Информатика пәні бойынша лекциялар жинағы
МАЗМҰНЫ
1. Зертханалық жұмыс № 1. Дербес компьютермен танысу
2. Зертханалық жұмыс № 2. Программалық қамсыздандырылу
3. Зертханалық жұмыс № 3. Windows ортасында жұмыс
4. Зертханалық жұмыс № 4. Қызметші программалармен жұмыс
5. Зертханалық жұмыс № 5. Архивтеу программасы
6. Зертханалық жұмыс № 6. Мәтіндік редактор WORD
7. Зертханалық жұмыс № 7. EXCEL программасында жұмыс. Функциялар
8. Зертханалық жұмыс № 8. EXCEL.де массивпен жұмыс
9. Зертханалық жұмыс № 9. Теңдеуді хорда және жанама тәсілімен шешу
10. Зертханалық жұмыс № 10. Беттерді консолидациялау
11. Зертханалық жұмыс № 11. Макростар
12. Зертханалық жұмыс № 12. EXCEL.де МҚ.мен жұмыс
13. Зертханалық жұмыс № 13. Мәліметтер қоймасын жасау. Кесте құру
14. Зертханалық жұмыс № 14. Сұраныс және форма құру
15. Зертханалық жұмыс № 15. Отчет құру
1. Зертханалық жұмыс № 1. Дербес компьютермен танысу
2. Зертханалық жұмыс № 2. Программалық қамсыздандырылу
3. Зертханалық жұмыс № 3. Windows ортасында жұмыс
4. Зертханалық жұмыс № 4. Қызметші программалармен жұмыс
5. Зертханалық жұмыс № 5. Архивтеу программасы
6. Зертханалық жұмыс № 6. Мәтіндік редактор WORD
7. Зертханалық жұмыс № 7. EXCEL программасында жұмыс. Функциялар
8. Зертханалық жұмыс № 8. EXCEL.де массивпен жұмыс
9. Зертханалық жұмыс № 9. Теңдеуді хорда және жанама тәсілімен шешу
10. Зертханалық жұмыс № 10. Беттерді консолидациялау
11. Зертханалық жұмыс № 11. Макростар
12. Зертханалық жұмыс № 12. EXCEL.де МҚ.мен жұмыс
13. Зертханалық жұмыс № 13. Мәліметтер қоймасын жасау. Кесте құру
14. Зертханалық жұмыс № 14. Сұраныс және форма құру
15. Зертханалық жұмыс № 15. Отчет құру
1 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №1
ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДІҢ НЕГІЗГІ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫМЕН ТАНЫСУ
басы
Мақсаты: Дербес компьютердің жұмысымен және негізгі құрылғыларымен танысу. Программалық қамсыздандырылуы ұғымымен танысу.
1.1 Негізгі теориялық бөлім
Қазіргі кезде ықпалды болып отырған компьютерлер америкалық IBM фирмасының компьютерлері. Өзінің алғашқы дербес компьютерлерін (IBM PC) бұл фирма алғаш рет осыдан ширек ғасыр бұрын шығарған. Осыдан кейін ақ көптеген фирмалар ұқсас компьютерлерін шығара бастады, оларды IBM-сәйкесі немесе жєй ғана РС деп атайды.
«Сәйкес» дегенді бұл компьютерлерде Intel фирмасыныњ процессорлары орнатылғандығы деп ұғуымызға да болады. Ал сәйкес еместердің ішінде Apple фирмасының Macintosh компьютерлерін атауға болады.
ДК-дің міндетті негізгі үш компоненті болады: жүйелік блок, монитор, пернелік тақта.
Бұлардан басқа ДК-ге қосылатын құрылғылардың ішіндегі негізгілері:
– Принтер – мәтіндік немесе графиктік ақпаратты қағазға басып шығаруға арналған құрылғы;
– Маус – ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқаратын құрылғы;
– Модем – ДК-дің басқа компьютерлермен телефон желілері арқылы байланысына қажетті құрылғы.
1.2 Пернелік тақта сипаттамасы
Пернелік тақта командалар мен түрлі ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқарады. Қызметі бойынша пернелік тақтаныњ пернелері 5 топқа бөлінеді: алфавит блогы, функционалдық пернелер, цифрлық пернелер, курсорды басқару пернелері, көмекші пернелер.
Алфавиттік блоктарда орыс әріптерден латын әріптеріне өту арнайы программа – пернелік тақта драйверінің көмегімен жүзеге асады.
Shift қызметші пернесінің көмегімен әріптерді бас әріп түрінде жазуға болады. Яғни жоғарғы регистр режимі іске қосылады. Caps Lock арнайы пернесі арқылы үнемі бас әріптерді жазатын режимді іске қосуға болады.
Көмекші пернелердің ішіндегі ең негізгісі Enter пернесі. Оның қызметі команданы енгізуді аяқтау немесе мәзірден таңдауды аяқтау, келесі жолға көшу, мәтіндік редакторларда - жаңа абзац бастау.
Ctrl (басқару) және Alt (альтернатива) көмекші пернелері тек қана басқа пернелер комбинациясымен бірге қолданылады, және қандай да бір команданы орындайды. Esc пернесінің көмегімен команданы орындатпауға болады.
F1…F12 пернелері әр түрлі программаларда қандай да бір команданы орындайды.
Цифрлық блок атына сәйкес цифрларды енгізуге арналған. Цифрлық блокты Num Lock пернесімен іске қосамыз.
1.3 Жүйелік блок
Жүйелік блок сыртқы формасы жағынан desktop - столдық формада, minitower – башня түрінде болады. Кейде жүйелік блок пен монитор біріктіріліп, бір корпусқа орнатылады. Мысал ретінде notebook қарастыруға болады.
Жүйелік блоктың алдыңғы жағында Reset батырмасы орналасқан. Ол компьютер белгісіз бір себептермен қалыпты жағдайда жұмысын жалғастыра алмаса оны қайта жүктеуге арналған. Қайта жүктеуді пернелік тақтаның көмегімен де орындауға болады, ол үшін Ctrl+Alt+Delete пернелер комбинациясын басамыз. Осы тәсілмен компьютерді қайта жүктеу орындалмай қалса ғана Reset батырмасын қолдану керек.
Жүйелік блоктың ішінде блок питания, материнская плата, процессор, винчестер, және бірнеше контроллер орналасқан. Контроллер – принтерді, тышқанды, дисководты, т.б. басқаруды орындайтын микросхемалы кішігірім платалар.
Процессор орналасқан плата материнская плата деп аталады, өйткені ол негізгісі болып табылады және оған басқа контроллерлер жалғанады. Бұл жалғанатын разъемдар кейде слоттар деп аталады.
Процессор – барлық программаларды орындайтын үлкен интегралды микросхема. Процессорда арифметикалық-логикалық операциялар орындалады, компьютердің барлық элементтерін басқаратын командалар дайындалады. Intel фирмасы Pentium Pro типті процессорлар шығарады.
1.4 Монитор
Монитор экранға мәтіндік және графиктік ақпаратты шығаруға арналған. Монитор экранының мөлшері диагоналінің дюймдік өлшемімен анықталады: 15, 17', 19'' т.с.с. Монитор компьютерге видеокарта арқылы қосылады.
Монитор жұмысының екі режимі бар: мәтіндік және графиктік. Мәтіндік режимде ақпарат экранда 80 символдан тұратын 25 жол бойымен көрсетіледі. Графиктік режимде монитор экраны нүктелерден (пиксель) тұрады. Бұл режим түрлі графиктерді, түрлі конфигурациялы жазуларды көрсетуге арналған.
Монитордың негізгі қасиеттерінің бірі – видеоадаптердің шешімдік мүмкіндігі (разрешаюшая способность видеоадаптера). Бұл экрандағы горизонталь және вертикаль бойынша орналасатын нүктелер саны. Ол экран мөлшеріне байланысты емес. Қазіргі мониторларда ол 800*600; 1024*768 және 1280*1024.
Күзге әсер ететін параметрлердің бірі – кадрлық ауысудың жиілігі (частота кадровой развертки). Ол 80-нен кем болмауы керек деп есептеледі.
1.5 Дербес компьютер танысу
ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДІҢ НЕГІЗГІ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫМЕН ТАНЫСУ
басы
Мақсаты: Дербес компьютердің жұмысымен және негізгі құрылғыларымен танысу. Программалық қамсыздандырылуы ұғымымен танысу.
1.1 Негізгі теориялық бөлім
Қазіргі кезде ықпалды болып отырған компьютерлер америкалық IBM фирмасының компьютерлері. Өзінің алғашқы дербес компьютерлерін (IBM PC) бұл фирма алғаш рет осыдан ширек ғасыр бұрын шығарған. Осыдан кейін ақ көптеген фирмалар ұқсас компьютерлерін шығара бастады, оларды IBM-сәйкесі немесе жєй ғана РС деп атайды.
«Сәйкес» дегенді бұл компьютерлерде Intel фирмасыныњ процессорлары орнатылғандығы деп ұғуымызға да болады. Ал сәйкес еместердің ішінде Apple фирмасының Macintosh компьютерлерін атауға болады.
ДК-дің міндетті негізгі үш компоненті болады: жүйелік блок, монитор, пернелік тақта.
Бұлардан басқа ДК-ге қосылатын құрылғылардың ішіндегі негізгілері:
– Принтер – мәтіндік немесе графиктік ақпаратты қағазға басып шығаруға арналған құрылғы;
– Маус – ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқаратын құрылғы;
– Модем – ДК-дің басқа компьютерлермен телефон желілері арқылы байланысына қажетті құрылғы.
1.2 Пернелік тақта сипаттамасы
Пернелік тақта командалар мен түрлі ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқарады. Қызметі бойынша пернелік тақтаныњ пернелері 5 топқа бөлінеді: алфавит блогы, функционалдық пернелер, цифрлық пернелер, курсорды басқару пернелері, көмекші пернелер.
Алфавиттік блоктарда орыс әріптерден латын әріптеріне өту арнайы программа – пернелік тақта драйверінің көмегімен жүзеге асады.
Shift қызметші пернесінің көмегімен әріптерді бас әріп түрінде жазуға болады. Яғни жоғарғы регистр режимі іске қосылады. Caps Lock арнайы пернесі арқылы үнемі бас әріптерді жазатын режимді іске қосуға болады.
Көмекші пернелердің ішіндегі ең негізгісі Enter пернесі. Оның қызметі команданы енгізуді аяқтау немесе мәзірден таңдауды аяқтау, келесі жолға көшу, мәтіндік редакторларда - жаңа абзац бастау.
Ctrl (басқару) және Alt (альтернатива) көмекші пернелері тек қана басқа пернелер комбинациясымен бірге қолданылады, және қандай да бір команданы орындайды. Esc пернесінің көмегімен команданы орындатпауға болады.
F1…F12 пернелері әр түрлі программаларда қандай да бір команданы орындайды.
Цифрлық блок атына сәйкес цифрларды енгізуге арналған. Цифрлық блокты Num Lock пернесімен іске қосамыз.
1.3 Жүйелік блок
Жүйелік блок сыртқы формасы жағынан desktop - столдық формада, minitower – башня түрінде болады. Кейде жүйелік блок пен монитор біріктіріліп, бір корпусқа орнатылады. Мысал ретінде notebook қарастыруға болады.
Жүйелік блоктың алдыңғы жағында Reset батырмасы орналасқан. Ол компьютер белгісіз бір себептермен қалыпты жағдайда жұмысын жалғастыра алмаса оны қайта жүктеуге арналған. Қайта жүктеуді пернелік тақтаның көмегімен де орындауға болады, ол үшін Ctrl+Alt+Delete пернелер комбинациясын басамыз. Осы тәсілмен компьютерді қайта жүктеу орындалмай қалса ғана Reset батырмасын қолдану керек.
Жүйелік блоктың ішінде блок питания, материнская плата, процессор, винчестер, және бірнеше контроллер орналасқан. Контроллер – принтерді, тышқанды, дисководты, т.б. басқаруды орындайтын микросхемалы кішігірім платалар.
Процессор орналасқан плата материнская плата деп аталады, өйткені ол негізгісі болып табылады және оған басқа контроллерлер жалғанады. Бұл жалғанатын разъемдар кейде слоттар деп аталады.
Процессор – барлық программаларды орындайтын үлкен интегралды микросхема. Процессорда арифметикалық-логикалық операциялар орындалады, компьютердің барлық элементтерін басқаратын командалар дайындалады. Intel фирмасы Pentium Pro типті процессорлар шығарады.
1.4 Монитор
Монитор экранға мәтіндік және графиктік ақпаратты шығаруға арналған. Монитор экранының мөлшері диагоналінің дюймдік өлшемімен анықталады: 15, 17', 19'' т.с.с. Монитор компьютерге видеокарта арқылы қосылады.
Монитор жұмысының екі режимі бар: мәтіндік және графиктік. Мәтіндік режимде ақпарат экранда 80 символдан тұратын 25 жол бойымен көрсетіледі. Графиктік режимде монитор экраны нүктелерден (пиксель) тұрады. Бұл режим түрлі графиктерді, түрлі конфигурациялы жазуларды көрсетуге арналған.
Монитордың негізгі қасиеттерінің бірі – видеоадаптердің шешімдік мүмкіндігі (разрешаюшая способность видеоадаптера). Бұл экрандағы горизонталь және вертикаль бойынша орналасатын нүктелер саны. Ол экран мөлшеріне байланысты емес. Қазіргі мониторларда ол 800*600; 1024*768 және 1280*1024.
Күзге әсер ететін параметрлердің бірі – кадрлық ауысудың жиілігі (частота кадровой развертки). Ол 80-нен кем болмауы керек деп есептеледі.
1.5 Дербес компьютер танысу
Қолданылған әдебиеттер:
1. Гончаров А. Microsoft Access 97 шаг за шагом. Перевод с английского под ред. В.Кошелова Москва, Бином, 1996
2. Информатика. Учебник под ред. проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред. проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
4. Практикум по общей информатике под ред. проф. В.П.Омельченко, 2003, Ростов-на-Дону, Феникс
5. Самоучитель работы на компьютере, А.А.Журин, Москва, 2003
6. Белгінова С.А., Сырымбек М. Microsoft Access программасы бойынша зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулар
7. Винтер Р. MS Access-97: Справочник. – СПб.: Питер, 1999. – 416 с.
8. Дженнингс Р. MS Access-97 в подлиннике. Т 2. – СПб.: ВНВ, 1999. – 688 с.
9. Практикум по экономической информатике. Часть 1/Под ред. Е.Л. Шуремова, Н.А. Тимаковой, Е.А. Мамонтовой. – М.: перспектива, 2000. – 300 с.
10. Хансен Г. Базы данных. Разработка и управление. – М.: Бином, 1999. – 704 с.
«Мәліметтер қоймасымен жұмыс» тақырыбы бойынша зертханалық жұмыстарға арналған тапсырмалар
Тапсырма 1. «УНИВЕРСИТЕТ» мәліметтер қоймасын құру.
СТУДЕНТ кестесінің құрылымы
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Фамилиясы, аты, әкесінің аты Мәтіндік 30
Туған күні Дата Қысқа формат
Жасы Сандық Белгіленген
Толық адрес Мәтіндік 30
Телефон Мәтіндік 10
Туған жері Мәтіндік 15
Жоғарғы оқу орнында тіркелген студенттер жайлы жеке мәліметтерден тұратын кестені толтырып, мәліметтер қоймасын құрыңыз. Жазбалар саны 15-тен кем болмасын.
Тапсырма 2. «МАМАНДЫҚ» кестесінің құрылымын жасау.
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Аты-жөні Мәтіндік 20
Топ номері Мәтіндік 5
Мамандық Мәтіндік 10
Студенттік билет номері Мәтіндік 10
Ескерту. Бұл кесте мәліметтерінің бірінші кесте мәліметтерімен сәйкестігін қадағалаңыз.
Тапсырма 3. «ОҚУ ҮЛГЕРІМІ» КЕСТЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫН ЖАСАУ.
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Аты-жөні Мәтіндік 20
Пән бойынша 1 аттестациялық балл Сандық С плавающей точкой
Пән бойынша 2 аттестациялық балл Сандық С плавающей точкой
Құрылған үш кестенің мәліметтерінің сәйкестігін қадағалай отырып, олардың арасында Сервис – Схема данных командасы арқылы байланыс орнатыңыз. Байланыс Аты-жөні өрісі арқылы жүреді.
Тапсырма 4. ФОРМА ҚҰРУ
СТУДЕНТ кестесі үшін бағандық форма құрыңыз.
Форма режимінде өрістегі керекті жазбаларды по Образцу командасы бойынша іздеуді ұйымдастырыңыз.
Кесте режимінде Жасы, Туған күні бойынша өсу ретімен сұрыптауды ұйымдастырыңыз.
Тапсырма 5. СҰРАНЫС ҚҰРУ
Кеңейтілген фильтр көмегімен Жасы 18-ден асқан Өскемен қаласында туған студенттер жайлы мәліметтер алуды ұйымдастырыңыз.
Студенттің аты-жөні, тобы, туған жылы бойынша Таңдамалы сұраныс (запрос на выборку) құрыңыз. Топтар деген атпен сұранысты сақтаңыз.
Топтар сұранысын Конструктор режимінде ашып, өріске енгізілген белгілі бір топтың студенттерін ғана іріктеп шығаратын Параметрлік сұраныс құрыңыз.
Тапсырма 6. ОТЧЕТ ҚҰРУ
Студенттің аты-жөні, туған күні, тобы, аттестациялық бағалары жайлы мәліметтерді шығаратын сұраныс құрыңыз.
Отчеттар шеберінің (Мастер отчетов) көмегімен құрылған сұранысқа отчет жасаңыз.
Конструктор режимінде отчет құрылымын өзгертіңіз: отчет атын өзгертіңіз, отчет авторы мен орындалған уақытты көрсетіңіз.
Тапсырма 7. ЕСЕПТЕЛІНЕТІН ӨРІСІ БАР СҰРАНЫС ҚҰРУ
«ОҚУ ҮЛГЕРІМІ» кестесін пайдаланып Конструктор режимінде аттестациялық бағалардың қорытындысын есептеп шығаратын сұраныс құрыңыз.
Осы сұранысты пайдаланып, қорытынды бағасы «2» болған студенттерді тізімнен жоятын сұраныс (запрос на удаление) құрыңыз.
Тапсырма 8. МӘЛІМЕТТЕРДІ ИМПОРТТАУ ЖӘНЕ ЭКСПОРТТАУ
«ЖОҒАРҒЫ ОҚУ ОРНЫ» деген атпен жаңа мәліметтер қоймасын құрыңыз.
СТУДЕНТ, МАМАНДЫҚ, ОҚУ ҮЛГЕРІМІ кестелерін УНИВЕРСИТЕТ мәліметтер қоймасынан импорттаңыз.
УНИВЕРСИТЕТ мәліметтер қоймасынан жаңа мәліметтер қоймасына ТОПТАР кестесін экспорттаңыз.
ЖОҒАРҒЫ ОҚУ ОРНЫ мәліметтер қоймасындағы кестелерді толықтырып, редакторлаңыз.
1. Гончаров А. Microsoft Access 97 шаг за шагом. Перевод с английского под ред. В.Кошелова Москва, Бином, 1996
2. Информатика. Учебник под ред. проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред. проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
4. Практикум по общей информатике под ред. проф. В.П.Омельченко, 2003, Ростов-на-Дону, Феникс
5. Самоучитель работы на компьютере, А.А.Журин, Москва, 2003
6. Белгінова С.А., Сырымбек М. Microsoft Access программасы бойынша зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулар
7. Винтер Р. MS Access-97: Справочник. – СПб.: Питер, 1999. – 416 с.
8. Дженнингс Р. MS Access-97 в подлиннике. Т 2. – СПб.: ВНВ, 1999. – 688 с.
9. Практикум по экономической информатике. Часть 1/Под ред. Е.Л. Шуремова, Н.А. Тимаковой, Е.А. Мамонтовой. – М.: перспектива, 2000. – 300 с.
10. Хансен Г. Базы данных. Разработка и управление. – М.: Бином, 1999. – 704 с.
«Мәліметтер қоймасымен жұмыс» тақырыбы бойынша зертханалық жұмыстарға арналған тапсырмалар
Тапсырма 1. «УНИВЕРСИТЕТ» мәліметтер қоймасын құру.
СТУДЕНТ кестесінің құрылымы
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Фамилиясы, аты, әкесінің аты Мәтіндік 30
Туған күні Дата Қысқа формат
Жасы Сандық Белгіленген
Толық адрес Мәтіндік 30
Телефон Мәтіндік 10
Туған жері Мәтіндік 15
Жоғарғы оқу орнында тіркелген студенттер жайлы жеке мәліметтерден тұратын кестені толтырып, мәліметтер қоймасын құрыңыз. Жазбалар саны 15-тен кем болмасын.
Тапсырма 2. «МАМАНДЫҚ» кестесінің құрылымын жасау.
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Аты-жөні Мәтіндік 20
Топ номері Мәтіндік 5
Мамандық Мәтіндік 10
Студенттік билет номері Мәтіндік 10
Ескерту. Бұл кесте мәліметтерінің бірінші кесте мәліметтерімен сәйкестігін қадағалаңыз.
Тапсырма 3. «ОҚУ ҮЛГЕРІМІ» КЕСТЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫН ЖАСАУ.
Өріс аты Өріс түрі Өріс мөлшері
Код Санағыш 3
Аты-жөні Мәтіндік 20
Пән бойынша 1 аттестациялық балл Сандық С плавающей точкой
Пән бойынша 2 аттестациялық балл Сандық С плавающей точкой
Құрылған үш кестенің мәліметтерінің сәйкестігін қадағалай отырып, олардың арасында Сервис – Схема данных командасы арқылы байланыс орнатыңыз. Байланыс Аты-жөні өрісі арқылы жүреді.
Тапсырма 4. ФОРМА ҚҰРУ
СТУДЕНТ кестесі үшін бағандық форма құрыңыз.
Форма режимінде өрістегі керекті жазбаларды по Образцу командасы бойынша іздеуді ұйымдастырыңыз.
Кесте режимінде Жасы, Туған күні бойынша өсу ретімен сұрыптауды ұйымдастырыңыз.
Тапсырма 5. СҰРАНЫС ҚҰРУ
Кеңейтілген фильтр көмегімен Жасы 18-ден асқан Өскемен қаласында туған студенттер жайлы мәліметтер алуды ұйымдастырыңыз.
Студенттің аты-жөні, тобы, туған жылы бойынша Таңдамалы сұраныс (запрос на выборку) құрыңыз. Топтар деген атпен сұранысты сақтаңыз.
Топтар сұранысын Конструктор режимінде ашып, өріске енгізілген белгілі бір топтың студенттерін ғана іріктеп шығаратын Параметрлік сұраныс құрыңыз.
Тапсырма 6. ОТЧЕТ ҚҰРУ
Студенттің аты-жөні, туған күні, тобы, аттестациялық бағалары жайлы мәліметтерді шығаратын сұраныс құрыңыз.
Отчеттар шеберінің (Мастер отчетов) көмегімен құрылған сұранысқа отчет жасаңыз.
Конструктор режимінде отчет құрылымын өзгертіңіз: отчет атын өзгертіңіз, отчет авторы мен орындалған уақытты көрсетіңіз.
Тапсырма 7. ЕСЕПТЕЛІНЕТІН ӨРІСІ БАР СҰРАНЫС ҚҰРУ
«ОҚУ ҮЛГЕРІМІ» кестесін пайдаланып Конструктор режимінде аттестациялық бағалардың қорытындысын есептеп шығаратын сұраныс құрыңыз.
Осы сұранысты пайдаланып, қорытынды бағасы «2» болған студенттерді тізімнен жоятын сұраныс (запрос на удаление) құрыңыз.
Тапсырма 8. МӘЛІМЕТТЕРДІ ИМПОРТТАУ ЖӘНЕ ЭКСПОРТТАУ
«ЖОҒАРҒЫ ОҚУ ОРНЫ» деген атпен жаңа мәліметтер қоймасын құрыңыз.
СТУДЕНТ, МАМАНДЫҚ, ОҚУ ҮЛГЕРІМІ кестелерін УНИВЕРСИТЕТ мәліметтер қоймасынан импорттаңыз.
УНИВЕРСИТЕТ мәліметтер қоймасынан жаңа мәліметтер қоймасына ТОПТАР кестесін экспорттаңыз.
ЖОҒАРҒЫ ОҚУ ОРНЫ мәліметтер қоймасындағы кестелерді толықтырып, редакторлаңыз.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
1. Зертханалық жұмыс № 1. Дербес компьютермен танысу
2. Зертханалық жұмыс № 2. Программалық қамсыздандырылу
3. Зертханалық жұмыс № 3. Windows ортасында жұмыс
4. Зертханалық жұмыс № 4. Қызметші программалармен жұмыс
5. Зертханалық жұмыс № 5. Архивтеу программасы
6. Зертханалық жұмыс № 6. Мәтіндік редактор WORD
7. Зертханалық жұмыс № 7. EXCEL программасында жұмыс. Функциялар
8. Зертханалық жұмыс № 8. EXCEL-де массивпен жұмыс
9. Зертханалық жұмыс № 9. Теңдеуді хорда және жанама тәсілімен шешу
10. Зертханалық жұмыс № 10. Беттерді консолидациялау
11. Зертханалық жұмыс № 11. Макростар
12. Зертханалық жұмыс № 12. EXCEL-де МҚ-мен жұмыс
13. Зертханалық жұмыс № 13. Мәліметтер қоймасын жасау. Кесте құру
14. Зертханалық жұмыс № 14. Сұраныс және форма құру
15. Зертханалық жұмыс № 15. Отчет құру
1 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №1
ДерБЕС КОМПЬЮТЕРДІң НЕГІЗГІ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫмен танысу
басы
Мақсаты: Дербес компьютердің жұмысымен және негізгі құрылғыларымен
танысу. Программалық қамсыздандырылуы ұғымымен танысу.
1. Негізгі теориялық бөлім
Қазіргі кезде ықпалды болып отырған компьютерлер америкалық IBM
фирмасының компьютерлері. Өзінің алғашқы дербес компьютерлерін (IBM PC) бұл
фирма алғаш рет осыдан ширек ғасыр бұрын шығарған. Осыдан кейін ақ көптеген
фирмалар ұқсас компьютерлерін шығара бастады, оларды IBM-сәйкесі немесе жєй
ғана РС деп атайды.
Сәйкес дегенді бұл компьютерлерде Intel фирмасыныњ процессорлары
орнатылғандығы деп ұғуымызға да болады. Ал сәйкес еместердің ішінде Apple
фирмасының Macintosh компьютерлерін атауға болады.
ДК-дің міндетті негізгі үш компоненті болады: жүйелік блок, монитор,
пернелік тақта.
Бұлардан басқа ДК-ге қосылатын құрылғылардың ішіндегі негізгілері:
– Принтер – мәтіндік немесе графиктік ақпаратты қағазға басып
шығаруға арналған құрылғы;
– Маус – ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқаратын құрылғы;
– Модем – ДК-дің басқа компьютерлермен телефон желілері арқылы
байланысына қажетті құрылғы.
2. Пернелік тақта сипаттамасы
Пернелік тақта командалар мен түрлі ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін
атқарады. Қызметі бойынша пернелік тақтаныњ пернелері 5 топқа бөлінеді:
алфавит блогы, функционалдық пернелер, цифрлық пернелер, курсорды басқару
пернелері, көмекші пернелер.
Алфавиттік блоктарда орыс әріптерден латын әріптеріне өту арнайы
программа – пернелік тақта драйверінің көмегімен жүзеге асады.
Shift қызметші пернесінің көмегімен әріптерді бас әріп түрінде жазуға
болады. Яғни жоғарғы регистр режимі іске қосылады. Caps Lock арнайы пернесі
арқылы үнемі бас әріптерді жазатын режимді іске қосуға болады.
Көмекші пернелердің ішіндегі ең негізгісі Enter пернесі. Оның қызметі
команданы енгізуді аяқтау немесе мәзірден таңдауды аяқтау, келесі жолға
көшу, мәтіндік редакторларда - жаңа абзац бастау.
Ctrl (басқару) және Alt (альтернатива) көмекші пернелері тек қана басқа
пернелер комбинациясымен бірге қолданылады, және қандай да бір команданы
орындайды. Esc пернесінің көмегімен команданы орындатпауға болады.
F1...F12 пернелері әр түрлі программаларда қандай да бір команданы
орындайды.
Цифрлық блок атына сәйкес цифрларды енгізуге арналған. Цифрлық блокты
Num Lock пернесімен іске қосамыз.
3. Жүйелік блок
Жүйелік блок сыртқы формасы жағынан desktop - столдық формада,
minitower – башня түрінде болады. Кейде жүйелік блок пен монитор
біріктіріліп, бір корпусқа орнатылады. Мысал ретінде notebook қарастыруға
болады.
Жүйелік блоктың алдыңғы жағында Reset батырмасы орналасқан. Ол
компьютер белгісіз бір себептермен қалыпты жағдайда жұмысын жалғастыра
алмаса оны қайта жүктеуге арналған. Қайта жүктеуді пернелік тақтаның
көмегімен де орындауға болады, ол үшін Ctrl+Alt+Delete пернелер
комбинациясын басамыз. Осы тәсілмен компьютерді қайта жүктеу орындалмай
қалса ғана Reset батырмасын қолдану керек.
Жүйелік блоктың ішінде блок питания, материнская плата, процессор,
винчестер, және бірнеше контроллер орналасқан. Контроллер – принтерді,
тышқанды, дисководты, т.б. басқаруды орындайтын микросхемалы кішігірім
платалар.
Процессор орналасқан плата материнская плата деп аталады, өйткені ол
негізгісі болып табылады және оған басқа контроллерлер жалғанады. Бұл
жалғанатын разъемдар кейде слоттар деп аталады.
Процессор – барлық программаларды орындайтын үлкен интегралды
микросхема. Процессорда арифметикалық-логикалық операциялар орындалады,
компьютердің барлық элементтерін басқаратын командалар дайындалады. Intel
фирмасы Pentium Pro типті процессорлар шығарады.
4. Монитор
Монитор экранға мәтіндік және графиктік ақпаратты шығаруға арналған.
Монитор экранының мөлшері диагоналінің дюймдік өлшемімен анықталады: 15((,
17(', 19'' т.с.с. Монитор компьютерге видеокарта арқылы қосылады.
Монитор жұмысының екі режимі бар: мәтіндік және графиктік. Мәтіндік
режимде ақпарат экранда 80 символдан тұратын 25 жол бойымен көрсетіледі.
Графиктік режимде монитор экраны нүктелерден (пиксель) тұрады. Бұл режим
түрлі графиктерді, түрлі конфигурациялы жазуларды көрсетуге арналған.
Монитордың негізгі қасиеттерінің бірі – видеоадаптердің шешімдік
мүмкіндігі (разрешаюшая способность видеоадаптера). Бұл экрандағы
горизонталь және вертикаль бойынша орналасатын нүктелер саны. Ол экран
мөлшеріне байланысты емес. Қазіргі мониторларда ол 800*600; 1024*768 және
1280*1024.
Күзге әсер ететін параметрлердің бірі – кадрлық ауысудың жиілігі
(частота кадровой развертки). Ол 80-нен кем болмауы керек деп есептеледі.
1.5 Дербес компьютер танысу
1. Дербес компьютердің құрылғыларының өзара жалғасуын,
орналасуын қарап шығу. Жүйелік блок пен монитордың алдыңғы
панеліндегі жазулар мағынасын түсіну. Клавиатурадағы
пернелер тобының орналасуына мән беру.
2. Компьютерді іске қосуды дұрыс орындау: жүйелік блок,
дисплей. Операциялық жүйенің жүктелуін қадағалау.
3. Принтерді іске қосу оған қағаз орнату.
4. Norton Commander программалық қабықшада F10 пернесі арқылы
шығып, MS DOS операциялық жүйесін жүктеңіз. Ол үшін Пуск –
Программы – Сеанс MS DOS командалар тізбегін орындаңыз. C:\
түріндегі MS DOS жүйесінің шақыруы пайда болады.
5. Командалық жолда келесі командаларды әрқайсысын Enter
пернесі арқылы енгізіп орындап көріңіз:
CLS – экранды тазалау командасы;
VER - компьютердегі операциялыќ жүйеніњ версиясы көрсетіледі;
DATE – ағымдағы дата көрсетіледі, осы формада жаңа датаны
теріп жазуға болады, оны сақтау үшін Enter;
TIME - ағымдағы уақытты көрсетіледі, осы формада жаңа
уақытты теріп жазуға болады, оны сақтау үшін Enter;
6. Принтер қосылып және оған қағаз орнатылған кезде Print
Screen пернесін басыңыз (қағазға экран копиясы басып
шығарылады).
7. Ctrl, Alt және Delete пернелерін бір мезгілде басып
компьютерді қайта жүктеңіз. Ондағы пайда болған мәліметтерді
Pause пернесін басу арқылы тоқтатып оқып шығыңыз.
8. Әр компьютерде орыс алфавитінен ағылшын алфавитіне
ауыстыратын пернелер комбинациясы әртүрлі программаланған
болуы мүмкін, сол пернелер комбинациясын анықтањыз:
Ctrl+Shift немесе Alt+Shift.
9. Орыс алфавитіне көшіп өз аты-жөніңізді теріп жазыңыз, латын
вариантын теріп көріңіз.
10. Компьютерде жұмыс істеуді аяқтау мынандай тәртіппен
аяқталады: Пуск – Завершение работы – Выключить компьютер.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Е.К. Балапанов, Б.Бөрібаев, А.Дәулетқұлов Информатикадан 30 сабақ,
Алматы, Шартарап 2001
2. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред.
проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Специальная информатика С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев Москва, АСТ
пресс 2001
4. Практикум по общей информатике под ред. проф. В.П.Омельченко Ростов-на-
Дону, Феникс 2003
1. ЗЕРТХАНАЛЫҚ жҰмыс №2
ПрограммалыҚ Қамсыздандырылу. MS DOS операциялық жүйесі
басы
Мақсаты: Программалар классификациясын білу. Операциялық жүйелер мен
қолданбалы программаларды айыра білу. Қызметші программалармен жұмыс. MS
DOS командаларын білу, NORTON COMMANDER жұмысын білу.
1. Программалар классификациясы
Программалық қамсыздандырылуы – бұл қолданушының жұмысына қажетті
программалар жиынтығы. Шартты түрде ол 3 класқа бөлінеді:
- жүйелік программалар;
- қолданбалы программалар;
- программалау жүйелері.
Жүйелік программалар әр түрлі көмекші қызметтерді атқарады.
1. Операциялық жүйелер – компьютер қосылғанда жүктелетін
программалар. Ол қолданушы мен компьютер арасындағы диалогты
ұйымдастырады, компьютерді басқарады, басқа программаларды
жүктейді.
2. Драйверлер – операциялық жүйелердің енгізу-шығару құрылғыларын
басқару қызметтерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Драйвердің
көмегімен компьютерге жаңа құрылғыларды қосуға болады.
3. Программалық қабыршақтар (мысалы, Norton Commander) –
компьютермен қарым-қатынасты көрнекілейді, оңайлатады.
4. Операциялық қабыршақтар – бірнеше программаның бірден жұмыс
істеуін қамтамасыз етеді, графиктік программаларды құруды
оңайлатады.
5. Утилиттер – көмекші қызмет атқаратын программалар. Мысалы,
антивирустік программалар – компьютерді вирустардан қорғау,
емдеу қызметін атқарады; диагностикалық программа –
компьютердің жұмыс істеу қабілетін тексереді; коммуникациялық
программалар – компьютерлер арасындағы ақпарат алмасуды
ұйымдастырады.
6. Қолданбалы программалар – әр түрлі мақсатта қолданылатын
программалар:
- Мәтіндік редакторлар;
- баспа жүйелері;
- электрондық кестелер;
- мәліметтер қоймасы.
7. Инструменталдық жүйелер – компьютер үшін жаңа программалар жасауды
қамтамасыз етеді. (Паскаль, СИ, Бейсик, т.б.)
2. MS DOS операциялық жүйесінің командалары
Жұмыс мақсаты: MS DOS операциялық жүйесінің негізгі командаларымен
танысу. Каталогтармен, файлдармен, дискілермен жұмыс.
MS DOS операциялық жүйесі командалық интерфейсті қолданатын
операциялық жүйеге жатады, яғни барлық әрекеттер қандай да бір команданы
енгізу арқылы жасалады. Команданы енгізу Enter пернесін басы арқылы
аяқталады. Команда латынның кіші әріптерімен де, үлкен әріптерімен де
теріле береді.
Команда белгісімен аяқталатын DOS шақыруынан кейін енгізіледі.
Мысалы A немесе C:\.
MS DOS программасының анықтама жүйесінен оның командалары туралы
жалпы мағлұматты алуға болады. Ол үшін команданы ? параметрімен бірге
енгізу керек.
Жалпыжүйелік командалар
CLS – экранды тазалау
DATE – ағымдағы датаны орнату
TIME – жүйелік датаны орнату
VER – компьютерде орнатылған ОЖ DOS версиясын көрсету
МЕМ – жүйелік жады туралы мағлұмат шығару
Каталогтармен жұмыс командалары
MD каталог аты – каталог құру
DIR – ағымдағы каталог мазмұнын көру
СD каталог аты – көрсетілген каталогқа кіру
CD.. – ағымдағы каталогтан бір деңгей жоғары шығу
CD\ - түпкі каталогқа көшу
RD каталог аты – көрсетілген каталогты жою. (Тек қана бос каталогты жоюға
болады. Ағымдағы каталог жойылмайды).
Файлдармен жұмыс командалары
1. COPY файлдың толық аты 1 файлдың толық аты 2 - 1 файлды 2 файлға
көшіру. Мұндағы толық аты дегеніміз біріншісінде оның орналасқан жерін,
екіншісінде – орналасатын жерін көрсету дегенді білдіреді.
2. Copy con файл аты – мәтіндік файл құру (CTRL+Z – файлды жабу)
3. Copy файл аты con – файлды экранға шығару
4. Copy файл аты prn – файлды принтерге жіберу
5. Copy файл аты1+ файл аты2 файл аты3 - конкатенация (екі файлды
біріктіру).
6. Type файл аты – файлды қарап шығу
7. Ren файлдың бұрынғы аты файлдың жаңа аты – файлдың атын өзгерту
8. Del файл аты – файлды жою
9. fc (параметр) файл аты файл аты (файл-протокол аты)
Мұндағы параметрлер салыстыру режимін орнату үшін керек. Олар екеу:
L – файлдарды жолдарымен салыстыру режимі;
В – файлдарды байттық салыстыру режимі.
10. attrib - файлдың атрибуттарын көрсету және өзгерту. Файл үшін төрт
атрибут қарастырылады: тек қана оқу үшін (read-only), жасырын (hidden),
жүйелік (system), архивтелген (archive).
Тақырып бойынша тапсырма
(Тапсырмадағы 6-шы пунктті орындамас бұрын экран мазмұнын көшіріп
ал)
1. Жүктеліп тұрған ОЖ-нің версиясын анықта.
2. Датаның дұрыс орнатылғанын тексеріп, қате болған жағдайда оны өзгерт.
3. Уақыттың дұрыс орнатылғанын тексеріп, қате болған жағдайда оны өзгерт.
4. Компьютер жадын қара.
5. Format командасы туралы анықтаманы қара.
6. Экранды тазала.
7. А дискісіне көш.
8. А дискісінде өз атаңның атымен аталатын каталог құр.
9. Құрылған каталогтың ішінде атаңның балаларының атымен аталатын ішкі
каталогтар құр.
10. Әр ішкі каталогтың ішінде немере1, немере2, ... деп аталатын текстік
файлдар құрып, ішіне сол адамның балаларын тізіп жаз.
11. Құрылған текстік файлдарды біріктіріп, атаңның атымен аталған каталог
ішіне немерелер деген атпен сақта.
12. Файлдың атын өзгертіп, өз атыңмен ата.
13. Файлды қарап шық.
14. А дискісінің мазмұнын қара.
Жұмысты қорғау тәртібі: 1) бұл командалардың орындалуының экрандағы
бейнесін Word редакторына көшіріп, қағазға басу. 2) Тақырып бойынша
қосымша сұрақтарға жауап беру.
3. Norton Commander командалары
Жұмыс мақсаты:NC қабыршағының командаларымен жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыру
DOS жүйесінде жұмыс істеуді жеңілдету мақсатында құрылған файлдық
мониторлар бар (File Manager). Атап өтетін болсақ:
• Norton Commander
• Volcov Commander
• FAR
• File CommanderW
• DOS Navigator
• WIN 32
• Windows Commander
• Disco Commander
• WIN NC т.б.
Олардың бірі графиктік режимде, екіншісі мәтіндік режимде жұмыс
істегенімен, жұмыс істеу принциптері біреу. Сондықтан оларды программа-
клондар деп атайды.
NORTON COMMANDER қабыршағын жүктеу MS DOS-тың командалық жолында
келесі командаларды енгізу арқылы орындалады: C:\NC\NC.EXE
NC терезесі екі бөліктен – панельден тұрады. Онда дискінің мазмұны
беріледі. Әдетте файлдар кіші әріптермен, каталогтар үлкен әріптермен
беріледі.
Norton Commander негізгі командалары:
1) F1- HELP – NORTON COMMANDER қабыршағында пернелер қызметі туралы қысқаша
мәлімет алуғы болады;
2) F2 – MENU – қолданушы таңдаған командалар тізімін жүктеу;
3) F3 – VIEW – файлды қарап шығу;
4) F4 – EDIT - файлды редакторлеу;
5) F5 - COPY – файлды көшіру. Экранда файлды қайда көшіру керектігін
енгізетін сұхбат терезесі шығады;
6) F6 – Renmov – файлдың сақталынған орнын немесе атын өзгерту;
7) F7 - MKDir – каталог құру;
8) F8 – Delete – файлды немесе каталогты жою;
9) F9 - PullDn - Norton Commander жұмысының режимдерінің мәзірін шығару;
10) F10 – Quit - Norton Commander-ден шығу;
11) Alt+F1, Alt+F2 –сол жақ немесе оң жақ панельде дискіні ауыстыру;
12) Alt+F5 – файлдар тобын архивтеу;
13) Alt+F6 – файлдарды архивтен шығару;
14) Alt+F7 – дискіден қажетті файлды табу немесе History – алдында
орындалған командаларды қарап шығу, енгізу;
17) Alt-F9 - Ega Ln - 25 жолдан 43 жолға (EGA мониторы үшін ), 50 жолға
көшу(VGA мониторы үшін) немесе керісінше;
18) Alt+F10 – басқа каталогқа тез көшу немесе каталогтар діңгегін шығару;
19) Ctrl+F1, Ctrl+F2 – сол жақ панельді немесе оң жақ панельді алып
тастауорнату;
20) Ctrl+F3 – ағымдағы панельде файлдарды аты бойынша сұрыптау;
21) Ctrl+F4 - ағымдағы панельде файлдарды кеңейтілуі бойынша сұрыптау;
22) Ctrl+F5 - ағымдағы панельде файлдарды уақыт бойынша сұрыптау;
23) Ctrl+F6 - ағымдағы панельде файлдарды мөлшері бойынша сұрыптау;
24) Ctrl+F7 - ағымдағы панельде файлдарды сұрыптамау;
25) Ctrl - F9 – файлды немесе файлдар тобын баспаға жіберу;
26) Ctrl+О – панельдерді экраннан алып тастауорнату.
27) Ctrl+L – ақпараттық панельді шығару.
28) Ctrl+Р – ағымдағы емес панельді экранннан алып тастауорнату.
29) Ctrl+U – панельдердің орнын алмастыру.
30) Ctrl+Enter - ерекшеленген файлды командалық жолға апару.
31) Shift+F3 – аты бойынша файлды қарап шығу.
32) Shift+F4 – аты бойынша таңдалған файлды редакторлеу.
33) Shift+F5 – файлды немесе файлдар тобын көшіру.
34) Shift+F6 – файлың атын немесе орнын өзгерту.
35) TAB – бір панельден екіншісіне ауысу.
36) Каталогқа кіру үшін сол каталогтың атына курсорды апарып Enter басса
жеткілікті.
37) Ctrl+\ – түпкі каталогқа бару.
38) Ctrl+PgUp – бір деңгей жоғарғы каталогқа бару
39) Home – басына бару.
40) End – ең аяғына бару
41) Insert – файлдарды топқа біріктіруалып тастау.
42) Esc – команданы болдырмау.
43) Файлдарды маска бойынша топқа біріктіру үшін + символынан кейін
масканы енгізу керек.
44) Файлдарджы таңдау немесе таңдауды алып тастау үшін * белгісін басу
керек. Таңдалынған файлдар сары түспен боялынып тұрады.
Тақырып бойынша сұрақтар
1) С:дискісінің мазмұнын қалай қарауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
2) Каталогтың немесе ішкі каталогтың мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
3) Мәтіндік файлдың мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
4) Иілгіш дискінің мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
5) Бір дискіден екінші дискіге қалай көшуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
6) Каталогты қалай құруға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
7) Файлды қалай құруға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
8) Мәтіндік файлды қалай редакторлеуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
9) Файлды керек жерге қалай көшіруге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
10) Қатты дискіден немесе дискетадан керексіз каталогты қалай жоюға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
11) Дискідегі ақпаратты қалай сұрыптауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
12) Дискетаны қалай форматтауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
13) MS DOS-тан Norton Comander-ді қалай жүктеуге болады?
14) Norton Comander-ден Windows-қа қалай шығуға болады?
15) Windows-тан Norton Comander-ді қалай жүктеуге болады?
16) Windows-тан MS DOS-ты қалай жүктеуге болады?
17) MS DOS-тан Windows-қа қалай шығуға болады?
18) Кез-келген программаны қалай жүктеуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
19) Windows және MS DOS операциялық жүйелерінде күн мен уақытты қалай
орнатуға болады?
20) Команда туралы ақпаратты қалай алуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
Тақырып бойынша тапсырмалар
1) Екі панельде де С: дискісінің мазмұнын көрсет;
2) Оң жақ панельде ақпараттты толық күйде, ал сол жақта қысқаша түрде
шығар;
3) Файлдарды аты бойынша сұрыптап орналастыр;
4) Сол жақ панелде А: дискісіне көш;
5) Алдыңғы сабақта өзің құрған каталогты жой;
6) Оң жақ панельді экраннан алып таста;
7) Алдыңғы тақырып бойынша берілген тапсырмалардың 8-13 пункттерін орында;
8) А: дискісінің каталогтар діңгегін көрсет;
9) Зертханалық жұмыс нәтижелерін WORD редакторына көшіріп, сипаттамасын
қағазға басып шығар;
10) Тақырып бойынша берілген сұрақтардан өз вариантыңның сұрағына сипаттама
жаз.
2. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 3
Windows ортасында жҰмыс
басы
Мақсаты: Windows ортасында жұмыс істеудің негізгі принциптерін білу.
Файлдармен жұмысты ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыру.
1. Windows анықтама жүйесі
- Диспетчер программ терезесінде Справка мәзіріне шертіңіз
- Мәзір ішінен Учебник по Windows таңдаңыз.
- Керекті тақырып немесе ұғым бойынша анықтама жүйесінен ақпарат
тауып, танысыңыз.
2. Терезе құрылымы. Тереземен жұмыс дағдылары.
Терезенің бірнеше түрлері бар: Программалар диспетчерінің терезесі,
программалар тобының терезесі, қосымша программа терезесі, құжат терезесі,
сұхбат терезесі.
Программалар тобының терезесі Программалар Диспетчерінің терезесінде
орналасады. Онда әр программаға сәйкес пиктограммалар болады. Егер
программалар тобының терезесі жабық тұрса, онда ол Программалар
Диспетчерінің терезесінің төменгі жағында значок түрінде орналасады.
Осы пиктограммаға екі рет шерткенде программалар тобының терезесі
ашылады. Мәзір қатарынан Окно мәзірін ашқанда қандай программалар бар
екенін білуге болады.
Терезелердің оң жақ жоғарғы бұрышында терезелерді басқару батырмалары
орналасады: орау, кішірейтуүлкейту, жабу батырмалары.
Терезелердің мөлшерін маус көмегімен өзгерту үшін сілтемені терезе
шекарасына апарып, оңғасолға, жоғарытөмен жылжытамыз.
Терезедегі көрінбй тұрған ақпаратты қарау үшін айналдырма жолағы
қолданылады. Ол үшін терезенің оң жағында немесе төменгі жағында орналасқан
айналдырма жолағын мауспен сырғытамыз.
3. Программаның таңбасын жұмыс столында орналастыру
Калькулятор таңбасын жұмыс столына орналастырайыќ.
- Реквизиты программалар тобын ашыңыз
- Калькулятор таңбасына басып отырып сілтемені сырғытыңыз,
сілтемемен бірге таңбаның көшірмесі бірге жылжиды.
- Таңба көшірмесін жұмыс столының кез-келген жеріне апарып, маус
батырмасын жіберіңіз.
Осы амалды Ctrl пернесін баса отырып орындаса программаның көшірмесін
жасауға болады.
Жұмыс столындағы таңбаларды белгілі бір тәртіппен орналастыру үшін оң
жақ батырмамен шақырылатын мәзірден Упорядочить значки пунктін таңдаймыз.
4. Программалар тобын немесе программалық элемент құру
Жаңа программалар тобын құру үшін:
- Программалар Диспетчерінің Файл мәзірін ашыңыз.
- Создать командасын таңдаңыз.
- Пайда болған сұхбат терезесінде Группа программ таңдаңыз. ОК.
- Шыққан сұхбат терезесіндегі Описание өрісіне құрылатын топтың
атын енгізіңіз. Мысалы, Student
- Файл Группы өрісін бос қалдырыңыз. Windows өзі файлға ат береді:
STUDENT.GRP. ОК.
- Пайда болған бос терезеге өзімізге қажетті программалардың
таңбаларын көшіріп қоюымызға болады.
Немесе
- Программалар Диспетчерінің Файл мәзірін ашыңыз.
- Создать командасын таңдаңыз.
- Шыққан сұхбат терезесінен Программный Элемент таңдаңыз. ОК.
- Свойства Программного Элемента сұхбат терезесі ашылады. Осы
жерде программаның қасиетін көрсету керек.
- Описание өрісіне test енгізіңіз
- Командная Строка өрісіне жолы кµөсетілген файлдың толық атын
енгізіңіз.
- Егер программаның орналасқан жерін білмесеңіз, Пролистать
батырмасына басыңыз.
- Керекті файлды тауып, ОК басыңыз.
- Сұхбат терезесінде жолы көрсетілген толық файл аты өзі жазылады.
5. Пиктограмманы өзгерту
Таңбаны өзгерту үшін:
- өзгерткіңіз келген пиктограмма орналасқан программалар тобын
ашыңыз.
- Пиктограмманы ерекшелеңіз.
- Файл мәзірін ашып, Свойства командасын таңдаңыз.
- Свойства Программного Элемента сұхбат терезесі ашылады.
- Изменить Значок батырмасын басыңыз.
- Таңбалар тізімінен өзіңізге ұнағанын таңдап, ОК басыңыз.
- Егер өзіңіз ұнатқан таңба табылмаса, Пролистать батырмасын
басыңыз.
- Moricons.dll файлын ерекшелеп, ОК басыңыз.
- Ашылған тізімнен өзіңізге керегін таңдап, ОК.
6. Файлдар диспетчерінің жұмысы
Файлдар диспетчері дискілермен, файлдармен және каталогтармен жұмысты
ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
- Файлдар Диспетчерін жүктеңіз. Ол Диспетчер Программ терезесінің
Главная тобының ішінде.
- Файлдар Диспетчерінің мәзірі мыналардан тұрады: Файл, Диск,
Дерево, Просмотр, Параметры, Окно, Справка.
- Просмотр арқылы терезе мазмұнын өзгертіп көріңіз. Просмотр,
Дерево және Каталоги командаларын орындаңыз.
- Егер каталогтар діңгегі мен файлдар тізімі экранға сыймаса,
айналдырма жолағын пайдаланып көріңіз.
- Просмотр, Только дерево командасын орындаңыз.
- Просмотр, Только каталоги командасын орындап көріңіз.
- Просмотр, Разбить.
- Просмотр, имя.
- Просмотр, Все характеристики файлв.
- Просмотр, Отдельные характеристики
- Сұрыптауды орындаңыз. Ол үшін мына командаларды қолдануға
болады: Просмотр, Сортировка по имени (по типу, по размеру, по
дате).
- Дерево, Показать все (Спрятать ветви. Отмечать расширяемые
ветви) командаларын орындап көріңіз.
- Файлдар Диспетчерінің көмегімен бір программаны жүктеп көрейік:
Windows каталогын тауып алыңыз.
- Clock.exe файлын табыңыз. Бұл Сағат программасы.
- Оған екі рет шертіңіз. Экранда сағат программасы пайда болады.
- Программаның жүйелік мәзіріндегі жабу таңбасына - басып
программаны жабыңыз.
3.7 Каталог құру
- Файлдар Диспетчерін жүктењіз.
- Файл, Создать каталог командасын таңдаңыз.
- Ашылған сұхбат терезесіндегі Имя өрісіне Т1 деп ат енгізіңіз.
ОК.
- Каталогтың ішінде не бар екенін көру үшін каталогтар діңгегінде
Т1 каталог атына шертіңіз.
- Оң жақ панельден каталогтың бос екенін көреміз.
3.8 Файл құру
Реквизиты Диспетчера программ тобында орналасқан Блокнот мәтіндік
редакторын қолданып Т1 каталогының ішінде файл құрайық.
- Блокнот редакторында кез-келген мәтін енгізейік.
- Файл, Сохранить командасын орындаймыз.
- Устройства тізімінде диск Е:\ таңдаймыз.
- Каталог өрісіне Е:\ түпкі каталог атына шертеміз.
- Пайда болған тізімнен Т1 таңдап алып, екі рет шертеміз.
- Имя файла өрісіне Тест деп ат енгіземіз. ОК.
- Файл, выход командасын таңдаймыз.
- Каталогтар діңгегінен Т1 құрамын қарағанда Тест файлы пайда
болуы керек.
3.9 Файлдарды көшіру, орын ауыстыру
Файлды басқа каталогқа көшіру үшін басқа Т2, Т3, Т4 каталогтарын құрып
алу керек.
- Окно, Новое окно командасын орындаймыз. Экранда көмекші жаңа
терезе пайда болады.
- Окно, Горизонтальная мозайка орындаймыз. Терезелер бізге ыңғайлы
болып орналасады.
- Екінші терезенің каталогтар діңгегінде Т2 каталогына шертеміз Оң
жақ панельде оның құрамы көрсетіледі. Қазірше ол бос.
- Бірінші терезенің діңгегінде Т1 басамыз. Оның оң жақ панелінде
біз құрған Тест.txt файлы орналасқан.
- Маус сілтемесін әкеліп, осы файлды ерекшелеп алып, сырғытқан
күйі екінші терезеге әкелеміз.
- Подтверждение операций с мышью сұрағына Да деп жауап береміз.
Немесе
- Файл, Копировать командасын таңдаймыз.
- Шыққан сұхбат терезесінде қайдан, нені, қайда апаратынымызды
көрсетуіміз керек. ОК.
- Копировать командасының орнына Переместить таңдап осы тәсілмен
орын ауыстыруды да орындауға болады.
3. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 4
ҚЫЗМЕТШІ ПРОГРАММАЛАРМЕН ЖҰМЫС
басы
Мақсаты: Қызметші программалардың атқаратын қызметін білу және
практикада қолдана білуге дағдылану.
1. Дискіні дефрагментациялау
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Дефрагментация диска
6. Выбор диска сұхбат терезесінен керекті дискіні көрсетіңіз
7. ОК
2. Дискіні тазалау
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Очистка диска
6. Выбор диска сұхбат терезесінен керекті дискіні көрсетіңіз
7. ОК
8. Очистка диска для... сұхбат терезесінде дискіде орын босату үшін
жойылатын файлдар тізімі көрсетіледі – олардың жанында жалауша
көрсетілеген. Егер бұл файлдарды сақтау керек болса, жалаушаны алып
тастаған жеткілікті. ОК.
3. Дискіні тексеру
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Проверка диска
6. Проверка диска сұхбат терезесінен тексерілетін дискіні көрсетіңіз
7. Осы терезеде дискіні тексеру тәсілін (стандартты немесе толық)
таңдаңыз
8. Осы терезедегі Дополнительно батырмасын басыңыз
9. Шыққан сұхбат терезесінде Дискіні тексерудің керекті параметрлерін
таңдаңыз
10. ОК
4. Дискіні форматтау
1. Дискіні дискжетекке салыңыз
2. Мой компьютер терезесін ашыңыз
3. Ашылған терезеде диск таңбасына апарып, жанама мәзірді шақырыңыз
4. Жанама мәзірден Форматировать командасын таңдаңыз
5. Форматтау тұрін таңдаңыз: Тез (диск тақырыбы ғана жойылады),
Толық (дискідегі барлық мәліметтер жойылады)
6. Вывести отчет о результатах пунктіне жалауша қойыњыз
7. Начать батырмасын басыңыз
Қолданылған әдебиеттер:
1. 1. Е.Балапанов, Б.Бөрібаев, Г.Мадьярова, Жаңа ақпараттық
технологиялар, Алматы 2000 ж.
2. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред.
проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Практическая информатика С.Симонович, Г.Евсеев Москва, АСТ пресс 2001
г.
4. Специальная информатика С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев Москва
АСТпресс 2001 г.
5. Фигурнов В.З. IBM PC для пользователя, М., ИНФРА, 1998
4. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 5
АРХИВТЕУ ПРОГРАММАСЫ
басы
Мақсаты: Архивтеу тәсілдерін біліп, оны практикада қолдану дағдыларын
қалыптастыру
1. Файлды архивтеу
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Келесі қосымша мәзірден Программы
3. Стандартные – Служебные – Архивация данных Шыққан сұхбат
терезесінде Создать новое задание архивации жолына шертіңіз.
ОК
4. Мастер архивации терезесінде екі пункттің бірін таңдаймыз
а) мой компьютерді архивтеу – бұл жағдайда қатты дискідегі барлық
ақпарат архивтеледі, оған көп дискета қажет болады. Мұның артықшылығы –
компьютер істен шыққан жағдайда барлық ақпаратты қалпына келтіріп алуға
болады.
б) таңдалған файлдар мен папкаларды архивтеу
5. Далее
6. Келесі сұхбат терезесінде барлық файлдар немесе өзгерістер
енгізілген файлдар пунктерінің бірін таңдаңыз
7. Архивировать файлы в... терезесінде мыналарды көрсетіңіз:
а) архивтелген папканың қайдан алынатыны
б) архивке ат енгізіңіз
8. Далее
9. Имя задания архивации ат енгізіңіз
10. Запуск батырмасын басыңыз
11. Дискета толған жағдайда басқасын ауыстыруды ұмытпаңыз
12. Архивтеу аяқталғаннан кейін ОК.
2. Файлды архивтен шығару
1. Архивтеу программасын ашыңыз
2. Восстановить архивированные файлы жолына шертіңіз
3. Дискетаны дискжетекке салыңыз
4. Выбор архива сұхбат терезесінде мыналарды көрсетіңіз:
а) архив сақталған папканы шертіңіз;
б) архивтік файлды тауып, Открыть батырмасын басыңыз
5. Далее. ОК.
6. Егер архив бірнеше дискіге бөлінген болса, Последний архивный
компонент на этом носителе информации имеет продолжение на другом
носителе. Переити на другой носитель? хабары шығады.
7. Да батырмасын басып, келесі дискетаны салыңыз.
8. ОК.
6 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 6
Мәтіндік редактор MICROSOFT WORD
басы
Мақсаты: Мәтіндік редактордың барлық мүмкіндіктерін қолдана білуге
дағдылану
Мәтінді редакторлеу және әрлеу
Мәтін пернелік тақтадан латын немесе қазақ, орыс әріптерін,
пунктуация белгілері мен арнайы символдарды енгізу арқылы теріледі. Мәтінді
теру барысында келесі жолға өту автоматты түрде жүзеге асады. Жаңа абзацқа
көшу үшін ENTER пернесін басамыз.
Мәтінді әрлеу үшін форматтау командалары қолданылады. Форматтаудың үш
негізгі операциясы бар:
- Беттерді форматтау;
- Абзацтарды форматтау;
- Символдарды форматтау.
Беттердің параметрлерін өзгерту үшін Файл ( Параметры страницы
командасы қолданылады.
Колонтитул дегеніміз құжаттың әр бетінде шығатын қолданушы орнатқан
ақпарат. Ол төменгі және жоғарғы болуы мүмкін. Колонтитулға бет номері,
ағымдағы уақыт, қолданушының аты-жөні, т.б. мәлімет орналасуы мүмкін.
Колонтитул орнату Вид(Колонтитулы командасымен орындалады.
Беттің номерлерін қою Вставка(Номера страниц командасымен орындалады.
Абзацтарды форматтау оларды теру кезінде немесе теріліп қойғаннан
кейін де орындауға болады. Бет параметрлерін орнатқаннан кейін мәтінді
енгізу аумағы құжаттың жоғарғы жағында орналасқан сызғышта ашық түспен
ерекшеленіп тұрады. Осы енгізу аумағын сызғыш маркерлерін оңға, солға
жылжыту арқылы кішірейтіп, үлкейтуге болады.
Мәтінді туралау (выравнивание) форматтау саймандар тақтасындағы По
ширине, По правому краю, По центру, По левому краю батырмаларын
юбасы арқылыы орындалады. Ол үшін туралайтын мәтін бөлігін міндетті түрде
рекшелеп алу керек.
Жоларалық интервалды орнату үшін Формат(Абзац командасы қолданылады.
Символдарды форматтау Формат(Шрифт командасының көмегімен орындалады
немесе осы командаларға сәйкес келетін форматтау саймандар тақтасында
орналасқан батырмаларады қолданамыз.
Маркерленген немесе номерленген тізімді орнату үшін Формат(Список
командасын орындап, шыққан сұхбат терезесінен маркердің түрін немесе
номерлену түрін таңдаймыз.
4.3 Мәтінге графиктік нысанда орнату.
Егер мәтінге берілген шрифте жоқ символды қою керек болса,
Вставка(Символ командасын орындап, керекті символды шыққан тізімнен таңдап
алыып, Вставить, Закрыть батырмаларын басамыз.
Мәтін арасына сурет қою үшін сурет қойлатын орынды курсормен белгілеп
алып, Вставка(Рисунок командасын орындаймыз. МS Clip Gallery терезесінде
керекті суретті таңдау керек.
Егер мәтінге қолданушы өзі құрайтын суретті қою керек болса, онда
Вставка(Объект командасын орындау керек. Точечный рисунок Paintbrush
таңдалып, қолданушы суреті құрылады.
Мәтінге түрлі математикалық күрделі формулалар қою керек болса,
Вставка – Объект командасы орындалып, шыққан терезедегі тізімнен формулалар
редакторы – Microsoft Equation 3.0. шақырылады.
Мәтінге автофигура қою үшін Вставка(Рисунок(Автофигуры командасы
орындалады, немесе Рисование саймандар тақтасынан керекті автофигураны
таңдауға болады.
4.4 Кестелермен жұмыс.
Мәтіндік редакторда қарапайым кесте қоюдың бірнеше тәсілдері бар:
- Стандартты саймандар тақтасынан Добавить таблицу батырмасын басып,
бағандар мен жолдардың керекті санын белгілеу;
- Таблица(Добавить таблицу командасын орындап, шыққан терезеде бағандар
мен жолдардың керекті санын белгілеу;
- Таблица(Нарисовать таблицу командасын орындап, маустың қарындаш
түріндегі сілтемесімен кесте сызықтарын жүргізу.
Кестені форматтау үшін Таблицы и границы саймандар тақтасын
пайдаланып, немесе Формат(Границы и заливка командасы арқылы орындауға
болады.
Таблица мәзіріне кестеге байланысты командалардың барлығы кіреді.
4.5 Тапсырма
1. Word-та жаңа құжат құрыңыз. Оны өз атыңызбен сақтаңыз.
2. Шеттіктерін сол жақтан 3 см, оң жақтан 1,5 см, жоғарғы және төменгі
шеттіктерін 2 см орнтыңыз.
3. Құжатқа колонтитул орнатыңыз: Өз аты-жөніңіз, топ номері, ағымдағы
уақыт.
4. Ақпараттануға байланысты безендірілген А4 форматындағы екі ақпараттық
бет жасаңыз. Ол жұмыста тақырыпқа қатысты мәтін теріліп, WORD
редакторының төмендегі мүмкіндіктерін қолданыңыз: символды, абзацты
форматтау үлгілері, WordArt нысаны, графиктік нысан, тізім, кесте,
күрделі кесте, мәтінді колонкаға бөліп орнату, сілтеме түсінік
(сноска) қою.
5. Құжаттың жаңа бетінде жоғарғы және төменгі индекстерді қолданып
химиялық формула жазыңыз.
6. Microsoft Equation 3.0 формулалар редакторын пайдаланып төмендегі
формуланы жазыңыз.
7. Alt+PrintScreen пернелер комбинациясының көмегімен Word терезесін
формулалар жазылған бетке Вставить командасымен орналастырыңыз.
Автофигараларды қолданып суреттегі кейбір терезе элементтеріне
түсініктемелер орнатыңыз.
8. Құжат бетттеріне номер орнатыңыз.
Тақырып бойынша сұрақтар
1. Word редакторына сипаттама беріңіз.
2. Бет параметрлерін қалай орнатуға болады?
3. Word құжатын қорғауды қалай ұйымдастыруға болады?
4. Формулалар редакторын қалай іске қосуға болады?
5. Экран сипатын құжатқа қалай орналастыруға болады?
6. Керекті саймандар тақтасының режимін экранға қалай орнатуға болады?
7. Колонтитул, тізім орнату командалары.
7 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 7
EXCEL программасында жҰмыс
басы
Мақсаты: Excel программасының мүмкіндіктерімен танысып, оны практикалық
мақсатта қолдана білу
Негізгі қарастырылатын мәселелер: EXCEL терезесіне сипаттама. EXCEL-де
орындалатын негізгі операциялар. Диаграмма мастерімен жұмыс. Формулалар.
Формуладағы қателер. ұяшық адресі
7.1 EXCEL терезесіне сипаттама
EXCEL – WINDOWS-тың қолданбалы программаларының бірі. Оның терезесі
мынандай негізгі элементтерден тұрады:
1. Тақырып қатары;
2. Мәзір қатары;
3. Саймандар тақтасы;
4. Формула қатары;
5. Жұмыс аумағы.
Мәзір қатарында жұмыс істеуге қажетті негізгі командалар жиыны бар. Ал
саймандар тақтасындағы батырмалар көптеген функцияларды жылдам және жеңіл
орындауға жол ашады. Егер экранда керекті саймандар тақтасы болмаса, оны
Вид - Панель инструментов командасы арқылы орнатуға болады. Саймандар
тақтасындағы ең негізгілері – Стандартты және Форматтау саймандар тақтасы.
Формула қатарында программамен жұмыс істеу барысында қолданылған формулалар
өрнектеледі.
Жұмыс аумағы кесте түрінде беріледі. Мұндағы жолдар натурал сандармен,
ал бағандар латын әріптерімен белгіленеді.
EXCEL-дің терезесінде ашылған әрбір жұмыс кітабы бірнеше беттерден
тұрады. Беттерді қосымша орнату үшін Вставка – Лист командасын орындаймыз.
7.2 EXCEL-де орындалатын негізгі операциялар.
Ұяшықтарда символдарды өшіру BackSpase және Delete пернелерінің
көмегімен жүзеге асырылады. Мәлімет енгізіліп қойған ұяшықта түзету енгізу
керек болса, онда F2 пернесін басу арқылы түзету режиміне көшеміз.
Ұяшықтарды форматтау: Формат – Ячейки. Керекті параметрлерді сұхбат
терезесінде енгіземіз.
Бірнеше ұяшықтарды біріктіру: 1) белгілеу; 2) Формат ячейки; 3)
Выравнивание; 4) Объединение ячеек; 5) ОК.
Ұяшықтағы мәліметтерді көшіру: 1) белгілеу; 2) Копировать; 3) Курсорды
көшірме орналасатын ұяшыққа апару; 4) Вставить.
Ұяшықтағы мәліметтердің орнын ауыстыру: 1) белгілеу; 2) Вырезать; 3)
Курсорды мәліметтер орналасатын ұяшыққа апару; 4) Вставить.
7.3 Диаграмма шеберімен жұмыс
EXCEL қандай да бір берілген сандық мәліметтер бойынша диаграмма
тұрғызуға мүмкіндік береді. Ол үшін осы сандық мәліметтерді ерекшелеп алып,
Стандартты саймандар тақтасындағы Диаграмма тұрғызу батырмасына басамыз.
Пайда болған сұхбат терезесінде диаграмманың түрін таңдаймыз. Диаграмма
түрлері: сызықтық, гистограмма, графиктік, дөңгелек, шеңберлік, радар,
аралас, нүктелік жєне тағы басқалар. Далее батырмасын басамыз. Келесі
сұхбат терезелерінде сұраным бойынша керекті параметрлерді енгіземіз. Олар
Диапазон данных, Ряды, Подписи данных, Оси, Легенда, Заголовки және тағы да
басқа сұхбат терезесінің қосымша беттерінде орналасқан.
Дайын болған диаграмманың параметрлерін мышка құрылғысының оң жақ
батырмасын басу арқылы жанама меню шақырып, сол менюдегі командалар арқылы
өзгертуге болады. Маус көмегімен іліп алу принципі бойынша диаграмманың
орналасуын да реттеуге болады.
7.4 Формулалар
Формула міндетті түрде = - тең болады белгісінен басталады. Олай
болмаған жағдайда ұяшыққа енгізілген мәлімет мәтін ретінде қабылданып,
ешқандай есептеулер орындалмайды. Формула енгізу барысында Саймандар
тақтасынан Вставка функции батырмасын немесе Меню қатарынан Вставка –
Функция командасын қолдануға болады. Функция түрлері: 1) Математикалық
жєне тригонометриялық; 2) Логикалық; 3) Дата және уақыт; 4) Ақпараттық; 5)
Мәтіндік; 6) Қаражаттық; 7) Мәліметтер қоймасымен жұмыс істеуге арналған.
7.5 Формуладағы қателер
# ДЕЛ0! – формулада нөлге бөліну бар
# ИМЯ? – формулада түсініксіз адрес көрсетіліп тұр
# НД – формулада жоқ ұяшыққа жол сілтенеді
# ЗНАЧ – сан мен мәтін араласқан
# ССЫЛКА – санау үшін мәлімет берілмегенін көрсетеді
# ЧИСЛО – формуланың аргументі дұрыс болмағанда шығатын мәлімет.
7.6 Ұяшық адресі
Ұяшықтың адресі абсолюттік, қатысты және аралас болады. Жазылулары:
A2 – қатысты; $A2, A$2 – аралас $A$2 –
абсолюттік
Мысалы: y=ax+b функциясының мәнін есептеу керек. Мұндағы a,b –
коэффициенттер х (0;1) аралығында h=0,1 қадаммен
өзгереді.
Абсолюттік және аралас адрестерді пернелік тақтадан теріп жазамыз, немесе
ұяшықтың адресін жазғаннан кейін F4 функционалдық пернесін басу жеткілікті.
7.7 Excel функциялары
- Қарапайым логикалық функция =ЕСЛИ(шарт; өрнек1; өрнек2)
Мысал: Мұндағы х (0;1) аралығында өзгереді.
Күрделі логикалық функция
=ЕСЛИ(шарт1;өрнек1;если(шарт2;өрнек 2;өрнек3)
Мысал:
Перне SHIFT CTRL ALT CTRL+SHIFT ALT+SHIFT
F1 Анықтама Диаграммас Жаңа бет
шақыру ы бар бет қою
орнату
F2 Ұяшыққа Ұяшық Сохранить Сохранить
өзгерістертүсі-нікте как... командасын
енгізу месіне командасын орындау
режимін өзгеріс орындау
қосу енгізу
режимі
F3 Формулаға Ат қою Ұяшық мәтіні
функция бойынша ат
қою қою
F4 Ұяшыққа Соңғы ТерезенВыход
сілтеме ауысу і жабу командасын
түрін немесе орындау
өзгерту іздеуді
қайталау
F5 Правка – Поиск Терезе
Перейти сұхбат мөлше-р
терезесін ін
шығару қалпына
келтіру
F6 Терезенің Келесі Алдыңғы
келесі кітапқа кітапқа
аумағына ауысу ауысу
ауысу
F7 Сервис – Терезен
Орфография ің
орнын
ауыстыр
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Зертханалық жұмыс № 1. Дербес компьютермен танысу
2. Зертханалық жұмыс № 2. Программалық қамсыздандырылу
3. Зертханалық жұмыс № 3. Windows ортасында жұмыс
4. Зертханалық жұмыс № 4. Қызметші программалармен жұмыс
5. Зертханалық жұмыс № 5. Архивтеу программасы
6. Зертханалық жұмыс № 6. Мәтіндік редактор WORD
7. Зертханалық жұмыс № 7. EXCEL программасында жұмыс. Функциялар
8. Зертханалық жұмыс № 8. EXCEL-де массивпен жұмыс
9. Зертханалық жұмыс № 9. Теңдеуді хорда және жанама тәсілімен шешу
10. Зертханалық жұмыс № 10. Беттерді консолидациялау
11. Зертханалық жұмыс № 11. Макростар
12. Зертханалық жұмыс № 12. EXCEL-де МҚ-мен жұмыс
13. Зертханалық жұмыс № 13. Мәліметтер қоймасын жасау. Кесте құру
14. Зертханалық жұмыс № 14. Сұраныс және форма құру
15. Зертханалық жұмыс № 15. Отчет құру
1 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №1
ДерБЕС КОМПЬЮТЕРДІң НЕГІЗГІ ҚҰРЫЛҒЫЛАРЫмен танысу
басы
Мақсаты: Дербес компьютердің жұмысымен және негізгі құрылғыларымен
танысу. Программалық қамсыздандырылуы ұғымымен танысу.
1. Негізгі теориялық бөлім
Қазіргі кезде ықпалды болып отырған компьютерлер америкалық IBM
фирмасының компьютерлері. Өзінің алғашқы дербес компьютерлерін (IBM PC) бұл
фирма алғаш рет осыдан ширек ғасыр бұрын шығарған. Осыдан кейін ақ көптеген
фирмалар ұқсас компьютерлерін шығара бастады, оларды IBM-сәйкесі немесе жєй
ғана РС деп атайды.
Сәйкес дегенді бұл компьютерлерде Intel фирмасыныњ процессорлары
орнатылғандығы деп ұғуымызға да болады. Ал сәйкес еместердің ішінде Apple
фирмасының Macintosh компьютерлерін атауға болады.
ДК-дің міндетті негізгі үш компоненті болады: жүйелік блок, монитор,
пернелік тақта.
Бұлардан басқа ДК-ге қосылатын құрылғылардың ішіндегі негізгілері:
– Принтер – мәтіндік немесе графиктік ақпаратты қағазға басып
шығаруға арналған құрылғы;
– Маус – ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін атқаратын құрылғы;
– Модем – ДК-дің басқа компьютерлермен телефон желілері арқылы
байланысына қажетті құрылғы.
2. Пернелік тақта сипаттамасы
Пернелік тақта командалар мен түрлі ақпаратты ДК-ге енгізу қызметін
атқарады. Қызметі бойынша пернелік тақтаныњ пернелері 5 топқа бөлінеді:
алфавит блогы, функционалдық пернелер, цифрлық пернелер, курсорды басқару
пернелері, көмекші пернелер.
Алфавиттік блоктарда орыс әріптерден латын әріптеріне өту арнайы
программа – пернелік тақта драйверінің көмегімен жүзеге асады.
Shift қызметші пернесінің көмегімен әріптерді бас әріп түрінде жазуға
болады. Яғни жоғарғы регистр режимі іске қосылады. Caps Lock арнайы пернесі
арқылы үнемі бас әріптерді жазатын режимді іске қосуға болады.
Көмекші пернелердің ішіндегі ең негізгісі Enter пернесі. Оның қызметі
команданы енгізуді аяқтау немесе мәзірден таңдауды аяқтау, келесі жолға
көшу, мәтіндік редакторларда - жаңа абзац бастау.
Ctrl (басқару) және Alt (альтернатива) көмекші пернелері тек қана басқа
пернелер комбинациясымен бірге қолданылады, және қандай да бір команданы
орындайды. Esc пернесінің көмегімен команданы орындатпауға болады.
F1...F12 пернелері әр түрлі программаларда қандай да бір команданы
орындайды.
Цифрлық блок атына сәйкес цифрларды енгізуге арналған. Цифрлық блокты
Num Lock пернесімен іске қосамыз.
3. Жүйелік блок
Жүйелік блок сыртқы формасы жағынан desktop - столдық формада,
minitower – башня түрінде болады. Кейде жүйелік блок пен монитор
біріктіріліп, бір корпусқа орнатылады. Мысал ретінде notebook қарастыруға
болады.
Жүйелік блоктың алдыңғы жағында Reset батырмасы орналасқан. Ол
компьютер белгісіз бір себептермен қалыпты жағдайда жұмысын жалғастыра
алмаса оны қайта жүктеуге арналған. Қайта жүктеуді пернелік тақтаның
көмегімен де орындауға болады, ол үшін Ctrl+Alt+Delete пернелер
комбинациясын басамыз. Осы тәсілмен компьютерді қайта жүктеу орындалмай
қалса ғана Reset батырмасын қолдану керек.
Жүйелік блоктың ішінде блок питания, материнская плата, процессор,
винчестер, және бірнеше контроллер орналасқан. Контроллер – принтерді,
тышқанды, дисководты, т.б. басқаруды орындайтын микросхемалы кішігірім
платалар.
Процессор орналасқан плата материнская плата деп аталады, өйткені ол
негізгісі болып табылады және оған басқа контроллерлер жалғанады. Бұл
жалғанатын разъемдар кейде слоттар деп аталады.
Процессор – барлық программаларды орындайтын үлкен интегралды
микросхема. Процессорда арифметикалық-логикалық операциялар орындалады,
компьютердің барлық элементтерін басқаратын командалар дайындалады. Intel
фирмасы Pentium Pro типті процессорлар шығарады.
4. Монитор
Монитор экранға мәтіндік және графиктік ақпаратты шығаруға арналған.
Монитор экранының мөлшері диагоналінің дюймдік өлшемімен анықталады: 15((,
17(', 19'' т.с.с. Монитор компьютерге видеокарта арқылы қосылады.
Монитор жұмысының екі режимі бар: мәтіндік және графиктік. Мәтіндік
режимде ақпарат экранда 80 символдан тұратын 25 жол бойымен көрсетіледі.
Графиктік режимде монитор экраны нүктелерден (пиксель) тұрады. Бұл режим
түрлі графиктерді, түрлі конфигурациялы жазуларды көрсетуге арналған.
Монитордың негізгі қасиеттерінің бірі – видеоадаптердің шешімдік
мүмкіндігі (разрешаюшая способность видеоадаптера). Бұл экрандағы
горизонталь және вертикаль бойынша орналасатын нүктелер саны. Ол экран
мөлшеріне байланысты емес. Қазіргі мониторларда ол 800*600; 1024*768 және
1280*1024.
Күзге әсер ететін параметрлердің бірі – кадрлық ауысудың жиілігі
(частота кадровой развертки). Ол 80-нен кем болмауы керек деп есептеледі.
1.5 Дербес компьютер танысу
1. Дербес компьютердің құрылғыларының өзара жалғасуын,
орналасуын қарап шығу. Жүйелік блок пен монитордың алдыңғы
панеліндегі жазулар мағынасын түсіну. Клавиатурадағы
пернелер тобының орналасуына мән беру.
2. Компьютерді іске қосуды дұрыс орындау: жүйелік блок,
дисплей. Операциялық жүйенің жүктелуін қадағалау.
3. Принтерді іске қосу оған қағаз орнату.
4. Norton Commander программалық қабықшада F10 пернесі арқылы
шығып, MS DOS операциялық жүйесін жүктеңіз. Ол үшін Пуск –
Программы – Сеанс MS DOS командалар тізбегін орындаңыз. C:\
түріндегі MS DOS жүйесінің шақыруы пайда болады.
5. Командалық жолда келесі командаларды әрқайсысын Enter
пернесі арқылы енгізіп орындап көріңіз:
CLS – экранды тазалау командасы;
VER - компьютердегі операциялыќ жүйеніњ версиясы көрсетіледі;
DATE – ағымдағы дата көрсетіледі, осы формада жаңа датаны
теріп жазуға болады, оны сақтау үшін Enter;
TIME - ағымдағы уақытты көрсетіледі, осы формада жаңа
уақытты теріп жазуға болады, оны сақтау үшін Enter;
6. Принтер қосылып және оған қағаз орнатылған кезде Print
Screen пернесін басыңыз (қағазға экран копиясы басып
шығарылады).
7. Ctrl, Alt және Delete пернелерін бір мезгілде басып
компьютерді қайта жүктеңіз. Ондағы пайда болған мәліметтерді
Pause пернесін басу арқылы тоқтатып оқып шығыңыз.
8. Әр компьютерде орыс алфавитінен ағылшын алфавитіне
ауыстыратын пернелер комбинациясы әртүрлі программаланған
болуы мүмкін, сол пернелер комбинациясын анықтањыз:
Ctrl+Shift немесе Alt+Shift.
9. Орыс алфавитіне көшіп өз аты-жөніңізді теріп жазыңыз, латын
вариантын теріп көріңіз.
10. Компьютерде жұмыс істеуді аяқтау мынандай тәртіппен
аяқталады: Пуск – Завершение работы – Выключить компьютер.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Е.К. Балапанов, Б.Бөрібаев, А.Дәулетқұлов Информатикадан 30 сабақ,
Алматы, Шартарап 2001
2. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред.
проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Специальная информатика С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев Москва, АСТ
пресс 2001
4. Практикум по общей информатике под ред. проф. В.П.Омельченко Ростов-на-
Дону, Феникс 2003
1. ЗЕРТХАНАЛЫҚ жҰмыс №2
ПрограммалыҚ Қамсыздандырылу. MS DOS операциялық жүйесі
басы
Мақсаты: Программалар классификациясын білу. Операциялық жүйелер мен
қолданбалы программаларды айыра білу. Қызметші программалармен жұмыс. MS
DOS командаларын білу, NORTON COMMANDER жұмысын білу.
1. Программалар классификациясы
Программалық қамсыздандырылуы – бұл қолданушының жұмысына қажетті
программалар жиынтығы. Шартты түрде ол 3 класқа бөлінеді:
- жүйелік программалар;
- қолданбалы программалар;
- программалау жүйелері.
Жүйелік программалар әр түрлі көмекші қызметтерді атқарады.
1. Операциялық жүйелер – компьютер қосылғанда жүктелетін
программалар. Ол қолданушы мен компьютер арасындағы диалогты
ұйымдастырады, компьютерді басқарады, басқа программаларды
жүктейді.
2. Драйверлер – операциялық жүйелердің енгізу-шығару құрылғыларын
басқару қызметтерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Драйвердің
көмегімен компьютерге жаңа құрылғыларды қосуға болады.
3. Программалық қабыршақтар (мысалы, Norton Commander) –
компьютермен қарым-қатынасты көрнекілейді, оңайлатады.
4. Операциялық қабыршақтар – бірнеше программаның бірден жұмыс
істеуін қамтамасыз етеді, графиктік программаларды құруды
оңайлатады.
5. Утилиттер – көмекші қызмет атқаратын программалар. Мысалы,
антивирустік программалар – компьютерді вирустардан қорғау,
емдеу қызметін атқарады; диагностикалық программа –
компьютердің жұмыс істеу қабілетін тексереді; коммуникациялық
программалар – компьютерлер арасындағы ақпарат алмасуды
ұйымдастырады.
6. Қолданбалы программалар – әр түрлі мақсатта қолданылатын
программалар:
- Мәтіндік редакторлар;
- баспа жүйелері;
- электрондық кестелер;
- мәліметтер қоймасы.
7. Инструменталдық жүйелер – компьютер үшін жаңа программалар жасауды
қамтамасыз етеді. (Паскаль, СИ, Бейсик, т.б.)
2. MS DOS операциялық жүйесінің командалары
Жұмыс мақсаты: MS DOS операциялық жүйесінің негізгі командаларымен
танысу. Каталогтармен, файлдармен, дискілермен жұмыс.
MS DOS операциялық жүйесі командалық интерфейсті қолданатын
операциялық жүйеге жатады, яғни барлық әрекеттер қандай да бір команданы
енгізу арқылы жасалады. Команданы енгізу Enter пернесін басы арқылы
аяқталады. Команда латынның кіші әріптерімен де, үлкен әріптерімен де
теріле береді.
Команда белгісімен аяқталатын DOS шақыруынан кейін енгізіледі.
Мысалы A немесе C:\.
MS DOS программасының анықтама жүйесінен оның командалары туралы
жалпы мағлұматты алуға болады. Ол үшін команданы ? параметрімен бірге
енгізу керек.
Жалпыжүйелік командалар
CLS – экранды тазалау
DATE – ағымдағы датаны орнату
TIME – жүйелік датаны орнату
VER – компьютерде орнатылған ОЖ DOS версиясын көрсету
МЕМ – жүйелік жады туралы мағлұмат шығару
Каталогтармен жұмыс командалары
MD каталог аты – каталог құру
DIR – ағымдағы каталог мазмұнын көру
СD каталог аты – көрсетілген каталогқа кіру
CD.. – ағымдағы каталогтан бір деңгей жоғары шығу
CD\ - түпкі каталогқа көшу
RD каталог аты – көрсетілген каталогты жою. (Тек қана бос каталогты жоюға
болады. Ағымдағы каталог жойылмайды).
Файлдармен жұмыс командалары
1. COPY файлдың толық аты 1 файлдың толық аты 2 - 1 файлды 2 файлға
көшіру. Мұндағы толық аты дегеніміз біріншісінде оның орналасқан жерін,
екіншісінде – орналасатын жерін көрсету дегенді білдіреді.
2. Copy con файл аты – мәтіндік файл құру (CTRL+Z – файлды жабу)
3. Copy файл аты con – файлды экранға шығару
4. Copy файл аты prn – файлды принтерге жіберу
5. Copy файл аты1+ файл аты2 файл аты3 - конкатенация (екі файлды
біріктіру).
6. Type файл аты – файлды қарап шығу
7. Ren файлдың бұрынғы аты файлдың жаңа аты – файлдың атын өзгерту
8. Del файл аты – файлды жою
9. fc (параметр) файл аты файл аты (файл-протокол аты)
Мұндағы параметрлер салыстыру режимін орнату үшін керек. Олар екеу:
L – файлдарды жолдарымен салыстыру режимі;
В – файлдарды байттық салыстыру режимі.
10. attrib - файлдың атрибуттарын көрсету және өзгерту. Файл үшін төрт
атрибут қарастырылады: тек қана оқу үшін (read-only), жасырын (hidden),
жүйелік (system), архивтелген (archive).
Тақырып бойынша тапсырма
(Тапсырмадағы 6-шы пунктті орындамас бұрын экран мазмұнын көшіріп
ал)
1. Жүктеліп тұрған ОЖ-нің версиясын анықта.
2. Датаның дұрыс орнатылғанын тексеріп, қате болған жағдайда оны өзгерт.
3. Уақыттың дұрыс орнатылғанын тексеріп, қате болған жағдайда оны өзгерт.
4. Компьютер жадын қара.
5. Format командасы туралы анықтаманы қара.
6. Экранды тазала.
7. А дискісіне көш.
8. А дискісінде өз атаңның атымен аталатын каталог құр.
9. Құрылған каталогтың ішінде атаңның балаларының атымен аталатын ішкі
каталогтар құр.
10. Әр ішкі каталогтың ішінде немере1, немере2, ... деп аталатын текстік
файлдар құрып, ішіне сол адамның балаларын тізіп жаз.
11. Құрылған текстік файлдарды біріктіріп, атаңның атымен аталған каталог
ішіне немерелер деген атпен сақта.
12. Файлдың атын өзгертіп, өз атыңмен ата.
13. Файлды қарап шық.
14. А дискісінің мазмұнын қара.
Жұмысты қорғау тәртібі: 1) бұл командалардың орындалуының экрандағы
бейнесін Word редакторына көшіріп, қағазға басу. 2) Тақырып бойынша
қосымша сұрақтарға жауап беру.
3. Norton Commander командалары
Жұмыс мақсаты:NC қабыршағының командаларымен жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыру
DOS жүйесінде жұмыс істеуді жеңілдету мақсатында құрылған файлдық
мониторлар бар (File Manager). Атап өтетін болсақ:
• Norton Commander
• Volcov Commander
• FAR
• File CommanderW
• DOS Navigator
• WIN 32
• Windows Commander
• Disco Commander
• WIN NC т.б.
Олардың бірі графиктік режимде, екіншісі мәтіндік режимде жұмыс
істегенімен, жұмыс істеу принциптері біреу. Сондықтан оларды программа-
клондар деп атайды.
NORTON COMMANDER қабыршағын жүктеу MS DOS-тың командалық жолында
келесі командаларды енгізу арқылы орындалады: C:\NC\NC.EXE
NC терезесі екі бөліктен – панельден тұрады. Онда дискінің мазмұны
беріледі. Әдетте файлдар кіші әріптермен, каталогтар үлкен әріптермен
беріледі.
Norton Commander негізгі командалары:
1) F1- HELP – NORTON COMMANDER қабыршағында пернелер қызметі туралы қысқаша
мәлімет алуғы болады;
2) F2 – MENU – қолданушы таңдаған командалар тізімін жүктеу;
3) F3 – VIEW – файлды қарап шығу;
4) F4 – EDIT - файлды редакторлеу;
5) F5 - COPY – файлды көшіру. Экранда файлды қайда көшіру керектігін
енгізетін сұхбат терезесі шығады;
6) F6 – Renmov – файлдың сақталынған орнын немесе атын өзгерту;
7) F7 - MKDir – каталог құру;
8) F8 – Delete – файлды немесе каталогты жою;
9) F9 - PullDn - Norton Commander жұмысының режимдерінің мәзірін шығару;
10) F10 – Quit - Norton Commander-ден шығу;
11) Alt+F1, Alt+F2 –сол жақ немесе оң жақ панельде дискіні ауыстыру;
12) Alt+F5 – файлдар тобын архивтеу;
13) Alt+F6 – файлдарды архивтен шығару;
14) Alt+F7 – дискіден қажетті файлды табу немесе History – алдында
орындалған командаларды қарап шығу, енгізу;
17) Alt-F9 - Ega Ln - 25 жолдан 43 жолға (EGA мониторы үшін ), 50 жолға
көшу(VGA мониторы үшін) немесе керісінше;
18) Alt+F10 – басқа каталогқа тез көшу немесе каталогтар діңгегін шығару;
19) Ctrl+F1, Ctrl+F2 – сол жақ панельді немесе оң жақ панельді алып
тастауорнату;
20) Ctrl+F3 – ағымдағы панельде файлдарды аты бойынша сұрыптау;
21) Ctrl+F4 - ағымдағы панельде файлдарды кеңейтілуі бойынша сұрыптау;
22) Ctrl+F5 - ағымдағы панельде файлдарды уақыт бойынша сұрыптау;
23) Ctrl+F6 - ағымдағы панельде файлдарды мөлшері бойынша сұрыптау;
24) Ctrl+F7 - ағымдағы панельде файлдарды сұрыптамау;
25) Ctrl - F9 – файлды немесе файлдар тобын баспаға жіберу;
26) Ctrl+О – панельдерді экраннан алып тастауорнату.
27) Ctrl+L – ақпараттық панельді шығару.
28) Ctrl+Р – ағымдағы емес панельді экранннан алып тастауорнату.
29) Ctrl+U – панельдердің орнын алмастыру.
30) Ctrl+Enter - ерекшеленген файлды командалық жолға апару.
31) Shift+F3 – аты бойынша файлды қарап шығу.
32) Shift+F4 – аты бойынша таңдалған файлды редакторлеу.
33) Shift+F5 – файлды немесе файлдар тобын көшіру.
34) Shift+F6 – файлың атын немесе орнын өзгерту.
35) TAB – бір панельден екіншісіне ауысу.
36) Каталогқа кіру үшін сол каталогтың атына курсорды апарып Enter басса
жеткілікті.
37) Ctrl+\ – түпкі каталогқа бару.
38) Ctrl+PgUp – бір деңгей жоғарғы каталогқа бару
39) Home – басына бару.
40) End – ең аяғына бару
41) Insert – файлдарды топқа біріктіруалып тастау.
42) Esc – команданы болдырмау.
43) Файлдарды маска бойынша топқа біріктіру үшін + символынан кейін
масканы енгізу керек.
44) Файлдарджы таңдау немесе таңдауды алып тастау үшін * белгісін басу
керек. Таңдалынған файлдар сары түспен боялынып тұрады.
Тақырып бойынша сұрақтар
1) С:дискісінің мазмұнын қалай қарауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
2) Каталогтың немесе ішкі каталогтың мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
3) Мәтіндік файлдың мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
4) Иілгіш дискінің мазмұнын қалай қарап шығуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
5) Бір дискіден екінші дискіге қалай көшуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
6) Каталогты қалай құруға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
7) Файлды қалай құруға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
8) Мәтіндік файлды қалай редакторлеуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
9) Файлды керек жерге қалай көшіруге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
10) Қатты дискіден немесе дискетадан керексіз каталогты қалай жоюға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
11) Дискідегі ақпаратты қалай сұрыптауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
12) Дискетаны қалай форматтауға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
13) MS DOS-тан Norton Comander-ді қалай жүктеуге болады?
14) Norton Comander-ден Windows-қа қалай шығуға болады?
15) Windows-тан Norton Comander-ді қалай жүктеуге болады?
16) Windows-тан MS DOS-ты қалай жүктеуге болады?
17) MS DOS-тан Windows-қа қалай шығуға болады?
18) Кез-келген программаны қалай жүктеуге болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
19) Windows және MS DOS операциялық жүйелерінде күн мен уақытты қалай
орнатуға болады?
20) Команда туралы ақпаратты қалай алуға болады?
А) MS DOS-та
В) Norton Сommander қабыршағында
С) Windows-та
Тақырып бойынша тапсырмалар
1) Екі панельде де С: дискісінің мазмұнын көрсет;
2) Оң жақ панельде ақпараттты толық күйде, ал сол жақта қысқаша түрде
шығар;
3) Файлдарды аты бойынша сұрыптап орналастыр;
4) Сол жақ панелде А: дискісіне көш;
5) Алдыңғы сабақта өзің құрған каталогты жой;
6) Оң жақ панельді экраннан алып таста;
7) Алдыңғы тақырып бойынша берілген тапсырмалардың 8-13 пункттерін орында;
8) А: дискісінің каталогтар діңгегін көрсет;
9) Зертханалық жұмыс нәтижелерін WORD редакторына көшіріп, сипаттамасын
қағазға басып шығар;
10) Тақырып бойынша берілген сұрақтардан өз вариантыңның сұрағына сипаттама
жаз.
2. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 3
Windows ортасында жҰмыс
басы
Мақсаты: Windows ортасында жұмыс істеудің негізгі принциптерін білу.
Файлдармен жұмысты ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыру.
1. Windows анықтама жүйесі
- Диспетчер программ терезесінде Справка мәзіріне шертіңіз
- Мәзір ішінен Учебник по Windows таңдаңыз.
- Керекті тақырып немесе ұғым бойынша анықтама жүйесінен ақпарат
тауып, танысыңыз.
2. Терезе құрылымы. Тереземен жұмыс дағдылары.
Терезенің бірнеше түрлері бар: Программалар диспетчерінің терезесі,
программалар тобының терезесі, қосымша программа терезесі, құжат терезесі,
сұхбат терезесі.
Программалар тобының терезесі Программалар Диспетчерінің терезесінде
орналасады. Онда әр программаға сәйкес пиктограммалар болады. Егер
программалар тобының терезесі жабық тұрса, онда ол Программалар
Диспетчерінің терезесінің төменгі жағында значок түрінде орналасады.
Осы пиктограммаға екі рет шерткенде программалар тобының терезесі
ашылады. Мәзір қатарынан Окно мәзірін ашқанда қандай программалар бар
екенін білуге болады.
Терезелердің оң жақ жоғарғы бұрышында терезелерді басқару батырмалары
орналасады: орау, кішірейтуүлкейту, жабу батырмалары.
Терезелердің мөлшерін маус көмегімен өзгерту үшін сілтемені терезе
шекарасына апарып, оңғасолға, жоғарытөмен жылжытамыз.
Терезедегі көрінбй тұрған ақпаратты қарау үшін айналдырма жолағы
қолданылады. Ол үшін терезенің оң жағында немесе төменгі жағында орналасқан
айналдырма жолағын мауспен сырғытамыз.
3. Программаның таңбасын жұмыс столында орналастыру
Калькулятор таңбасын жұмыс столына орналастырайыќ.
- Реквизиты программалар тобын ашыңыз
- Калькулятор таңбасына басып отырып сілтемені сырғытыңыз,
сілтемемен бірге таңбаның көшірмесі бірге жылжиды.
- Таңба көшірмесін жұмыс столының кез-келген жеріне апарып, маус
батырмасын жіберіңіз.
Осы амалды Ctrl пернесін баса отырып орындаса программаның көшірмесін
жасауға болады.
Жұмыс столындағы таңбаларды белгілі бір тәртіппен орналастыру үшін оң
жақ батырмамен шақырылатын мәзірден Упорядочить значки пунктін таңдаймыз.
4. Программалар тобын немесе программалық элемент құру
Жаңа программалар тобын құру үшін:
- Программалар Диспетчерінің Файл мәзірін ашыңыз.
- Создать командасын таңдаңыз.
- Пайда болған сұхбат терезесінде Группа программ таңдаңыз. ОК.
- Шыққан сұхбат терезесіндегі Описание өрісіне құрылатын топтың
атын енгізіңіз. Мысалы, Student
- Файл Группы өрісін бос қалдырыңыз. Windows өзі файлға ат береді:
STUDENT.GRP. ОК.
- Пайда болған бос терезеге өзімізге қажетті программалардың
таңбаларын көшіріп қоюымызға болады.
Немесе
- Программалар Диспетчерінің Файл мәзірін ашыңыз.
- Создать командасын таңдаңыз.
- Шыққан сұхбат терезесінен Программный Элемент таңдаңыз. ОК.
- Свойства Программного Элемента сұхбат терезесі ашылады. Осы
жерде программаның қасиетін көрсету керек.
- Описание өрісіне test енгізіңіз
- Командная Строка өрісіне жолы кµөсетілген файлдың толық атын
енгізіңіз.
- Егер программаның орналасқан жерін білмесеңіз, Пролистать
батырмасына басыңыз.
- Керекті файлды тауып, ОК басыңыз.
- Сұхбат терезесінде жолы көрсетілген толық файл аты өзі жазылады.
5. Пиктограмманы өзгерту
Таңбаны өзгерту үшін:
- өзгерткіңіз келген пиктограмма орналасқан программалар тобын
ашыңыз.
- Пиктограмманы ерекшелеңіз.
- Файл мәзірін ашып, Свойства командасын таңдаңыз.
- Свойства Программного Элемента сұхбат терезесі ашылады.
- Изменить Значок батырмасын басыңыз.
- Таңбалар тізімінен өзіңізге ұнағанын таңдап, ОК басыңыз.
- Егер өзіңіз ұнатқан таңба табылмаса, Пролистать батырмасын
басыңыз.
- Moricons.dll файлын ерекшелеп, ОК басыңыз.
- Ашылған тізімнен өзіңізге керегін таңдап, ОК.
6. Файлдар диспетчерінің жұмысы
Файлдар диспетчері дискілермен, файлдармен және каталогтармен жұмысты
ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
- Файлдар Диспетчерін жүктеңіз. Ол Диспетчер Программ терезесінің
Главная тобының ішінде.
- Файлдар Диспетчерінің мәзірі мыналардан тұрады: Файл, Диск,
Дерево, Просмотр, Параметры, Окно, Справка.
- Просмотр арқылы терезе мазмұнын өзгертіп көріңіз. Просмотр,
Дерево және Каталоги командаларын орындаңыз.
- Егер каталогтар діңгегі мен файлдар тізімі экранға сыймаса,
айналдырма жолағын пайдаланып көріңіз.
- Просмотр, Только дерево командасын орындаңыз.
- Просмотр, Только каталоги командасын орындап көріңіз.
- Просмотр, Разбить.
- Просмотр, имя.
- Просмотр, Все характеристики файлв.
- Просмотр, Отдельные характеристики
- Сұрыптауды орындаңыз. Ол үшін мына командаларды қолдануға
болады: Просмотр, Сортировка по имени (по типу, по размеру, по
дате).
- Дерево, Показать все (Спрятать ветви. Отмечать расширяемые
ветви) командаларын орындап көріңіз.
- Файлдар Диспетчерінің көмегімен бір программаны жүктеп көрейік:
Windows каталогын тауып алыңыз.
- Clock.exe файлын табыңыз. Бұл Сағат программасы.
- Оған екі рет шертіңіз. Экранда сағат программасы пайда болады.
- Программаның жүйелік мәзіріндегі жабу таңбасына - басып
программаны жабыңыз.
3.7 Каталог құру
- Файлдар Диспетчерін жүктењіз.
- Файл, Создать каталог командасын таңдаңыз.
- Ашылған сұхбат терезесіндегі Имя өрісіне Т1 деп ат енгізіңіз.
ОК.
- Каталогтың ішінде не бар екенін көру үшін каталогтар діңгегінде
Т1 каталог атына шертіңіз.
- Оң жақ панельден каталогтың бос екенін көреміз.
3.8 Файл құру
Реквизиты Диспетчера программ тобында орналасқан Блокнот мәтіндік
редакторын қолданып Т1 каталогының ішінде файл құрайық.
- Блокнот редакторында кез-келген мәтін енгізейік.
- Файл, Сохранить командасын орындаймыз.
- Устройства тізімінде диск Е:\ таңдаймыз.
- Каталог өрісіне Е:\ түпкі каталог атына шертеміз.
- Пайда болған тізімнен Т1 таңдап алып, екі рет шертеміз.
- Имя файла өрісіне Тест деп ат енгіземіз. ОК.
- Файл, выход командасын таңдаймыз.
- Каталогтар діңгегінен Т1 құрамын қарағанда Тест файлы пайда
болуы керек.
3.9 Файлдарды көшіру, орын ауыстыру
Файлды басқа каталогқа көшіру үшін басқа Т2, Т3, Т4 каталогтарын құрып
алу керек.
- Окно, Новое окно командасын орындаймыз. Экранда көмекші жаңа
терезе пайда болады.
- Окно, Горизонтальная мозайка орындаймыз. Терезелер бізге ыңғайлы
болып орналасады.
- Екінші терезенің каталогтар діңгегінде Т2 каталогына шертеміз Оң
жақ панельде оның құрамы көрсетіледі. Қазірше ол бос.
- Бірінші терезенің діңгегінде Т1 басамыз. Оның оң жақ панелінде
біз құрған Тест.txt файлы орналасқан.
- Маус сілтемесін әкеліп, осы файлды ерекшелеп алып, сырғытқан
күйі екінші терезеге әкелеміз.
- Подтверждение операций с мышью сұрағына Да деп жауап береміз.
Немесе
- Файл, Копировать командасын таңдаймыз.
- Шыққан сұхбат терезесінде қайдан, нені, қайда апаратынымызды
көрсетуіміз керек. ОК.
- Копировать командасының орнына Переместить таңдап осы тәсілмен
орын ауыстыруды да орындауға болады.
3. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 4
ҚЫЗМЕТШІ ПРОГРАММАЛАРМЕН ЖҰМЫС
басы
Мақсаты: Қызметші программалардың атқаратын қызметін білу және
практикада қолдана білуге дағдылану.
1. Дискіні дефрагментациялау
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Дефрагментация диска
6. Выбор диска сұхбат терезесінен керекті дискіні көрсетіңіз
7. ОК
2. Дискіні тазалау
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Очистка диска
6. Выбор диска сұхбат терезесінен керекті дискіні көрсетіңіз
7. ОК
8. Очистка диска для... сұхбат терезесінде дискіде орын босату үшін
жойылатын файлдар тізімі көрсетіледі – олардың жанында жалауша
көрсетілеген. Егер бұл файлдарды сақтау керек болса, жалаушаны алып
тастаған жеткілікті. ОК.
3. Дискіні тексеру
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Программы пунктін таңдаңыз
3. Оң жақта пайда болған қосымша мәзірден Стандартные таңдаңыз
4. Келесі қосымша мәзірден Служебные таңдаңыз
5. Проверка диска
6. Проверка диска сұхбат терезесінен тексерілетін дискіні көрсетіңіз
7. Осы терезеде дискіні тексеру тәсілін (стандартты немесе толық)
таңдаңыз
8. Осы терезедегі Дополнительно батырмасын басыңыз
9. Шыққан сұхбат терезесінде Дискіні тексерудің керекті параметрлерін
таңдаңыз
10. ОК
4. Дискіні форматтау
1. Дискіні дискжетекке салыңыз
2. Мой компьютер терезесін ашыңыз
3. Ашылған терезеде диск таңбасына апарып, жанама мәзірді шақырыңыз
4. Жанама мәзірден Форматировать командасын таңдаңыз
5. Форматтау тұрін таңдаңыз: Тез (диск тақырыбы ғана жойылады),
Толық (дискідегі барлық мәліметтер жойылады)
6. Вывести отчет о результатах пунктіне жалауша қойыњыз
7. Начать батырмасын басыңыз
Қолданылған әдебиеттер:
1. 1. Е.Балапанов, Б.Бөрібаев, Г.Мадьярова, Жаңа ақпараттық
технологиялар, Алматы 2000 ж.
2. Информатика, практикум по технологии работы на компьютере под ред.
проф. Н.В.Макаровой, 1997, Финансы и статистика
3. Практическая информатика С.Симонович, Г.Евсеев Москва, АСТ пресс 2001
г.
4. Специальная информатика С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев Москва
АСТпресс 2001 г.
5. Фигурнов В.З. IBM PC для пользователя, М., ИНФРА, 1998
4. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 5
АРХИВТЕУ ПРОГРАММАСЫ
басы
Мақсаты: Архивтеу тәсілдерін біліп, оны практикада қолдану дағдыларын
қалыптастыру
1. Файлды архивтеу
1. Пуск батырмасына басыңыз
2. Келесі қосымша мәзірден Программы
3. Стандартные – Служебные – Архивация данных Шыққан сұхбат
терезесінде Создать новое задание архивации жолына шертіңіз.
ОК
4. Мастер архивации терезесінде екі пункттің бірін таңдаймыз
а) мой компьютерді архивтеу – бұл жағдайда қатты дискідегі барлық
ақпарат архивтеледі, оған көп дискета қажет болады. Мұның артықшылығы –
компьютер істен шыққан жағдайда барлық ақпаратты қалпына келтіріп алуға
болады.
б) таңдалған файлдар мен папкаларды архивтеу
5. Далее
6. Келесі сұхбат терезесінде барлық файлдар немесе өзгерістер
енгізілген файлдар пунктерінің бірін таңдаңыз
7. Архивировать файлы в... терезесінде мыналарды көрсетіңіз:
а) архивтелген папканың қайдан алынатыны
б) архивке ат енгізіңіз
8. Далее
9. Имя задания архивации ат енгізіңіз
10. Запуск батырмасын басыңыз
11. Дискета толған жағдайда басқасын ауыстыруды ұмытпаңыз
12. Архивтеу аяқталғаннан кейін ОК.
2. Файлды архивтен шығару
1. Архивтеу программасын ашыңыз
2. Восстановить архивированные файлы жолына шертіңіз
3. Дискетаны дискжетекке салыңыз
4. Выбор архива сұхбат терезесінде мыналарды көрсетіңіз:
а) архив сақталған папканы шертіңіз;
б) архивтік файлды тауып, Открыть батырмасын басыңыз
5. Далее. ОК.
6. Егер архив бірнеше дискіге бөлінген болса, Последний архивный
компонент на этом носителе информации имеет продолжение на другом
носителе. Переити на другой носитель? хабары шығады.
7. Да батырмасын басып, келесі дискетаны салыңыз.
8. ОК.
6 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 6
Мәтіндік редактор MICROSOFT WORD
басы
Мақсаты: Мәтіндік редактордың барлық мүмкіндіктерін қолдана білуге
дағдылану
Мәтінді редакторлеу және әрлеу
Мәтін пернелік тақтадан латын немесе қазақ, орыс әріптерін,
пунктуация белгілері мен арнайы символдарды енгізу арқылы теріледі. Мәтінді
теру барысында келесі жолға өту автоматты түрде жүзеге асады. Жаңа абзацқа
көшу үшін ENTER пернесін басамыз.
Мәтінді әрлеу үшін форматтау командалары қолданылады. Форматтаудың үш
негізгі операциясы бар:
- Беттерді форматтау;
- Абзацтарды форматтау;
- Символдарды форматтау.
Беттердің параметрлерін өзгерту үшін Файл ( Параметры страницы
командасы қолданылады.
Колонтитул дегеніміз құжаттың әр бетінде шығатын қолданушы орнатқан
ақпарат. Ол төменгі және жоғарғы болуы мүмкін. Колонтитулға бет номері,
ағымдағы уақыт, қолданушының аты-жөні, т.б. мәлімет орналасуы мүмкін.
Колонтитул орнату Вид(Колонтитулы командасымен орындалады.
Беттің номерлерін қою Вставка(Номера страниц командасымен орындалады.
Абзацтарды форматтау оларды теру кезінде немесе теріліп қойғаннан
кейін де орындауға болады. Бет параметрлерін орнатқаннан кейін мәтінді
енгізу аумағы құжаттың жоғарғы жағында орналасқан сызғышта ашық түспен
ерекшеленіп тұрады. Осы енгізу аумағын сызғыш маркерлерін оңға, солға
жылжыту арқылы кішірейтіп, үлкейтуге болады.
Мәтінді туралау (выравнивание) форматтау саймандар тақтасындағы По
ширине, По правому краю, По центру, По левому краю батырмаларын
юбасы арқылыы орындалады. Ол үшін туралайтын мәтін бөлігін міндетті түрде
рекшелеп алу керек.
Жоларалық интервалды орнату үшін Формат(Абзац командасы қолданылады.
Символдарды форматтау Формат(Шрифт командасының көмегімен орындалады
немесе осы командаларға сәйкес келетін форматтау саймандар тақтасында
орналасқан батырмаларады қолданамыз.
Маркерленген немесе номерленген тізімді орнату үшін Формат(Список
командасын орындап, шыққан сұхбат терезесінен маркердің түрін немесе
номерлену түрін таңдаймыз.
4.3 Мәтінге графиктік нысанда орнату.
Егер мәтінге берілген шрифте жоқ символды қою керек болса,
Вставка(Символ командасын орындап, керекті символды шыққан тізімнен таңдап
алыып, Вставить, Закрыть батырмаларын басамыз.
Мәтін арасына сурет қою үшін сурет қойлатын орынды курсормен белгілеп
алып, Вставка(Рисунок командасын орындаймыз. МS Clip Gallery терезесінде
керекті суретті таңдау керек.
Егер мәтінге қолданушы өзі құрайтын суретті қою керек болса, онда
Вставка(Объект командасын орындау керек. Точечный рисунок Paintbrush
таңдалып, қолданушы суреті құрылады.
Мәтінге түрлі математикалық күрделі формулалар қою керек болса,
Вставка – Объект командасы орындалып, шыққан терезедегі тізімнен формулалар
редакторы – Microsoft Equation 3.0. шақырылады.
Мәтінге автофигура қою үшін Вставка(Рисунок(Автофигуры командасы
орындалады, немесе Рисование саймандар тақтасынан керекті автофигураны
таңдауға болады.
4.4 Кестелермен жұмыс.
Мәтіндік редакторда қарапайым кесте қоюдың бірнеше тәсілдері бар:
- Стандартты саймандар тақтасынан Добавить таблицу батырмасын басып,
бағандар мен жолдардың керекті санын белгілеу;
- Таблица(Добавить таблицу командасын орындап, шыққан терезеде бағандар
мен жолдардың керекті санын белгілеу;
- Таблица(Нарисовать таблицу командасын орындап, маустың қарындаш
түріндегі сілтемесімен кесте сызықтарын жүргізу.
Кестені форматтау үшін Таблицы и границы саймандар тақтасын
пайдаланып, немесе Формат(Границы и заливка командасы арқылы орындауға
болады.
Таблица мәзіріне кестеге байланысты командалардың барлығы кіреді.
4.5 Тапсырма
1. Word-та жаңа құжат құрыңыз. Оны өз атыңызбен сақтаңыз.
2. Шеттіктерін сол жақтан 3 см, оң жақтан 1,5 см, жоғарғы және төменгі
шеттіктерін 2 см орнтыңыз.
3. Құжатқа колонтитул орнатыңыз: Өз аты-жөніңіз, топ номері, ағымдағы
уақыт.
4. Ақпараттануға байланысты безендірілген А4 форматындағы екі ақпараттық
бет жасаңыз. Ол жұмыста тақырыпқа қатысты мәтін теріліп, WORD
редакторының төмендегі мүмкіндіктерін қолданыңыз: символды, абзацты
форматтау үлгілері, WordArt нысаны, графиктік нысан, тізім, кесте,
күрделі кесте, мәтінді колонкаға бөліп орнату, сілтеме түсінік
(сноска) қою.
5. Құжаттың жаңа бетінде жоғарғы және төменгі индекстерді қолданып
химиялық формула жазыңыз.
6. Microsoft Equation 3.0 формулалар редакторын пайдаланып төмендегі
формуланы жазыңыз.
7. Alt+PrintScreen пернелер комбинациясының көмегімен Word терезесін
формулалар жазылған бетке Вставить командасымен орналастырыңыз.
Автофигараларды қолданып суреттегі кейбір терезе элементтеріне
түсініктемелер орнатыңыз.
8. Құжат бетттеріне номер орнатыңыз.
Тақырып бойынша сұрақтар
1. Word редакторына сипаттама беріңіз.
2. Бет параметрлерін қалай орнатуға болады?
3. Word құжатын қорғауды қалай ұйымдастыруға болады?
4. Формулалар редакторын қалай іске қосуға болады?
5. Экран сипатын құжатқа қалай орналастыруға болады?
6. Керекті саймандар тақтасының режимін экранға қалай орнатуға болады?
7. Колонтитул, тізім орнату командалары.
7 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 7
EXCEL программасында жҰмыс
басы
Мақсаты: Excel программасының мүмкіндіктерімен танысып, оны практикалық
мақсатта қолдана білу
Негізгі қарастырылатын мәселелер: EXCEL терезесіне сипаттама. EXCEL-де
орындалатын негізгі операциялар. Диаграмма мастерімен жұмыс. Формулалар.
Формуладағы қателер. ұяшық адресі
7.1 EXCEL терезесіне сипаттама
EXCEL – WINDOWS-тың қолданбалы программаларының бірі. Оның терезесі
мынандай негізгі элементтерден тұрады:
1. Тақырып қатары;
2. Мәзір қатары;
3. Саймандар тақтасы;
4. Формула қатары;
5. Жұмыс аумағы.
Мәзір қатарында жұмыс істеуге қажетті негізгі командалар жиыны бар. Ал
саймандар тақтасындағы батырмалар көптеген функцияларды жылдам және жеңіл
орындауға жол ашады. Егер экранда керекті саймандар тақтасы болмаса, оны
Вид - Панель инструментов командасы арқылы орнатуға болады. Саймандар
тақтасындағы ең негізгілері – Стандартты және Форматтау саймандар тақтасы.
Формула қатарында программамен жұмыс істеу барысында қолданылған формулалар
өрнектеледі.
Жұмыс аумағы кесте түрінде беріледі. Мұндағы жолдар натурал сандармен,
ал бағандар латын әріптерімен белгіленеді.
EXCEL-дің терезесінде ашылған әрбір жұмыс кітабы бірнеше беттерден
тұрады. Беттерді қосымша орнату үшін Вставка – Лист командасын орындаймыз.
7.2 EXCEL-де орындалатын негізгі операциялар.
Ұяшықтарда символдарды өшіру BackSpase және Delete пернелерінің
көмегімен жүзеге асырылады. Мәлімет енгізіліп қойған ұяшықта түзету енгізу
керек болса, онда F2 пернесін басу арқылы түзету режиміне көшеміз.
Ұяшықтарды форматтау: Формат – Ячейки. Керекті параметрлерді сұхбат
терезесінде енгіземіз.
Бірнеше ұяшықтарды біріктіру: 1) белгілеу; 2) Формат ячейки; 3)
Выравнивание; 4) Объединение ячеек; 5) ОК.
Ұяшықтағы мәліметтерді көшіру: 1) белгілеу; 2) Копировать; 3) Курсорды
көшірме орналасатын ұяшыққа апару; 4) Вставить.
Ұяшықтағы мәліметтердің орнын ауыстыру: 1) белгілеу; 2) Вырезать; 3)
Курсорды мәліметтер орналасатын ұяшыққа апару; 4) Вставить.
7.3 Диаграмма шеберімен жұмыс
EXCEL қандай да бір берілген сандық мәліметтер бойынша диаграмма
тұрғызуға мүмкіндік береді. Ол үшін осы сандық мәліметтерді ерекшелеп алып,
Стандартты саймандар тақтасындағы Диаграмма тұрғызу батырмасына басамыз.
Пайда болған сұхбат терезесінде диаграмманың түрін таңдаймыз. Диаграмма
түрлері: сызықтық, гистограмма, графиктік, дөңгелек, шеңберлік, радар,
аралас, нүктелік жєне тағы басқалар. Далее батырмасын басамыз. Келесі
сұхбат терезелерінде сұраным бойынша керекті параметрлерді енгіземіз. Олар
Диапазон данных, Ряды, Подписи данных, Оси, Легенда, Заголовки және тағы да
басқа сұхбат терезесінің қосымша беттерінде орналасқан.
Дайын болған диаграмманың параметрлерін мышка құрылғысының оң жақ
батырмасын басу арқылы жанама меню шақырып, сол менюдегі командалар арқылы
өзгертуге болады. Маус көмегімен іліп алу принципі бойынша диаграмманың
орналасуын да реттеуге болады.
7.4 Формулалар
Формула міндетті түрде = - тең болады белгісінен басталады. Олай
болмаған жағдайда ұяшыққа енгізілген мәлімет мәтін ретінде қабылданып,
ешқандай есептеулер орындалмайды. Формула енгізу барысында Саймандар
тақтасынан Вставка функции батырмасын немесе Меню қатарынан Вставка –
Функция командасын қолдануға болады. Функция түрлері: 1) Математикалық
жєне тригонометриялық; 2) Логикалық; 3) Дата және уақыт; 4) Ақпараттық; 5)
Мәтіндік; 6) Қаражаттық; 7) Мәліметтер қоймасымен жұмыс істеуге арналған.
7.5 Формуладағы қателер
# ДЕЛ0! – формулада нөлге бөліну бар
# ИМЯ? – формулада түсініксіз адрес көрсетіліп тұр
# НД – формулада жоқ ұяшыққа жол сілтенеді
# ЗНАЧ – сан мен мәтін араласқан
# ССЫЛКА – санау үшін мәлімет берілмегенін көрсетеді
# ЧИСЛО – формуланың аргументі дұрыс болмағанда шығатын мәлімет.
7.6 Ұяшық адресі
Ұяшықтың адресі абсолюттік, қатысты және аралас болады. Жазылулары:
A2 – қатысты; $A2, A$2 – аралас $A$2 –
абсолюттік
Мысалы: y=ax+b функциясының мәнін есептеу керек. Мұндағы a,b –
коэффициенттер х (0;1) аралығында h=0,1 қадаммен
өзгереді.
Абсолюттік және аралас адрестерді пернелік тақтадан теріп жазамыз, немесе
ұяшықтың адресін жазғаннан кейін F4 функционалдық пернесін басу жеткілікті.
7.7 Excel функциялары
- Қарапайым логикалық функция =ЕСЛИ(шарт; өрнек1; өрнек2)
Мысал: Мұндағы х (0;1) аралығында өзгереді.
Күрделі логикалық функция
=ЕСЛИ(шарт1;өрнек1;если(шарт2;өрнек 2;өрнек3)
Мысал:
Перне SHIFT CTRL ALT CTRL+SHIFT ALT+SHIFT
F1 Анықтама Диаграммас Жаңа бет
шақыру ы бар бет қою
орнату
F2 Ұяшыққа Ұяшық Сохранить Сохранить
өзгерістертүсі-нікте как... командасын
енгізу месіне командасын орындау
режимін өзгеріс орындау
қосу енгізу
режимі
F3 Формулаға Ат қою Ұяшық мәтіні
функция бойынша ат
қою қою
F4 Ұяшыққа Соңғы ТерезенВыход
сілтеме ауысу і жабу командасын
түрін немесе орындау
өзгерту іздеуді
қайталау
F5 Правка – Поиск Терезе
Перейти сұхбат мөлше-р
терезесін ін
шығару қалпына
келтіру
F6 Терезенің Келесі Алдыңғы
келесі кітапқа кітапқа
аумағына ауысу ауысу
ауысу
F7 Сервис – Терезен
Орфография ің
орнын
ауыстыр
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz