Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
Кіріспе
1. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
2. Стратегиялық жоспарлаудың дамуынның алғы шарттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
2. Стратегиялық жоспарлаудың дамуынның алғы шарттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортадағы өзгерістер жылдамдығы, сондай-ақ осы өзгерістер туатын қосымша мүмкіндіктер тұрақты өседі. Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы өзгерістерден артықшылықтар алу мүмкіндігін шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді қамтитындай болуы керек.
Стратегия - ол бейнені біртұтас түрде бейнелейді экономикада қандай өзгерістер болып жатқаны, осы өзгерістерде кәсіпорын қандай орын алатындығы тұрады.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету ерекшеліктеріне тікелей байланысты.. Кәсіпорын алға қойылған стратегиясы жүзеге асыру үшін өзінің іс- әрекеттерін қай бағытта, қандай заңдар негізінде орындайтынын анықтайды, яғни өзінің саясатын және тактикасын белгілейді, алға қойған стратегиялық мақсатқа жету жолдары анықталады. Кәсіпорын мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені көздейтінін көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын анықтайды. Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырған нарық жағдайын ескеріп, кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Стратегия - ол бейнені біртұтас түрде бейнелейді экономикада қандай өзгерістер болып жатқаны, осы өзгерістерде кәсіпорын қандай орын алатындығы тұрады.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету ерекшеліктеріне тікелей байланысты.. Кәсіпорын алға қойылған стратегиясы жүзеге асыру үшін өзінің іс- әрекеттерін қай бағытта, қандай заңдар негізінде орындайтынын анықтайды, яғни өзінің саясатын және тактикасын белгілейді, алға қойған стратегиялық мақсатқа жету жолдары анықталады. Кәсіпорын мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені көздейтінін көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын анықтайды. Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырған нарық жағдайын ескеріп, кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
1. А.Қ.Мейірбеков Қ.Ә.Әлімбетов Кәсіпорын экономикасы Алматы “экономика”2003ж.
2. Л.Е.Басовский Прогнозирование и плонирование в условиях рынка Москва ИНФРА-М 2003 г.
3. Н.Н.Тренев Стратегическое управление “ПРИОР” Москва 2002г.
4. Б.Т.Тулегенов С.А. Адильханова Планирование деятельности хозяйствующих субъектов Алматы 2001 г.
5. А.П.Абдразақова Кәсіпорынның бәсікелік стратегиялары Каз ЭУ хабаршысы № 5 2004
6. Ф.Котлер Маркетинг негіздері Алматы “ЖАЗУШЫ” 2000 ж.
7. С.Р.Есімжанова Маркетинг Алматы “ЭКО” баспа үйі 2005ж.
8. А. Саттар “Ақсай нан” Көкжиегі кенейген кәсіпорын \\ Алматы ақшамы 2004ж 7 тамыз
9. Г. Бектасов. Арпа, бидай ас екен: “Ақсай нан тоқаш зауыты әзірлейтін өнімдерге сұраныс көп” Түркістан 2004ж. 15 қантар.
2. Л.Е.Басовский Прогнозирование и плонирование в условиях рынка Москва ИНФРА-М 2003 г.
3. Н.Н.Тренев Стратегическое управление “ПРИОР” Москва 2002г.
4. Б.Т.Тулегенов С.А. Адильханова Планирование деятельности хозяйствующих субъектов Алматы 2001 г.
5. А.П.Абдразақова Кәсіпорынның бәсікелік стратегиялары Каз ЭУ хабаршысы № 5 2004
6. Ф.Котлер Маркетинг негіздері Алматы “ЖАЗУШЫ” 2000 ж.
7. С.Р.Есімжанова Маркетинг Алматы “ЭКО” баспа үйі 2005ж.
8. А. Саттар “Ақсай нан” Көкжиегі кенейген кәсіпорын \\ Алматы ақшамы 2004ж 7 тамыз
9. Г. Бектасов. Арпа, бидай ас екен: “Ақсай нан тоқаш зауыты әзірлейтін өнімдерге сұраныс көп” Түркістан 2004ж. 15 қантар.
Мазмұны
Кіріспе
1. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
2. Стратегиялық жоспарлаудың дамуынның алғы шарттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортадағы өзгерістер жылдамдығы,
сондай-ақ осы өзгерістер туатын қосымша мүмкіндіктер тұрақты өседі.
Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы өзгерістерден артықшылықтар алу
мүмкіндігін шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді
қамтитындай болуы керек.
Стратегия - ол бейнені біртұтас түрде бейнелейді экономикада қандай
өзгерістер болып жатқаны, осы өзгерістерде кәсіпорын қандай орын алатындығы
тұрады.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету
ерекшеліктеріне тікелей байланысты.. Кәсіпорын алға қойылған стратегиясы
жүзеге асыру үшін өзінің іс- әрекеттерін қай бағытта, қандай заңдар
негізінде орындайтынын анықтайды, яғни өзінің саясатын және тактикасын
белгілейді, алға қойған стратегиялық мақсатқа жету жолдары анықталады.
Кәсіпорын мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені көздейтінін
көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын анықтайды.
Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырған нарық жағдайын ескеріп,
кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Кәсіпкерлікке кең ауқымды мемлекеттік қолдауда іске асыру, шағын және орта
бизнестің тұрғының кенейту мен нығайту .
Стратегия сала ерекшелігін, қызмет аясы мен өндірілген өнімді өзгерпей- ақ
жалпы көрсеткіштерді арттыру үшін қолданады. Осы топтың нақты стратегиялары
мынадай.
- нарықтағы позицияларын күшейту. Мұнда кәсіпорын бірлігін нарықты
белгілі бір өніммен жаулап алу үшін қолынан келгеннің бәрін жасайды.
- Нарықты дамыту стратегиясы. Мұнда өндірілген өнімге жаңа нарыққа
іздестіріледі.
- өнімді дамыту стратегиясы, мұнда берілген нарыққа жаңа өнімді енгізу
және оны өткізу көзделеді.
Негізі осындай тенденцияларды қарастырады .
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтық кәсіпкерлік әлеуеті мен
бастамашылығын іске асыруға тырысқан түрлі топтары үшін қаржы ресурстары
мен сараптама жасаудың кеңейту, өнірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға
бағытталған жұмысты күшейту қажет.
Сонымен қатар, металургияда, банк саласында, сақтандыру, химия
өнеркәсібінде және басқа салаларда сақталып қалған “Жасырын”манополияларды
құрту қажет Елімізде көптеген өндірістерді қарастырған олар “Ақсай нан ”
“Рахат’ канфеті және тағы сол сияқты көптеген өнімдерді көрсеткен.
Мұны монополияға қарсы заңнаманы реформалау арқылы, сондай-ақ отандық және
шетелдік жаңа компаниялардың экономиканың осы секторларына кіруі үшін
тартымды әрі ашық жағдайларын туғызу арқылы жасау керек. Елімізде
стратегияны іске асырудын екінші кезенінің басты міндеттерінің бірі-
экономиканың басым орын алатыны “Туризм” “Тамақ өнеркәсібі”, “Көліктік
логистика”, “Металургия” және “Құрылыс материялдары секторларында ”
бекітілген жоспарлар негізінде кластерлік даму ұстанымдарын енгізеді.
Тұрақты экономика пайда алуда және ел экономиканы дамыту жөніндегі
стратегиялық міндеттерді іске асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық
мемлекеттік активтерді әрі кәсіптік басқару мақсатында 2006 жылы “Самұрық”
мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі Қазақстандық холдинг жұмыс істей
бастады.
Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
Стратегия “грек” тіліннең аударылғанда “генерал өнері немесе жетекшілік
ету” денген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда стратегия кез- келген
әрекеттің қызметінің негізгі бағытын білдіреді.
Стратегиялық жоспарлау дегеніміз –бұл жоспарлау мен бақылау
интегрициясы. Яғни белгіленген мақсатқа қол жеткізу үшін қазіргі жағдайда
басқаруға арналған құрал. Стратегиялық жоспарлау негізінде орта мерзімді
жоспар құралады. Ол нақты мақсаттарды жоспарлау үшін құралатың көлемін
анықтауға мүмкіндік береді. Сандық және сапалық көрсеткіштердің сипаттарын
қамтиды.
Нарықтың болашақ конъектурасында кәсіпорын мақсатты орынға мақсаттарды
тіркеу нәтижесінде ие болады.
Мақсаттары - критерилердің нақты дәлме- дәл түсіндірілуі және оларға қол
жеткізу керек. Бөлімше жетекшілері мен олардын жұмысшылары мақсат пен
критерилерді бірдей түсіндіріп, тұжырымдауы аса манызды. Мақсаттарға жету
белгіленген уақыт мерзімі мен ресурстық шешушілердегі белгілі бір
мақсаттарды іске асыру міндеттеріне бөлінеді. Міндеттерді орындау үшін
құралдар қажет. Қандай құралдар қолда бар екендігін және қандай құралдар
жоқтығын түсіну аса манызды. Қолда жоқ құралдарды сатып алу шараларын
талдау қажет.
Кез-келген стратегия әсерлесуге ұшырауы мүмкін тәуелділік факторлары
мен форс-мажор. Осы факторлардын пайда болуы көздерін талдап олардың
әсерлесуін бейтараптандыру шараларын жүргізу қажет
Факторлардың әсерлесуін бейтараптандыру шаралары міндетті түрде
факторлардың өздерін бейтараптандыру шаралары болуы қажет емес. Мысалы
үйді өрттен сақтандыру, өрттен болатын шығында бейтараптандыру шарасы болып
есептеледі.
Кәсіпорын стратегиясының негізі.
Стратегияға көз қарастың екі қарама қайшы түрі бар.
Ұзақ уақыт мерзімі көлемінде қол жеткізілуі тиіс соңғы нәтижеге нақты
белгіленеді. Одан әрі қарай осы соңғы нәтижеге жету үшін не істеу керек
екендігі анықталады. Дәл анықталған соңғы нәтижеге алып келетің уақыт
интервалдарына (бес жылдық, жылдық, квартал) бөлінген іс- әрекеттер жоспары
жасалады. Орталықтандырылған жоспарлы экономикалық жүйелерде стратегияның
дәл осы ұғымы болатын. Мұндай түсініктегі стратегия- бұл нақты ұзақ
мерзімді мақсатқа қол жеткізудің нақты ұзақ мерзімді жоспары. Ал
стратегияны жасау - мақсатты табу мен ұзақ мерзімді жоспарды құрастыру.
Соңғы жылдарда нарықтақ, экономикалық жүйелердін дамуы ортаның өзгеруі
үрдістері жоғары қарқын мен жүргізілуі мен осы өзгерістер құрамындағы
қосымша мүмкіндіктер көлеміннің өсуі үнемі артуда. Сондықтан, кәсіпорын
стратегиясы нарықтық экономикада өз құрамында осы өзгеріс нәтижесінде
басымдылықтарға ие болу мүмкіндігі болуы қажет.
Стратегия бұл- қоршаған орта мен, оның қызмет нысандары мен құрамдары,
кәсіпорын ішіндегі қарым - қатынасына. Жүйелері мен қоршаған ортаға
кәсіпорын жайғасымдары мен байланысты ұзақ мерзімді сапалы, анықталған
кәсіпорынның дамуынның бағдары стратегияның 2-ші типтегі. Мысалы нарықтағы
сату көлеміннің үлесін белгілі бір пайызға өсіру, бағаны төмендетпеген күйі
бір өнім өндірісін қысқартуы мен қатар, басқа бір өнім түрін өндіруді
бастау. Бәсекелес пен бақланатың тарату желілеріне ену, еңбекті
ұйымдастырудың топталған нысанына көшіруді іске асыру.Фирма үшін
стратегияны анықтау негізінен ол фирманың қандай күшті жақтарын пайдалануы,
стратегияның шешімдер аумағында қандай дәстүрлері бар екендігіне тәуелді.
Нақты қанша фирма болса, сонша стратегия болады. Бірақ стратегия
құрасырудың жалпы тәсілдері мен стратегия енетің жалпы шектеулері бар.
Жалпы түрде стратегия кәсіпорын іс-әрекетінің ғажайып бағыты оған
сүйене келсек ұзақ мерзімдегі уақытта алға қойған мақсатқа алып келеді.
Стратегияның мұндай ұғымы кәсіпорынды басқарудың ең жоғарғы деңгейде ғана
қарастырсақ әділ. Ұйымдастырушылық құрлымынаң төмен орналасқан денгейі үшін
жоғарғы денгей стратегиясы еңді, мақсатқа бағыталады. Алайда, аса жоғарғы
деңгейде ол тек құрал ретінде қарастырылады. Мысалы фирма үшін бір- тұтас
жасалған нарықтағы қызмет стратегиясы осы фирманың маркетингтік қызметі
үшін мақсатты белгілер түрінде оның роліне ие болады. Кәсіпорын
стратегиясының анықтау кезінде оның негізгі 3 сұрағы мен кезігеміз.
1. Қандай бизнесті тоқтату.
1. Қандай бизнесті жалғастыру.
1. Қандай бизнеске көшу .
Осы жағдайда негізгі мән кәсіпорын не жасайды және не жасал майды.
Кәсіпорынның әрекет етуші қызметіндегі не аса манызды және онша манызы жоқ
орындарға беріледі.
Әдетте, эталондық (базистік) деп аталатың көп тараған стратегияны
қарастырады. Олар кәсіпорының өсуіне 4 әр- түрлі тәсілін бейнелейді және
бір немесе бір неше қараушылардың жағдайының өзгеруіне байланысты.
Өнім
нарық
сала
сала ішілік кәсіпорынның жағдайы
техналогия.
Осы 5 құраушылардың әр- қайсысы орын алған 2 жағдайдын біреуінде болуы
мүмкін (ескі және жана тауар)
1. тобы. Эталандық стратегияның
1. Шоғырланған өсу стратегиясы.
2. Нарықтын қалпын күшейту стратегиясы
3. Нарықтын даму стратегиясы
4. Өнім дамуының стратегиясы
2 тобы. Біріктірілген өсу стратегиясы
- кері вертикальді біріктірудін стратегиясы (қандай да бір бөліктерді
тұтас біріктіру )
- Алға бағытталған вертикальды біріктіу стратегиясы .
3 тобы. Әртараптандырылған өсу стратегиясы.
- Горизантальды
- Орталықтандырылған
- Конгломирантты (тікелей өндірістік кооперациялау мен байланысыз өнер
кәсіптін әр - түрлі сомалардағы кәсіпорының біріктірілуі.)
4 тобы. Қысқарту стратегиясы
-Жою стратегиясы
-Өнімді жинау
-Қысқарту
-Шығындарды қысқарту
Кәсіпорынның стратегииялық ресурстары кез- келген кәсіпорын құрамына (цех,
бөлімше. Жұмыс орны) келесі ресурстар кіреді.
1. Техникалық
1. Техналогиялық
1. Кадырлық ресурстар
1. Кеңістік
1. Ұйымдастырушылық құрылыымдық структурасы (басқару жүйелері, басқару
жүйенін сипаты, икемділігі, жылдамдығы )
1. Ақпарат ресурстары (фирма туралы ақпарат, оның растылығы)
1. Қаржылық ресурстар (Актив жағдайы, несие алу мүмкіндіктері)
Көрсетілген ресурстар түрлерінің әр біреуі кәсіпорын мақсатына жетудің
мүмкіншілік жиынтығын білдіреді. Бұл өзінің қолында бар өндіріс құралының
кадырларды белгілі сипаттағы өндірістік ғимараттарды, жолдарды,
құрылыстарды және басқа да ресурстарды кәсіпорын өзгермелі қажеттіліктерді
белгілі деңгейінде потенциялды сатып алушылардың қажеттіліктерін және
сұраныстарын қанағаттандыра алады.
Кәсіпорынның стратегиясы ресурстардын мақсатқа жету мүмкіндігін анықтай
отырып, сол мүмкіндіктердің мағынасын анықтау.
Мүмкіншілік бұл белгілі қажеттілікті жүзеге асыру құралы, шарты, жағдайы.
Мүмкіншіліктерді иемдену қажетті шарттардын құралдардың бар болуын
білдіреді. Кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарына жету үшін қандай шарттар
мен шарттары мен жағдайлар бар болу керек. Жоғарыда аталған кәсіпорынның
барлық элемментері үшін бұл шарттар бірдей ие немесе ол белгілі бір
қолданатын стратегиялық мақсатқа нақты болу керек пе ?
Бұл сұрақтардың пайда болуына 2 зандалық жүйенің әрекетін қалыптастырған.
Олар
Коммуникативтік
Эквифиналдық
Коммуникативтік салдарынан мақсат тандау мен оған жетуіне әсер ететін,
сыртқы орта шарттары болып табылады.
Эквифиналдық кәсіпорынның шекті мүмкіндіктеріне ішкі орта шарттарының
сәйкес әсері болып табылады.
Сыртқы орта (шаралар шақыруларына жауап беретін кәсіпорын)
Кәсіпорынның мемлекеттегі және одан тыс жердегі жағдайларды макро
экономикалық талдау қабілеттігі.
Потенциялды сатып алушылардың сұраныстардың, қажеттіліктерін және ахуалды
мұқтаждықты дер кезінде анықтау қабілетілігі.
Нарықтық экономикалық канъектураларын өндірістік факторлардың, сонымен
қатар стратегиялық әсер ету топтарының қызметін талдау.
Анықталған сұранысты мұқтаждықты тиімді дер кезінде сапалы қанағаттарға
мүмкіндік беретін тауар мен қызмет нарығының экономикалық конъектурасын
талдау қабілеттігі.
Тауар нарығында сұранысқа ие техналогияларды және тауар өндірісі мен қызмет
көрсетеді.
Конструктарлау обылысында бәсекеге қабілетті идиялар
6.Бәсекеге қабілетті идеияларды тауар өндірісі мен қызмет көрсетуде
үрдісінде іске асырылуын, оларды нарыққа шығару сатудан кейінгі қызмет
көрсетуді ұйымдастыру қабілеттілігі.
Кәсіпорынның стратегиясын тандау келесі негізгі қадамдарды қосады.
Ағымдағы стратегияны айқындау
Бизнес портфеліне талдау жасау
Фирма стратегиясын талдау және таңдалған стратегияны бағалау.
1-ші қадам
Бұл болашақ бойынша шешімдерді қабылдау, яғни ұйым қандай стратегияларды
жүзеге асырып жатқаны жөнінде нақты елесті иемдену жүзеге асырылып жатқан
стратегияны түсіну үшін оны 5 сыртқы және ішкі факторлардың арқасында
бақылау керек.
Сыртқы факторлар
кәсіпорын қызметінің өрісі, өндірілген өнімнің әр -түрлі денгейі, фирманың
дифферсивикациясы
Фирманың жақын арадағы алынған табиғи заттары мен жалпы мінездемесі және
өзінің меншігінің бір бөлігін сатуы
Соңғы кезендегі фирма қызметінің құрылымы мен бағыты.
Соңғы уақытта фирма бағдарының мүмкіндіктері
Сыртқы қауып қатерге қатынасы
Ішкі факторлар
Фирма мақсаты
Ресурстарды үлестіру критериі және өндірістін өнімдері бойынша капитал
салымдарын қалыптастасқан құрылымы.
Басшы жақтарынан, сонымен қатар нақты тәжірбиеден, жүргізілетін қаржы
саясатынан қаржы.
Ниокр саласында күшті шоғырлану
Жеке функционалды сфералары, ғылыми зертеулер мен өңдеулер.
2. -ші қадам
Бизнес портфельді теңдау. Кәсіпорын қызметінің жеке бөліктеріне өте тығыз
байланыстығын және портфельді бүтін ретінде оның бөліктері сомасынан ерекше
екенін және ол кәсіпорын үшін өте манызды екенін көрнекті түрде көрсетеді.
Бизнес - портфельді тандау көмегімен төлемділік, ақшаның түсуі, жаңару,
жойылу сияқты бизнестің манызды факторлары балансталуы мүмкін.
Бизнес стратегиясын тандау кезінде бизнес- портфельге тандау жүргізудін
келесі қадамдарын ескеру керек.
1. Бизнес портфеліне талдау жүргізу үшін ұйымда деңгейлерді теңдеу (жеке
өнім деңгейінде, жалпы өнім деңгейінде)
1. Бизнес портфельін тандау матрицасында тандау бірліктерін позициялау үшін
талдау бірліктерін фикциялау (бизнестін стратегиялық бірлігі)
Бизнес стратегиясының бірлігі ұқсас қажеттілікті қанағатандыратын бір
немесе бірнеше өнімдерді қамти алады.
3. Бизнес портфельін тандау матрицасының параметірлерін анықтау ол қажетті
ақпараты жинау қатынасында анықтылықты білу үшін сонымен қатар
портфельді тандау арқылы жүргізілетін ауыспалықтарды бизнес күштерін
өлшеу, нарық үлесінің алдынғы қатарлы маркаларға қатысты өсу сапа
бойынша лидерлікті және тағы басқа талдау үшін қажет.
3. Мәлеметерді жинау және талдау мынандай бағыттар бойынша жүргізіледі
Саланың он және теріс аспектілерің мінездемесі мен дәрежесі, жалпы
саладағы фирманның потенциялды пазицасыннан кадыр ресурстары мен
біліктілігі.
3. Бизнес портфель матрицасын құрастыру және талдау . Ол портфельдің
ағымдағы жағдайын және соның негізінде фирманың бизнес портфельінің
болашағы жағдайын талдауға мүмкіндік береді. Тартымды салалар
бизнестердің саны қаншалықты Анық емес сұрақтар мен заттар тұйындай ма?
Бизнес портфелі әр -түрлі жағдайлар әлсіз бе? Оның көп жақтары бар ма?
3. Үміт еткен бизнес портфельін анықтау
3.-ші қадам Стратегияның талдау негізгі факторларды талдау негізінде
болады. Ол бизнес партфельді талдау нәтижесінде фирма жағдайын, сонымен
қатар жүргізілетін стратегияның мінезі мен мәнін сипаттайды.
Бұл факторларға жататындар
1. Саланың жағдайы және фирманың сол саладағы позциялау. Егер күшті
дамуда болса онда консентрациялы өсу стратегиясының немесе
интеграцилық стратегияны қолдану керек.
1. Әр бір нақты фирмаға стратегия тандауының әбебаптығын және
оригиналдығын білдеретін фирма мақсаттары.
1. Стратегияны тандауға әсер ететін жоғарғы басшықтарының мүдделері мен
қатынасы.
1. Фирманның қаржылық ресурсары
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
2. Стратегиялық жоспарлаудың дамуынның алғы шарттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортадағы өзгерістер жылдамдығы,
сондай-ақ осы өзгерістер туатын қосымша мүмкіндіктер тұрақты өседі.
Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы өзгерістерден артықшылықтар алу
мүмкіндігін шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді
қамтитындай болуы керек.
Стратегия - ол бейнені біртұтас түрде бейнелейді экономикада қандай
өзгерістер болып жатқаны, осы өзгерістерде кәсіпорын қандай орын алатындығы
тұрады.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету
ерекшеліктеріне тікелей байланысты.. Кәсіпорын алға қойылған стратегиясы
жүзеге асыру үшін өзінің іс- әрекеттерін қай бағытта, қандай заңдар
негізінде орындайтынын анықтайды, яғни өзінің саясатын және тактикасын
белгілейді, алға қойған стратегиялық мақсатқа жету жолдары анықталады.
Кәсіпорын мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені көздейтінін
көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын анықтайды.
Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырған нарық жағдайын ескеріп,
кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Кәсіпкерлікке кең ауқымды мемлекеттік қолдауда іске асыру, шағын және орта
бизнестің тұрғының кенейту мен нығайту .
Стратегия сала ерекшелігін, қызмет аясы мен өндірілген өнімді өзгерпей- ақ
жалпы көрсеткіштерді арттыру үшін қолданады. Осы топтың нақты стратегиялары
мынадай.
- нарықтағы позицияларын күшейту. Мұнда кәсіпорын бірлігін нарықты
белгілі бір өніммен жаулап алу үшін қолынан келгеннің бәрін жасайды.
- Нарықты дамыту стратегиясы. Мұнда өндірілген өнімге жаңа нарыққа
іздестіріледі.
- өнімді дамыту стратегиясы, мұнда берілген нарыққа жаңа өнімді енгізу
және оны өткізу көзделеді.
Негізі осындай тенденцияларды қарастырады .
Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры халықтық кәсіпкерлік әлеуеті мен
бастамашылығын іске асыруға тырысқан түрлі топтары үшін қаржы ресурстары
мен сараптама жасаудың кеңейту, өнірлердегі кәсіпкерлікті қолдауға
бағытталған жұмысты күшейту қажет.
Сонымен қатар, металургияда, банк саласында, сақтандыру, химия
өнеркәсібінде және басқа салаларда сақталып қалған “Жасырын”манополияларды
құрту қажет Елімізде көптеген өндірістерді қарастырған олар “Ақсай нан ”
“Рахат’ канфеті және тағы сол сияқты көптеген өнімдерді көрсеткен.
Мұны монополияға қарсы заңнаманы реформалау арқылы, сондай-ақ отандық және
шетелдік жаңа компаниялардың экономиканың осы секторларына кіруі үшін
тартымды әрі ашық жағдайларын туғызу арқылы жасау керек. Елімізде
стратегияны іске асырудын екінші кезенінің басты міндеттерінің бірі-
экономиканың басым орын алатыны “Туризм” “Тамақ өнеркәсібі”, “Көліктік
логистика”, “Металургия” және “Құрылыс материялдары секторларында ”
бекітілген жоспарлар негізінде кластерлік даму ұстанымдарын енгізеді.
Тұрақты экономика пайда алуда және ел экономиканы дамыту жөніндегі
стратегиялық міндеттерді іске асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық
мемлекеттік активтерді әрі кәсіптік басқару мақсатында 2006 жылы “Самұрық”
мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі Қазақстандық холдинг жұмыс істей
бастады.
Стратегиялық жоспарлаудың экономикалық мәні және орны
Стратегия “грек” тіліннең аударылғанда “генерал өнері немесе жетекшілік
ету” денген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда стратегия кез- келген
әрекеттің қызметінің негізгі бағытын білдіреді.
Стратегиялық жоспарлау дегеніміз –бұл жоспарлау мен бақылау
интегрициясы. Яғни белгіленген мақсатқа қол жеткізу үшін қазіргі жағдайда
басқаруға арналған құрал. Стратегиялық жоспарлау негізінде орта мерзімді
жоспар құралады. Ол нақты мақсаттарды жоспарлау үшін құралатың көлемін
анықтауға мүмкіндік береді. Сандық және сапалық көрсеткіштердің сипаттарын
қамтиды.
Нарықтың болашақ конъектурасында кәсіпорын мақсатты орынға мақсаттарды
тіркеу нәтижесінде ие болады.
Мақсаттары - критерилердің нақты дәлме- дәл түсіндірілуі және оларға қол
жеткізу керек. Бөлімше жетекшілері мен олардын жұмысшылары мақсат пен
критерилерді бірдей түсіндіріп, тұжырымдауы аса манызды. Мақсаттарға жету
белгіленген уақыт мерзімі мен ресурстық шешушілердегі белгілі бір
мақсаттарды іске асыру міндеттеріне бөлінеді. Міндеттерді орындау үшін
құралдар қажет. Қандай құралдар қолда бар екендігін және қандай құралдар
жоқтығын түсіну аса манызды. Қолда жоқ құралдарды сатып алу шараларын
талдау қажет.
Кез-келген стратегия әсерлесуге ұшырауы мүмкін тәуелділік факторлары
мен форс-мажор. Осы факторлардын пайда болуы көздерін талдап олардың
әсерлесуін бейтараптандыру шараларын жүргізу қажет
Факторлардың әсерлесуін бейтараптандыру шаралары міндетті түрде
факторлардың өздерін бейтараптандыру шаралары болуы қажет емес. Мысалы
үйді өрттен сақтандыру, өрттен болатын шығында бейтараптандыру шарасы болып
есептеледі.
Кәсіпорын стратегиясының негізі.
Стратегияға көз қарастың екі қарама қайшы түрі бар.
Ұзақ уақыт мерзімі көлемінде қол жеткізілуі тиіс соңғы нәтижеге нақты
белгіленеді. Одан әрі қарай осы соңғы нәтижеге жету үшін не істеу керек
екендігі анықталады. Дәл анықталған соңғы нәтижеге алып келетің уақыт
интервалдарына (бес жылдық, жылдық, квартал) бөлінген іс- әрекеттер жоспары
жасалады. Орталықтандырылған жоспарлы экономикалық жүйелерде стратегияның
дәл осы ұғымы болатын. Мұндай түсініктегі стратегия- бұл нақты ұзақ
мерзімді мақсатқа қол жеткізудің нақты ұзақ мерзімді жоспары. Ал
стратегияны жасау - мақсатты табу мен ұзақ мерзімді жоспарды құрастыру.
Соңғы жылдарда нарықтақ, экономикалық жүйелердін дамуы ортаның өзгеруі
үрдістері жоғары қарқын мен жүргізілуі мен осы өзгерістер құрамындағы
қосымша мүмкіндіктер көлеміннің өсуі үнемі артуда. Сондықтан, кәсіпорын
стратегиясы нарықтық экономикада өз құрамында осы өзгеріс нәтижесінде
басымдылықтарға ие болу мүмкіндігі болуы қажет.
Стратегия бұл- қоршаған орта мен, оның қызмет нысандары мен құрамдары,
кәсіпорын ішіндегі қарым - қатынасына. Жүйелері мен қоршаған ортаға
кәсіпорын жайғасымдары мен байланысты ұзақ мерзімді сапалы, анықталған
кәсіпорынның дамуынның бағдары стратегияның 2-ші типтегі. Мысалы нарықтағы
сату көлеміннің үлесін белгілі бір пайызға өсіру, бағаны төмендетпеген күйі
бір өнім өндірісін қысқартуы мен қатар, басқа бір өнім түрін өндіруді
бастау. Бәсекелес пен бақланатың тарату желілеріне ену, еңбекті
ұйымдастырудың топталған нысанына көшіруді іске асыру.Фирма үшін
стратегияны анықтау негізінен ол фирманың қандай күшті жақтарын пайдалануы,
стратегияның шешімдер аумағында қандай дәстүрлері бар екендігіне тәуелді.
Нақты қанша фирма болса, сонша стратегия болады. Бірақ стратегия
құрасырудың жалпы тәсілдері мен стратегия енетің жалпы шектеулері бар.
Жалпы түрде стратегия кәсіпорын іс-әрекетінің ғажайып бағыты оған
сүйене келсек ұзақ мерзімдегі уақытта алға қойған мақсатқа алып келеді.
Стратегияның мұндай ұғымы кәсіпорынды басқарудың ең жоғарғы деңгейде ғана
қарастырсақ әділ. Ұйымдастырушылық құрлымынаң төмен орналасқан денгейі үшін
жоғарғы денгей стратегиясы еңді, мақсатқа бағыталады. Алайда, аса жоғарғы
деңгейде ол тек құрал ретінде қарастырылады. Мысалы фирма үшін бір- тұтас
жасалған нарықтағы қызмет стратегиясы осы фирманың маркетингтік қызметі
үшін мақсатты белгілер түрінде оның роліне ие болады. Кәсіпорын
стратегиясының анықтау кезінде оның негізгі 3 сұрағы мен кезігеміз.
1. Қандай бизнесті тоқтату.
1. Қандай бизнесті жалғастыру.
1. Қандай бизнеске көшу .
Осы жағдайда негізгі мән кәсіпорын не жасайды және не жасал майды.
Кәсіпорынның әрекет етуші қызметіндегі не аса манызды және онша манызы жоқ
орындарға беріледі.
Әдетте, эталондық (базистік) деп аталатың көп тараған стратегияны
қарастырады. Олар кәсіпорының өсуіне 4 әр- түрлі тәсілін бейнелейді және
бір немесе бір неше қараушылардың жағдайының өзгеруіне байланысты.
Өнім
нарық
сала
сала ішілік кәсіпорынның жағдайы
техналогия.
Осы 5 құраушылардың әр- қайсысы орын алған 2 жағдайдын біреуінде болуы
мүмкін (ескі және жана тауар)
1. тобы. Эталандық стратегияның
1. Шоғырланған өсу стратегиясы.
2. Нарықтын қалпын күшейту стратегиясы
3. Нарықтын даму стратегиясы
4. Өнім дамуының стратегиясы
2 тобы. Біріктірілген өсу стратегиясы
- кері вертикальді біріктірудін стратегиясы (қандай да бір бөліктерді
тұтас біріктіру )
- Алға бағытталған вертикальды біріктіу стратегиясы .
3 тобы. Әртараптандырылған өсу стратегиясы.
- Горизантальды
- Орталықтандырылған
- Конгломирантты (тікелей өндірістік кооперациялау мен байланысыз өнер
кәсіптін әр - түрлі сомалардағы кәсіпорының біріктірілуі.)
4 тобы. Қысқарту стратегиясы
-Жою стратегиясы
-Өнімді жинау
-Қысқарту
-Шығындарды қысқарту
Кәсіпорынның стратегииялық ресурстары кез- келген кәсіпорын құрамына (цех,
бөлімше. Жұмыс орны) келесі ресурстар кіреді.
1. Техникалық
1. Техналогиялық
1. Кадырлық ресурстар
1. Кеңістік
1. Ұйымдастырушылық құрылыымдық структурасы (басқару жүйелері, басқару
жүйенін сипаты, икемділігі, жылдамдығы )
1. Ақпарат ресурстары (фирма туралы ақпарат, оның растылығы)
1. Қаржылық ресурстар (Актив жағдайы, несие алу мүмкіндіктері)
Көрсетілген ресурстар түрлерінің әр біреуі кәсіпорын мақсатына жетудің
мүмкіншілік жиынтығын білдіреді. Бұл өзінің қолында бар өндіріс құралының
кадырларды белгілі сипаттағы өндірістік ғимараттарды, жолдарды,
құрылыстарды және басқа да ресурстарды кәсіпорын өзгермелі қажеттіліктерді
белгілі деңгейінде потенциялды сатып алушылардың қажеттіліктерін және
сұраныстарын қанағаттандыра алады.
Кәсіпорынның стратегиясы ресурстардын мақсатқа жету мүмкіндігін анықтай
отырып, сол мүмкіндіктердің мағынасын анықтау.
Мүмкіншілік бұл белгілі қажеттілікті жүзеге асыру құралы, шарты, жағдайы.
Мүмкіншіліктерді иемдену қажетті шарттардын құралдардың бар болуын
білдіреді. Кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарына жету үшін қандай шарттар
мен шарттары мен жағдайлар бар болу керек. Жоғарыда аталған кәсіпорынның
барлық элемментері үшін бұл шарттар бірдей ие немесе ол белгілі бір
қолданатын стратегиялық мақсатқа нақты болу керек пе ?
Бұл сұрақтардың пайда болуына 2 зандалық жүйенің әрекетін қалыптастырған.
Олар
Коммуникативтік
Эквифиналдық
Коммуникативтік салдарынан мақсат тандау мен оған жетуіне әсер ететін,
сыртқы орта шарттары болып табылады.
Эквифиналдық кәсіпорынның шекті мүмкіндіктеріне ішкі орта шарттарының
сәйкес әсері болып табылады.
Сыртқы орта (шаралар шақыруларына жауап беретін кәсіпорын)
Кәсіпорынның мемлекеттегі және одан тыс жердегі жағдайларды макро
экономикалық талдау қабілеттігі.
Потенциялды сатып алушылардың сұраныстардың, қажеттіліктерін және ахуалды
мұқтаждықты дер кезінде анықтау қабілетілігі.
Нарықтық экономикалық канъектураларын өндірістік факторлардың, сонымен
қатар стратегиялық әсер ету топтарының қызметін талдау.
Анықталған сұранысты мұқтаждықты тиімді дер кезінде сапалы қанағаттарға
мүмкіндік беретін тауар мен қызмет нарығының экономикалық конъектурасын
талдау қабілеттігі.
Тауар нарығында сұранысқа ие техналогияларды және тауар өндірісі мен қызмет
көрсетеді.
Конструктарлау обылысында бәсекеге қабілетті идиялар
6.Бәсекеге қабілетті идеияларды тауар өндірісі мен қызмет көрсетуде
үрдісінде іске асырылуын, оларды нарыққа шығару сатудан кейінгі қызмет
көрсетуді ұйымдастыру қабілеттілігі.
Кәсіпорынның стратегиясын тандау келесі негізгі қадамдарды қосады.
Ағымдағы стратегияны айқындау
Бизнес портфеліне талдау жасау
Фирма стратегиясын талдау және таңдалған стратегияны бағалау.
1-ші қадам
Бұл болашақ бойынша шешімдерді қабылдау, яғни ұйым қандай стратегияларды
жүзеге асырып жатқаны жөнінде нақты елесті иемдену жүзеге асырылып жатқан
стратегияны түсіну үшін оны 5 сыртқы және ішкі факторлардың арқасында
бақылау керек.
Сыртқы факторлар
кәсіпорын қызметінің өрісі, өндірілген өнімнің әр -түрлі денгейі, фирманың
дифферсивикациясы
Фирманың жақын арадағы алынған табиғи заттары мен жалпы мінездемесі және
өзінің меншігінің бір бөлігін сатуы
Соңғы кезендегі фирма қызметінің құрылымы мен бағыты.
Соңғы уақытта фирма бағдарының мүмкіндіктері
Сыртқы қауып қатерге қатынасы
Ішкі факторлар
Фирма мақсаты
Ресурстарды үлестіру критериі және өндірістін өнімдері бойынша капитал
салымдарын қалыптастасқан құрылымы.
Басшы жақтарынан, сонымен қатар нақты тәжірбиеден, жүргізілетін қаржы
саясатынан қаржы.
Ниокр саласында күшті шоғырлану
Жеке функционалды сфералары, ғылыми зертеулер мен өңдеулер.
2. -ші қадам
Бизнес портфельді теңдау. Кәсіпорын қызметінің жеке бөліктеріне өте тығыз
байланыстығын және портфельді бүтін ретінде оның бөліктері сомасынан ерекше
екенін және ол кәсіпорын үшін өте манызды екенін көрнекті түрде көрсетеді.
Бизнес - портфельді тандау көмегімен төлемділік, ақшаның түсуі, жаңару,
жойылу сияқты бизнестің манызды факторлары балансталуы мүмкін.
Бизнес стратегиясын тандау кезінде бизнес- портфельге тандау жүргізудін
келесі қадамдарын ескеру керек.
1. Бизнес портфеліне талдау жүргізу үшін ұйымда деңгейлерді теңдеу (жеке
өнім деңгейінде, жалпы өнім деңгейінде)
1. Бизнес портфельін тандау матрицасында тандау бірліктерін позициялау үшін
талдау бірліктерін фикциялау (бизнестін стратегиялық бірлігі)
Бизнес стратегиясының бірлігі ұқсас қажеттілікті қанағатандыратын бір
немесе бірнеше өнімдерді қамти алады.
3. Бизнес портфельін тандау матрицасының параметірлерін анықтау ол қажетті
ақпараты жинау қатынасында анықтылықты білу үшін сонымен қатар
портфельді тандау арқылы жүргізілетін ауыспалықтарды бизнес күштерін
өлшеу, нарық үлесінің алдынғы қатарлы маркаларға қатысты өсу сапа
бойынша лидерлікті және тағы басқа талдау үшін қажет.
3. Мәлеметерді жинау және талдау мынандай бағыттар бойынша жүргізіледі
Саланың он және теріс аспектілерің мінездемесі мен дәрежесі, жалпы
саладағы фирманның потенциялды пазицасыннан кадыр ресурстары мен
біліктілігі.
3. Бизнес портфель матрицасын құрастыру және талдау . Ол портфельдің
ағымдағы жағдайын және соның негізінде фирманың бизнес портфельінің
болашағы жағдайын талдауға мүмкіндік береді. Тартымды салалар
бизнестердің саны қаншалықты Анық емес сұрақтар мен заттар тұйындай ма?
Бизнес портфелі әр -түрлі жағдайлар әлсіз бе? Оның көп жақтары бар ма?
3. Үміт еткен бизнес портфельін анықтау
3.-ші қадам Стратегияның талдау негізгі факторларды талдау негізінде
болады. Ол бизнес партфельді талдау нәтижесінде фирма жағдайын, сонымен
қатар жүргізілетін стратегияның мінезі мен мәнін сипаттайды.
Бұл факторларға жататындар
1. Саланың жағдайы және фирманың сол саладағы позциялау. Егер күшті
дамуда болса онда консентрациялы өсу стратегиясының немесе
интеграцилық стратегияны қолдану керек.
1. Әр бір нақты фирмаға стратегия тандауының әбебаптығын және
оригиналдығын білдеретін фирма мақсаттары.
1. Стратегияны тандауға әсер ететін жоғарғы басшықтарының мүдделері мен
қатынасы.
1. Фирманның қаржылық ресурсары
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz