамның объективтік шындыққа
тигізетін әрекеті. Адам өз әрекетімен объективтік заттар мен құбылыстарды
өзгеруі арқасында дамиды. Ал, солардың барлығы адамға кері әсерін тигізеді.
Танымды субъект пен объективтің практикадағы осылай әркеттесуәнің нәтижесі
арқылы түсіндіру жолымен ғана адам танымының мәнән дұрыс ұғуға болады.
Адамның табиғи және әлеуметтік объектілерді мақсатқа сай өзгертуге
бағытталған бұл іс-әректі практика деп аталады. Практиканың түрлері сан
алуан:
1. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Таным және ғылым философиясы
Таным және шығармашылық
Таным теориясы мәселелері
Таным
Миманса дүнитанымы
Таным түрлерi
Таным, шығармашылық және интуиция арақатынасы
Таным - философиялық мәселе
Танымның философиялық тұғырнамалары
Таным — адам қызметінің ерекше түрі
Пәндер