Радиобайланыс технологияларының қазіргі заманға сай жағдайы
Батысқа қарағанда «Соңғы кезең» термин отандық техникалық әдебиетте жиі қолданыла бастады. Расында да бұл мәселе қарқынды даму кезеңінде отандық желінің алдында тұрған бүгінгі байланыс бүкіл әлем операторларын алаңдатты. Дамыған және дамып келе жатқан елдердегі абоненттік қосылулар мәселесін шешу үшін қазіргі заманда заманға сай бірнеше технологиялар қатары ойластырылған.
Осылайша бүгінгі таңда бүкіл әлемдік тәжірибе шешімінде тексеру қатарына ие боламыз, алдағы уақытта соңғы кезең 80 жылдың аяғы, 90 жылдың басында АҚШ (Америка Құрама Штаты) пен Батыс Еуропада абонентті қол жеткізу желісіне қызығушылық бірден көбейіп, аналогты телефон қызмет көрсеткіші қолданушылардың қанағаттандыруын тоқтатты. Ақпаратты тарату ISDN (Integrated Services Digital Network) және т.б. жаңа қызметтердің сұранысын қанағаттандыру үшін бір мезгілде модельдеу және магистраль желілерін цифрлау және станция коммутациялауларын жүргізді.
Жаңа қызмет сұранысында жеткілікті көлемде мысты-желіден абоненттік жолды анықтау үшін «цифрлық абоненттік жолдар» технологиясы өндірілді (ағылшын термині –Digital Subscriber Loop). Ағылшынша аббревиатурасы xDSL технологиясы, абоненттік жолдар бойынша жоғары жылдамдықтағы цифрлық ақпаратты ұйымдастыруға рұқсат етті. Сондықтан таратудың цифрлық әдісін талап етуші қызметтер қолда бар таратушы желіні пайдаланады.
Осылайша бүгінгі таңда бүкіл әлемдік тәжірибе шешімінде тексеру қатарына ие боламыз, алдағы уақытта соңғы кезең 80 жылдың аяғы, 90 жылдың басында АҚШ (Америка Құрама Штаты) пен Батыс Еуропада абонентті қол жеткізу желісіне қызығушылық бірден көбейіп, аналогты телефон қызмет көрсеткіші қолданушылардың қанағаттандыруын тоқтатты. Ақпаратты тарату ISDN (Integrated Services Digital Network) және т.б. жаңа қызметтердің сұранысын қанағаттандыру үшін бір мезгілде модельдеу және магистраль желілерін цифрлау және станция коммутациялауларын жүргізді.
Жаңа қызмет сұранысында жеткілікті көлемде мысты-желіден абоненттік жолды анықтау үшін «цифрлық абоненттік жолдар» технологиясы өндірілді (ағылшын термині –Digital Subscriber Loop). Ағылшынша аббревиатурасы xDSL технологиясы, абоненттік жолдар бойынша жоғары жылдамдықтағы цифрлық ақпаратты ұйымдастыруға рұқсат етті. Сондықтан таратудың цифрлық әдісін талап етуші қызметтер қолда бар таратушы желіні пайдаланады.
1. Гольдштейн Б.С., Протоколы доступа – М.: Радио и связь, 1999ж.
2. Гольдштейн Б.С., Сигнализация в сетях связи – М.: Радио и связь 1998ж.
3. Громаков Ю.А., Стандарты и системы подвижной радиосвязи – М.: Эко-Трендз, 1998ж.
4. Буланов А.В., Буланова Т.А., Слепова Г.Л. – Основы проектирования электронных АТС типа АТСЭ 200: Учебное пособие / Мис. – М.: 1988ж.
5. Баклашов Н. И., Китаева Н. Ж. Охрана труда на предприятиях и охрана окружающей среды – М.: Радио и связь, 1989ж.
6. Ведомственные нормы технологического проектирования. Часть 2. Станции городских и ведомственных сетей. ВНТП 112 - 79 Мин. Связи СССР – М.: Связь, 1980 ж.
7. Долин П.А. Основы техники безопасности в электроустановках – М.: Энергия, 1984 ж.
8. Долин П.А. Справочник по технике безопасности – М.: Энергоиздат, 1984 ж.
9. Лившиц Б.С., Пшеничников А.П., Харкевич А.Д. Теория телетрафика –М.: Связь, 1979ж.
10. Техническое описание систем Airspan.
11. О. С. Срапионова Экономика связи / Москва “Радио и связь” 1992ж.
12 Срапионова О.С. «Экономика связи» - М.: Радио и Связь, 1998 ж.
13 Гольдштейн Б.С. Системы коммутации. Учебник для вузов. БХВ - Санкт-Петербург, 2004 ж.
14 Лебединский А.К., Павловский А.А., Юркин Ю.В. Системы телефонной коммутации. –М.: Маршрут, 2003 ж.
15 Соколов Н.А. Эволюция местных телефонных сетей. – Издательство ТОО Типография “Книга”, Пермь, 1994 ж.
16 Срапионова О.С. «Экономика связи» - М.: Радио и Связь, 1998 ж.
17 Кучерявый А.Е., Гильченок Л.З., Иванов А.Ю. Пакетная сеть связь общего пользования. Наука и техника. –С-Петербург. 2004 ж.
18 Величко В. В., Катунин Г. П., Шувалов В. П. Основы инфокоммуникационных технологий. Горячая Линия - Телеком, 2009 ж.
19 Соколов Н.А. Сети абонентского доступа: принципы построения - Пермь: ТОО Типография «Книга», 1999ж.
20 В.Н. Рогиский, А.Д. Харкевич, М.А. Шнепс, Г.Б. Давыдов, А.Я. Толчан «Теория сетей связи» - М: Радио и связь 1981ж.
21 Парфенов Ю.А. Цифровые сети доступа. М.-Эко Трендз, 2005ж.
2. Гольдштейн Б.С., Сигнализация в сетях связи – М.: Радио и связь 1998ж.
3. Громаков Ю.А., Стандарты и системы подвижной радиосвязи – М.: Эко-Трендз, 1998ж.
4. Буланов А.В., Буланова Т.А., Слепова Г.Л. – Основы проектирования электронных АТС типа АТСЭ 200: Учебное пособие / Мис. – М.: 1988ж.
5. Баклашов Н. И., Китаева Н. Ж. Охрана труда на предприятиях и охрана окружающей среды – М.: Радио и связь, 1989ж.
6. Ведомственные нормы технологического проектирования. Часть 2. Станции городских и ведомственных сетей. ВНТП 112 - 79 Мин. Связи СССР – М.: Связь, 1980 ж.
7. Долин П.А. Основы техники безопасности в электроустановках – М.: Энергия, 1984 ж.
8. Долин П.А. Справочник по технике безопасности – М.: Энергоиздат, 1984 ж.
9. Лившиц Б.С., Пшеничников А.П., Харкевич А.Д. Теория телетрафика –М.: Связь, 1979ж.
10. Техническое описание систем Airspan.
11. О. С. Срапионова Экономика связи / Москва “Радио и связь” 1992ж.
12 Срапионова О.С. «Экономика связи» - М.: Радио и Связь, 1998 ж.
13 Гольдштейн Б.С. Системы коммутации. Учебник для вузов. БХВ - Санкт-Петербург, 2004 ж.
14 Лебединский А.К., Павловский А.А., Юркин Ю.В. Системы телефонной коммутации. –М.: Маршрут, 2003 ж.
15 Соколов Н.А. Эволюция местных телефонных сетей. – Издательство ТОО Типография “Книга”, Пермь, 1994 ж.
16 Срапионова О.С. «Экономика связи» - М.: Радио и Связь, 1998 ж.
17 Кучерявый А.Е., Гильченок Л.З., Иванов А.Ю. Пакетная сеть связь общего пользования. Наука и техника. –С-Петербург. 2004 ж.
18 Величко В. В., Катунин Г. П., Шувалов В. П. Основы инфокоммуникационных технологий. Горячая Линия - Телеком, 2009 ж.
19 Соколов Н.А. Сети абонентского доступа: принципы построения - Пермь: ТОО Типография «Книга», 1999ж.
20 В.Н. Рогиский, А.Д. Харкевич, М.А. Шнепс, Г.Б. Давыдов, А.Я. Толчан «Теория сетей связи» - М: Радио и связь 1981ж.
21 Парфенов Ю.А. Цифровые сети доступа. М.-Эко Трендз, 2005ж.
Кіріспе
Батысқа қарағанда Соңғы кезең термин отандық техникалық әдебиетте
жиі қолданыла бастады. Расында да бұл мәселе қарқынды даму кезеңінде
отандық желінің алдында тұрған бүгінгі байланыс бүкіл әлем операторларын
алаңдатты. Дамыған және дамып келе жатқан елдердегі абоненттік қосылулар
мәселесін шешу үшін қазіргі заманда заманға сай бірнеше технологиялар
қатары ойластырылған.
Осылайша бүгінгі таңда бүкіл әлемдік тәжірибе шешімінде тексеру
қатарына ие боламыз, алдағы уақытта соңғы кезең 80 жылдың аяғы, 90 жылдың
басында АҚШ (Америка Құрама Штаты) пен Батыс Еуропада абонентті қол жеткізу
желісіне қызығушылық бірден көбейіп, аналогты телефон қызмет көрсеткіші
қолданушылардың қанағаттандыруын тоқтатты. Ақпаратты тарату ISDN
(Integrated Services Digital Network) және т.б. жаңа қызметтердің сұранысын
қанағаттандыру үшін бір мезгілде модельдеу және магистраль желілерін
цифрлау және станция коммутациялауларын жүргізді.
Жаңа қызмет сұранысында жеткілікті көлемде мысты-желіден абоненттік
жолды анықтау үшін цифрлық абоненттік жолдар технологиясы өндірілді
(ағылшын термині –Digital Subscriber Loop). Ағылшынша аббревиатурасы xDSL
технологиясы, абоненттік жолдар бойынша жоғары жылдамдықтағы цифрлық
ақпаратты ұйымдастыруға рұқсат етті. Сондықтан таратудың цифрлық әдісін
талап етуші қызметтер қолда бар таратушы желіні пайдаланады.
Абонеттік таратқыш желісінде оптикалық технологиясы кең қолданысқа
түсті. FTTB (Fiber to the Building), FTTZ (Fiber to the Zone) және т.б.
тарату концепциясы қабылдады. Қарсы бағыттағы мысты кабельді жолдың орнына
оптикалық қолданысқа ие болды. Мұндай концепциялар жаңа құрылыста қолданып
келген және қолданыс үстінде, бірақ ол мыс жолдарын қолдану аймағында кең
қолданыс таппады, мұнда xDSL-ді қоданған аса арзанға түседі.
Екі жағдайда да операторларды қазіргі заманғы цифрлық немесе
интегралданған қызмет және дәл осы амалды шешу үшін осы рұқсат амалы
модельденді.
Қазақстан сияқты дамып келе жатқан елдерде операторлардың сұранысы
басқаша. Қызметтің жаңа түріне сұраныс өскен, бірақ тек өте аз пайызды
құрайды. Желінің басты дамуы бұрынғыдай телефонизация болып қалады, яғни
абоненттердің сұранысын қарапайым аналогты – телефонды байланыспен
қамтамасыз ету.
Дамушы елдерде, оның ішінде Қазақстанда да магистральді желі,
транзитті станциялар және қалалық, ауылдық АТС-тің модернизациясы жүріп
жатыр. Бұл жағдайда модернизация сөзінің мағынасы – жаңа құрылғылар мен
ескірген құрылғыларды ауыстыру болып табылады. Бірақ жаңа коммутациялық
станция сыйымдылығын алмастырады. Осыған орай операторда сапалы қызмет
дәстүрі телефондық коммутациялық қондырғы мүмкіндігімен және магистраль
желісін ұсыну мүмкіншілігі туындады. Бірақ абоненттік тарату желі
сыйымдылығының жеткіліксіздігі немесе оның қатыспауы анық.
Қазіргі таңдағы технологиялық шешімде цифрлық қызметті ұсыну үшін
бастапқыдан өңдейді де, дамып келе жатқан елдердегі сипаттау мәселесін
шешуді оңынан қолданады. Содан негізгі мәселеде абоненттік жол бойынша
барлық гамма тығыздау қондырғысында xDSL (x Digital Subscriber Line)
құрылған. Бұл қондырғы АЛ-да 4,8, ал кейде 30,60 рет қолдану эффектілігін
жоғарлатуына мүмкіндік береді.
Дамып келе жатқан елдер сияқты, операторлардың да максималды
эффективті кабельді желіні қолдануында аса қызығушылықтары арта түсуде.
Жаңа құрылыс барысында кеңжолақты төсеуді жобамен беріп, талшықты-оптикалық
байланыс желі эксплуатациясында сенімді әрі ыңғайлы. Соңғы кезең
учаскесінде ТОБЖ үлгісі Оңтүстік – Шығыс Азия, Оңтүстік және Орталық
Америка және т.б. елдер үшін бұрыннан нормасы болып қалыптасқан. Сондықтан
да бірінші этапта негізінде ТОБЖ қарапайым аналогты қызметтерді ұсыну үшін
қолданады. Кейіннен төлем қабілеттілігінің сұранысы пайда болып, сол бағыт
бойынша ақпаратты таратады немесе ISDN қызметін жеткізеді.
Бірнеше (ағылшынша термині – WLL – Wireless Local Loop) – фиксирленген
бөлек радио қол жеткізуінен тұрады. Соңғы жылдары барлық елде дәстүрлі
аналогты телефон қызметінің ұсыныс мәселесін шешу үшін қазіргі кезде
абоненттерді қосу кеңінен қолданылуда. Цифрлық радио қол жеткізу құралының
көмгімен көрсетілген жиілікті ресурсқа қарағанда әсіресе кеңжолақты
қызметті шектеу қиынға әкеп соғады. Мұнда сымсыз ақпаратты тарату үшін
арнайы жүйелері қолданылады. Негізі радио қол жеткізу альтернаивін
операторларда ұсынады және осы жағдайға қатысты емес жеке кабельді желіні
таратады. Ол сондай-ақ қиын қол жеткізулерде және аз қоныстанған аудандарда
эффективті болады.
Отандық нарыққа келтірілген шешімі мен келесі талдау нәтижесі бойынша
арналған. Белгілі абоненттік қол жеткізу желісін құру әдісімен барынша
толық сипаттайды [1].
1 Радиобайланыс технологияларының қазіргі заманға сай жағдайы
1.1 Әдебиттер шолуы
Телекоммуникационные системы и сети: 3 томдық оқу құралының 2–ші
томында – радиобайланыстар, радиохабарлау, теледидар туралы жазылған
Катунин Г.П, Машчев Г.В, Попантонипуло В.Н, В.П. Шувалов: В.П. Шубалов
профессоры редакциясы атынан.
Баспа 2–е – М: горячая линия. Телеком 2004ж.
3–томдық оқу құралының 2–ші томында радиобайланыс жүйелері,
радиохабарлау және теледидар туралы қарастырылған.
Негізінен перспективалы бағытта дамыған сымсыз байланыстар оның ішінде
серік байланыстарымен жылжымалы объект байланыстарына ерекше көңіл
бөлінген.
Радиорелейные и спутниковые системы передачи оқулығында Р15 жоғары
оқу орындар үшін А.С. Немировский, О.С. Данилович, Ю.И. Маримонт және
басқалары А.С. Немировский редакциясымен. – М: Радио және байланыс, 1986ж.
Бұл жерде радиорелелік, тропосфералық және спутниктік тарату
жүйелерінің құрылу мәселелері, қабылдап – тарату құрылғысының және
дециметрлік және сантиметрлік толқын диапозондарында радиосымдарды
жобалаудың негізгі ерекшіліктері қарастырылған. Ақпаратты цифрлық әдіспен
таратылуына ерекше орын бөлінген. Курс бағдарламасы мен аты өзара сәйкес
келеді.
Авторлар : В.Н. Рогиский, А.Д. Харкевич, М.А. Шнепс, Г.Б. Давыдов,
А.Я. Толчан
Теория сетей связи: жоғары оқу байланыстарының оқу құралы Рогинский
В.Н. Харкевич А.Д, және Шнепс М.А. жене басқалары; В.Н Рогинскидің
редакциясы атынан. – М: радио және байланыс 1981ж.
Желілердің электробайланыс теориясында негізінен ақпараттың
маңыздылығы мен халық шаруашылығындағы байланыстар және желілер
параметрлерін құрылымы мен қасиетін, желілерді басқару негізгі жүйелері мен
хабарлама ағындары мен сонымен қатар елдері біртұтас автоматтандырылған
байланыс торабының принциптерінің құрылуын қарастырады.
Хабарлама ағындарының есептелу әдістері жүргізіледі және байланыс
желілерінің көрсетілуімен жолдарды анықтайды (өткізу мүмкіндігі, құрылымдық
сенімділігімен құны және т.б.). Электрлік байланыс жүйе құрылымын
тұрлендіру әдісін береді.
Парфенов Ю.А. Цифровые сети доступа. М.-Эко Трендз, 2005ж.
Бұл кітапта цифрлық қол жеткізу желісін құру мақсаты қарастырылған.
Қол жеткізу желісінің қондырғысы, жаңартылған қондырғылар түрлері, олардың
техникалық берілгендері мен сипаттамасы келтірілген.
Соколов Н.А. Сети абонентского доступа: принципы построения - Пермь:
ТОО Типография Книга, 1999ж.
Мына әдебиетте телекоммуникациялық жүйелердің эффективті дамуын жалпы
қамтамасыздандыруы, абоненттік қол жеткізу желісінің артықшылықтарын құру
мақсаты қарастырылған. Жаңа телекоммуникациялық технологияларын тәжірибе
жүзінде қолдануы, сондай-ақ коммутация және жергілікті телефондық желілерді
цифрлық тарату техникасын қолданумен байланысты абоненттік қол жеткізу
аспектісіне барынша назар аудару керек.
Гольдштейн Б.С. Протоколы сети доступа: Санкт-Петербург, БХВ- Санкт-
Петербург, 2005ж.
Дәстүрлі аналогты абоненттік жолдарының мүмкіншілігі мен ISDN
протоколдарының түрлендіруі қарастырылады. Түрлі протоколдар DSS-1, QSIG,
TSPIP сияқты бір позициясымен анықталған байланыс желісінің дамуында
келтірілген төтенше перспективінде V5 интерфейсінің ашылуына едәуір назар
бөлінген [3].
1.2 Мысты – кабельді жолдарының құрылысы
Дәстүрлі мәселенің бірнеше жақсы жақтары бар. Біріншіден қарапайым
жобалау. Екіншіден тәжірибелі жұмыскерлердің құрылыс және эксплуатация
жағынан болуы. Үшіншіден қазіргі таңдағы лайықты бағасы. Олардың негізгі
кемшіліктері – аса қымбат қызмет көрсетуі және өткізу қабілеттілігін
шектеуі (ТОБЖ–мен салыстырғанда), сонымен бірге мұндағы құрылыс жұмыстарына
кеткен еңбектің және уақыттың шығындары. Соңғы уақытта операторлар және бір
ерекше кемшілігін тапты, яғни ол – металлолом қабылдайтындардың мысты
кабельдерге қызығушылығы.
Кабель бағасының мәселесі екі негізгі құраудан жинақталады, яғни –
кабель бағасы және құрылыс – монтаждық жұмысының төсеу бағасы.
Қосылатын абоненттер саны өскен сайын кабельдің бағасы да өседі және
сонымен қатар ұзындығы да өсуде. Құрылыс – монтажды жұмыс бағасы бәрінен де
бұрын желінің ұзындығына байланысты болады.
Жоғары жиілікті тығыздауды аналогты қондырғыларда кең қолданып және
бұрыннан келе жатқан АЛ тығыздау идеясы қазіргі уақытта желілерде
қолданылуда.
Сурет 1.1. Кабель желісі бойынша абоненттік қол жеткізуді
ұйымдастыру
1.3 Қолданыстағы абоненттік жолының тығыздалуы (АЛ)
Сондықтан да өзінің нағыз қазіргі мәселесіне байланысты міндетті түрде
Абоненттік Жолдары үшін Цифрлық Тарату Жүйелері пайда болуы шарт (ЦСПАЛ).
ЦСПАЛ (АЖЦТЖ) қондырғысы қазіргі кезде қолданыстағы абоненттік желілерді
таратуда кеңінен қолданылады Расспариленген абоненттер АТС-ті, коммуналды
пәтерлерді телефонмен қамтамасыз еткен, және т.б. кезінде
модернизацияланады.
Сурет 1.2. Қолданыстағы абоненттік жолдың тығыздалуы
ЦСПАЛ жүйелері кодталған сөзді цифрлық ағындарында уақытша
мультиплексирленген мақсаты бойынша орнатылған. Аналогты сигнал
станциясының абоненттік топтамасынан ИКМ немесе АДИКМ модуляця көмегімен
ЦСПАЛ станциялы жарты топтама модулінде цифрлық ағынға айналады. Содан
индивидуалды цифрлық ағындары бір топтық ағынға біріктіріліп және xDSL
(ISDL, HDSL, SDSL) технологиясын қолдана отырып абоненттік жол арқылы
тарайды. Абоненттік жарты топтамада қайтымды түрлендіргіші жүреді де, оның
шығысына қарапайым телефон аппараттары жалғанады. Нарықтағы танымал
тығыздалған жүйелер 2,8,10,11,15,30,60 бір-бірден АЛ арнасын береді. ЦСПАЛ
динамикалық концентрациясын қолдану барысында 90...120 жол арнасын жұмыспен
қамтамасыз етуі мүмін.
ЦСПАЛ жүйесінің бағыты аналогты телефондық қызметін және кез-келген
станциялық телефон түрлерімен жұмыс істейтін қабілеттілігін және абоненттік
құрылғыларын ұсынды. Өрістік сигнал өзгерісі және тарификациялар
таксофондар үшін сақталынады. УАТС немесе модемдерді қосу үшін танымал
аппаратуралар версиясындағы төртсымды аяқталуы қолданылады. Тығыздау
жолында рұқсат етілген ұзындық ережеге сай 5-6 км-ден аспауы тиіс. Бірақ
қолданыстағы рұқсат етілген АЛ ұзындығының өсуін барынша
қамтамасыздандыратын құрамы регенераторлардан тұратын бірнеше жүйелер
қолданылады.
Берілген шешімнің құндылығы тек қана қондырғылардың бағасымен
анықталады да, осыған сәйкес қосылулар санының үлкеюімен тізбектей өседі.
Егер ЦСПАЛ 5-6 км-ден аспайтын болса, онда оның бағасы АЛ ұзындығына
байланысты емес. Регенераторлар болған кезде АЛ-мен жұмыста қабілеттілігі
ұзаққа барады. Сызықты регенератор қондырғысының қосылу бағасы 50...70%-ға
дейін өседі [5].
1.4 Абоненттік учаскедегі ТОБЖ құрылысы
Соңғы кезең учаскесінде талшықты – оптикалық байланыс жолының
құрылысының артықшылықтары бар. Өткізу жолағы бойынша ТОБЖ үлкен қосымшаға
ие, өйткені ойластырылған телекоммуникацилық қызметінің ұсынылуы
жеткіліксіз. Бірақ телевидениялық бағдарламаны тарату, түрлі интерактивті
жүйелер және т.б. үшін де жеткіліксіз болады. Бағалы көрсеткішке қарай
отырып оптикалық кабельдің бағасының бірден түскенін көруге болады.
Оптикалық абоненттік жол қызмет көрсетуді талап етпейді және қажетті
деңгейде ұзақ жұмыс істейді. Осы мәселе бойынша кемшіліктердің екі себебі
бар. Біріншіден, еңбектің және уақыттың кабельдік төсеуіне кеткен шығыны,
яғни құрылысқа қажеттілігі және мамандардың жетіспеушілігі. Екіншіден,
мысты жолға қарағанда оптикалық кабель жолының бағасын көтеретін, қабылдап
– тарату және мультиплексирлеудің соңғы құралдарымен жабдықталуы тиіс.
Соңғы кезең учаскесінде оптикалық кабель қолдану концепциясы бірнеше
бағытқа бөлінеді: ғимаратқа дейінгі кабель – FTTB (Fiber To The Building),
офиске дейінгі оптика – FTTO (Fiber To The Office), абоненттік топтасатын
кейбір зоналарға дейінгі оптика – FTTZ (Fiber To The Zone). Барлық үш бағыт
бір негізге біріккен – қондырғының орнын ауыстыруға негізделетін кеңжолақты
оптикалық байланыс жолын бір нүктеге дейін алып келеді. Аз жылдамдықпен
тура розеткаға дейін тарататын цифрлық ағындар, яғни тұтынушы
терминалының қосылған жеріне дейін.
Аналогты абоненттік аяқталуына ие болатын коммутациялық станциялар,
яғни дәстүрлі ұсынысқа келтірілген нұсқау ТОБЖ қол жеткізу желісімен
қолданып, құрылады. АТС-тан станциялық терминалдың мультиплексирленген
қондырғысына және абоненттік терминалды қосу орындарының аяқталуы дәл қазір
қол жеткізу желісінің нұсқауында аналогты жолдарының жалғасы ретінде
қолданылады. Осындай қосылу сұлбасы дамып келе жатқан елдерде кеңінен
қолданылады және ол көбінесе аналогты қосылу схемасы деп аталады.
Коммутациялық станция түріне қатысты қарапайым интерфейстің келісімі
мен әмбебаптылығы - берілген қосылу сұлбасының артықшылығы болып табылады.
Аналогты интерфейсі бойынша қондырғыларды кез-келген АТС – электронды,
квазиэлектронды, электромеханикалық жүйелеріне қосуға болады. Станциялық
терминалдың негізгі кемшілігі аналогты – цифрлық артықшылықтың бар болуын
қайта құруы. Расында, егер коммутациялық қондырғылар цифрлық болса, онда
цифрлық ағындар алдымен АТС абоненттік топтарда аналогты сигналға
түрленеді.
Мультиплексирленген қондырғыны АТС-ке басқа тәсілмен қосып, станциялық
терминал коммутаторы цифрлық трактысының бірігуінен пайда болады. Мұндай
шешім кеңінен қолданылады және аналогты қосылумен салыстырғанда озық болып
табылады. Цифрлық байланыстың қосылу қызметінің сапасы аналогты тракта
пайда болатын цифрлық желінің абонентте максималды жуықтығын, және
сәйкесінше минималды бөгеуілін қамтамасыз етеді. Желіні тұрғызу үшін АТС
абоненттік модулін қажет етпейді, сол сияқты экономикалық эффект тұрғысынан
жүйелік артықшылығы бар цифрлық қосылу қол жеткізу қондырғысы мен
коммутациялық қондырғылардың шығындарын төмендетті. Станциялық терминалдың
қол жеткізу желісінің құрылғысы аналогты модульдерді, екісымды
интерфейстерді жүзеге асырады.
Сурет 1.3.ТОБЖ-ның қолданылуы
Цифрлық қосылуды қабылдау кезінде сигналдық жүйенің стандартизация
жетіспеушілігі бірінші қиындығы болып табылады. Цифрлық интерфейс
қаттылығын электрлік параметр тұрғысымен жеткілікті анықтап, сонымен қатар
айырмашылығы анықталған екісымды аналогты абоненттің интерфейстілігінде.
Қазақстандық сигнализацияланған жүйелердің сипаттамалары тек үлкен
кітапқа ғана енгізіледі, ал егер бүкіл әлемде қоданатын барлық жүйелерді
қарастыратын болса, онда ол үшін үлкен кітапханалар қажет болады.
Сигнализацияланған типтер үлкен жинағын барынша реализациялап,
мультиплексорларға қол жеткізу өңдеушілері үшін аса қиын екені анық.
Коммутациялық станциясының нақты түрлерінің әрқайсысын қолданыстағы
мультиплексорларды туралауға талап етеді, ал кейбір кезде программалық
версияларды қамтамасыздандырады. Соңғы жылдары сигнаизация жүйелері мен
интерфейс стандартизациясының қаттылығының мүмкіншілігін қол жеткізу
желісінің қондырғылары мен АТС түйіспесінде қолданады. V.5.1 және V.5.2
стандарттар үшін қайта өңделеді [6].
1.5 Радио қол жеткізу
Аз қоныстанған және қиын қол жеткізу аудандарындағы сөзсіз
артықшылықтары кабельді инфрақұрылыстың қатыспауына мүмкіндік беріп, сымсыз
қол жеткізу желісінің дамуына үлкен қызығушылық танытады. Өлшеу қажеттілігі
бойынша басқа жетістектерде радио қол жеткізу жүйелер айналу жылдамдығы мен
этап жалғау мүмкіндктеріне ие болады. Абоненттік есептеулерде өткізу
қабілеттілігін шектеу мен оған қатысты бағаның жоғары болуы негізгі
кемшілігінің бірі болып табылады. Бұл мәселені Қазақстан үшін кемшілік деп
атауға болмайды, себебі бәрінен бұрын аналогты телефон қызметінің
көрсеткіші барлық WLL жүйелерінде бағытталып көрсетілген. Радио қол жеткізу
жүйелерінде қолданылатын кеңінен тараған технологиялары ретінде DAMPS
(Digital Advances Mobile Phone System), GSM (Global System for Mobile
Communication) стандарт ұялы телефон және сымсыз телефон стандарты CT-2 мен
DECT, сонымен қатар бірнеше жеке хаттама және CDMA (Code Division Multiple
Access) технологиясын атауға болады. Радио қол жеткізу негізінде мәселенің
бағасынан жиналады, біріншіден, жиілікке мән беруі, инженерлердің жұмыс
дайындығы, жобалаудың бағалануы, сонымен қатар радио қол жеткізу
қондырғысының инфроқұрылысы. Сымсыз абоненттік желінің ұзындығы іс-жүзінде
тәуелді емес және жаңа аталған барлық шығындар абонент санына шамалы ғана
әсерін тигізеді. Радио қол жеткізу жүйесінде екінші құраушы шығыны
абоненттік терминал болып табылады. Абоненттер санының өсуімен бірге
сызықты құраушы да өседі, бірақ ол сондай-ақ желінің ұзындығына тәуелді
болмайды.
Біздің көзқараспен қарағанда сыпайылы Қазақстанда операторлар
байланысы үшін абоненттік қол жеткізу жілісі бойынша тапсырма тұрғызамыз.
Құрылғыны қолдану шарты.
Коммутациялық станциялар:
- цифрлық, түрлі өндірушілер;
- аналогты, түрлі жүйелер (координатты, кейде декадты-қадамды).
Таратушы желі:
- қалалық аудандарда мысты-кабельді желінің ішінде тармақталған
желінің сапасымен (базалық операторлар үшін);
- кабельдік жолда жеткілікті дамымаған жеке желісі немесе қатыспауы
(альтернативті оператор);
- ауыл және қала сыртында кабельдік жол желісі дамымаған.
Қызметке қойылған талаптар:
- аналогты телефон, таксофон, модемфакстың көмегімен ақпаратты
таратуы 95 %-н жоғары;
- ISDN желісі немесе ақпаратты тарату желісінің жоғары жылдамдыққа
қосылуы 5 %-ға дейін.
Абоненттік қол жеткізу жабдығын таңдау кезінде түрлі операторлар үшін
жоғары орында екені анық. Дәстүрлі телефон қызметін клиенттің басты бөлімі
мен базалық операторларында 100 % телефонизациясын құрайтын негізгі
мәселелерін қажет етеді. Құралды таңдау барысында көбінесе келесідегідей
орналастырылады:
- бағасы;
- айналдыру жылдамдығы;
- қызметке кеткен шығындары;
- интегралдық қызмет жағынан иілгіштігі;
- мобильдік (бір орыннан басқа орынға тез алмасу мүмкіндігі).
Сурет 1.4. Сымсыз қол жеткізу
Бәсекелескен базалық операторларға қарағанда альтернативті операторлар
тапсырмасы ережеге сәйкес жылдамырақ болады. Іскерлік абонент секторының
қызметі жоғары жылдамдықта ұсынылады және ауқатты тұрғындардың бір бөлігін
дәстүрлі байланыспен қамтамасыз етеді. Олар үшін қондырғылардың таңдалуы
басқаша:
- айналдыру жылдамдығы;
- интегралдық қызмет жағынан иілгіштігі;
- мобильдік (бір орыннан басқа орынға тез алмасу мүмкіндігі).
- бағасы;
- қызметке кеткен шығындары.
1.6 Талдау нәтижесінің салыстырмалы технологиясы
Әртүрлі технологияға сапалы талдау жасап көреміз. Абоненттік қол
жеткізу технологиясын қолданумен телефонзациясы қай дәрежеде екенін
қойылған тапсырмада жауап береді.
1.1 кестедегі талдау нәтижелерінен қорытынды жасауға болады.
Альтернативті операторлар қажеттілік мәселесін шешудің үш жаңа тәсілінен
қиналады, сондай–ақ олар абоненттерді қосу мәселесінің шешуін мысты кабель
төсеуішіне қарағанда жүзеге асыруын тездетеді немесе шарттарының үлкен
жиынтығын келтіреді (ТОБЖ). Мұндай қорытынды тәжірибеде расталады.
ЦСПАЛ(АЖЦТЖ) қондырғысын альтернативті операторлардың басымы базалықтан
едәуір ерте қолдана бастады және ТОБЖ-ны кеңінен енгізеді. Радио қол
жеткізу технологиялық шешім сияқты салыстырмалы таралуын жақында алды.
Бірақ әлемдік және отандық тәжірибеде бұл шешім альтернативті операторлар
негізінде қалалық желісі үшін қолданылатыны анық, сонда базалық операторлар
желілерінде және ауылдық желілері үшін ол эффективті.
Кесте 1.1 – Технологияның сапалы талдау нәтижесі
Параметр АЛ тығыздау ТОБЖ-ның Радио қол Мысты кабель
қолданылуы жеткізу
Бағасы төмен ($150) орташа жоғары орташа
($200...$600) ($500..$1000) ($100...$300)
Жаймалау Жоғары (1 күн)төмен (3..12 орташа (2..4 төмен (3...12 ай)
жылдамдығы ай) ай)
Қызмет
көрсетуге төмен төмен төмен жоғары
кеткен
шығындар
Жұмсақтылық(өорташа жоғары төмен төмен (аналогты
ткізу жолағы)(2 Мбитс (155 Мбитс (әдеттегідей тарату)
дейін) дейін және одан32 кбитс
жоғары) дейін)
Мобильдік жоғары төмен жоғары төмен
Енді қол жеткізуді ұйымдастырудың түрлі әдістер көрсеткішінің
бағаларын талдап көреміз. Аса көп өзіндік экономикалық эффективті жұмысына
ұмтылатын қазіргі операторлар үшін кездейсоқ маңызды бағалы талдау
нәтижелері шартсыз түрде болып табылады.
Қалалық АТС модернизация жағдайын қарастырамыз. Тапсырма абонентке
жаңа телефондық номерлерді таратудан тұрады. АТС-тен 5 км-ге дейінгі
радиусте біртегіс таратылған. Бұл жағдай үшін әрбір нүктедегі қосылған
абонентер саны ережеге сйкес 10-нан көп болмауы керек. Осы параметрлер
сымды технология үшін жүзеге асырылған (ТОБЖ мен мысты кабель). Әрбір
нүктедегі қосылған абоненттер ЦСПАЛ саны үшін жүзеге асырылмаған (әрбір
ғимаратқа бар кабельді кіргізу кезінде). Ал радио қол жеткізу саны үшін
қосылған абоненттер барлық радио аймағын жабуды есептейді (яғни, барлық
қосымша кірістірілген номерлер саны ережеге сәйкес 600-ден көп). Берілген
тапсырма үшін түрлі қол жеткізу амалының қолданылуын қарастырамыз.
Дәстүрлі АЛ қысқа кабель шешімі (немесе АЛ учаскесіне тиісті
күшейткіш) болғанда, әлде де ең арзан екеніне көз жеткіземіз. Бірақ ЦСПАЛ-
ды қолдану кезінде АЛ ұзындығының өсуі 1...1.5 км-ден жоғары эффективті
болады. Берілген тапсырма үшін ТОБЖ және радио қол жеткізу аса қымбат шешім
болып табылады. Кабельді кіргізу күшейткішімен және ЦСПАЛ-ды қолдану
арасындағы таңдау кезінде операторларға орынды ескертеді, сонымен қатар
уақыттық фактор, яғни құрылыс-монтажды жұмыс уақытында операторлар
клиенттен төлем ақыны қабылдамайды. Жоғарыда айтылған барлығының назарын
қабылдау кезінде, сондай-ақ АЛ участке ұзындығы болғанда берілген тапсырма
шешімінде ЦСПАЛ қолданысын ұсынуға болады. Тиісті күшейткіші 100 метрден
көп болу үшін тәжірибелік қабілет әрекеттігінде операторлармен бірге
негізделеді.
Енді келесі типтік тапсырма жаңа құрылыс объектілеріндегі
телефонизацияны қарастырамыз (тұрғын үйлер, бизнес орталықтары және т.б.).
Осы тапсырма үшін АЛ ұзындығынан үлкен емес өзіндік салыстырмалылығы (5 км-
ге дейін), сондай-ақ бір нүктеге қосылған абоненттер санының көпшілігі
(ғимарат немесе квартал) – 500 терминалдан көп болуы керек.
ЦСПАЛ қолданысы ғимаратқа кабельдің кіргізілуінің қатыспауы үшін
барынша тапсырмаға шешім қойылуы мүмкін емес, олай болса ештеңе
тығыздалмайды. Сондықтан да салыстыруға басқа технологиялар жатады. Радио
қол жеткізу бірінші жағдайдағыдай ең қымбат шешім болып табылады. Барлық
абоненттер тұрақты жерлердегі объектілер шектігінде ерте болып, сонымен
қатар қарастырылып жатқан жағдай үшін нақтылық емес, сондай-ақ радио
шешімінің иілгіштігі болып табылады (шек аймағының әрекетінде абоненттік
терминалдарды бір орыннан басқа орындарға тез орналастыру мүмкіншілігі).
Талшықты – оптикалық кабелі немесе бәсекелесік шешімімен мысты төсеуіш
кабелі қалады. Уақыттың бәрі бірдей төсеуішке талап етіледі. Кабельдеу
кезінде ғимараттың нақты бөлігімен жаңа құрылыс жағдайы үшін бір уақытта
жүзеге асырылады, тіпті уақытымен ұтып алынған радио қол жеткізуін
бермейді. Нақты таңдау кезінде ТОБЖ немесе мысты кабель операторларының
сапалы ескертулерін ескерту қажеті 1.1 кестеде аталған. Қазақстанда басым
жағдайдың көбісін тәжірибе жүзінде көрсетіп, дәстүрлі мысты-кабельдік
шешімін операторлар таңдайды. Шетелдегі жағдай сияқты дәл қарама-қарсы
таңдау ТОБЖ-ға беріледі. Сондықтан ТОБЖ-ға ақырындап ауысу мүмкіндігі
Қазақстанда да келтіріледі.
Енді ауылдық жер, қала сырты, аз қабатты салынған аудандар үшін типтік
тапсырмасын қарастырамыз. Мысты кабель желілердің инфрақұрылысының болмауы
әр нүктедегі қосылған аз абоненттер саны (сол себепті мүмкін емес немесе
ЦСПАЛ қолдануы шектелген), сондай-ақ АТС-тан абоненттердің орналасқан
жеріне дейін үлкен қашықтықпен сипатталады (10-ға дейін және одан көп
километрлер).
Талдау нәтижесінде ЦСПАЛ-ды қолданғанда едәуір эффективті болатыны
анық. Динамикалық концентрациясымен немесе үлкен тығыздау коэффициентімен
(бір жұптан 60 желіге дейін) мүмкіндік болған жерде ЦСПАЛ қолданысы
ұсынылады (яғни, қандай да бір кабельді желінің бар болуы). Мұндай
мүмкіндік байланысқан жүйелер типтері К-12 немесе ИКМ-15, ИКМ-30 ережеге
сай ауылдық жерлерде кабельдік жолдары болады. Ауыл немесе қала сыртына
дейін аса ірі тұрғын пункттерінде қайта қондыруды орналастыру кезінде
негізгі берілген жолда HDSL технологиясын қолдану АТС-тан көлемді
номерлерін шығару мүмкіндігі болып табылады.
Бірақ, көп жадайда кабельді инфрақұрылысы ЦСПАЛ қолданысында толық
қатыспауы мүмкін емес. Бұл жағдай үшін кабельдік канализацияның қатыспауы
да ықтимал, ол кабельдік шешімдерді, бұрын қарастырылған қалалық
аудандардағы тапсырмаларға қатысты қымбаттатады. Ауылдық мекендерде
дәстүрлі емес жоғары жылдамдық қызметтеріне (мәліметтерді тарату және т.б.)
сұраныс аз (барынша және мүлдем қатыспауы), сондықтан ТОБЖ-ның сапалы
артықшылығы (үлкен өткізу қабілеттілігі) жоқ. Берілген тапсырма үшін радио
қол жеткізу альтернативі барынша жеткілікті болуы керек. Осы қорытындыны
басқа мемлекеттердің тәжірибесі растады [7].
1.7 Мәселенің қойылу негіздері
Дипломдық жұмыста телефонизацияның бірнеше типтік теориялық
тапсырмасын қарастыра отырып осы немесе басқа қол жеткізу құралдары үшін
барлық мүмкіншіліктері мен тиісті қолданулары қарастырылмаған. Мысалы,
байланысты қамтамасыз ету үшін немесе мерекелерді ұйымдастыру үшін кабель
төсеніштерінің аяқталуына дейін (фестивальдар, спорттық жарыстар және т.б.)
радио қол жеткізуі және ЦСПАЛ уақыттық шешімдері ретінде жиі қолданылады.
Көп жағдайларда, әсіресе іскер аудандарда, аналогты телефонның қызметерін
ұсыну үшін емес, цифрлық байланысты ұсыну үшін операторлар ТОБЖ-ны
енгізеді. Осы мақсаттар үшін арнайы радио құралдар қолданылуы мүмкін.
Берілген дипломдық жұмыста абоненттік қол жеткізу технологиясының тек
қысқартылған және қарапайым салыстырмалы талдау нәтижесі көрсетілген. Әрбір
жағдайда көптеген объективті факторларды ескерту қажет. Осы региондарда
радио жиіліктік қол жеткізу сол немесе басқа қызметтерінде ЦСПАЛ-ң бағалы
таралуы сұраныс типіне байланысты (оның ішінде потенциалды). Сондықтан
операторларды қойылған тапсырмасымен құрылғыларды дайындаушы адамдарына
жолығуын ұсынады. Содан соң техникалық-экономикалық параметрлерді жүзеге
асыру мақсатымен оның әртүрлі шешімдеріне талдау жасау мүмкіндігі бар.
Қорытындылай отырып сараптама келтіреміз: негізгі тәжірибеде әкелетін
тапсырыс қызметі бойынша Қазақстан нарқында компания НТЦ Натекс
абоненттік қол жеткізу құралының лидері екенін мойындады. Берілген
сараптамада Қазақстандағы нарық сегментінің тенденция дамуын көрсетеді.
Төменде келтірілген кестеде қол жеткізу құралының көлемді түрде жүзеге
асыру арақатынасын табамыз. Кестеде мысты - кабельді шешімі көрсетілген,
алайда қосымша мәліметтерге қарағанда дәстүрлі әдіс бойынша 90 % абонентті
іске қосу жүзеге асырылады.
Кесте 1.2 – Қол жеткізу құралын қолданудың салыстырмалы талдау
нәтижесі
Қондырғы 1998 жыл 1999 жыл 2000 жыл
ЦСПАЛ (4, 8 арналары) 95% 85% 70%
ЦСПАЛ (30 және одан көп) 5% 5% 10%
DLC 0 5% 5%
РД қондырғысы 0 5% 15%
1.2 кестеде көрсетілгендей қондырғыны пайдалану тенденциясы дәстүрлі
қол жеткізу түрлерімен салыстыруы бойынша кеңейтіледі.
Радиожүйелердің жұмыс істеуі кезіндегі еңбекті қорғау және
экологиялық қауіпсіздік бөлімінде қарастырылатын мәселелер:
- СВЧ және ВЧ электромагниттік өріс әсерінен қорғау шаралары;
- қорғалған өшулі құрылғысын таңдау.
Радиожүйелердің жаңа технологияларын ендіру тиімділігінің
экономикалық маңызы:
- капитал салымының есептелуі;
- эксплуатациялық шығындарының есептелуі;
- меншікті қосындылар пайдасын есептеуі;
- экономикалық эффективті көрсеткішінің есептеуі [8].
2 Радиобайланыс жүйелерінің сипаттамаларын зерттеу
2.1 Радио қол жеткізу таңдауына негіздеме
Абоненттік радио қол жеткізу концепциясы (Wireless Local Loop, WLL) 15
жыл бұрын ұялы байланыс жүйесінің танымалдылық толқынында пайда болды.
Олардың инфрақұрылымының бағасы үздіксіз төмендейді, ал ол көпсымды мыс
кабельдерінен тұратын дәстүрлі телефонды желілерінің құны керісінше артқан
болатын. Сол уақыттан бері Қазақстандық операторлар WLL-ға үлкен
қызығушылық тудырды – телефондық желіге қосылуға болатын ең үнемді әдіс.
Және мұндай қызығушылық – осы заманға сәйкес емес. Шындығында да,
көптеген операторлардың кабель шаруашылығы, физикалық жағынан өте тозған,
ал олардың қызметтері, сапасы және номенклатурасы жағынан осы заманғы
талаптарға ешқандай жауап бермейді. Оны дамыту үшін көп уақытқа ұзартылған
қаражат салымы қажет , сонымен қатар тар жермен бұрынғыдай болып
абоненттік желі – соңғы миль қала береді.
Аналитиктердің ойлауынша, абоненттік кабель желілерінің
инфрақұрылымының бағасы операторлардың шығынының 30 % жуығын құрайды. Бұл
шығындардың үлкен бөлігі сызықты – кабельді құралдарды құруға кетеді, ал
уақыт өте келе ол шығын өседі деп күтілуде.
Сымсыз технологияны пайдалану барысында басты шығын қондырғыларға
түседі, олардың құны біртіндеп азаюда. Бүгінгі күннің өзінде көп
жағдайларда радио қол жеткізу сымды шешімдерде пайдалы альтернативі болып
табылады.
Шығындардың азаюы – радиоқұралдың негізінде абоненттік желіні құруда
қолайлы аргумент болып есептеледі. Радио қол жеткізу абоненттік желіні
құрудың мерзімін қысқартуға, оның қолданысқа енуін тездетуге мүмкіндік
береді, яғни сатып алу мерзімін азайтады. Абоненттік радио қол жеткізу
технологиясы – бастапқы қаражат салымын кішірейтуге және желінің
сыйымдылығын баяу өсіруге мүмкіндік береді, ол бастапқы енгізілген
сыйымдылықты қолданудан алынған пайда есебінен болады.
Абоненттік радио қол жеткізу жүйесі өте қолайлы құрал болып табылады,
соның арқасында оператор қосымша пайда ала алады.
Абоненттік радио қол жеткізу жүйелерінің бірнеше типтері бар, олар
түрлі технологияларды қолданады және сәйкесінше байланысты ұйымдастыруда
операторлардың сұранысын әртүрлі тәсілдермен қанағаттандырады. Олардың бір
бөлігі байланыстың стандартына негізделеді (AMPS, NMT, GSM, CDMA), ал
басқалары радиорелейлік технологиясына негізделеді. Бұл көрсетілген жүйелер
үлкен аумақты қамту үшін арналған және соған сәйкес потенциалды
абоненттердің аз сыйымдылығы кезінде ең ыңғайлы шешім болып есептеледі.
Жоғарыда айтылғандай, абоненттік радио қол жеткізу концепциясы
(Wireless Local Loop – WLL) 80 жылдары ұялы байланыс жүйесінің дамып тұрған
кезінде пайда болады, олардың инфрақұрылымының құны төмендеп, мыс көпсымды
кабельдерден жасалған дәстүрлі телефон желіліерінің бағасы артқан болатын.
Жаңа технологияға деген мұндай қызығушылық Қазақстанға дейін жеткен
болатын.
Қазақстандық тұтынушылар оған жайдан жай назар аударған жоқ. ААҚ
Қазақтелеком телефон желілерінің кабель шаруашылығы физикалық жағынан
көнерген, ал олардың қызметтері сапа мен номенклатурасы бойынша қойылатын
талаптарға жауап бермейді. Ұзақ мерзімді қаражат салымын дамыту үшін тар
жер болып бұрынғыдай абоненттік тарату желісі – соңғы миль қала береді.
Жоғарыда көрсетілегн абоненттік қол жеткізу мәселесінде қолданылатын
технологияның талдауы бізге нық сеніммен радио қол жеткізу жүйесін таңдауға
жол ашады. Сымсыз қол жеткізу жүйесін таңдауда оператор бірнеше маңызды
талаптарда ескереді, олар жұмыстың тұрақтылығын анықтайды:
- ұйымдастырушылық сұрақтардың шешімінің қарапайымдылығы (рұқсат
қағаз, жиілік диапазонға құқылы болу, жобалардың келісілуі және т.б.);
- қызметтерге және пайданың түсуіне сұранысты тез қанағаттандыру;
- тең бағалы қызмет көрсету немесе жақсы мыс желілі кабельдермен
жабдықтау, дауыс пен ақпаратты таратудың жоғары сапасы;
- иілгіштік, жылжымалы және стационарлы абоненттерді қатар қамтамасыз
ету;
- қондырғының, оны орнатудың және қызмет көрсету құнының арзаны;
- бастапқы шығындарды азайта отырып орау үрдісінің сатылап болуына
мүмкіндік ашу;
- қолдану тәжірибесімен дәлелденген сенімділік [9].
2.1.1 Сымсыз абоненттік қол жеткізу технологиясы
Осы күні қарастырылған WLL технологиясынан басқа да біршамалары бар,
мысалы, TANGARA RD қондырғысы негізіндегі WLL технологиясы, GOODWIN WLL
абоненттік радио қол жеткізу жүйесі, MultiGain Wireless тіркелген сымсыз
қол жеткізу жүйесі және басқалары. Берілген технологиялардың кейбіреуінің
қысқаша сипаттамалары қарастыралық.
2.1.2 MultiGain Wireless жүйесіне қысқаша техникалық сипаттама
MGW – тіркелген радио қол жеткізу цифрлық жүйесі, оның
радиобайланысының ұзақтылығы дөңгелек антенна кезінде 3-7 км жетеді, 15-26
км тіке көріністегі секторлық антенна. Радиобайланыс FH CDMA (кеңейтілген
спектрлі жиілік) стандартында іске асады. Перескоп жиілігінің максималды
саны – 80, перескоп жиілігі – 2мс (1 секундта 300 перескоп), арналардың
арасы – 1МГц. Абоненттердің параметрлері:
- шлейф кедергісі – 600 Ом;
- номерді теру – импульсті, тональді.
Жүйе 1,2 және 4 телефонды желіліердегі абоненттік құрылғылармен
жасалынады (FAU – 1, FAU – 2 FAU - 4). Қондырғы Tadiran Telec (Израиль)
фирмасында жасалынған.
2.2 GOODWIN WLL жүйесінің қысқаша техникалық сипаттамалары
GOODWIN WLL жүйесі, DECT ETS 300 175 стандартына сай радио интерфейсті
және ETS 300 474 сай GAP профилін қамтиды. Сондықтан, тіркелген қол
жеткізуге қоса, ұялы байланыс аймағын ұйымдастыруы мүмкін. Ол ТФОП қоса
түйіндердің алуан түрлілігін және сигнал біреудің хаттамасын қамтамасыз
етеді. Олардың ішінде:
- 2вСК және 1вСК;
- импульсті челнок;
- импульсті пакет;
- аралықсыз (итервалсыз) пакет;
- E – DSS1.
Сонымен қатар цифрлық, аналогты АТС–пен және ауылдық, қалалық АТС–пен
байланыс орнатылады. Берілген жүйеде сымсыз радио қол жеткізу желілеріне
арналған DECT стандарты пайдаланылады, оны Еуропалық Телекоммуникациялық
Стандарт Институты (ETSI) шығарған. Қол жеткізу технологиясы – уақытша
бөлінумен көп станциялы (Time Division Multiple Access -TDMA), дуплексті
арнаны қалыптастырудың әдісі - уақытша бөліну (Time Divisin Duplex - TDD)
жиілік диапазоны – 1880...1990 МГц, манипуляция (басқару) - GMSKGFSK,
тасымалдаушылар саны (жиілікті арналар) -10, тасымалдаушылар номиналының
арасындағы жиілікті интервал – 1,728 МГц, радио арналардың жалпы саны -
120, уақытша айналымның ұзақтылығы –10 мс, сөздік ақпаратты кодтау – АДИКМ
(ADPCM), сөздік ақпаратты кодтау жылдамдығы - 32 кбитс, сәуле шығарудың
орташа қуаты – 10мВт, жоғарғы қуат.
DECT WLL технологиясы, абоненттердің орташа және жоғары тығыздығы
кезінде қалалық және қалашықтық аудандарда қолдануға арналған, сонымен
қатар қалалық аудандарды, ауылдарды, шағын тұрғын мекендерін және т.б.
телефонизациялау үшін пайдаланылады.
2.3 TANGARA RD жүйесінің қысқаша сипаттамасы
TANGARA RD жүйесінде FDMA цифрлық әдісі, TDD-мен біріккен (арналардың
жиілікті бөлінуі) пайдаланылады. Қолданылатын модуляция сұлбасы – GFSK
(гаусстық таралу функциялары бар жиіліктік модуляция). Көрсетілген
әдістердің қолданылудың тікелей дәлелі болып, талап етілетін жиілік
жолағының аздығы болып табылады – 4МГц. Бұл жүйе бір-бірінен 100 кГц
алшақтағы 40 тасымалдаушыны өңдей алады. Осындай аз жолақ артықшылық болып
есептелетіндігіне ешқандай күмән жоқ, себебі барлығына белгілі жиілікті
диапазон көптеген аймақтарда жетіспейді. Сонымен бұл жүйе туралы келесідей
айтуға болады:
- максималды абоненттік сыйымдылық – шегі жоқ
- жүйе типі – цифрлық
- радио байланыстың қамтылған стандарты – СТ-2
- арналардың бөліну әдісі – FDMA
- жұмыс жиілігінің диапазоны, МГц – 864-868,2
- ұяшылықты жиілікті жоспарлаудың қажеттілігі – жоқ
- каналдың жолағының ені, кГц – 100
- дуплексті тасымалды ұйымдастыру – уақытша
- бір жиілікті (TDD)
- кодтау типімен сөздік ақпаратты тарату жылдамдығы – ADPCM, 32 кбис
Ақпаратты тасымалдаудың максималды жылдамдығы:
- факс – 9,6 кбитс
- модем – 14,4 кбитс кем емес
Бір бақылаушыға қосылатын базалық станциялардың максималды саны:
- екі каналды – 96
- төрт каналды – 48
- каналды станция немесе кез-келген жиын – 30
Бір базалық станция қамтитын сөйлесу арналарының минималды және
максималды саны екіден алтыға дейін (бір нүктеде сегіз BS-қа дейін
орнықтыруға болады). Абоненттік жақтағы бағытталған антенна кезіндегі
(ұяшық радиусы) базалық станция мен абоненттік терминал арасындағы
радиобайланыстың максималды ұзақтылығы 10-12 км. Базалық станция
таратқышының шығыс қуаты бір арнада 0,01 Вт тең. Базалық станцияның базалық
станция бақылаушысынан максималды алшақтауы үш жұп бойынша 11км тең (сым
диаметрі 0,9 мм болғанда) немесе шексіз қашықтықта Е1 тракты бойынша.
АТС СТОП коммутаторымен түйісу үшін базалық станцияның бақылаушысының
интерфейсі:
Бірінші нұсқа. R.2 MFC R1.5 MFS сигнал беруімен G.703 немесе V5.1
Екінші нұсқа. Екісымды абоненттік желілер.
СТОП коммутаторынан базалық станцияның бақылаушысының максималды
алшақтауы: абоненттік желілермен қосылу барысында шлейф кедергісі 240 Омнан
аспауы керек (ТПП 0,5 кабель бойынша 1,8 км). Цифрлық түйіннен қосылу
кезінде желідегі өшу 6 дБ кем емес (800 м шамасында). Теру типі (Т-тонды, И-
импульсті) ТИ.
Абоненттік терминалдың параметрлері.
Типі Түтікше (портативті), бір желіге стационарлы блок, 6 желіге дейін
стационарлы блок шығарылатын қуат бір арнада 0,01 Вт, стационарлы
терминалдың антеннасының типі мен орналасуы: бір бағытқа немесе сыртына
орнықтыру.
Қазіргі таңда аталып өткен жүйелерден басқа да көптеген жүйелер
белгілі, мысалы, GSM, CDMA, TDMA комбинациясына, AMPS, TACS, NMT, PHS
негізделген сымсыз қол жеткізу жүйелері, сонымен бірге дамыған
компаниялардың жүйелері. Барлық жүйені талдап шығу үшін көп уақыт қажет,
бірақ оған қарамастан сымсыз абоненттік қол жеткізудің жаңа технологиялары,
абоненттік қол жеткізу көне технологияларын одан әрі ығыстырып шығаруда.
2.4. Абоненттік радио қол жеткізу жүйесін таңдау
Абоненттік радио қол жеткізу жүйелерінің технологияларына қысқаша шолу
2.1 кестесінде берілген.
2.1 кестесінде сымсыз қол жеткізу кең танымал технологиялары
келтірілген. Біз тіркелген абоненттік радио қол жеткізу классикалық
жүйелеріне тоқтаймыз. Мұндай таңдау осы жүйелердің іс жүзінде көп
қолданылуы мен ТМД елдерінде және жер шарында абоненттік қол жеткізу
желілерінің шындығында бар болуы. Бұл елдерде желілерді құру кезінде
техникалық ерекшеліктер және экономиканың дамуының төмен деңгейі бар.
Танымал жүйелер 2.2 кестеде келтірілген.
Кесте 2.1 – Технологияларға қысқаша шолу
Тех.спецификация СТ-2 DECT CDMA D-AMPS MGW
(параметрлері) Hopping
Жиілік диапазоны, 0,839...0,8431,880...1,Тх: Тх: 1,428...1,5
ГГц 0,864...0,86890 1.35...3.824...849 1.850...1.
0,910...0,9141.900...1,6 869...894 93
92 Rх:2,0.2, 2,400...2,
5 48
Жиілік торларының 100 1728 1250 30 1000
қадамы, КГц
Арналардың бөліну FDMATDD FDMATDD CDMA TDMAFDD FHTDMATDD
әдісідуплексті FDD
ұйымдастыру
Модуляция типі GFSK GMSK QPSK DQPSK 3-L-SRFSK
Радио арналар саны 40 10 10 832 10
Бір радио арнадағы 1 12 45 3 (10-15) 8
телефондық арналар
саны
Спектрді пайдалану 0.67108 0,7268 0,9898 1,62508 0,878
эффективтілігі
Үй және кеңселік аз ықтималды ықтимал қатыспайдқатыспайдықатыспайды
радиотелефондар ы
бөлінуімен
интерференция
2.1 кестенің жалғасы
Абоненттік 10 250 20 0,6 500
терминалдың базалық
станциясы шығу
қуаты, мВт
Тех.спецификация СТ-2 DECT CDMA D-AMPS MGW
(параметрлері) Hopping
Қашықтығы, км 12 200м-10 км50 км 32 км 15
(LOS) байланысы (бағытталған (бағытталғ (бағытталғ
антенналар) ан антенна ан антенна
лар) лар)
Жиілік бойынша динамикалық динамикалыфиксирленфиксирленгди намикалы
арналардың таралуы қ ген ен қ
Сөздерді кодтау, АДИКМ 32 АДИКМ 32 16 QCELP VCELP 8 АДИКМ 32
кбитс 7,2
ИКМ, BRA
Шифрлеу Жоқ Бар Бар Бар Жоқ
(скремблердің бар
болуы)
Радио арна бойынша 14,4 9,6 0,3-9,6 2,4 14,4
модемфакстың
жұмысының
максималды
жылдамдығы,кбитс
ТDD беруқабылдау 2 10 80 40 2
үшін ұсталым.
FDDүшін пакет
ұзындығы,мс
2.2 кесте – WLL жүйелерінің салыстырмалы сипаттамалары
Көрсеткіші DSC SIEMENS, TADIRAN, Израиль
Communications Германияның MultiGain Wireless
Airspan-60 DECTlink фирмалары
фирмалары фирмалары
Жүйелер және орталық бақылаушы
СТОП интерфейстері Қосымша V5.1, Қосымша MUX, бар
екісымды MUX, абоненттік екісымды
CAS, V5.1, V5.2екісымдылар абоненттіктер
CAS,CCS, V.5.2
2.2 кестенің жалғасы
Бір таратушы блокқа 60 100 100
концентрациясыз (АТС-ке)
BSC абоненттердің
максималды саны
BSC және BS арасындағы Е1(2 Мбитс) (4 - 12)х32 RPCU – RPUDSL-жолы
интерфейстер кбитс
Энергия тұтыну BSС, Вт 225 400 650
Сыртқы монтаж үшін BS Бар Бар Бар
қолдануының бар болуы
Телефонды 2 – 10 жоғары жоғары төмен
тығыздығына аб.км2
байланысты
базалық
станциядағы
радио
арна-лардың
қол-дану
эффективтіліг
і
(аб.км2)
10- 500 жоғары жоғары Орташа
аб.км2
500-ден жоғары жоғары жоғары
жоғары
аб.км2
Энергия тұтыну BS, Вт 120 Радио 2,5
арнадағы:
3,5Вт+5,0(BS
BS дистанциялық қорегінің бар бар (RBC-RBS)бар (дистанция 4
бар болуы (фантомды) RDU-RBC жоқ км-ден жоғары)
BS автономды қоректің бар Автономды RBC-дан тек дистанциялық
болуы қоректің қоректенуі қорек
сырт-қы қорек
көзі
RNT абоненттік Аналогты Аналогты Аналогты екісымды
интерфейсінің ұстануы екісымды екісымды, (факспен,модеммен,
(біткен құрылғылар (факспен,модемм(факспен,модетакс офонмен жұмыс
типтері) ен жұмыс ммен жұмыс істейді)
істейді) істейді)
Энергия тұтыну RNT, Вт 2.8 күту 0,8 күту 10
кезінде 3,5 кезінде
сөйлесу кезінде3,5 сөйлесу
кезінде
RNT автономды қоректің барҚұрылған Құрылған Құрылған
болуы аккумулятор аккумулятор акку-мулятор (8сағ
(8сағ күту 1сағ(8сағ күту) күту)
сөйлесу)
2.2 кестенің жалғасы
RNT, арналардың көлемі 1 4-ке дейін 4-ке дейін
Мобильді абоненттік жоқ бар (жүйеде жоқ
терминалдардың бар болуы мобильді және
стационарлық
терминалдар
қолданылады)
RDU – таратқыш радиоблок RPCU - радиопорттың бақылаушы блогы
RBC – базалық станцияның RPU – радиопортының блогы
бақылаушысы
RBS – базалық станция FAU - абонентті радиоблок
2.2 кестесінен байқайтынымыз ең қолайлы Airspan-60 жүйесі болып
есептеледі, ол жүйе басқалармен салыстырғанда абоненттердің аз тығыздығы
кезінде спектрді аса үнемді пайдаланады. Бірақ, жоғары телефон тығыздығы
кезінде (1000 абкм жоғары) DECT стандартына сүйенетін жүйелер мен
Multigain Wireless жүйелерін қолданған дұрыс. Бірақ мұндай жағдайларда
сымсыз қол жеткізу шешімінің эффективтілігі мен дәстүрлі сымды шешімді
салыстырған жөн. Airspan-60 жүйесінің таратқышының шығыс қуатын азайту
арқылы базалық станцияның жойылған қорегін электрлік кабель бойымен
ұйымдастыруға болады, ал ол электрмен жабдықталуы тұрақсыз аймақта маңызы
үлкен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Батысқа қарағанда Соңғы кезең термин отандық техникалық әдебиетте
жиі қолданыла бастады. Расында да бұл мәселе қарқынды даму кезеңінде
отандық желінің алдында тұрған бүгінгі байланыс бүкіл әлем операторларын
алаңдатты. Дамыған және дамып келе жатқан елдердегі абоненттік қосылулар
мәселесін шешу үшін қазіргі заманда заманға сай бірнеше технологиялар
қатары ойластырылған.
Осылайша бүгінгі таңда бүкіл әлемдік тәжірибе шешімінде тексеру
қатарына ие боламыз, алдағы уақытта соңғы кезең 80 жылдың аяғы, 90 жылдың
басында АҚШ (Америка Құрама Штаты) пен Батыс Еуропада абонентті қол жеткізу
желісіне қызығушылық бірден көбейіп, аналогты телефон қызмет көрсеткіші
қолданушылардың қанағаттандыруын тоқтатты. Ақпаратты тарату ISDN
(Integrated Services Digital Network) және т.б. жаңа қызметтердің сұранысын
қанағаттандыру үшін бір мезгілде модельдеу және магистраль желілерін
цифрлау және станция коммутациялауларын жүргізді.
Жаңа қызмет сұранысында жеткілікті көлемде мысты-желіден абоненттік
жолды анықтау үшін цифрлық абоненттік жолдар технологиясы өндірілді
(ағылшын термині –Digital Subscriber Loop). Ағылшынша аббревиатурасы xDSL
технологиясы, абоненттік жолдар бойынша жоғары жылдамдықтағы цифрлық
ақпаратты ұйымдастыруға рұқсат етті. Сондықтан таратудың цифрлық әдісін
талап етуші қызметтер қолда бар таратушы желіні пайдаланады.
Абонеттік таратқыш желісінде оптикалық технологиясы кең қолданысқа
түсті. FTTB (Fiber to the Building), FTTZ (Fiber to the Zone) және т.б.
тарату концепциясы қабылдады. Қарсы бағыттағы мысты кабельді жолдың орнына
оптикалық қолданысқа ие болды. Мұндай концепциялар жаңа құрылыста қолданып
келген және қолданыс үстінде, бірақ ол мыс жолдарын қолдану аймағында кең
қолданыс таппады, мұнда xDSL-ді қоданған аса арзанға түседі.
Екі жағдайда да операторларды қазіргі заманғы цифрлық немесе
интегралданған қызмет және дәл осы амалды шешу үшін осы рұқсат амалы
модельденді.
Қазақстан сияқты дамып келе жатқан елдерде операторлардың сұранысы
басқаша. Қызметтің жаңа түріне сұраныс өскен, бірақ тек өте аз пайызды
құрайды. Желінің басты дамуы бұрынғыдай телефонизация болып қалады, яғни
абоненттердің сұранысын қарапайым аналогты – телефонды байланыспен
қамтамасыз ету.
Дамушы елдерде, оның ішінде Қазақстанда да магистральді желі,
транзитті станциялар және қалалық, ауылдық АТС-тің модернизациясы жүріп
жатыр. Бұл жағдайда модернизация сөзінің мағынасы – жаңа құрылғылар мен
ескірген құрылғыларды ауыстыру болып табылады. Бірақ жаңа коммутациялық
станция сыйымдылығын алмастырады. Осыған орай операторда сапалы қызмет
дәстүрі телефондық коммутациялық қондырғы мүмкіндігімен және магистраль
желісін ұсыну мүмкіншілігі туындады. Бірақ абоненттік тарату желі
сыйымдылығының жеткіліксіздігі немесе оның қатыспауы анық.
Қазіргі таңдағы технологиялық шешімде цифрлық қызметті ұсыну үшін
бастапқыдан өңдейді де, дамып келе жатқан елдердегі сипаттау мәселесін
шешуді оңынан қолданады. Содан негізгі мәселеде абоненттік жол бойынша
барлық гамма тығыздау қондырғысында xDSL (x Digital Subscriber Line)
құрылған. Бұл қондырғы АЛ-да 4,8, ал кейде 30,60 рет қолдану эффектілігін
жоғарлатуына мүмкіндік береді.
Дамып келе жатқан елдер сияқты, операторлардың да максималды
эффективті кабельді желіні қолдануында аса қызығушылықтары арта түсуде.
Жаңа құрылыс барысында кеңжолақты төсеуді жобамен беріп, талшықты-оптикалық
байланыс желі эксплуатациясында сенімді әрі ыңғайлы. Соңғы кезең
учаскесінде ТОБЖ үлгісі Оңтүстік – Шығыс Азия, Оңтүстік және Орталық
Америка және т.б. елдер үшін бұрыннан нормасы болып қалыптасқан. Сондықтан
да бірінші этапта негізінде ТОБЖ қарапайым аналогты қызметтерді ұсыну үшін
қолданады. Кейіннен төлем қабілеттілігінің сұранысы пайда болып, сол бағыт
бойынша ақпаратты таратады немесе ISDN қызметін жеткізеді.
Бірнеше (ағылшынша термині – WLL – Wireless Local Loop) – фиксирленген
бөлек радио қол жеткізуінен тұрады. Соңғы жылдары барлық елде дәстүрлі
аналогты телефон қызметінің ұсыныс мәселесін шешу үшін қазіргі кезде
абоненттерді қосу кеңінен қолданылуда. Цифрлық радио қол жеткізу құралының
көмгімен көрсетілген жиілікті ресурсқа қарағанда әсіресе кеңжолақты
қызметті шектеу қиынға әкеп соғады. Мұнда сымсыз ақпаратты тарату үшін
арнайы жүйелері қолданылады. Негізі радио қол жеткізу альтернаивін
операторларда ұсынады және осы жағдайға қатысты емес жеке кабельді желіні
таратады. Ол сондай-ақ қиын қол жеткізулерде және аз қоныстанған аудандарда
эффективті болады.
Отандық нарыққа келтірілген шешімі мен келесі талдау нәтижесі бойынша
арналған. Белгілі абоненттік қол жеткізу желісін құру әдісімен барынша
толық сипаттайды [1].
1 Радиобайланыс технологияларының қазіргі заманға сай жағдайы
1.1 Әдебиттер шолуы
Телекоммуникационные системы и сети: 3 томдық оқу құралының 2–ші
томында – радиобайланыстар, радиохабарлау, теледидар туралы жазылған
Катунин Г.П, Машчев Г.В, Попантонипуло В.Н, В.П. Шувалов: В.П. Шубалов
профессоры редакциясы атынан.
Баспа 2–е – М: горячая линия. Телеком 2004ж.
3–томдық оқу құралының 2–ші томында радиобайланыс жүйелері,
радиохабарлау және теледидар туралы қарастырылған.
Негізінен перспективалы бағытта дамыған сымсыз байланыстар оның ішінде
серік байланыстарымен жылжымалы объект байланыстарына ерекше көңіл
бөлінген.
Радиорелейные и спутниковые системы передачи оқулығында Р15 жоғары
оқу орындар үшін А.С. Немировский, О.С. Данилович, Ю.И. Маримонт және
басқалары А.С. Немировский редакциясымен. – М: Радио және байланыс, 1986ж.
Бұл жерде радиорелелік, тропосфералық және спутниктік тарату
жүйелерінің құрылу мәселелері, қабылдап – тарату құрылғысының және
дециметрлік және сантиметрлік толқын диапозондарында радиосымдарды
жобалаудың негізгі ерекшіліктері қарастырылған. Ақпаратты цифрлық әдіспен
таратылуына ерекше орын бөлінген. Курс бағдарламасы мен аты өзара сәйкес
келеді.
Авторлар : В.Н. Рогиский, А.Д. Харкевич, М.А. Шнепс, Г.Б. Давыдов,
А.Я. Толчан
Теория сетей связи: жоғары оқу байланыстарының оқу құралы Рогинский
В.Н. Харкевич А.Д, және Шнепс М.А. жене басқалары; В.Н Рогинскидің
редакциясы атынан. – М: радио және байланыс 1981ж.
Желілердің электробайланыс теориясында негізінен ақпараттың
маңыздылығы мен халық шаруашылығындағы байланыстар және желілер
параметрлерін құрылымы мен қасиетін, желілерді басқару негізгі жүйелері мен
хабарлама ағындары мен сонымен қатар елдері біртұтас автоматтандырылған
байланыс торабының принциптерінің құрылуын қарастырады.
Хабарлама ағындарының есептелу әдістері жүргізіледі және байланыс
желілерінің көрсетілуімен жолдарды анықтайды (өткізу мүмкіндігі, құрылымдық
сенімділігімен құны және т.б.). Электрлік байланыс жүйе құрылымын
тұрлендіру әдісін береді.
Парфенов Ю.А. Цифровые сети доступа. М.-Эко Трендз, 2005ж.
Бұл кітапта цифрлық қол жеткізу желісін құру мақсаты қарастырылған.
Қол жеткізу желісінің қондырғысы, жаңартылған қондырғылар түрлері, олардың
техникалық берілгендері мен сипаттамасы келтірілген.
Соколов Н.А. Сети абонентского доступа: принципы построения - Пермь:
ТОО Типография Книга, 1999ж.
Мына әдебиетте телекоммуникациялық жүйелердің эффективті дамуын жалпы
қамтамасыздандыруы, абоненттік қол жеткізу желісінің артықшылықтарын құру
мақсаты қарастырылған. Жаңа телекоммуникациялық технологияларын тәжірибе
жүзінде қолдануы, сондай-ақ коммутация және жергілікті телефондық желілерді
цифрлық тарату техникасын қолданумен байланысты абоненттік қол жеткізу
аспектісіне барынша назар аудару керек.
Гольдштейн Б.С. Протоколы сети доступа: Санкт-Петербург, БХВ- Санкт-
Петербург, 2005ж.
Дәстүрлі аналогты абоненттік жолдарының мүмкіншілігі мен ISDN
протоколдарының түрлендіруі қарастырылады. Түрлі протоколдар DSS-1, QSIG,
TSPIP сияқты бір позициясымен анықталған байланыс желісінің дамуында
келтірілген төтенше перспективінде V5 интерфейсінің ашылуына едәуір назар
бөлінген [3].
1.2 Мысты – кабельді жолдарының құрылысы
Дәстүрлі мәселенің бірнеше жақсы жақтары бар. Біріншіден қарапайым
жобалау. Екіншіден тәжірибелі жұмыскерлердің құрылыс және эксплуатация
жағынан болуы. Үшіншіден қазіргі таңдағы лайықты бағасы. Олардың негізгі
кемшіліктері – аса қымбат қызмет көрсетуі және өткізу қабілеттілігін
шектеуі (ТОБЖ–мен салыстырғанда), сонымен бірге мұндағы құрылыс жұмыстарына
кеткен еңбектің және уақыттың шығындары. Соңғы уақытта операторлар және бір
ерекше кемшілігін тапты, яғни ол – металлолом қабылдайтындардың мысты
кабельдерге қызығушылығы.
Кабель бағасының мәселесі екі негізгі құраудан жинақталады, яғни –
кабель бағасы және құрылыс – монтаждық жұмысының төсеу бағасы.
Қосылатын абоненттер саны өскен сайын кабельдің бағасы да өседі және
сонымен қатар ұзындығы да өсуде. Құрылыс – монтажды жұмыс бағасы бәрінен де
бұрын желінің ұзындығына байланысты болады.
Жоғары жиілікті тығыздауды аналогты қондырғыларда кең қолданып және
бұрыннан келе жатқан АЛ тығыздау идеясы қазіргі уақытта желілерде
қолданылуда.
Сурет 1.1. Кабель желісі бойынша абоненттік қол жеткізуді
ұйымдастыру
1.3 Қолданыстағы абоненттік жолының тығыздалуы (АЛ)
Сондықтан да өзінің нағыз қазіргі мәселесіне байланысты міндетті түрде
Абоненттік Жолдары үшін Цифрлық Тарату Жүйелері пайда болуы шарт (ЦСПАЛ).
ЦСПАЛ (АЖЦТЖ) қондырғысы қазіргі кезде қолданыстағы абоненттік желілерді
таратуда кеңінен қолданылады Расспариленген абоненттер АТС-ті, коммуналды
пәтерлерді телефонмен қамтамасыз еткен, және т.б. кезінде
модернизацияланады.
Сурет 1.2. Қолданыстағы абоненттік жолдың тығыздалуы
ЦСПАЛ жүйелері кодталған сөзді цифрлық ағындарында уақытша
мультиплексирленген мақсаты бойынша орнатылған. Аналогты сигнал
станциясының абоненттік топтамасынан ИКМ немесе АДИКМ модуляця көмегімен
ЦСПАЛ станциялы жарты топтама модулінде цифрлық ағынға айналады. Содан
индивидуалды цифрлық ағындары бір топтық ағынға біріктіріліп және xDSL
(ISDL, HDSL, SDSL) технологиясын қолдана отырып абоненттік жол арқылы
тарайды. Абоненттік жарты топтамада қайтымды түрлендіргіші жүреді де, оның
шығысына қарапайым телефон аппараттары жалғанады. Нарықтағы танымал
тығыздалған жүйелер 2,8,10,11,15,30,60 бір-бірден АЛ арнасын береді. ЦСПАЛ
динамикалық концентрациясын қолдану барысында 90...120 жол арнасын жұмыспен
қамтамасыз етуі мүмін.
ЦСПАЛ жүйесінің бағыты аналогты телефондық қызметін және кез-келген
станциялық телефон түрлерімен жұмыс істейтін қабілеттілігін және абоненттік
құрылғыларын ұсынды. Өрістік сигнал өзгерісі және тарификациялар
таксофондар үшін сақталынады. УАТС немесе модемдерді қосу үшін танымал
аппаратуралар версиясындағы төртсымды аяқталуы қолданылады. Тығыздау
жолында рұқсат етілген ұзындық ережеге сай 5-6 км-ден аспауы тиіс. Бірақ
қолданыстағы рұқсат етілген АЛ ұзындығының өсуін барынша
қамтамасыздандыратын құрамы регенераторлардан тұратын бірнеше жүйелер
қолданылады.
Берілген шешімнің құндылығы тек қана қондырғылардың бағасымен
анықталады да, осыған сәйкес қосылулар санының үлкеюімен тізбектей өседі.
Егер ЦСПАЛ 5-6 км-ден аспайтын болса, онда оның бағасы АЛ ұзындығына
байланысты емес. Регенераторлар болған кезде АЛ-мен жұмыста қабілеттілігі
ұзаққа барады. Сызықты регенератор қондырғысының қосылу бағасы 50...70%-ға
дейін өседі [5].
1.4 Абоненттік учаскедегі ТОБЖ құрылысы
Соңғы кезең учаскесінде талшықты – оптикалық байланыс жолының
құрылысының артықшылықтары бар. Өткізу жолағы бойынша ТОБЖ үлкен қосымшаға
ие, өйткені ойластырылған телекоммуникацилық қызметінің ұсынылуы
жеткіліксіз. Бірақ телевидениялық бағдарламаны тарату, түрлі интерактивті
жүйелер және т.б. үшін де жеткіліксіз болады. Бағалы көрсеткішке қарай
отырып оптикалық кабельдің бағасының бірден түскенін көруге болады.
Оптикалық абоненттік жол қызмет көрсетуді талап етпейді және қажетті
деңгейде ұзақ жұмыс істейді. Осы мәселе бойынша кемшіліктердің екі себебі
бар. Біріншіден, еңбектің және уақыттың кабельдік төсеуіне кеткен шығыны,
яғни құрылысқа қажеттілігі және мамандардың жетіспеушілігі. Екіншіден,
мысты жолға қарағанда оптикалық кабель жолының бағасын көтеретін, қабылдап
– тарату және мультиплексирлеудің соңғы құралдарымен жабдықталуы тиіс.
Соңғы кезең учаскесінде оптикалық кабель қолдану концепциясы бірнеше
бағытқа бөлінеді: ғимаратқа дейінгі кабель – FTTB (Fiber To The Building),
офиске дейінгі оптика – FTTO (Fiber To The Office), абоненттік топтасатын
кейбір зоналарға дейінгі оптика – FTTZ (Fiber To The Zone). Барлық үш бағыт
бір негізге біріккен – қондырғының орнын ауыстыруға негізделетін кеңжолақты
оптикалық байланыс жолын бір нүктеге дейін алып келеді. Аз жылдамдықпен
тура розеткаға дейін тарататын цифрлық ағындар, яғни тұтынушы
терминалының қосылған жеріне дейін.
Аналогты абоненттік аяқталуына ие болатын коммутациялық станциялар,
яғни дәстүрлі ұсынысқа келтірілген нұсқау ТОБЖ қол жеткізу желісімен
қолданып, құрылады. АТС-тан станциялық терминалдың мультиплексирленген
қондырғысына және абоненттік терминалды қосу орындарының аяқталуы дәл қазір
қол жеткізу желісінің нұсқауында аналогты жолдарының жалғасы ретінде
қолданылады. Осындай қосылу сұлбасы дамып келе жатқан елдерде кеңінен
қолданылады және ол көбінесе аналогты қосылу схемасы деп аталады.
Коммутациялық станция түріне қатысты қарапайым интерфейстің келісімі
мен әмбебаптылығы - берілген қосылу сұлбасының артықшылығы болып табылады.
Аналогты интерфейсі бойынша қондырғыларды кез-келген АТС – электронды,
квазиэлектронды, электромеханикалық жүйелеріне қосуға болады. Станциялық
терминалдың негізгі кемшілігі аналогты – цифрлық артықшылықтың бар болуын
қайта құруы. Расында, егер коммутациялық қондырғылар цифрлық болса, онда
цифрлық ағындар алдымен АТС абоненттік топтарда аналогты сигналға
түрленеді.
Мультиплексирленген қондырғыны АТС-ке басқа тәсілмен қосып, станциялық
терминал коммутаторы цифрлық трактысының бірігуінен пайда болады. Мұндай
шешім кеңінен қолданылады және аналогты қосылумен салыстырғанда озық болып
табылады. Цифрлық байланыстың қосылу қызметінің сапасы аналогты тракта
пайда болатын цифрлық желінің абонентте максималды жуықтығын, және
сәйкесінше минималды бөгеуілін қамтамасыз етеді. Желіні тұрғызу үшін АТС
абоненттік модулін қажет етпейді, сол сияқты экономикалық эффект тұрғысынан
жүйелік артықшылығы бар цифрлық қосылу қол жеткізу қондырғысы мен
коммутациялық қондырғылардың шығындарын төмендетті. Станциялық терминалдың
қол жеткізу желісінің құрылғысы аналогты модульдерді, екісымды
интерфейстерді жүзеге асырады.
Сурет 1.3.ТОБЖ-ның қолданылуы
Цифрлық қосылуды қабылдау кезінде сигналдық жүйенің стандартизация
жетіспеушілігі бірінші қиындығы болып табылады. Цифрлық интерфейс
қаттылығын электрлік параметр тұрғысымен жеткілікті анықтап, сонымен қатар
айырмашылығы анықталған екісымды аналогты абоненттің интерфейстілігінде.
Қазақстандық сигнализацияланған жүйелердің сипаттамалары тек үлкен
кітапқа ғана енгізіледі, ал егер бүкіл әлемде қоданатын барлық жүйелерді
қарастыратын болса, онда ол үшін үлкен кітапханалар қажет болады.
Сигнализацияланған типтер үлкен жинағын барынша реализациялап,
мультиплексорларға қол жеткізу өңдеушілері үшін аса қиын екені анық.
Коммутациялық станциясының нақты түрлерінің әрқайсысын қолданыстағы
мультиплексорларды туралауға талап етеді, ал кейбір кезде программалық
версияларды қамтамасыздандырады. Соңғы жылдары сигнаизация жүйелері мен
интерфейс стандартизациясының қаттылығының мүмкіншілігін қол жеткізу
желісінің қондырғылары мен АТС түйіспесінде қолданады. V.5.1 және V.5.2
стандарттар үшін қайта өңделеді [6].
1.5 Радио қол жеткізу
Аз қоныстанған және қиын қол жеткізу аудандарындағы сөзсіз
артықшылықтары кабельді инфрақұрылыстың қатыспауына мүмкіндік беріп, сымсыз
қол жеткізу желісінің дамуына үлкен қызығушылық танытады. Өлшеу қажеттілігі
бойынша басқа жетістектерде радио қол жеткізу жүйелер айналу жылдамдығы мен
этап жалғау мүмкіндктеріне ие болады. Абоненттік есептеулерде өткізу
қабілеттілігін шектеу мен оған қатысты бағаның жоғары болуы негізгі
кемшілігінің бірі болып табылады. Бұл мәселені Қазақстан үшін кемшілік деп
атауға болмайды, себебі бәрінен бұрын аналогты телефон қызметінің
көрсеткіші барлық WLL жүйелерінде бағытталып көрсетілген. Радио қол жеткізу
жүйелерінде қолданылатын кеңінен тараған технологиялары ретінде DAMPS
(Digital Advances Mobile Phone System), GSM (Global System for Mobile
Communication) стандарт ұялы телефон және сымсыз телефон стандарты CT-2 мен
DECT, сонымен қатар бірнеше жеке хаттама және CDMA (Code Division Multiple
Access) технологиясын атауға болады. Радио қол жеткізу негізінде мәселенің
бағасынан жиналады, біріншіден, жиілікке мән беруі, инженерлердің жұмыс
дайындығы, жобалаудың бағалануы, сонымен қатар радио қол жеткізу
қондырғысының инфроқұрылысы. Сымсыз абоненттік желінің ұзындығы іс-жүзінде
тәуелді емес және жаңа аталған барлық шығындар абонент санына шамалы ғана
әсерін тигізеді. Радио қол жеткізу жүйесінде екінші құраушы шығыны
абоненттік терминал болып табылады. Абоненттер санының өсуімен бірге
сызықты құраушы да өседі, бірақ ол сондай-ақ желінің ұзындығына тәуелді
болмайды.
Біздің көзқараспен қарағанда сыпайылы Қазақстанда операторлар
байланысы үшін абоненттік қол жеткізу жілісі бойынша тапсырма тұрғызамыз.
Құрылғыны қолдану шарты.
Коммутациялық станциялар:
- цифрлық, түрлі өндірушілер;
- аналогты, түрлі жүйелер (координатты, кейде декадты-қадамды).
Таратушы желі:
- қалалық аудандарда мысты-кабельді желінің ішінде тармақталған
желінің сапасымен (базалық операторлар үшін);
- кабельдік жолда жеткілікті дамымаған жеке желісі немесе қатыспауы
(альтернативті оператор);
- ауыл және қала сыртында кабельдік жол желісі дамымаған.
Қызметке қойылған талаптар:
- аналогты телефон, таксофон, модемфакстың көмегімен ақпаратты
таратуы 95 %-н жоғары;
- ISDN желісі немесе ақпаратты тарату желісінің жоғары жылдамдыққа
қосылуы 5 %-ға дейін.
Абоненттік қол жеткізу жабдығын таңдау кезінде түрлі операторлар үшін
жоғары орында екені анық. Дәстүрлі телефон қызметін клиенттің басты бөлімі
мен базалық операторларында 100 % телефонизациясын құрайтын негізгі
мәселелерін қажет етеді. Құралды таңдау барысында көбінесе келесідегідей
орналастырылады:
- бағасы;
- айналдыру жылдамдығы;
- қызметке кеткен шығындары;
- интегралдық қызмет жағынан иілгіштігі;
- мобильдік (бір орыннан басқа орынға тез алмасу мүмкіндігі).
Сурет 1.4. Сымсыз қол жеткізу
Бәсекелескен базалық операторларға қарағанда альтернативті операторлар
тапсырмасы ережеге сәйкес жылдамырақ болады. Іскерлік абонент секторының
қызметі жоғары жылдамдықта ұсынылады және ауқатты тұрғындардың бір бөлігін
дәстүрлі байланыспен қамтамасыз етеді. Олар үшін қондырғылардың таңдалуы
басқаша:
- айналдыру жылдамдығы;
- интегралдық қызмет жағынан иілгіштігі;
- мобильдік (бір орыннан басқа орынға тез алмасу мүмкіндігі).
- бағасы;
- қызметке кеткен шығындары.
1.6 Талдау нәтижесінің салыстырмалы технологиясы
Әртүрлі технологияға сапалы талдау жасап көреміз. Абоненттік қол
жеткізу технологиясын қолданумен телефонзациясы қай дәрежеде екенін
қойылған тапсырмада жауап береді.
1.1 кестедегі талдау нәтижелерінен қорытынды жасауға болады.
Альтернативті операторлар қажеттілік мәселесін шешудің үш жаңа тәсілінен
қиналады, сондай–ақ олар абоненттерді қосу мәселесінің шешуін мысты кабель
төсеуішіне қарағанда жүзеге асыруын тездетеді немесе шарттарының үлкен
жиынтығын келтіреді (ТОБЖ). Мұндай қорытынды тәжірибеде расталады.
ЦСПАЛ(АЖЦТЖ) қондырғысын альтернативті операторлардың басымы базалықтан
едәуір ерте қолдана бастады және ТОБЖ-ны кеңінен енгізеді. Радио қол
жеткізу технологиялық шешім сияқты салыстырмалы таралуын жақында алды.
Бірақ әлемдік және отандық тәжірибеде бұл шешім альтернативті операторлар
негізінде қалалық желісі үшін қолданылатыны анық, сонда базалық операторлар
желілерінде және ауылдық желілері үшін ол эффективті.
Кесте 1.1 – Технологияның сапалы талдау нәтижесі
Параметр АЛ тығыздау ТОБЖ-ның Радио қол Мысты кабель
қолданылуы жеткізу
Бағасы төмен ($150) орташа жоғары орташа
($200...$600) ($500..$1000) ($100...$300)
Жаймалау Жоғары (1 күн)төмен (3..12 орташа (2..4 төмен (3...12 ай)
жылдамдығы ай) ай)
Қызмет
көрсетуге төмен төмен төмен жоғары
кеткен
шығындар
Жұмсақтылық(өорташа жоғары төмен төмен (аналогты
ткізу жолағы)(2 Мбитс (155 Мбитс (әдеттегідей тарату)
дейін) дейін және одан32 кбитс
жоғары) дейін)
Мобильдік жоғары төмен жоғары төмен
Енді қол жеткізуді ұйымдастырудың түрлі әдістер көрсеткішінің
бағаларын талдап көреміз. Аса көп өзіндік экономикалық эффективті жұмысына
ұмтылатын қазіргі операторлар үшін кездейсоқ маңызды бағалы талдау
нәтижелері шартсыз түрде болып табылады.
Қалалық АТС модернизация жағдайын қарастырамыз. Тапсырма абонентке
жаңа телефондық номерлерді таратудан тұрады. АТС-тен 5 км-ге дейінгі
радиусте біртегіс таратылған. Бұл жағдай үшін әрбір нүктедегі қосылған
абонентер саны ережеге сйкес 10-нан көп болмауы керек. Осы параметрлер
сымды технология үшін жүзеге асырылған (ТОБЖ мен мысты кабель). Әрбір
нүктедегі қосылған абоненттер ЦСПАЛ саны үшін жүзеге асырылмаған (әрбір
ғимаратқа бар кабельді кіргізу кезінде). Ал радио қол жеткізу саны үшін
қосылған абоненттер барлық радио аймағын жабуды есептейді (яғни, барлық
қосымша кірістірілген номерлер саны ережеге сәйкес 600-ден көп). Берілген
тапсырма үшін түрлі қол жеткізу амалының қолданылуын қарастырамыз.
Дәстүрлі АЛ қысқа кабель шешімі (немесе АЛ учаскесіне тиісті
күшейткіш) болғанда, әлде де ең арзан екеніне көз жеткіземіз. Бірақ ЦСПАЛ-
ды қолдану кезінде АЛ ұзындығының өсуі 1...1.5 км-ден жоғары эффективті
болады. Берілген тапсырма үшін ТОБЖ және радио қол жеткізу аса қымбат шешім
болып табылады. Кабельді кіргізу күшейткішімен және ЦСПАЛ-ды қолдану
арасындағы таңдау кезінде операторларға орынды ескертеді, сонымен қатар
уақыттық фактор, яғни құрылыс-монтажды жұмыс уақытында операторлар
клиенттен төлем ақыны қабылдамайды. Жоғарыда айтылған барлығының назарын
қабылдау кезінде, сондай-ақ АЛ участке ұзындығы болғанда берілген тапсырма
шешімінде ЦСПАЛ қолданысын ұсынуға болады. Тиісті күшейткіші 100 метрден
көп болу үшін тәжірибелік қабілет әрекеттігінде операторлармен бірге
негізделеді.
Енді келесі типтік тапсырма жаңа құрылыс объектілеріндегі
телефонизацияны қарастырамыз (тұрғын үйлер, бизнес орталықтары және т.б.).
Осы тапсырма үшін АЛ ұзындығынан үлкен емес өзіндік салыстырмалылығы (5 км-
ге дейін), сондай-ақ бір нүктеге қосылған абоненттер санының көпшілігі
(ғимарат немесе квартал) – 500 терминалдан көп болуы керек.
ЦСПАЛ қолданысы ғимаратқа кабельдің кіргізілуінің қатыспауы үшін
барынша тапсырмаға шешім қойылуы мүмкін емес, олай болса ештеңе
тығыздалмайды. Сондықтан да салыстыруға басқа технологиялар жатады. Радио
қол жеткізу бірінші жағдайдағыдай ең қымбат шешім болып табылады. Барлық
абоненттер тұрақты жерлердегі объектілер шектігінде ерте болып, сонымен
қатар қарастырылып жатқан жағдай үшін нақтылық емес, сондай-ақ радио
шешімінің иілгіштігі болып табылады (шек аймағының әрекетінде абоненттік
терминалдарды бір орыннан басқа орындарға тез орналастыру мүмкіншілігі).
Талшықты – оптикалық кабелі немесе бәсекелесік шешімімен мысты төсеуіш
кабелі қалады. Уақыттың бәрі бірдей төсеуішке талап етіледі. Кабельдеу
кезінде ғимараттың нақты бөлігімен жаңа құрылыс жағдайы үшін бір уақытта
жүзеге асырылады, тіпті уақытымен ұтып алынған радио қол жеткізуін
бермейді. Нақты таңдау кезінде ТОБЖ немесе мысты кабель операторларының
сапалы ескертулерін ескерту қажеті 1.1 кестеде аталған. Қазақстанда басым
жағдайдың көбісін тәжірибе жүзінде көрсетіп, дәстүрлі мысты-кабельдік
шешімін операторлар таңдайды. Шетелдегі жағдай сияқты дәл қарама-қарсы
таңдау ТОБЖ-ға беріледі. Сондықтан ТОБЖ-ға ақырындап ауысу мүмкіндігі
Қазақстанда да келтіріледі.
Енді ауылдық жер, қала сырты, аз қабатты салынған аудандар үшін типтік
тапсырмасын қарастырамыз. Мысты кабель желілердің инфрақұрылысының болмауы
әр нүктедегі қосылған аз абоненттер саны (сол себепті мүмкін емес немесе
ЦСПАЛ қолдануы шектелген), сондай-ақ АТС-тан абоненттердің орналасқан
жеріне дейін үлкен қашықтықпен сипатталады (10-ға дейін және одан көп
километрлер).
Талдау нәтижесінде ЦСПАЛ-ды қолданғанда едәуір эффективті болатыны
анық. Динамикалық концентрациясымен немесе үлкен тығыздау коэффициентімен
(бір жұптан 60 желіге дейін) мүмкіндік болған жерде ЦСПАЛ қолданысы
ұсынылады (яғни, қандай да бір кабельді желінің бар болуы). Мұндай
мүмкіндік байланысқан жүйелер типтері К-12 немесе ИКМ-15, ИКМ-30 ережеге
сай ауылдық жерлерде кабельдік жолдары болады. Ауыл немесе қала сыртына
дейін аса ірі тұрғын пункттерінде қайта қондыруды орналастыру кезінде
негізгі берілген жолда HDSL технологиясын қолдану АТС-тан көлемді
номерлерін шығару мүмкіндігі болып табылады.
Бірақ, көп жадайда кабельді инфрақұрылысы ЦСПАЛ қолданысында толық
қатыспауы мүмкін емес. Бұл жағдай үшін кабельдік канализацияның қатыспауы
да ықтимал, ол кабельдік шешімдерді, бұрын қарастырылған қалалық
аудандардағы тапсырмаларға қатысты қымбаттатады. Ауылдық мекендерде
дәстүрлі емес жоғары жылдамдық қызметтеріне (мәліметтерді тарату және т.б.)
сұраныс аз (барынша және мүлдем қатыспауы), сондықтан ТОБЖ-ның сапалы
артықшылығы (үлкен өткізу қабілеттілігі) жоқ. Берілген тапсырма үшін радио
қол жеткізу альтернативі барынша жеткілікті болуы керек. Осы қорытындыны
басқа мемлекеттердің тәжірибесі растады [7].
1.7 Мәселенің қойылу негіздері
Дипломдық жұмыста телефонизацияның бірнеше типтік теориялық
тапсырмасын қарастыра отырып осы немесе басқа қол жеткізу құралдары үшін
барлық мүмкіншіліктері мен тиісті қолданулары қарастырылмаған. Мысалы,
байланысты қамтамасыз ету үшін немесе мерекелерді ұйымдастыру үшін кабель
төсеніштерінің аяқталуына дейін (фестивальдар, спорттық жарыстар және т.б.)
радио қол жеткізуі және ЦСПАЛ уақыттық шешімдері ретінде жиі қолданылады.
Көп жағдайларда, әсіресе іскер аудандарда, аналогты телефонның қызметерін
ұсыну үшін емес, цифрлық байланысты ұсыну үшін операторлар ТОБЖ-ны
енгізеді. Осы мақсаттар үшін арнайы радио құралдар қолданылуы мүмкін.
Берілген дипломдық жұмыста абоненттік қол жеткізу технологиясының тек
қысқартылған және қарапайым салыстырмалы талдау нәтижесі көрсетілген. Әрбір
жағдайда көптеген объективті факторларды ескерту қажет. Осы региондарда
радио жиіліктік қол жеткізу сол немесе басқа қызметтерінде ЦСПАЛ-ң бағалы
таралуы сұраныс типіне байланысты (оның ішінде потенциалды). Сондықтан
операторларды қойылған тапсырмасымен құрылғыларды дайындаушы адамдарына
жолығуын ұсынады. Содан соң техникалық-экономикалық параметрлерді жүзеге
асыру мақсатымен оның әртүрлі шешімдеріне талдау жасау мүмкіндігі бар.
Қорытындылай отырып сараптама келтіреміз: негізгі тәжірибеде әкелетін
тапсырыс қызметі бойынша Қазақстан нарқында компания НТЦ Натекс
абоненттік қол жеткізу құралының лидері екенін мойындады. Берілген
сараптамада Қазақстандағы нарық сегментінің тенденция дамуын көрсетеді.
Төменде келтірілген кестеде қол жеткізу құралының көлемді түрде жүзеге
асыру арақатынасын табамыз. Кестеде мысты - кабельді шешімі көрсетілген,
алайда қосымша мәліметтерге қарағанда дәстүрлі әдіс бойынша 90 % абонентті
іске қосу жүзеге асырылады.
Кесте 1.2 – Қол жеткізу құралын қолданудың салыстырмалы талдау
нәтижесі
Қондырғы 1998 жыл 1999 жыл 2000 жыл
ЦСПАЛ (4, 8 арналары) 95% 85% 70%
ЦСПАЛ (30 және одан көп) 5% 5% 10%
DLC 0 5% 5%
РД қондырғысы 0 5% 15%
1.2 кестеде көрсетілгендей қондырғыны пайдалану тенденциясы дәстүрлі
қол жеткізу түрлерімен салыстыруы бойынша кеңейтіледі.
Радиожүйелердің жұмыс істеуі кезіндегі еңбекті қорғау және
экологиялық қауіпсіздік бөлімінде қарастырылатын мәселелер:
- СВЧ және ВЧ электромагниттік өріс әсерінен қорғау шаралары;
- қорғалған өшулі құрылғысын таңдау.
Радиожүйелердің жаңа технологияларын ендіру тиімділігінің
экономикалық маңызы:
- капитал салымының есептелуі;
- эксплуатациялық шығындарының есептелуі;
- меншікті қосындылар пайдасын есептеуі;
- экономикалық эффективті көрсеткішінің есептеуі [8].
2 Радиобайланыс жүйелерінің сипаттамаларын зерттеу
2.1 Радио қол жеткізу таңдауына негіздеме
Абоненттік радио қол жеткізу концепциясы (Wireless Local Loop, WLL) 15
жыл бұрын ұялы байланыс жүйесінің танымалдылық толқынында пайда болды.
Олардың инфрақұрылымының бағасы үздіксіз төмендейді, ал ол көпсымды мыс
кабельдерінен тұратын дәстүрлі телефонды желілерінің құны керісінше артқан
болатын. Сол уақыттан бері Қазақстандық операторлар WLL-ға үлкен
қызығушылық тудырды – телефондық желіге қосылуға болатын ең үнемді әдіс.
Және мұндай қызығушылық – осы заманға сәйкес емес. Шындығында да,
көптеген операторлардың кабель шаруашылығы, физикалық жағынан өте тозған,
ал олардың қызметтері, сапасы және номенклатурасы жағынан осы заманғы
талаптарға ешқандай жауап бермейді. Оны дамыту үшін көп уақытқа ұзартылған
қаражат салымы қажет , сонымен қатар тар жермен бұрынғыдай болып
абоненттік желі – соңғы миль қала береді.
Аналитиктердің ойлауынша, абоненттік кабель желілерінің
инфрақұрылымының бағасы операторлардың шығынының 30 % жуығын құрайды. Бұл
шығындардың үлкен бөлігі сызықты – кабельді құралдарды құруға кетеді, ал
уақыт өте келе ол шығын өседі деп күтілуде.
Сымсыз технологияны пайдалану барысында басты шығын қондырғыларға
түседі, олардың құны біртіндеп азаюда. Бүгінгі күннің өзінде көп
жағдайларда радио қол жеткізу сымды шешімдерде пайдалы альтернативі болып
табылады.
Шығындардың азаюы – радиоқұралдың негізінде абоненттік желіні құруда
қолайлы аргумент болып есептеледі. Радио қол жеткізу абоненттік желіні
құрудың мерзімін қысқартуға, оның қолданысқа енуін тездетуге мүмкіндік
береді, яғни сатып алу мерзімін азайтады. Абоненттік радио қол жеткізу
технологиясы – бастапқы қаражат салымын кішірейтуге және желінің
сыйымдылығын баяу өсіруге мүмкіндік береді, ол бастапқы енгізілген
сыйымдылықты қолданудан алынған пайда есебінен болады.
Абоненттік радио қол жеткізу жүйесі өте қолайлы құрал болып табылады,
соның арқасында оператор қосымша пайда ала алады.
Абоненттік радио қол жеткізу жүйелерінің бірнеше типтері бар, олар
түрлі технологияларды қолданады және сәйкесінше байланысты ұйымдастыруда
операторлардың сұранысын әртүрлі тәсілдермен қанағаттандырады. Олардың бір
бөлігі байланыстың стандартына негізделеді (AMPS, NMT, GSM, CDMA), ал
басқалары радиорелейлік технологиясына негізделеді. Бұл көрсетілген жүйелер
үлкен аумақты қамту үшін арналған және соған сәйкес потенциалды
абоненттердің аз сыйымдылығы кезінде ең ыңғайлы шешім болып есептеледі.
Жоғарыда айтылғандай, абоненттік радио қол жеткізу концепциясы
(Wireless Local Loop – WLL) 80 жылдары ұялы байланыс жүйесінің дамып тұрған
кезінде пайда болады, олардың инфрақұрылымының құны төмендеп, мыс көпсымды
кабельдерден жасалған дәстүрлі телефон желіліерінің бағасы артқан болатын.
Жаңа технологияға деген мұндай қызығушылық Қазақстанға дейін жеткен
болатын.
Қазақстандық тұтынушылар оған жайдан жай назар аударған жоқ. ААҚ
Қазақтелеком телефон желілерінің кабель шаруашылығы физикалық жағынан
көнерген, ал олардың қызметтері сапа мен номенклатурасы бойынша қойылатын
талаптарға жауап бермейді. Ұзақ мерзімді қаражат салымын дамыту үшін тар
жер болып бұрынғыдай абоненттік тарату желісі – соңғы миль қала береді.
Жоғарыда көрсетілегн абоненттік қол жеткізу мәселесінде қолданылатын
технологияның талдауы бізге нық сеніммен радио қол жеткізу жүйесін таңдауға
жол ашады. Сымсыз қол жеткізу жүйесін таңдауда оператор бірнеше маңызды
талаптарда ескереді, олар жұмыстың тұрақтылығын анықтайды:
- ұйымдастырушылық сұрақтардың шешімінің қарапайымдылығы (рұқсат
қағаз, жиілік диапазонға құқылы болу, жобалардың келісілуі және т.б.);
- қызметтерге және пайданың түсуіне сұранысты тез қанағаттандыру;
- тең бағалы қызмет көрсету немесе жақсы мыс желілі кабельдермен
жабдықтау, дауыс пен ақпаратты таратудың жоғары сапасы;
- иілгіштік, жылжымалы және стационарлы абоненттерді қатар қамтамасыз
ету;
- қондырғының, оны орнатудың және қызмет көрсету құнының арзаны;
- бастапқы шығындарды азайта отырып орау үрдісінің сатылап болуына
мүмкіндік ашу;
- қолдану тәжірибесімен дәлелденген сенімділік [9].
2.1.1 Сымсыз абоненттік қол жеткізу технологиясы
Осы күні қарастырылған WLL технологиясынан басқа да біршамалары бар,
мысалы, TANGARA RD қондырғысы негізіндегі WLL технологиясы, GOODWIN WLL
абоненттік радио қол жеткізу жүйесі, MultiGain Wireless тіркелген сымсыз
қол жеткізу жүйесі және басқалары. Берілген технологиялардың кейбіреуінің
қысқаша сипаттамалары қарастыралық.
2.1.2 MultiGain Wireless жүйесіне қысқаша техникалық сипаттама
MGW – тіркелген радио қол жеткізу цифрлық жүйесі, оның
радиобайланысының ұзақтылығы дөңгелек антенна кезінде 3-7 км жетеді, 15-26
км тіке көріністегі секторлық антенна. Радиобайланыс FH CDMA (кеңейтілген
спектрлі жиілік) стандартында іске асады. Перескоп жиілігінің максималды
саны – 80, перескоп жиілігі – 2мс (1 секундта 300 перескоп), арналардың
арасы – 1МГц. Абоненттердің параметрлері:
- шлейф кедергісі – 600 Ом;
- номерді теру – импульсті, тональді.
Жүйе 1,2 және 4 телефонды желіліердегі абоненттік құрылғылармен
жасалынады (FAU – 1, FAU – 2 FAU - 4). Қондырғы Tadiran Telec (Израиль)
фирмасында жасалынған.
2.2 GOODWIN WLL жүйесінің қысқаша техникалық сипаттамалары
GOODWIN WLL жүйесі, DECT ETS 300 175 стандартына сай радио интерфейсті
және ETS 300 474 сай GAP профилін қамтиды. Сондықтан, тіркелген қол
жеткізуге қоса, ұялы байланыс аймағын ұйымдастыруы мүмкін. Ол ТФОП қоса
түйіндердің алуан түрлілігін және сигнал біреудің хаттамасын қамтамасыз
етеді. Олардың ішінде:
- 2вСК және 1вСК;
- импульсті челнок;
- импульсті пакет;
- аралықсыз (итервалсыз) пакет;
- E – DSS1.
Сонымен қатар цифрлық, аналогты АТС–пен және ауылдық, қалалық АТС–пен
байланыс орнатылады. Берілген жүйеде сымсыз радио қол жеткізу желілеріне
арналған DECT стандарты пайдаланылады, оны Еуропалық Телекоммуникациялық
Стандарт Институты (ETSI) шығарған. Қол жеткізу технологиясы – уақытша
бөлінумен көп станциялы (Time Division Multiple Access -TDMA), дуплексті
арнаны қалыптастырудың әдісі - уақытша бөліну (Time Divisin Duplex - TDD)
жиілік диапазоны – 1880...1990 МГц, манипуляция (басқару) - GMSKGFSK,
тасымалдаушылар саны (жиілікті арналар) -10, тасымалдаушылар номиналының
арасындағы жиілікті интервал – 1,728 МГц, радио арналардың жалпы саны -
120, уақытша айналымның ұзақтылығы –10 мс, сөздік ақпаратты кодтау – АДИКМ
(ADPCM), сөздік ақпаратты кодтау жылдамдығы - 32 кбитс, сәуле шығарудың
орташа қуаты – 10мВт, жоғарғы қуат.
DECT WLL технологиясы, абоненттердің орташа және жоғары тығыздығы
кезінде қалалық және қалашықтық аудандарда қолдануға арналған, сонымен
қатар қалалық аудандарды, ауылдарды, шағын тұрғын мекендерін және т.б.
телефонизациялау үшін пайдаланылады.
2.3 TANGARA RD жүйесінің қысқаша сипаттамасы
TANGARA RD жүйесінде FDMA цифрлық әдісі, TDD-мен біріккен (арналардың
жиілікті бөлінуі) пайдаланылады. Қолданылатын модуляция сұлбасы – GFSK
(гаусстық таралу функциялары бар жиіліктік модуляция). Көрсетілген
әдістердің қолданылудың тікелей дәлелі болып, талап етілетін жиілік
жолағының аздығы болып табылады – 4МГц. Бұл жүйе бір-бірінен 100 кГц
алшақтағы 40 тасымалдаушыны өңдей алады. Осындай аз жолақ артықшылық болып
есептелетіндігіне ешқандай күмән жоқ, себебі барлығына белгілі жиілікті
диапазон көптеген аймақтарда жетіспейді. Сонымен бұл жүйе туралы келесідей
айтуға болады:
- максималды абоненттік сыйымдылық – шегі жоқ
- жүйе типі – цифрлық
- радио байланыстың қамтылған стандарты – СТ-2
- арналардың бөліну әдісі – FDMA
- жұмыс жиілігінің диапазоны, МГц – 864-868,2
- ұяшылықты жиілікті жоспарлаудың қажеттілігі – жоқ
- каналдың жолағының ені, кГц – 100
- дуплексті тасымалды ұйымдастыру – уақытша
- бір жиілікті (TDD)
- кодтау типімен сөздік ақпаратты тарату жылдамдығы – ADPCM, 32 кбис
Ақпаратты тасымалдаудың максималды жылдамдығы:
- факс – 9,6 кбитс
- модем – 14,4 кбитс кем емес
Бір бақылаушыға қосылатын базалық станциялардың максималды саны:
- екі каналды – 96
- төрт каналды – 48
- каналды станция немесе кез-келген жиын – 30
Бір базалық станция қамтитын сөйлесу арналарының минималды және
максималды саны екіден алтыға дейін (бір нүктеде сегіз BS-қа дейін
орнықтыруға болады). Абоненттік жақтағы бағытталған антенна кезіндегі
(ұяшық радиусы) базалық станция мен абоненттік терминал арасындағы
радиобайланыстың максималды ұзақтылығы 10-12 км. Базалық станция
таратқышының шығыс қуаты бір арнада 0,01 Вт тең. Базалық станцияның базалық
станция бақылаушысынан максималды алшақтауы үш жұп бойынша 11км тең (сым
диаметрі 0,9 мм болғанда) немесе шексіз қашықтықта Е1 тракты бойынша.
АТС СТОП коммутаторымен түйісу үшін базалық станцияның бақылаушысының
интерфейсі:
Бірінші нұсқа. R.2 MFC R1.5 MFS сигнал беруімен G.703 немесе V5.1
Екінші нұсқа. Екісымды абоненттік желілер.
СТОП коммутаторынан базалық станцияның бақылаушысының максималды
алшақтауы: абоненттік желілермен қосылу барысында шлейф кедергісі 240 Омнан
аспауы керек (ТПП 0,5 кабель бойынша 1,8 км). Цифрлық түйіннен қосылу
кезінде желідегі өшу 6 дБ кем емес (800 м шамасында). Теру типі (Т-тонды, И-
импульсті) ТИ.
Абоненттік терминалдың параметрлері.
Типі Түтікше (портативті), бір желіге стационарлы блок, 6 желіге дейін
стационарлы блок шығарылатын қуат бір арнада 0,01 Вт, стационарлы
терминалдың антеннасының типі мен орналасуы: бір бағытқа немесе сыртына
орнықтыру.
Қазіргі таңда аталып өткен жүйелерден басқа да көптеген жүйелер
белгілі, мысалы, GSM, CDMA, TDMA комбинациясына, AMPS, TACS, NMT, PHS
негізделген сымсыз қол жеткізу жүйелері, сонымен бірге дамыған
компаниялардың жүйелері. Барлық жүйені талдап шығу үшін көп уақыт қажет,
бірақ оған қарамастан сымсыз абоненттік қол жеткізудің жаңа технологиялары,
абоненттік қол жеткізу көне технологияларын одан әрі ығыстырып шығаруда.
2.4. Абоненттік радио қол жеткізу жүйесін таңдау
Абоненттік радио қол жеткізу жүйелерінің технологияларына қысқаша шолу
2.1 кестесінде берілген.
2.1 кестесінде сымсыз қол жеткізу кең танымал технологиялары
келтірілген. Біз тіркелген абоненттік радио қол жеткізу классикалық
жүйелеріне тоқтаймыз. Мұндай таңдау осы жүйелердің іс жүзінде көп
қолданылуы мен ТМД елдерінде және жер шарында абоненттік қол жеткізу
желілерінің шындығында бар болуы. Бұл елдерде желілерді құру кезінде
техникалық ерекшеліктер және экономиканың дамуының төмен деңгейі бар.
Танымал жүйелер 2.2 кестеде келтірілген.
Кесте 2.1 – Технологияларға қысқаша шолу
Тех.спецификация СТ-2 DECT CDMA D-AMPS MGW
(параметрлері) Hopping
Жиілік диапазоны, 0,839...0,8431,880...1,Тх: Тх: 1,428...1,5
ГГц 0,864...0,86890 1.35...3.824...849 1.850...1.
0,910...0,9141.900...1,6 869...894 93
92 Rх:2,0.2, 2,400...2,
5 48
Жиілік торларының 100 1728 1250 30 1000
қадамы, КГц
Арналардың бөліну FDMATDD FDMATDD CDMA TDMAFDD FHTDMATDD
әдісідуплексті FDD
ұйымдастыру
Модуляция типі GFSK GMSK QPSK DQPSK 3-L-SRFSK
Радио арналар саны 40 10 10 832 10
Бір радио арнадағы 1 12 45 3 (10-15) 8
телефондық арналар
саны
Спектрді пайдалану 0.67108 0,7268 0,9898 1,62508 0,878
эффективтілігі
Үй және кеңселік аз ықтималды ықтимал қатыспайдқатыспайдықатыспайды
радиотелефондар ы
бөлінуімен
интерференция
2.1 кестенің жалғасы
Абоненттік 10 250 20 0,6 500
терминалдың базалық
станциясы шығу
қуаты, мВт
Тех.спецификация СТ-2 DECT CDMA D-AMPS MGW
(параметрлері) Hopping
Қашықтығы, км 12 200м-10 км50 км 32 км 15
(LOS) байланысы (бағытталған (бағытталғ (бағытталғ
антенналар) ан антенна ан антенна
лар) лар)
Жиілік бойынша динамикалық динамикалыфиксирленфиксирленгди намикалы
арналардың таралуы қ ген ен қ
Сөздерді кодтау, АДИКМ 32 АДИКМ 32 16 QCELP VCELP 8 АДИКМ 32
кбитс 7,2
ИКМ, BRA
Шифрлеу Жоқ Бар Бар Бар Жоқ
(скремблердің бар
болуы)
Радио арна бойынша 14,4 9,6 0,3-9,6 2,4 14,4
модемфакстың
жұмысының
максималды
жылдамдығы,кбитс
ТDD беруқабылдау 2 10 80 40 2
үшін ұсталым.
FDDүшін пакет
ұзындығы,мс
2.2 кесте – WLL жүйелерінің салыстырмалы сипаттамалары
Көрсеткіші DSC SIEMENS, TADIRAN, Израиль
Communications Германияның MultiGain Wireless
Airspan-60 DECTlink фирмалары
фирмалары фирмалары
Жүйелер және орталық бақылаушы
СТОП интерфейстері Қосымша V5.1, Қосымша MUX, бар
екісымды MUX, абоненттік екісымды
CAS, V5.1, V5.2екісымдылар абоненттіктер
CAS,CCS, V.5.2
2.2 кестенің жалғасы
Бір таратушы блокқа 60 100 100
концентрациясыз (АТС-ке)
BSC абоненттердің
максималды саны
BSC және BS арасындағы Е1(2 Мбитс) (4 - 12)х32 RPCU – RPUDSL-жолы
интерфейстер кбитс
Энергия тұтыну BSС, Вт 225 400 650
Сыртқы монтаж үшін BS Бар Бар Бар
қолдануының бар болуы
Телефонды 2 – 10 жоғары жоғары төмен
тығыздығына аб.км2
байланысты
базалық
станциядағы
радио
арна-лардың
қол-дану
эффективтіліг
і
(аб.км2)
10- 500 жоғары жоғары Орташа
аб.км2
500-ден жоғары жоғары жоғары
жоғары
аб.км2
Энергия тұтыну BS, Вт 120 Радио 2,5
арнадағы:
3,5Вт+5,0(BS
BS дистанциялық қорегінің бар бар (RBC-RBS)бар (дистанция 4
бар болуы (фантомды) RDU-RBC жоқ км-ден жоғары)
BS автономды қоректің бар Автономды RBC-дан тек дистанциялық
болуы қоректің қоректенуі қорек
сырт-қы қорек
көзі
RNT абоненттік Аналогты Аналогты Аналогты екісымды
интерфейсінің ұстануы екісымды екісымды, (факспен,модеммен,
(біткен құрылғылар (факспен,модемм(факспен,модетакс офонмен жұмыс
типтері) ен жұмыс ммен жұмыс істейді)
істейді) істейді)
Энергия тұтыну RNT, Вт 2.8 күту 0,8 күту 10
кезінде 3,5 кезінде
сөйлесу кезінде3,5 сөйлесу
кезінде
RNT автономды қоректің барҚұрылған Құрылған Құрылған
болуы аккумулятор аккумулятор акку-мулятор (8сағ
(8сағ күту 1сағ(8сағ күту) күту)
сөйлесу)
2.2 кестенің жалғасы
RNT, арналардың көлемі 1 4-ке дейін 4-ке дейін
Мобильді абоненттік жоқ бар (жүйеде жоқ
терминалдардың бар болуы мобильді және
стационарлық
терминалдар
қолданылады)
RDU – таратқыш радиоблок RPCU - радиопорттың бақылаушы блогы
RBC – базалық станцияның RPU – радиопортының блогы
бақылаушысы
RBS – базалық станция FAU - абонентті радиоблок
2.2 кестесінен байқайтынымыз ең қолайлы Airspan-60 жүйесі болып
есептеледі, ол жүйе басқалармен салыстырғанда абоненттердің аз тығыздығы
кезінде спектрді аса үнемді пайдаланады. Бірақ, жоғары телефон тығыздығы
кезінде (1000 абкм жоғары) DECT стандартына сүйенетін жүйелер мен
Multigain Wireless жүйелерін қолданған дұрыс. Бірақ мұндай жағдайларда
сымсыз қол жеткізу шешімінің эффективтілігі мен дәстүрлі сымды шешімді
салыстырған жөн. Airspan-60 жүйесінің таратқышының шығыс қуатын азайту
арқылы базалық станцияның жойылған қорегін электрлік кабель бойымен
ұйымдастыруға болады, ал ол электрмен жабдықталуы тұрақсыз аймақта маңызы
үлкен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz