Салық ұғымы және салық жүйесі

Кіріспе

1 тарау. Салық ұғымы және салық жүйесі.
1.1. Салық ұғымы және әлеуметтік . экономикалық мәні.
1.2. Салықтың қалыптасуы мен салық жүйесі.
1.3. Салықты алуды ұйымдастыру.

2 тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесі.
2.1. Салық жүйесінің қалыптасуы.
2.2. Салық жүйесінің қазіргі жағдайы.

3 тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары.

Қорытынды
Пайдалынған әдебиеттер

Қазақстан салық және оны жинау жұмыстары республикалық және жергілікті орындарда жүргізіледі. Республикалық салық төлеу мөлшерін және оны жинауды Қазақстан Республикасының Парламенті белгілейді және оны өзгертіп те отырады. Салық, баж дегеніміз – салық төлеушілерден міндетті түрде жиналып алынатын ақшалай қаражат. Оның мөлшері мен тқленетін міндетті уақыты заң бойынша анықталып отыралы. Салықтар мен баждарды жеке адамдар да, мекемелер де төлейді. Жеке адамдар дегенге Қазақстан Республикасының азаматы да, шетелден келген, бірақ азаматтығы жоқ адамдар да жатады. Демек, салықты тек өзіміздің республикасының заматтары ғана емес, шетелден келгендер де төлеуге міндетті. Бұл дұрыс та себебі, біздегі заң қабылдаған барлық қызметті шетел адамдары да пайдаланады. Мемлекет оларға тиімді жағдай жасайды, ьелгілі мөлшерде қаражат шығара отырып, олрадың өмірін, денсаулығын, мүлкін қорғайды. Сондықтан шетелдіктер мемлекетті материалдық жағынан қолдап, заң белгіленген мөлшерде ақша қаражатын төлеуі тиіс. Салық төлемеген жағдайда олар жауапқа тартылады.

1. Ілиясов Қ.Қ. «Қаржы». Алматы – 2003 ж.
2. Кәкімжанов З. Салық мәдениеті – салықты дұрыс төлеп, адал өмір сүру. Егемен Қазақстан – 2002 ж. - 7 маусым
3. Кәкімжанов З. Салық кодексіндегі соңғы өзгерістер. Егемен Қазақстан – 2002 ж.- 22 қаңтар – 2 б.
4. А.Д. Байдуйсенов. Қазақстан салық жүйесіндегі кебір мәселелер. Қаржы – Қаражат – 2001 ж. - №4-32-36 б.
5. Құлыпбаев С. «Қаржы». Оқу құралы – Алматы: Мерей, 200 ж – 154 б.
6. Құлыпбаев С, Баязитова Ш, Баязитова А. Қаржы теориясы. Оқу құралы – Алматы: Мерей, 2001 ж – 176 б.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспары

Кіріспе

1 тарау. Салық ұғымы және салық жүйесі.
1.1. Салық ұғымы және әлеуметтік – экономикалық мәні.
1.2. Салықтың қалыптасуы мен салық жүйесі.
1.3. Салықты алуды ұйымдастыру.

2 тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесі.
2.1. Салық жүйесінің қалыптасуы.
2.2. Салық жүйесінің қазіргі жағдайы.

3 тарау. Қазақстан Республикасының салық жүйесін жетілдіру жолдары.

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Қосымша

Кіріспе

Қазақстан салық және оны жинау жұмыстары республикалық және жергілікті
орындарда жүргізіледі. Республикалық салық төлеу мөлшерін және оны жинауды
Қазақстан Республикасының Парламенті белгілейді және оны өзгертіп те
отырады. Салық, баж дегеніміз – салық төлеушілерден міндетті түрде жиналып
алынатын ақшалай қаражат. Оның мөлшері мен тқленетін міндетті уақыты заң
бойынша анықталып отыралы. Салықтар мен баждарды жеке адамдар да, мекемелер
де төлейді. Жеке адамдар дегенге Қазақстан Республикасының азаматы да,
шетелден келген, бірақ азаматтығы жоқ адамдар да жатады. Демек, салықты тек
өзіміздің республикасының заматтары ғана емес, шетелден келгендер де
төлеуге міндетті. Бұл дұрыс та себебі, біздегі заң қабылдаған барлық
қызметті шетел адамдары да пайдаланады. Мемлекет оларға тиімді жағдай
жасайды, ьелгілі мөлшерде қаражат шығара отырып, олрадың өмірін,
денсаулығын, мүлкін қорғайды. Сондықтан шетелдіктер мемлекетті материалдық
жағынан қолдап, заң белгіленген мөлшерде ақша қаражатын төлеуі тиіс. Салық
төлемеген жағдайда олар жауапқа тартылады.
Мемлекеттің, барлық адамдардың мемлекет қаржыландыратын ұйымдар мен
мекемелердің өмір сүруі қаражатқа байланысты болғандықтан, мемлекет салық
төлеу, салық жинау жұмыстарының мағыздылығына үлкен мән береді.
Нарықтық өтпелі кезең жағдайында, жеке кәсепкерліктің даму барысында
салық пен қаражаттың едәуір бөлігі адамдардан келіп түседі. Салықты дер
кезінде төлеп отыпатын, бұл міндетін терең түсінген адамдар неғұрлым көп
болса, онда мемлекетіміз де қуатты бола түседі, жеке адамдардың әл-ауқаты,
тұрмыс дәрежесі де жақсара береді.
Жаңа салық есептемесінің тәсілі бұрынға жүйеден ілде қандай тиімді. Ол
салық саласы қызметкерлеріне нақты, дәл есеп жүргізуге мүмкіндік берсе,
салық төлеушінің салықшымен тікелей байланыс орнатуына жол ашады.
Тиімділігі – бұрмаланбай электронды құралдар арқылы тура есепке алынады.
Сондықтан да салық төлеу барысында әртүрлі келеңсіз жағдайларға жол
берілмейді.
Салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының
қалыптасуындағы қаржылық қатынастардығ бір бөлігін білдіреді. Мемлекет
салықтарды экономиканы дамыту және оны тқрақтандыру барысында экономикалық
тестік ретінде пайдаланады.
Салық және салық төлеу қоғам өмірііндегі орнының айрықша екенін өз
жұмысымыздың толық айипақшымыз.

І тарау. Салық ұғымы және салық жүйесі.

1.1. Салық ұғымы және әлеуметтік-экономикалық мәні.

Ұйымдық – құқықтық жағынан салықтар – бұл мемелекет біржақты
тәртіпппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде
бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай
төлемдер.
Салықтардың экономикалық мәні олардың функциялары мен міндеттерін
жүзеге асыру үшін мемелекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып
табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады.
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болып және мемлекеттің өмір сүріп,
дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық
нысандары мен әдістері өзгереді, игереді, мемлекеттің қажеттіліктері мен
сүрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар – ақша қатынастарының ахуалына
әсер ете отырып, олардың дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайиа құрылуымен,
жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар барлық еледерде олардың қоғамдық – экономикалық құрылысы мен
саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемелкет кірістерінің негізгі көзі –
ұлттық табысты қайта бөлудің қаржылық құралы, мемлекеттердң кірістерін
қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің
экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік –
экономикалық мәні олардың түрлері менрөлі қоғамның экономикалық
құрылысымен, мемлекеттің табиғаытмен және функцияларымен айқындаоады.
Белгілі философ Фрэнсис Бэкон салықтарды төлеу – әрбір азаматтың қасиетті
борышы деген еді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: заңды түрде
белгілінген салықтарды, аламдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу
әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.
Салықтарды ежелден салық жүктемесін (салық уартпалыңын)
бөлудің екі қағыдаты қалыптасқын:
1) пайда (алынған игіліктер) қағыдаты;
2) Қайыр көрсету (төлем қабілеттігі) қағидаты.
Алынған игілктерге және төлем қабілеттігіне салық салудың Қағидаттарын
пайдалану салық мөлшерлерімен белгілеуге және табыстың өсуіне қарай олардың
өзгеруіне саяды.
Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А.Смит
ұсынған еді. Олар мынаған саяды:
1) салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс
(әділеттілік қағидаты);
2) салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала және дәл анықталуы
керек (анықталған қағидаты);
3) әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта және діспен
алынуы тиіс (қолайлылық қағидаты);
4) салық алудың шығындары өте аз болуы тиіс (үнем қағидаты).
5) Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық - зомбылықты жоқ
етті, бұл процеске реттемелеуді енгізді және А.Смитке салықтар – оны
төлейтіндерге құлшылықтың нышаны емес, бостандықтың нышаны деп
қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Салық салудың даму барысында
қағидаттардың тұжырымдамалары дәлелденді, толықтырылды.
Тұңғыш рет Қазақстан Республикасында заңнамалық деңгейде салық салудың
қағидаттары баянды етілген. Қазақстан салы заңнамасында сонымен бірге салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі,
салық салудың айқындығы, ідлдгі, салық жүйесінің біртұтастығы және салық
заңнамасының жариялылығы қағидаттары негізделеді.
Салық төлеуші салық хаңнамасына сәйкес салқтық міндеттемелерін толық
көлемінде жән белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.
Салықта мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер айқын болуыға
тиіс. Салық салудың айқындығы салық төлеушінің салықтық міндеттемелері
туындауының, орындалуынаң және тоқталуының барлық негіздері мен тіртңбңн
салық заңнамасында белгілеу мүмкіндігін білдіреді.
Елімізде салық салу жалпыға бірдей және міндетті болып табылады. Жеке
сипаттағы жеңілдіктерін беруге тыйым салынады.
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
төлеушілерге қатысты біріңғай болып табылады.
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік – құқықтық актілер ресми
басылымдарда міндетті түрде жариялануға жатады.
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан
алуын қоғамдық қажеттерге кейін иесіз пайдалануы болып табылады.
Осысымен салықтардың мемлекет, сондай-ақ басқа жергілікті органдар
белгілейтін түрлі міндетті мақсатты жарналардан, төлем аудармаларынан
айырмашылығы болады; бұған әлеуметтік сақтандыруға аударылатын қатаң
мақсатты аударымдар, соның ішінде бюджеттен тыс қорларға төленетін жарналар
мен аударымдар жатады, олар белглі бір, ұзақ мезімді көлемде өнімнің,
жұмыстың және қызметтер көрсетудің өзіндік құнынан, табыстан (пайдадан),
еңбекке ақы төлеу қорынан, амортизациядан және басқа көздерден
есептелінеді.
Салықтардың әлеуметтік – экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын
функцияларда толық ашыла түседі. Жалпы қаржы категориясы тұрғысынан
салықтар қосалқы категория болып табылатындығын есет ұстаған жөн, сондықтан
қаржыға қатысты салықтардың функцияларын қаржының бөлгіштік функциясының
құрамдас қосалқы функциясы ретінде қарастырған жөн.
Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші қайта бөлу сияқты негізгі үш
функция орындайды. Бұлардың рқайсысы осы қаржы категориямының ішкі
белгілері мен өзіндік ерекшеліктерін білдіреді.
Фискалдық функция – барлық мемлекеттерге тән негізгі функция. Оның
көмегімен бюджеттік қор қалыптасады, мұның өзі салықтардың қоғамдық
міндеттерін арттыра түседі. Өйткені салықтар мемлекеттік бюджеттің
кірістерін толықтыра отырып, экономиканы, әлеуметтік – мәдени шараларды
жүзеге асыруды қамтамассыз етеді.
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекеттің экономикалық қызметінің
ұлғаюымен байланысты пайда болады. Ол ұлттық шаруышылықтың дамуына
қабылданатын бағдарламаларға сәйес ықпал етеді. Бұл орайда салықтардың
нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерініңғ алу әдістерінің өзгеруі,
жеңілдіктер мен шегерімдер пайдаланылады. Бқл реттеуштер қоғамдық ұдайы
өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, қолдану мен тұтыну көлеміне ықпал
етеді.
Қайта бөлу функциясы арқылы түрлі субъектілер табысының бір бөлігі
мемелекеттің қарамағына өтеді. Бұл функцияның іс- әрекетінің ауқымы
табыстың мемлкеттендірілу дәрежесін көрсетеді: бұл үлес 1997 жылы – 19,7 %,
1998 жылы – 16,6 %, 1999 жылы – 17,4 %, 2000 жылы – 22,6 %, 2001 жылы –
22,2 % болды (салыстыру үшін: Украинада - 29%, Ресейде – 33,3 %).
Мемлекет салық саясатын – салқ саласындағы шаралар жүйесін қоғамның
оның нақтылы кезеніңдегі әлеуметтік – экономикалық мақсаттар мен
міндеттеріне қарай әзірлегне экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайындағы салық саясатының негізгі
бағыты тқтынудың орталықтандырылған ққоғамдық қорлары халықтың наөты
табыстарының едәуір бөлігін қалыптастырудың өзін ақтамағн қағидатынан бас
тарту болып табылады. Бұл еңбек белсенділігінң күшеюіндегі экономикалық
ынталылықтың уәждемелік мехнизмі арқылы халықтың еңбекке жарамды бөлігінің
табыстарын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік жасайды. Салық жүйесі арқылы
қоғамның еңбекке жарамсыз мүшелернің неғұрлым тиімді және берік әлеуметтік
қорғалуы қамтамасыз етіледі.
1.2. Салықтың қалыптасуы мен салық жүйесі.

Салық ұғымымен салық жйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салық түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің,
салық службасы органдарының жтынтығы әдетте мемлекеттің салық жүйесін
құрайды.
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы
баяқарудың әміршіл - әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге
сәкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің баст кіріс көздерінің
бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу
бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын.
Қазақстан егемендікке ие болғанна кейін 1991-1995 жылдары қаблданған
бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.
1991 жылға желтоқсанның 25-әнен бастап біздің елімізде тұңғыш салық
жүйес жұмыс істец бастады. Ол Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі
туралы заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудығ қаңидаттарын,
салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін
белгіленген алғашқы құжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстан 1992 жылға
қаңтардың 1- інен бастап 13 жалпы мемлекеттік, 18 жергдікті салықта мен
алымдар енгізілді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реормасының
ұзақ мерзімді тқжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен
салық заңнамасына бірте – бірте халықралық салық салу қағидаттарына
сійкестендіру көзделеді. Осы,ан байланысы Салық және бюджетке төленетін
басқа да міндетті төлемдер туралы 1995 жылға сәуірдің 24-де Қазақстан
Республикасы Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Енді бұрынғы 42
салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып
қалды.
Қазақстан Республикасының Президентнің 199 жылға 24-гі заң күші бар
жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылға шілденің 16-дағы № 440-1
заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент
жарлықтарымен және Қазақстан Республикасының заңдарымен бұл заңға
өзгертулер мен толықтыруылар енгізілді.
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің салық
жеңілдіктерінің жиынтығының болатындығынан салық жүйелерінің әжептәуір
күрделі үлгілері болуы мүмкін.
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі
қағидаттар бойынша жіктеледі:
Салық салу объектілері бойынша:
Салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға
қарай;
Пайдалану тәртібі бойынша;
Объектінің экономикалық белгімі бойынша.
Салықтарды салу объектісі бойынша, олар тура және жанама салықтар болып
бөлінеді.
Тура салықтар – салық төлеушінің кірі мен мүлкінің тікелей төленген
салықтар. Олар өз кезегінде нақты және жеке салықтарға жіктеледі. Нақты
салықтар салық төлеушілердің мүлкінің (меншігінің) кейбір түрлеріне (үй,
жер, кәсіп, ақшалай капитал жіне т.с.с.) салынады. Жеке тура салықтар – бұл
жеке адамдар мен заңды ұйымдардың табыстары мен мүлкіне салынатын салықтар.
Нақты салықтардан айырмашылығ – жеке салық салу әрбір салық төлеушінің жеке
табысы мен мүлкінде, оның қаржы жағдайын да ескереді.
Жанама салықтар – баға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген салық
төлеушінің кірістері мен мүлкіне байланысты емес салықтар. Жанама
салықтарға қосылған құнға салынатын салы., акциздер жатады. Жанама
салықтарға қосылған құнға салынатын салық, акциздер жатады. Жанама
салықтарға сондай-ақ сыртқы экономикалық қызметтен түсетін түсімдер де
(кеден баждары түріндегі, экспортқа және импортқа салынатын салық түріндегі
кеден кірістері, ішкі рынокта сатылатын туарлар бағасы мен олардың
фактуралық құнының айырмасы) жатады.
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдыұ мүдделерін білдіреді. Оларды
саналы қолдану баға беліглеудің процессіне жағымды ықпал жасауы және
тұтынудың құрылымына әсер етуі мүмкін.
Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе қызметтің
тарифіне) қосылантындығында, кіріктірілетіндігінде. Бұл жағдайда салықты
тауардың (қызметтің) нақты тұтынушысы төлейді, алайда тұтынушы мен мемлекет
арасында тікелей байланыс болмайды.
Салықты алатын оған билік жасайтын органға қарай орталық (жалпы
мемлекеттік) және оған жергілікті салықтарды ажыратады.
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты (арналы)
болып бөлінеді.
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджетттерде шоғырландырылады және
жалпымемлекеттік қажеттіліктерді қаржыландыруға пайдаланыады. Мақсатты
(арнаулы) нысаналы арналымы болады және әдеттегідей түрлі арнаулы қорлардың
қаржы базасын құруға арналады.
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар
және тұтынуға салынатын салықтар болып ажыратылады. Табысқа салынатын
салықтар төлеушінің салық салынатын кез-келген объектілен алған табыстарыан
алынады. Тұтынуға салынатын салықтар – бұл туарлар мен қыземттер көрсетуі
тұтыну кезінде төленетін шығынға салынатын салықтар.
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау тәсілдеріне
қарай салық алудың мынадай әдісі қолданылады: кадастрлық, салық төлеушінің
мағлұмдамасы бойынша, табысты алу көзінен ұстап қалу, патенттік негізде.
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық салу объектілерінің
нақты табыстылығын есепке алмай табыстылық (жер салығы, мүлік салығы)
нормасын көрсете отырып, олардың тізімдемесі негізінде жүзеге асырылады.
Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажеттіі жеңілдіктерді,
шегерімдерді көрсетеді және салық сомасын есептеп, төлейді. Олар
салықтардығ түрлері бойынша салық мағлұмдамасын есепті салық кезеңіне
сәйкес тапсырып отырады. Мәселен, корпорациялық табыс салынған, жеке табыс
салынған, көлңк құралдарына салынатын салықты және жер салынған төлеушіоер
(арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғаларды қоспағанда) салық
органындағылар бойынша есепті салық кезеңінен кейінгі жылдың 31-ші
науырызна дейін береді.
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:
Төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;
Тұрғын үй салу мен осындай құрылысы үшін материалдарды сатып алуды
қоспағанда салық жылына 2000 айлықтық есептік көрсеткіштен жоғары сомаға
біржолғы ірі сатып алуды іске асырағандар;
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жек
тұлғалар;
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі
шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар;
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы
заңнамалық актілеріне сәйкес мағлұмдама беру жқнініде міндеттеме жүктелген
адамдар;
Қазақстан Республикасы Президентінің депутаттары, судьялары табс етеді.
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасын табыс етудің белгіленген мерзіміне
дейін жазбаша өтініш алған жағдайда уәкілетті мемлекеттік орган салық
мағлұмдамасын табыс ету мерзімін екі айдан аспайтын мерзімге ұзартуға
құқықыл. Бірақ салық мағлұмдамасын тапсыру мерзімін өзгертпейді.
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның, мекеменің
бухгалтерлік одан салықты табыс жерде есептеп, ұстайды (төлейді).
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне
берілетін патент негізінде төленеді. Патент – ранаулы салық режимін қолдану
құқығын кәуландыратын және салық сомасының бюджетке төленгендіін растайтын
құжат.
Салық себенің екі әдісі қолданылады:
1) кассалық;
2) есептеу әдісі.
Кассалық әдіске табыстар мен шегірмедр жұмысты орындау қызмет көрсету,
мүлікті жөнедту мен кірістеу жіне ол бойынша жасалынған ақы төлеу мезетінен
бастап есепке алынады.
Есептеу әдісі бойынша табыстар ме шегерімдер ақы төлеудің уақытына
қарамастан жұмысты орындау, қызмет көрсету, тауарларды өткізу және кіріске
алу мақсатымен тиеп жіберу мезетінен бастап есепке алынады. Бұл әдіс салық
службалары үшін қолайлырақ және оны Қазақстанның барлық төлеушілері
қолдануға қабылданған. Төлеушілер үшін оның кемшілігі – салық төлемдері
жғткізілім тіпті уақытында төленбеген жағдайда да аударылуы тиіс, бұл
айналым қаражаттарын оқшауландыруға ұрындырады.
Қазақстан республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың жне
баждардың түрлерін, салық қатынастарын реттейтін құқықтық нормаларды және
салық службасының органдарын қамтиды.
Қазақстан Республикасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың
тізбесі мыналарды қамтиды:
1. Салықтар:
1. Корпороциялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құнға салынатын салық.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдланушылардың салықтар мен арнаулы төлемдері.
6. Әлеуметтк салық.
7. Жер салығы.
8. Көлік құралдарына салынатын салық.
9. Мүлікке салынатын салық.
2. Алымдар:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттк тіркегені үшін алынатын алымдар.
2. Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттк тіркегені үшін алынатын алымдар.
3. Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді
мемлекеттік тіркегені үшін алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды
мемлекеттік тіркегені үшін алым.
5. Механикалық көлік құралдары тіркемелерді мемлекеттк тіркегені үшін
алым.
6. Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
тіркегені үшін алым.
7. Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
8. Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
9. Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқыл жүру
алымы.
10. Аукционнан алынатын алым.
11. Елтаңбалық алым.
12. Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.
13. Телевизия және ражио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
спектірін пайдалануға рұқсат беру үшін алым.
3. Төлемақылар:
1. Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
2. Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
3. Қоршаған ортан ластағаны үшін төлемақы.
4. Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін төлемақы.
7. Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
8. Кеме жүретін су жолдарын пайдаанғаны үшін төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекті) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
4. Мемлекеттік баж.
5. Кеден төлемдері:
1.Кеден бажы.
2. Кеден алымдары.
3. Төлемақы.
4. Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
сомасы Бюджет жүйесі туралы Заң мен тиісті арналған республикалық бюджет
туралы заңда белігленген тәртіппен тиісті бюджеттердің кірісіне түседі.
Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының – Қаржы
министрлігін, облыстардағы, аудандардағы, қалалардағы және қалалардағы
аудандардың салық комитетін қамтиды. Салық службасы органдары салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті
зейнетақы жарналарының толық және дер кезінде аударылуын қамтамассыз ету
жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салықтық міндедемелерін орындауына
салықтық бақылауды жүзеге асырады.
Салық және салық алу ұғымдарын ажырата білген жөн: бірінші жағдайда
- бұл экономикалық және қаржы категориясы, екіншісінде экономикалық –
құқықтық механизмді пайдаланып отырып салық төлемдерін өндіріп алу (есептеу
және алу) процессі.

1.3. Салық алуды ұйымдастыру

Салық ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни
салық түрлерінің нақты аттарын, сондай-ақ оларды қолданудың тәртібі мен
әдістерін, іс-қимылының тәсілдерін қамтитын салық механизмін құруға және
оның жұмыс істеуіне саяды. Салық механизмінде өзара байланысты
элементтерден тқратын арнаулы нұсқаулық қолданылады. Қазақстан
Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың нақтылы
әдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері арқылы салық салудың
тәртібін белгілейді.
Негізгі салық элементтеріне мыналар жатады: салық субъектсі, салық
салынушы, объектісі, салық базасы, салық салудығ өлшемі (единицасы), салық
мөлшерлемесі, үлес (квота), салықпұл, салық жеңілдіктері, салық төлеудің
мерзімі мен тәртібі, салық төлеушілер мен салық органдарының
міндеттіліктері мен құқықтары, салықтарды төлеуд бақылау, салық заңнамасын
бұзғаны үшін санкциялар және басқалары.
Салық субъектісі немесе салық төлеушісі. Ол – салықты және бюджетке
басқа төлемдерді төлеуші тұлға, алайда нарық механизмі арқылы салық
ауырпалығы басқа тұлғаға – салық салынушыға аударылуы мүмкін.
Салық салынушылар – нақты салық ауырпалығы түсетін жеке тұлғалар,
түпкілікті салық төлеушілер, яғни мемлекет азаматтары.
Салық объектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және салық
салуға байланысты объектілер болып табылады, олардың болуына байланысты
салықтық міндеттемесі туындайды.
Салық базасы. Салық базасы – салық объектісі мен салық салуға байланыст
объектінің құндық, заттық немесе өзге де сипаттамалары, олардың негізінде
бюджетке төленуге тиіс салықтар және басқа да міндетті төлемдердің сомасы
анықталады.
Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:
табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен жеке
табыс салығы жатады;
тауарларға салынатын салық. Олар қосылатын құнсалынатын салықтарды,
кеден баждарын қамтиды;
капиталға салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын салық
және басқалары жатады;
Салық мөлшерлемесі. Салық мөршерлемесі – салық базасының өлшем
бірілігіне салық есептеулерінің шамасын білдіреді. Ол салық базасының өлшем
бірлігіне пайызбен немесе абсолюттік сомамен белгіленеді.
Салық салу практикасында мөлшерлемелердің мынадай түрлерін ажыратады:
тұрақты (берік) салық мөлшерлемесі. Олар табыс көзіне қарамастан салық
салу бірлігіне абсолюттік сомада белгіленеді (мысалы, мұнайдың 1 тоннасына,
газдың 1 текше метріне);
үйлесімді салық мөлшерлемесі. Олар салық объектсініе (оның мөлшерін
саралауды есепке алмай) бірдей пайыздық қатынаста іс-әрекет етеді;
Прогрессивті салық мөлшерлемесі. Бұл жағдайда прогрессивтік салық
мқлшерлемесі табыстың артуына қарай өсіп отырады. Нәтижесінде салық төлеуші
салықтың абсолюттік ғана емес, сонымен бірге оның үлесін де төлейді.
Прогрессивті мөлшерлемелр ең алдымен таысы көп тұлғаларға ауырпалық
түсіреді.
регрессивті салық мөлшерлемесі. Олар табыстың өсуіне қарай төмендейді,
және табысы көп тұлғаларға тиімді болып келеді, ал табыс аз адамдардың
иығына уыртаплық түсіреді.
Салық ккезеңі. Жекелеген салықтар мен басқа міндетті төлемдерге қатысты
белгіленген уақыт кезеңі салық кезеңі деп түсініледі, ол аяқталған соң
салық базасы анықталады және бюджетке төленуге тиісті салықтар мен басқа да
міндетті төлемдердің сомасы есептеледі.
Салықпұл – субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері - заңнамағы сәйкес төлеушілерді салықтан толық
немесе ішінара босату. Салық жеңілдіктеріне мынлар жатады:
салық салынбайтын минимум – салық салудан толық босатыланыт салық
объектісінің е аз бөлігі;
табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асыраудағы
жандарға, мүгедектерге – халықтан алынатын табыс салығы бойынша;
Күрделі қаржыларға, әлеуметтік объектілрді ұстауға, табиғат қорғау
шараларына жұмсалатын шығындардың сомасынан – пайдаға салынатын салық
бойынша және т.т.);
Салық салынатын табыстың құрамына кіріктірілмейтін сома) мысалы, босату
кезіндегі ұйғарымды жәрдемақы, халықтан алынатын табыс салығ бойынша
өтемақы төлемдерінің сомасы);
Салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін салық
мөлшерлемесін төмендету.
Салық жеңілдіктеріне сонымен бірге төлеу мерзімін ұзарту және салық
бойынша бересіні есептеп шығару да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.