Алғашқы шығарылған қазақ газеттерінің тарихы
Кез келген әдебиет бір күннің төңірегінде өрбитін немесе белгілі бір тарихи кезеңнің оқиғасын баяндайтын тар ұғымды дүние емес. Мәдениеті бай елдердің әдебиеті де қаз тұрып, қалыптасқанша қоғамның дамуы секілді толып жатқан өзгерістерді қорытындылай келіп, алдымен өз халқының, кейін жалпы адамзаттың ортақ игілігіне айналды. Бұл заңды құбылыс.
Тамырын тереңнен тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ халқы басында өткерген ұлы оқиғалар мен әлеуметтік жолдарымен ауыз әдебиеті эпостық жырлар, тарихи аңыз әңгімелер арқылы ұрпақтан –ұрпаққа жеткізді. Алғашқы газет журналдар да басылды. Кейінірек осының барлығы кітап болып жарық көрді.
Тарихи-мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп отырмаған қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескерткіштерінің ішіндегі революциядан бұрынғы газет -журналдарда басылған нұсқаларының алар орны ерекше. Олардан рухани мұралардың бай көріністерімен қатар туған әдебиетіміздің тарихын жете білуге және оны халық тарихымен біртұтас зерттеумізге де мүмкіндік береді. [3]
Тамырын тереңнен тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ халқы басында өткерген ұлы оқиғалар мен әлеуметтік жолдарымен ауыз әдебиеті эпостық жырлар, тарихи аңыз әңгімелер арқылы ұрпақтан –ұрпаққа жеткізді. Алғашқы газет журналдар да басылды. Кейінірек осының барлығы кітап болып жарық көрді.
Тарихи-мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп отырмаған қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескерткіштерінің ішіндегі революциядан бұрынғы газет -журналдарда басылған нұсқаларының алар орны ерекше. Олардан рухани мұралардың бай көріністерімен қатар туған әдебиетіміздің тарихын жете білуге және оны халық тарихымен біртұтас зерттеумізге де мүмкіндік береді. [3]
Алғашқы шығарылған қазақ газеттерінің тарихы.
Кез келген әдебиет бір күннің төңірегінде өрбитін немесе белгілі бір
тарихи кезеңнің оқиғасын баяндайтын тар ұғымды дүние емес. Мәдениеті бай
елдердің әдебиеті де қаз тұрып, қалыптасқанша қоғамның дамуы секілді толып
жатқан өзгерістерді қорытындылай келіп, алдымен өз халқының, кейін жалпы
адамзаттың ортақ игілігіне айналды. Бұл заңды құбылыс.
Тамырын тереңнен тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ
халқы басында өткерген ұлы оқиғалар мен әлеуметтік жолдарымен ауыз әдебиеті
эпостық жырлар, тарихи аңыз әңгімелер арқылы ұрпақтан –ұрпаққа жеткізді.
Алғашқы газет журналдар да басылды. Кейінірек осының барлығы кітап болып
жарық көрді.
Тарихи-мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп
отырмаған қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескерткіштерінің
ішіндегі революциядан бұрынғы газет -журналдарда басылған нұсқаларының
алар орны ерекше. Олардан рухани мұралардың бай көріністерімен қатар туған
әдебиетіміздің тарихын жете білуге және оны халық тарихымен біртұтас
зерттеумізге де мүмкіндік береді. [3]
Қазақ баспасөзі XIX- ғасырдың екінші жартысында, яғни Қазақстанның
Россияға қосылуының нәтижесінде пайда болды. Оның даму тарихы әлі толық
зерттеліп, бір жүйеге келтірілген жоқ. [9]
Бұл саладағы ең алғашқы сөз, бізге белгілі дерек бойынша 1925 жылы
айтылған екен. Осы жылы жазғы тұрым Ташкентте Ақжол газетінің
ұйымдастырумен жалпы қазақстандық баспасөз тілшілерінің съезі өткізілген.
Съезде Байтасұлы Қазақ баспасөзінің тарихы туралы деген тақырыпта
баяндама жасаған.
С. Сейфуллиннің айтуына қарағанда, ол Баяндамасында алғашқы
революция кезінде шыққан газеттердің қандай болғанын өзінше бұза, шала-пұла
айтқан көрінеді. (Тар жол тайғақ кешу 1960 жыл) Баспасөздің маңызы,
атқарар рөлі, ондағы жаңа леп, бағыт-бағдарлар жайлы сөз жөнінен
Рысқұловтың Баспасөз мәнісі (1926) атты еңбегіің мәні зор деп есептейміз.
[1]
Қазақ баспасөзінің бағыт-бағдарына алғаш баға бергендердің бірі
жазушы-академик С. Мұқанов. Ол өзінің 1932 жылғы XX ғасырдағы қазақ
әдебиеті деген кітабында қазақ баспасөзіне біраз талдау жасайды. Сол
сияқты профессор Қ. Жумалиев пен профессор Е. Исмайыловтың 1941 жылғы
Қазақ әдебиеті деген оқу құралында, Қазақ ССР тарихында.,
Қ.Бисембиевтің 1961 жылғы Қазақсанда XIX ғасырдың аяқ шенінде және XX
ғасырдың басында болған саяси-идеялық ағымдар деген кітабында қазақ
баспасөзі туралы сөз болды. Қазақ баспасөзінің кешегі-бүгінгісін бірыңғай
зерттеп, мол мұра қалдырған Х. Беккожиннің есімі ерекше аталуға тиіс.
Аталған авторлардың еңбектері кезінде өз міндеттерін атқарады, өз
қызметтерін көрсетті.
Революциядан бұрынғы баспасөз бетінде басылған мәліметтерді ғылыми
маңыздылығы жағынан архив қазынасы мен бір дәрежеге қоюға болады. Әрине осы
газет-журналдарда басылған шығармалардың кез келгенін пайдаланарда оған сын
көзімен қараған дұрыс.
Қазақстан жерінде шыққан газет-журналдардың басым көпшілігі орыс
тілінде басылғанымен қазақ тіліндегілер де аз болған жоқ. Солай дегенмен де
орыс тіліндегі газет- журналдардың көпшілігі реттеліп, библиографиясы
жасалып, материалдары ғылыми айналымға түскенімен қазақ тіліндегі мерзімді
баспасөздер күні бүгінге дейін реттелмеді, олардың толық библиографиялық
көрсеткіштері жоқ. Осыдан барып көптеген ғылымдарға, әсіресе шығыс
халықтарының әдеби, мәдени мұраларын, тарихын, экономикасын, тілін
зерттейтін ғалымдарға осы бай мұра бүтіндей белгісіз болып келді. Ал, бұл
газет журналдарға көз жіберіп , сырын ашып, ақтарып көретін болсақ, олар
революцияға дейінгі Қазақстанның тарихынан, әдебиетінен, мәдениетінен,
шаруашылық жайларынан толып жатқан соны деректер бергені даусыз. Тағы бір
айта кететін жай Қазақстанның тарихын, экономикасын, әдебиетін, мәдениетін
зерттейтін ғалымдар қазақ тілінде ертеректе шыққан газет-журналдарын тауып
пайдалану үшін көптеген уақыттарын жоғалтады. Оның қиындықпен түсетін бір
себебі мынада: бұл газет-журналдар кітапхана қорымен архивтерде түгел
сақталмаған.
Патшалық Россиялыќ қол астындагы ұлттар тіліндегі шыққан газет-
журналдарда басылған мақалалардың түгелге жуығы библиографияға
түсірілмегенін ескерсек, қазақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кез келген әдебиет бір күннің төңірегінде өрбитін немесе белгілі бір
тарихи кезеңнің оқиғасын баяндайтын тар ұғымды дүние емес. Мәдениеті бай
елдердің әдебиеті де қаз тұрып, қалыптасқанша қоғамның дамуы секілді толып
жатқан өзгерістерді қорытындылай келіп, алдымен өз халқының, кейін жалпы
адамзаттың ортақ игілігіне айналды. Бұл заңды құбылыс.
Тамырын тереңнен тартқан тарихымен қоса мәдениеті өркендеген қазақ
халқы басында өткерген ұлы оқиғалар мен әлеуметтік жолдарымен ауыз әдебиеті
эпостық жырлар, тарихи аңыз әңгімелер арқылы ұрпақтан –ұрпаққа жеткізді.
Алғашқы газет журналдар да басылды. Кейінірек осының барлығы кітап болып
жарық көрді.
Тарихи-мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп
отырмаған қазақ халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескерткіштерінің
ішіндегі революциядан бұрынғы газет -журналдарда басылған нұсқаларының
алар орны ерекше. Олардан рухани мұралардың бай көріністерімен қатар туған
әдебиетіміздің тарихын жете білуге және оны халық тарихымен біртұтас
зерттеумізге де мүмкіндік береді. [3]
Қазақ баспасөзі XIX- ғасырдың екінші жартысында, яғни Қазақстанның
Россияға қосылуының нәтижесінде пайда болды. Оның даму тарихы әлі толық
зерттеліп, бір жүйеге келтірілген жоқ. [9]
Бұл саладағы ең алғашқы сөз, бізге белгілі дерек бойынша 1925 жылы
айтылған екен. Осы жылы жазғы тұрым Ташкентте Ақжол газетінің
ұйымдастырумен жалпы қазақстандық баспасөз тілшілерінің съезі өткізілген.
Съезде Байтасұлы Қазақ баспасөзінің тарихы туралы деген тақырыпта
баяндама жасаған.
С. Сейфуллиннің айтуына қарағанда, ол Баяндамасында алғашқы
революция кезінде шыққан газеттердің қандай болғанын өзінше бұза, шала-пұла
айтқан көрінеді. (Тар жол тайғақ кешу 1960 жыл) Баспасөздің маңызы,
атқарар рөлі, ондағы жаңа леп, бағыт-бағдарлар жайлы сөз жөнінен
Рысқұловтың Баспасөз мәнісі (1926) атты еңбегіің мәні зор деп есептейміз.
[1]
Қазақ баспасөзінің бағыт-бағдарына алғаш баға бергендердің бірі
жазушы-академик С. Мұқанов. Ол өзінің 1932 жылғы XX ғасырдағы қазақ
әдебиеті деген кітабында қазақ баспасөзіне біраз талдау жасайды. Сол
сияқты профессор Қ. Жумалиев пен профессор Е. Исмайыловтың 1941 жылғы
Қазақ әдебиеті деген оқу құралында, Қазақ ССР тарихында.,
Қ.Бисембиевтің 1961 жылғы Қазақсанда XIX ғасырдың аяқ шенінде және XX
ғасырдың басында болған саяси-идеялық ағымдар деген кітабында қазақ
баспасөзі туралы сөз болды. Қазақ баспасөзінің кешегі-бүгінгісін бірыңғай
зерттеп, мол мұра қалдырған Х. Беккожиннің есімі ерекше аталуға тиіс.
Аталған авторлардың еңбектері кезінде өз міндеттерін атқарады, өз
қызметтерін көрсетті.
Революциядан бұрынғы баспасөз бетінде басылған мәліметтерді ғылыми
маңыздылығы жағынан архив қазынасы мен бір дәрежеге қоюға болады. Әрине осы
газет-журналдарда басылған шығармалардың кез келгенін пайдаланарда оған сын
көзімен қараған дұрыс.
Қазақстан жерінде шыққан газет-журналдардың басым көпшілігі орыс
тілінде басылғанымен қазақ тіліндегілер де аз болған жоқ. Солай дегенмен де
орыс тіліндегі газет- журналдардың көпшілігі реттеліп, библиографиясы
жасалып, материалдары ғылыми айналымға түскенімен қазақ тіліндегі мерзімді
баспасөздер күні бүгінге дейін реттелмеді, олардың толық библиографиялық
көрсеткіштері жоқ. Осыдан барып көптеген ғылымдарға, әсіресе шығыс
халықтарының әдеби, мәдени мұраларын, тарихын, экономикасын, тілін
зерттейтін ғалымдарға осы бай мұра бүтіндей белгісіз болып келді. Ал, бұл
газет журналдарға көз жіберіп , сырын ашып, ақтарып көретін болсақ, олар
революцияға дейінгі Қазақстанның тарихынан, әдебиетінен, мәдениетінен,
шаруашылық жайларынан толып жатқан соны деректер бергені даусыз. Тағы бір
айта кететін жай Қазақстанның тарихын, экономикасын, әдебиетін, мәдениетін
зерттейтін ғалымдар қазақ тілінде ертеректе шыққан газет-журналдарын тауып
пайдалану үшін көптеген уақыттарын жоғалтады. Оның қиындықпен түсетін бір
себебі мынада: бұл газет-журналдар кітапхана қорымен архивтерде түгел
сақталмаған.
Патшалық Россиялыќ қол астындагы ұлттар тіліндегі шыққан газет-
журналдарда басылған мақалалардың түгелге жуығы библиографияға
түсірілмегенін ескерсек, қазақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz