Мал азығын консервілеуде қолданылатын бактериялы ашытқылаодың түрлері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

I. Әдебиеттерге шолу

1. 1. Мал азығын консервілеуде қолданылатын бактериялы ашытқылаодың

түрлері . . .

1. 2. Сүрлем даярлауда орын алатын микробиологиялық және биохимиялық

үдерістері . . .

1. 3. Пішендеме дайндау . . .

1. 4. Біртекті мал азығынан пішендеме дайындау . . .

II. Зерттеу нысаны мен әдісі . . .

III. Зерттеу нәтижесі және оны талдау . . .

3. 1. «Манкент»Ө. К-нің орналасқан жері мен климаты . . .

3. 2. «Манкент»Ө. К-нің егін шаруашылығы . . .

3. 3. «Манкент»Ө. К кеңшарындағы азықтың құнарлылығы және химиялық

құрамы . . .

3. 4. Сүтті малдарды ұстаудағы азықтандыру сипаты . . .

3. 5. Азықтандырудың мөлшері мен тәуліктік рационы . . .

IV. «Манкет» Ө. К-дегі еңбекті және табиғатты қорғау . . .

V. Тұжырымдар мен ұсыныстар . . .

VI. Бизнес- жоспарлау . . .

VII. Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Аннотация

Жануарларды асылдандыру саласында отандық жануар тұқымдары генофондын сақтап қалу мен оны мақсатты пайдалану аса маңызды іс-шаралардың бірі болып саналады.

Аграрлық саясаттың басты бағыттарының бірі, . атап айтсақ біздің Республикамызда мал шаруашылығында осы даму сатысында жаңа ұйымдасу формаларына өту, қазіргі заманауи сүт, ет, жануарларды пайдалану технологияларына өту міндеттері түр.

Мал табынын жетілдіре, жақсарта түсуде сүт беретін мал басын толықтыру (ремонт) шешуші роль атқарады. Ол үшін жас төлдерді мақсатты өсіре білу керек. Жас төлдерді өсірудің ұтымды жүйесін ұйымдастыру экономикалық жағынан тиімді болып, ремонттағы мал басының сапасын арттыруды қамтамасыз етіп, дамуын қарқындата түсу керек (интенсивного развития) .

Қала маңындағы аймақтарда сүт және ет өндіру мэселесінің маңыздылығын ескере отырып, біз өз жүмысымызды бірқатар сүт беретін әулиата түқымды қара малдардың сүт өнімділігін арттыратын факторларын зерттеуге арнадық.

Жоңышқа пішендемесін «Силоплант-34» бактериалы ашытқысымен дайындағанда пішендемеде микобиологиялық қозғалыстар өте жоғары деңгейде жүріп, ондағы азоттық заттардың ыдырамауына және олардың сақталуына өте үлкен әсрін тигізе отыры, азықтардың коректік заттарын толық қорытып, малдың тал бойына оларды жақсы сіңіріп, малдардың қарқынды өсуі мен өнімділігін арттыруды қамтамасыз етеді.

Дипломдық жұмыста бактериялы ашытқымен (Силоплант-34) консервілегенде пішендемедегі микробиологиялық үрдістіңжақсы бағытта жүруі үшін әр түрлі технологиялық факторлардың әсері туралы теориялық және тәжірибелік ұсыныстар «Манкент» Ө. К-де өз жолын тауып, мал азығының көлемін және олардың қуаттылоығын арттырады.

Нормативтік сілтемелер

Тұқымдық бұқалардың карточкасы (№1 сүт формасы)
Тұқымдық сиырдың (тайыншалардың) карточкасы (№2 сүт формасы)
Сиырларды қашыру және бұзаулау журналдары (№3 сүт формасы)
Жаңа туған бұзауларды тіркеу және төл өсіру журналы (№6 сүт формасы)
Бақылау сауу актісі (№7 сүт формасы)
Сүтті ірі қара мал шаруашылығындағы асылдандыру мәселелері жөніндегі зоотехникалық есеп (№8 сүт формасы)
Сиырларды бонитировкалау нұсқауы (№10 сүт формасы)
Өндіруші бұқашықтарды бағалаудың өндірістік журналы (№12 сүт формасы)
Сүт және сүт өнімдерін жөнелтудің құжаттамасы
Сүт өңдеу журналы
Сүт қозғалысының журналы
МЕМСТ-қа союға жіберілетін ірі қара мал қоңдылығын анықтау
МЕМСТ-қа еттің биологиялық және азықтық анықтау әдістемесі (химиялық құрамы және энергетикалық құндылығы бойынша)
Етті ірі қара шаруашылығы анықтамалығы, құрастырушы И. И. Черкащенко
Сүтті бағыттағы тұқымдар
Екі жақты өнімдегі тұқымда

Анықтамалар

1. Сиыр-- аналық ірі қара

2. Бұзау--ірі қара төлі 6-12ай

3. Тайынша--ірі қара төлінің ұрғашысы 1-1. 5жасар

4. Құнажын - алғашқы тума 18-21ай

5. Бұқа-ірі қараның еркегі

6. ¥дайы өсіру-төл туғаннан бастап үздіксіз өсіру

7. Табын құрылымы-оның жалпы санының паиыздық қатынасы

8. Жарамсыздыққа шығару--зооветбрак

9. Экономикалық тиімділік-әрбір алынған өнімнің өзіндік құны

11. Рацион-бір басқа берілетін тәуліктік азықтар құрамы

12. Азық--малдыңқорегі

13. Азықтық өлшем-1кг сұлының қуатына тең өлшемді айтады

14. Тірілей салмағы-малды тірілей өлшегенде алынатын салмақ

15 Қоршаған ортаны қорғау-ортаны ластамау

16 Табиғатты қорғау-айналадағы орман бау бақшаны күту

17. «Амилопентозин» (АМС+ПМБ) - Сүт қышқылы пентоздық

ажыратқыш бактериялары

18АМС-амиллиттік сүт қышқылы стрепококк

19. «Лактокалдерин» (АМС+ЦЛБ) - Сүт қышқылы целюлозолиттік

бактериялары

20ПКБ- Пропиондық қышқылды бактериялары;

21ПМБ- Пентозажыратқыш сүт қышқылы бактериялары;

22Пропиондықкалдерин» (ПКБ+ЦЛБ) -Пропиондық целюлозолиттік

қосарлы қышқылды бактериялары.

23 «Силамп»(АМС+ПКБ) Сүттікпропиондық қышқылды бактериялары;

24«Силобактерин» (Силоплант+ПКБ) -Сүттік+пропиондық қышқылды

Қысқартылған белгілер

1. г - грамм, масса өлшемі.

2. кг - килограмм, салмақ өлшемі.

3. ж. - жылы, уақыт өлшемі.

4. Э- қосымша негізгі өнім бағасы (тенге) ;

5. Ц- сату бағасы;

6. С- стандарт бойынша сиырдың орташа өнімділігі;

7. П- сиырдың орташа қосымша өнімділігі;

8. Л- азайту коэффициенті;

9. К - сиырлар саны.

10. «Амилопентозин» (АМС+ПМБ) - Сүт қышқылы пентоздық ажыратқыш бактериялары;

11. АМС-амиллиттік сүт қышқылы стрепококк

12. «Лактокалдерин» (АМС+ЦЛБ) - Сүт қышқылы целюлозолиттік бактериялары;

13. ПКБ- Пропиондық қышқылды бактериялары;

14. ПМБ- Пентозажыратқыш сүт қышқылы бактериялары;

15. Пропиондықкалдерин» (ПКБ+ЦЛБ) -Пропиондық целюлозолиттік қосарлы қышқылды бактериялары;

16. «Силамп»(АМС+ПКБ) Сүттікпропиондық қышқылды бактериялары;

17. «Силобактерин» (Силоплант+ПКБ) -Сүттік+пропиондық қышқылды бактериялары;

18. «Силопдант-34»-Сүт қышқылы целюлозолиттік бактериялары;

19. ЦЛБ- Целюлозолиттік бактериялары;

Кіріспе

Республика ауылшаруашылығындағы қолға алған экономикалық реформа тығырыққа тірелген шағында нарық жүйесінің қалыптасып дамуы үшін экономика саласындағы ең тиімді жолдарды таңдап алуды талап етеді. Әрине, бұл мал шаруашылығын дамытудағы басты мәселенің біріне айналып отыр. Мал азығының берік қорын жасауда оның құнарлылылығын арттырып, өнімділігін көбейтіп, сапасын жақсарту үшін, азық дайындаудың алдыңғы әдістерінің жетілдірілген технологиясын мейлінше қолдану басты шарт болып есептеледі.

Балғын көк шөпті консервілеудің технологиясын жетілдіру ондағы қоректік заттардың толық сақталуын және республика жағдайында экологиялық жағынан таза мал азығын дайындауда бактериялы ашытқылар (АМС, ПМБ, ПКБ) және олардың қоспасы "Силамп" (АМС+ПМБ), "Амилопентозин (АМС+ПМБ), "Казахсил" (АМС+ПКБ+ ПМБ) деп аталатын препараттардың алғашқы тобы және "Силоплант-34", ЦЛБ-"Калдарин", "Силобактерин" (Силоплант + ПКБ), "Лактокалдарин" (АМС+ЦЛБ) деп аталатын препараттардың екінші тобы кеңінен қолдануда. Осы препараттардағы бактериялардың белсенді түрде қолданылуы сүрлем құрамында едәуір мөлшерде органикалық қышқылдардың (оның ішінде сүт қышқылы) көбеюінің, сөйтіп аммонификациялық процестің тоқтатуын, жалпы азоттың азық құрамында сақталуын, сүрлем құрамында құрғақ қоректік зат мөлшерінің және органикалық заттардың кеміп кетпеуін қамтамасыз етеді.

Бұл микробиологиялық жолмен мал азығын консервілеудің артықшылығы сол, осы әдіспен мал азығына арналған өсімдіктердің кез-келген түрлерін, соның ішінде қиын сүрлемденетін және сүрленбейтін, ауа райының жағдайына және жыл мезгіліне қарамастан азық-сүрлем шығымсыз дайындауға болады. Және оған толық мүмкіндік бар.

Бұл, ғылыми-шаруашылық тәжрибелердің нәтижелері, ауыл шаруашылық ғылымдарының докторы Б. Қ. Қожалының мәліметтері бойынша бұрынғы КССРО кезіндегі өндірістік шаруашылық жағдайына енгізіліп, тексеруден өткізілген еді. Мысалға айтқанда Оңтүстік Қазақстан облысына қарасты "Қазығұрт, "Сейфуллин", "Абай" атындағы және "Болшевик" Төлеби ауданының шаруашылықтарында көк балауса, жүгері дәнінің қалдығына "Силобактерин", "Лактокалдарин" және беде пішендемесіне "Силоплант-34", Түлкібас ауданына қарасты «Мичурин» және «Киров» атындағы, "Алғабас" және "Түлкібас" шаруашылықтарында беде шөбінен сүрлем және пішендемеге "Силоплант-34" ашытқысын, Алматы облысына қарасты "Көктал" және "Ақдала" шаруашылықтарында "Лактокалдарин" ашытқысын пайдаланып қамыстан сүрлем дайындалды. Сол сияқты, Қазақстан республикасы Жамбыл облысының шаруашылықтарында, Қырғыз Республикасы Ыссықкөл, Соқкөл, Прежевальский атты аудандардың шаруашылықтарында бұл тәсіл енгізіліп, өндірістік тексеруден өткізілді.

Оларды пайдаланған тәжрибедегі малдар жақсы қоңдалып, организміндегі ас қорыту процессі артып, жақсарып, алынған өнімдеріде сапалы мол болды.

I. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1. Мал азығын консервілеуде қолданылатын бактериялы ашытқылардың түрлері

Нарықтық экономика еліміздің шаруашылығының барлық саласына дендеп енуіне байланысты мал азығының берік қорын жасау мен оның құнарлылығын арттыру ең басты мәселеге айналып отыр. Бұрын мал ірі кешендерде шоғырландырып бағылатын болса, қазір олар жекеменшік шаруашылықтарында өсіріледі. Ал мұндағы мал басының саны аз болуына байланысты даярланатын азық мөлшері де ықшам. Сондықтан жекеменшік шаруа қожалықтары үшін ең тиімдісі - өнімді мол беретін вегетация мерзімі қысқа, бір жерде ұзақ (10-12 жыл) жылдар өсірілетін, қолайсыз жағдайларға төзімді өсімдіктерді тауып, өсіріп пайдалану. Бұндай өсімдіктер экономикалық жағынан пайдалы. Осы мәселелерді шешу азық даярлау мен сақтау технологиясына да өзгерістер енгізуді талап етеді.

Мал азығын даярлау мен сақтаудың толып жатқан тәсілдері бар. Солардың ішінде тиімділерінің бірі - сүрлеу және ол тәсіл қазіргі кезде кең етек алып тараған барлық технологиялары толық сақталғанда жас балауса шөптен даярланатын сүрлем әрі құнарлы, әрі сапалы, нәруыз бен дәрумендерге бай азық алуға мүмкіндіктер бар. Мұндай азық мал өнімін, әсіресе оларды қыста қолда ұстағанда қоңдылығын түсірмей, өнімділігін төмендетпеуге зор көмегін тигізеді. Оның үстіне сүрлем бірнеше жылдар бойы салынған орда сапалы күйінде сақталады. Бұл ауыл шаруашылығында жиі кездесетін қолайсыз жағдайлар (қуаңшылық, түрлі табиғат кеселдері т. б. ) кезінде малдың басын аман сақтап, өнімділігін төмендетпеуді қамтамасыз ететін азық қоры ретінде пайдасы мол.

Қазіргі кезде мал азығын сүрлемдеуде бактериялы ашытқылардың әр түрлі түрлерін қолданудың тиімділігін дәлелдейтін тәжрибелер жеткілікті дәрежеде жүргізіліп келеді.

Қазақстан республикасы ғылым академиясы және ғылым министрлігінің Микробиология және вирусология институты балғын өсімдіктермен дәнді егіс қалдықтарының барлық түрлерін сүрлемдеу үшін, бірқатар биопрепараттар ұсынған болатын. Олар шығу мерзіміне қарай екі топқа бөлінеді: бірінші топта -АМС, ПКБ, ПМБ және олардың қоспасынан тұратын -АМС+ПКБ, АМС+ПМБ болса, екіншісіне- "Силоплант-34", ЦЛБ-"Калдарин" және "Силобактерин", "Лактокалдарин" (АМС+ЦЛБ) препараттар жатады.

АМС- амилолитикалық сүт қышылы стрепкоккасы (str. lactis diastaticus) - крахмалды, глюкозаны ыдыратып олардан біраз мөлшерде В ₂ витаминін және қышқылдық ортаны рН-4, 2-ге дейін жеткізеді. Осы арқылы қиын сүрленетін (беде, жоңышқа, эспарцет, көк шөптер қоспасы) өсімдіктерді белгілі бір ылғалдылық деңгейінде (60-65%) консервілеп біркалыпты етіп сақтай алады. АМС сүрленетін азықта сүт қышқылының мөлшерін арттырады. Соның нәтижесінде сүрлемдегі зиянды микроорганизмдрдің өсуін тежеп, азықтағы қоректік заттардың шығынын күрт төмендетеді, яғни азықтағы пайдалы азықтық заттардың сақталуына едәуір әсерін тигізеді.

ПКБ-пропион қышқыл бактериялары (Propion bacterium schermani) және (АМС+ПКБ), -"Силамп" пропион+сүт қышқылы бактерияларының қоспасы.

Бұлар негізінде балғын жүгеріні сүрлемдегенде қолданылады. Жүгері сүрлемінің қышқылдығын бірқалыпты сақгап тұру үшін "Силамп" ашытқысы пайдаланылады. Сонда сүрлем қышқылдығы қажетті деңгейге келіп азық сапасы жақсы сақталады. ПКБ мен АМС ашытқысын колданғанда сүрлемнің қышқылдық дәрежесі өзгеріп қана қоймайды, сонымен бірге кобаламин (В" тобындағы битамин) мөлшері артып, қоректік заттар жақсы дұрыс сақталады.

ПМБ-сүт қышқылы пентоз ашытқы бактериялары (Lactobacterium pentoaceticum) және "Амилопентозин" (АМС+ПМБ) дәнді өсімдіктер сабанын сүрлемдеуге арналған. ПМБ ашытқысы ксилозаны, арабинозаны сахарозаны, мальтозаны, сүт, сірке және аздаған мөлшерде құмырсқа қышқылдарын түзе ашыта алады. Сабан сүрлемін дайындау үшін, қүрғақ сабанды белгілі бір ылғалдылыққа (65%) жеткізеді. Ол үшін 1%-ті тұз ерітіндісін алдын ала дайындап құрғақ сабанға арнайы түтікше арқылы себелеп қосады. Бүл кезде сабан сабақтары жұмсарып, құрамындағы инкрустивті заттарды ыдыратады да, сүрлемдегі рН-тың мөлшері төмендейді, аммоникалық процесс тежеледі, яғни сүрлемдегі азоттық заттар мейлінше көп сақталады.

"Силоплант-34" (Lact. Plantarum-34) бактериялары белокқа бай бұршақ тектес өсімдіктерден сүрлем және пішендеме дайындау үшін қолданылады. "Силоплант-34"- сүт қышқылы бактериялар жоғары ылғалды белокқа бай өсімдіктерді сүрлемдеп қана қоймай, ондағы азоттық заттарды едәуір мөлшерде сақтай алады. Сүт қышқылының мөлшеріне байланысты, сүрлемді бір қалыпты қышқылдық ортада (рН-4, 2), жағымсыз микроорганизмдерді тежеп, олардың тіршілігін тежейді. Сүрлемде каротинмен қант қоспаларының сақталуына пайдалы ықпал етеді.

"Силобактерин" (Силоплант+ПКБ) - сүт қышқылы пропион бактериялары , препарат "Силамп" сияқты сүрлемде қышқылдың шамадан тыс көбейіп кетпеуін (рН-4, 3), қамтамасыз етіп оңай сүрленетін өсімдіктерді сүрлеуде қолданылады.

Бүл қоспа ашытқы азықтағы қант қоспаларын өте маңызды нақгы пайдаланып, органикалық қышқылдарға оңай айналдырады, әсіресе сүт қышқылына және каротин мен протеиннің жоғары мөлшерде сақталуына зор әсер етеді, қоректік зат-протеин алғашқы көк балауса кезіндегімен салыстырғанда 92, 3 %-ке дейін сақтай алады.

ЦЛБ- целлюлоза ыдыратушы бактериялар (Bacilus acidocaldarius шт. 17 немесе "Калдарин") . Бұл бактерияларды сүрленбейтін өсімдіктерден тұратын көк балауса қамыс, құрғақ және дәнді дақылдардың қалдықтарынан сабан, топан, сүрлем дайындауда қолданылады. Олар негізінен өсімдіктердегі клетчатканы ыдыратып, сүрлемді оңай ашытып, мұндағы қант мөлшерін арттырады да, оларды органикалық қышқылдарға айналдырады. Әсіресе, сүрлемде сүт қышқылы мен сірке қышқылын көбейтіп қана қоймай, сонымен бірге олар сүрлемнің дәмін де жақсартады. Ал бұл қышқылдар мал организмінде қуат көзі ретінде де қызмет атқарады.

"Лактокалдарин"(АМС+ЦЛБ) -сүт қышқылы және целлюлоза ыдыратушы бактерияларының қоспасынан тұрады, ол сабан және қамыс, құрақтарды сүрлемдеуде қолданылады. "Лактокалдарин" үлкен қарындағы целлюлоза ыдыратушы бактериялар әрекетін жақсартып, ондағы клетчатканың сіңімділігін арттырады.

Сонымен микробтық ашытқылардың ғылыми-теориялық мәні сүрленетін жем-шөптерде сүт қышқылы бактерияларының мөлшері жағынан басым болуын, сөйтіп азық сапасын төмендететін зиянды микроорганизмдер, соның ішінде шіріткіш және май қышқылы бактерияларының тіршілігін тежеп, ол тіпті кейде тоқтатып, басып тастай алады. Мүндай да сүрленбейтін өсімдіктер бойындағы қант қоспаларының аздығына қарамастан, целлюлозалық бактериялардың әсерінен түзелетін сүт қышқылы, сүрлемді консервілеуге толық жетіп, оны бірқалыпты сақтай алады.

1. 2. Сүрлем даярлауда орын алатын микробиологиялық және биохимиялық үдерістер

Мал азығын даярлау мен сақтаудың толып жатқан тәсілдері бар. Солардың ішінде тиімділерінің бірі - сүрлеу және пішендеме дайындау. Ол тәсілдер қазіргі кезде кең етек алып тараған барлық технологиялары толық сақталғанда жас балауса астық тұқымдас шөптерден даярланатын сүрлем мен пішендеме әрі құнарлы, әрі сапалы, нәруыз бен дәрумендерге бай азық алуға мүмкіндіктер бар. Мұндай азық мал өнімін, әсіресе оларды қыста қолда ұстағанда қоңдылығын түсірмей, өнімділігін төмендетпеуге зор көмегін тигізеді. Оның үстіне олар бірнеше жылдар бойы салынған орда сапалы күйінде сақталады. Бұл ауыл шаруашылығында жиі кездесетін қолайсыз жағдайлар (қуаңшылық, түрлі табиғат кеселдері т. б. ) кезінде малдың басын аман сақтап, өнімділігін төмендетпеуді қамтамасыз ететін азық қоры ретінде пайдасы мол.

Ауыл шаруашылық малдарының рационында қоректік заттар мөлшеріне шаққанда 40-45 пайыздайы сүрлем-пішендеменің үлесіне тиеді. Дайындалған сапалы пішендемеде протеин, май, клетчатка, макро- және микроэлементтер, пайдалы биологиялық қосылыстар және каротин жақсы сақталады.

Мал азығы ретінде қолданылатын өсімдіктерден пішен даярлау өте бір кең тараған тәсіл. Ал жоғары сапалы пішен даярлаудың өзіндік технологиясы болады. Бұнда ең бастысы шауып алынған шөпті қысқа мерзім ішінде кептіру қажет. Бұлай болатын себебі - шабылып алынған өсімдіктерде біраз уақыт бойына тыныс алу үдерісі тоқталмайды. Ондағы қоректік заттар шығынға ұшырайды. Балауса өсімдіктерді өсіру кезінде орын алатын бұндай құбылысты "аш күйіндегі алмасу" деп атайды. Осы кезде ферменттер әсерінен крахмал және нәруыздың біраз мөлшері оңай еритін жәй қосылыстарға - көмірсулары, амин қышқылдары және тіпті аммиакқа дейін ыдырайды. Бұл кезде азықтағы құрғақ заттың шығыны 10-12%-ға жетеді. Ауа-райы қолайсыз, жауын-шашынды болатын аймақтарда өсімдіктерді пішенге арнап кептіргенде қоректік заттар шығыны едәуір (20-25%) артатыны белгілі болды. (Шоқанов) Ал ылғал көп болған жағдайда жас шөпте микроорганизмдер көптеп өніп-өсіп, шығын мөлшерін күрт арттырып жібереді. Мұндайда жем-шөпті ысыраптан сақтап қалудың тәсілдерінде қолдану қажет болады. Солардың бірі - пішендеме дайындау.

Пішендеме - күрделі микробиологиялық және ферментативтік үдерістердің барысында даяр болатын шырынды, дәруменді азық. Пішендемеге салынған өсімдіктердің сапалы болып шығуына көптеген факторлар әсер етеді. Бұлардың ішінде шешуші рольді ашу үдерісін жүргізетін сүт қышқылы бактериялары болып саналады. Олар азықтағы көмірсуларды ашыту барысында пішендемені бұзылудан сақтап тұратын, яғни оны консервілейтін органикалық қышқылдарды, соның ішінде ең бастысы сүт қышқылын қажетті мөлшерде түзеді. Міне, осының арқасында пішендеме ұзақ уақыт сапасын жоймай сақталады. Әрине мұнда ескеретін тағы да бір жағдай бар. Ол пішендеме дайндайтын өсімдіктердегі оңай ашитын көмірсуларының жеткілікті болуы. Олар тапшы болғанда азыққа бүлініп кету қаупі төнеді.

Пішендеме дайндау мәселесі саласына шетел және отандық ғалымдар зерттеулері айтарлықтай үлес қосты. Оның ішінде іргелі зерттеулерді нәтижесінде азықты сүрлеуде орын алатын көптеген микробиологиялық және ферментативтік үдерістердің сыры ашылып, соның нәтижесінде оларды практикада қолданудың толып жатқан тәсілдері ұсынылды. Бұл салада көптеген ғалымдар пішендеменің микробиологиялық және биохимиялық негіздерін қалап, қол жеткен жетістіктерді практикада пайдалануда зор көмек көрсетті [1, 2, 3, 4, 5, 6, ] .

Осындай еңбектердің арқасында өсімдіктерді сүрлеудегі ең басты мәселенің бірі - сүрленетін азықтағы көмірсуларының маңызын ескере отырып, көрнекті ғалым А. А. Зубрилин азықтар сүрленгіштігінің ғылыми теориясын жасады [7] . Ғалымның көрсетуінше кез-келген өсімдікті сүрлеудің технологиясын болжаудың құралы "қант минимумы" теориясы болып саналады. Оның анықтауынша сүрленетін өсімдіктер рН көрсеткішінің 4, 2-ге жетуін қамтамасыз ететін сүт қышқылының жиналуына керекті қанттың пайыздық мөлшерін "қант минимумы" деп атайды. Қант қажетті мөлшерде болғанда ғана сүрлемде шіріткіш, газ түзуші және май қышқылы сияқты зиянды микроорганизмдер тіршілік ете алмайды.

Осы теорияға сүйене отырып, сүрлемге қолданылатын барлық өсімдіктерді үлкен үш топқа ажыратады. Олар: оңай сүрленетін, сүрленуі қиын және сүрленбейтін өсімдіктер. Қиын сүрленетін және сүрленбейтін өсімдіктер негізінен оңай ашитын көмірсуларына кедей келеді. Сондықтан өсімдіктерді сүрлеместен бұрын осы теорияны басшылыққа ала отырып, олардың сүрленгіштік дәрежесін алдын-ала анықтап алуға мүмкіндік туады.

Әртүрлі өсімдіктерді сүрлегенде азықтың қышқылдану дәрежесі органикалық қышқылдардың әртүрлі мөлшерде жиналуына, яғни "қант минимумының" әртүрлі болуына байланысты. Ал, бұл сүрленетін азықтың буферлік заттарының деңгейіне тәуелді. Сондықтан сүрленетін азықтың буферлік қасиеті "қант минимумы" шамасының көрсеткішінің белгісі деп санауға болады.

Буферлік заттарға негізінен минерал заттар мен нәруыз және олардың ыдырау өнімдері жатады. Олар әр өсімдіктің өзіндік буферлік қасиетін анықтайды. Осыған байланысты "қант минимумы" теориясы бойынша азықтағы түзілген сүт қышқылының біраз мөлшері алдымен ондағы буферлік заттармен қосылып бейтараптанады да, қалғаны азықты консервілеуге қатынасады [8, 9, 10] .

Уотсон С. Дж. және Нэш М. Дж бедені сүрлеудің қиындығын айта келіп, ондағы көмірсуларының аздығынан буферлік заттардың басым болып келетінін көрсеткен болатын [11] . Бұның басты себебі - сүт қышқылы бактериялары түзген азын-аулақ органикалық қышқылдарды, соның ішінде сүт қышқылын, буферлік заттар (алма, лимон қышқылдары және түрлі негіздер) әсерінен кальций бейтараптап жібереді. Бірақ ашу үдерісінде сүт қышқылы бактерияларының рольі жөнінен автор ешнәрсе айта алмаған.

Әртүрлі өсімдіктерді сүрлегенде азықтың қажетті деңгейде қышқылдануы, онда органикалық қышқылдардың тез жиналуына байланысты болады. Ал мұның қарқынының бәсең болуы сүт қышқылы бактерияларының әлсіздіген деп қарауға болмайды. Мұндайда өсімдіктердегі буферлік заттардың басым болуы да едәуір роль атқарады [12, 13, 14] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.