ЭЛТҚ-АҚ қондырғысы
Кіріспе
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
1.3 Дайын өнімдерді пайдалану
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және дәлме.дәл жазбасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процесті автоматизациялау
1.8 Еңбекті қорғау
1.9 Қоршаған ортаны қорғау
2 ЖОБАНЫҢ ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Қондырғының материалды балансы
2.2 Аппараттардың материалды баланстары
2.3 Аппараттардың жылулық баланстары
2.4 Аппараттардың негізгі конструкциялық өлшемдерін есептеу
2.5. Негізгі құрал жабдықтарды таңдау және сипаттамасы
3 ЭОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1Қондырғының өндірістік бағдарламасын есептеу
3.2. Капиталды шығындарды есептеу
3.3. Қондырғыдағы өндірісті және еңбекті ұйымдастыру
3.4. Қондырғының өндірістік қызметкерлері санын есептеу
Әдебиеттер
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
1.3 Дайын өнімдерді пайдалану
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және дәлме.дәл жазбасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процесті автоматизациялау
1.8 Еңбекті қорғау
1.9 Қоршаған ортаны қорғау
2 ЖОБАНЫҢ ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Қондырғының материалды балансы
2.2 Аппараттардың материалды баланстары
2.3 Аппараттардың жылулық баланстары
2.4 Аппараттардың негізгі конструкциялық өлшемдерін есептеу
2.5. Негізгі құрал жабдықтарды таңдау және сипаттамасы
3 ЭОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1Қондырғының өндірістік бағдарламасын есептеу
3.2. Капиталды шығындарды есептеу
3.3. Қондырғыдағы өндірісті және еңбекті ұйымдастыру
3.4. Қондырғының өндірістік қызметкерлері санын есептеу
Әдебиеттер
Кіріспе
Ғылыми-техникалық және әлеуметтік жетістік әр уақытта пайдаланатын энергияның өсуімен және жаңа тиімдірек энергия қорларын қосу менен анықталынады. Қазіргі адамдардың өмірін энергиясыз, жарықсыз, жылусыз, радиосыз, теледидарсыз қазіргі тұрмысқа керекті техникасыз және жол көлігінсіз ойға алу қиын.
Мұнай және газ – теңдесі жоқ құнды пайдалы қазба. Оларды өңдеуден шыққан өнімдерді жай тұрмысқа да және мемлекеттік қорғауға да қажет. Олар өндірістің барлық саласында, көліктің барлық түрлерінде, соғыс және азаматтық құрылыста, ауылшаруашылығында, үй қызметінде, энергетика және т.б. қолданылады. Соңғы бір әр онжылдықта мұнай мен газдың көп мөлшерде әртүрлі мұнайдан химиялық материалдар ала бастады: пластмассалар, жасанды талшықтар, жасанды каучук, лактар, жуғыш заттар, минералды тыңайтқыштар және басқа. Мұнайды бекер «қара алтын» деп атамайды.
Қазіргі кезге дейін мұнайды пайдалануды энергиялық және көліктік бағыт басым және болып отыр. (өндірістің шамамен 90%), былайша айтқанда оны энергетикада және көлікте қозғалтқыш отыны түрінде қолданылуы (автобензин, ректив және қазан отыны) басым. Бұл жағдайда мұнайдың басқа жанғыш қазбалардың арасында арзандығы мен, «тазалығымен» және жоғары концентрация энергия қоры болуымен және іс жүзінде қозғалтқыштар отынын өндіруде жалғыз көз екендігін түсіндіріленді.
Халық шаруашылығының өсуі көп жерлерде өсу деңгейі энергобазаға байланысты. Қазіргі таңда үлкен көлемдегі машиналы индустрия дамуда, транспорт, халықшаруашылығындағы механизация және т.б. Көптеген үлкен көлемдегі отындарды өндіретін мұнай, газды және мұнай өндіретін өндірістер. Қазақстан – ол ірі мемлекеттердің бірі, өйткені үлкен табиғи және энергоресурстары бар. Оның территориясында мұнай мен газ шыққан жер, әлемдегі бірінші ондық мұнайлы мемлекеттердің қатарына кіреді. Көптеген танымал мұнай шыққан жерлер: Узен, Жетібай, Тениу, Уст-балық және т.б.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев жарлығында «Энергетикалық ресурстарды пайдалану стратегиясы» және келесі элементтерді қосқанда:
1. Қазақстан әлемдегі ең ірі мұнай компанияларымен ұзақ мерзімге дейін бірге жұмыс жасауға келісім шартқа отырған, халықаралық ең мықты технологиялар, ноу-хау, ірі капиталдар және тез пайдаланатын ресурстар.
2. Құбырлар орнату мұнай мен газды экспорттау үшін. Орнатылған құбырларды керекті және пайдалы шарттармен қарастырылады, өйткені Каз.өндірістік экономиканың өсіп дамуына байланысты. Бұл жүйелер халықаралық рыногқа шығуға қамтамасыз етеді.
3. Қазақстан мұнай мен газды өндіретін өндірістер көп, көршілес мемлекеттер қатарын қалмауда. Мұнай мен газды өндіретін өндіріс қалалары: Шымкент, Павлодар, Атырау, Жаңа өзен, Ақтөбе.
Мұнай өндіретін өндірістерде жыл сайын шығаратын өнімдер көлемі
ұлғаюда. Мұнайда өндіргенде алынатын өнімдер жеңіл алкандар және алкендер, сұйық және қатты парафиндер, ароматикалық көмірсутектер. Мұнайды компоненттерге бөлгенде мұнайды біріншілік айдау процесі деп атайды. Біріншілік айдаудың ең бастысы тікелей айдау болып табылады.
Ғылыми-техникалық және әлеуметтік жетістік әр уақытта пайдаланатын энергияның өсуімен және жаңа тиімдірек энергия қорларын қосу менен анықталынады. Қазіргі адамдардың өмірін энергиясыз, жарықсыз, жылусыз, радиосыз, теледидарсыз қазіргі тұрмысқа керекті техникасыз және жол көлігінсіз ойға алу қиын.
Мұнай және газ – теңдесі жоқ құнды пайдалы қазба. Оларды өңдеуден шыққан өнімдерді жай тұрмысқа да және мемлекеттік қорғауға да қажет. Олар өндірістің барлық саласында, көліктің барлық түрлерінде, соғыс және азаматтық құрылыста, ауылшаруашылығында, үй қызметінде, энергетика және т.б. қолданылады. Соңғы бір әр онжылдықта мұнай мен газдың көп мөлшерде әртүрлі мұнайдан химиялық материалдар ала бастады: пластмассалар, жасанды талшықтар, жасанды каучук, лактар, жуғыш заттар, минералды тыңайтқыштар және басқа. Мұнайды бекер «қара алтын» деп атамайды.
Қазіргі кезге дейін мұнайды пайдалануды энергиялық және көліктік бағыт басым және болып отыр. (өндірістің шамамен 90%), былайша айтқанда оны энергетикада және көлікте қозғалтқыш отыны түрінде қолданылуы (автобензин, ректив және қазан отыны) басым. Бұл жағдайда мұнайдың басқа жанғыш қазбалардың арасында арзандығы мен, «тазалығымен» және жоғары концентрация энергия қоры болуымен және іс жүзінде қозғалтқыштар отынын өндіруде жалғыз көз екендігін түсіндіріленді.
Халық шаруашылығының өсуі көп жерлерде өсу деңгейі энергобазаға байланысты. Қазіргі таңда үлкен көлемдегі машиналы индустрия дамуда, транспорт, халықшаруашылығындағы механизация және т.б. Көптеген үлкен көлемдегі отындарды өндіретін мұнай, газды және мұнай өндіретін өндірістер. Қазақстан – ол ірі мемлекеттердің бірі, өйткені үлкен табиғи және энергоресурстары бар. Оның территориясында мұнай мен газ шыққан жер, әлемдегі бірінші ондық мұнайлы мемлекеттердің қатарына кіреді. Көптеген танымал мұнай шыққан жерлер: Узен, Жетібай, Тениу, Уст-балық және т.б.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев жарлығында «Энергетикалық ресурстарды пайдалану стратегиясы» және келесі элементтерді қосқанда:
1. Қазақстан әлемдегі ең ірі мұнай компанияларымен ұзақ мерзімге дейін бірге жұмыс жасауға келісім шартқа отырған, халықаралық ең мықты технологиялар, ноу-хау, ірі капиталдар және тез пайдаланатын ресурстар.
2. Құбырлар орнату мұнай мен газды экспорттау үшін. Орнатылған құбырларды керекті және пайдалы шарттармен қарастырылады, өйткені Каз.өндірістік экономиканың өсіп дамуына байланысты. Бұл жүйелер халықаралық рыногқа шығуға қамтамасыз етеді.
3. Қазақстан мұнай мен газды өндіретін өндірістер көп, көршілес мемлекеттер қатарын қалмауда. Мұнай мен газды өндіретін өндіріс қалалары: Шымкент, Павлодар, Атырау, Жаңа өзен, Ақтөбе.
Мұнай өндіретін өндірістерде жыл сайын шығаратын өнімдер көлемі
ұлғаюда. Мұнайда өндіргенде алынатын өнімдер жеңіл алкандар және алкендер, сұйық және қатты парафиндер, ароматикалық көмірсутектер. Мұнайды компоненттерге бөлгенде мұнайды біріншілік айдау процесі деп атайды. Біріншілік айдаудың ең бастысы тікелей айдау болып табылады.
Әдебиеттер
1. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясымен технологиясы. 1-бөлім, «Білім» 2001.
2. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясы мен технологиясы» ІІ-бөлім, «Білім» 2001.
3. В.Н. Эрих., М.Г: Расина және басқалар, «химия технология нефти и газа». Л.Химия 1985
4. А.Г. Сарданоливили, А.И.Львова, примеры изадачи по технологий переработки нефти и газа. М. Химия 1980
5. В.С. Медведев. Охрана труда и противопожарная защита в химической промышленности. М.Химия. 1989.
6. Таңатаров М.А., Ахметшина М.Н. Технологические расчеты установок переработки нефти –М: Химия, 1987
7. Путилов А.В., Копреев А.А., Петрухин Н.В. Охрана окружающий среды –М. Химия, 1991
8. Щипкова А.П., Новиков Ю.В., Гурвич Л.С. Климкина Н.В. Охрана окружающей среды в нефтеперерабатывающей промышленности. –М: Химия, 1989
9. Ахметов С.А., Исмиляров М.Х. және т.б. Технология экономики и автоматизация процессов переработки нефти и газа. –М: Химия, 2005.
1. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясымен технологиясы. 1-бөлім, «Білім» 2001.
2. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясы мен технологиясы» ІІ-бөлім, «Білім» 2001.
3. В.Н. Эрих., М.Г: Расина және басқалар, «химия технология нефти и газа». Л.Химия 1985
4. А.Г. Сарданоливили, А.И.Львова, примеры изадачи по технологий переработки нефти и газа. М. Химия 1980
5. В.С. Медведев. Охрана труда и противопожарная защита в химической промышленности. М.Химия. 1989.
6. Таңатаров М.А., Ахметшина М.Н. Технологические расчеты установок переработки нефти –М: Химия, 1987
7. Путилов А.В., Копреев А.А., Петрухин Н.В. Охрана окружающий среды –М. Химия, 1991
8. Щипкова А.П., Новиков Ю.В., Гурвич Л.С. Климкина Н.В. Охрана окружающей среды в нефтеперерабатывающей промышленности. –М: Химия, 1989
9. Ахметов С.А., Исмиляров М.Х. және т.б. Технология экономики и автоматизация процессов переработки нефти и газа. –М: Химия, 2005.
Кіріспе
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
1.3 Дайын өнімдерді пайдалану
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және дәлме-дәл жазбасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процесті автоматизациялау
1.8 Еңбекті қорғау
1.9 Қоршаған ортаны қорғау
2 ЖОБАНЫҢ ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Қондырғының материалды балансы
2.2 Аппараттардың материалды баланстары
2.3 Аппараттардың жылулық баланстары
2.4 Аппараттардың негізгі конструкциялық өлшемдерін есептеу
2.5. Негізгі құрал жабдықтарды таңдау және сипаттамасы
3 ЭОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1Қондырғының өндірістік бағдарламасын есептеу
3.2. Капиталды шығындарды есептеу
3.3. Қондырғыдағы өндірісті және еңбекті ұйымдастыру
3.4. Қондырғының өндірістік қызметкерлері санын есептеу
Әдебиеттер
Кіріспе
Ғылыми-техникалық және әлеуметтік жетістік әр уақытта пайдаланатын
энергияның өсуімен және жаңа тиімдірек энергия қорларын қосу менен
анықталынады. Қазіргі адамдардың өмірін энергиясыз, жарықсыз, жылусыз,
радиосыз, теледидарсыз қазіргі тұрмысқа керекті техникасыз және жол
көлігінсіз ойға алу қиын.
Мұнай және газ – теңдесі жоқ құнды пайдалы қазба. Оларды өңдеуден шыққан
өнімдерді жай тұрмысқа да және мемлекеттік қорғауға да қажет. Олар
өндірістің барлық саласында, көліктің барлық түрлерінде, соғыс және
азаматтық құрылыста, ауылшаруашылығында, үй қызметінде, энергетика және
т.б. қолданылады. Соңғы бір әр онжылдықта мұнай мен газдың көп мөлшерде
әртүрлі мұнайдан химиялық материалдар ала бастады: пластмассалар, жасанды
талшықтар, жасанды каучук, лактар, жуғыш заттар, минералды тыңайтқыштар
және басқа. Мұнайды бекер қара алтын деп атамайды.
Қазіргі кезге дейін мұнайды пайдалануды энергиялық және көліктік бағыт
басым және болып отыр. (өндірістің шамамен 90%), былайша айтқанда оны
энергетикада және көлікте қозғалтқыш отыны түрінде қолданылуы (автобензин,
ректив және қазан отыны) басым. Бұл жағдайда мұнайдың басқа жанғыш
қазбалардың арасында арзандығы мен, тазалығымен және жоғары концентрация
энергия қоры болуымен және іс жүзінде қозғалтқыштар отынын өндіруде жалғыз
көз екендігін түсіндіріленді.
Халық шаруашылығының өсуі көп жерлерде өсу деңгейі энергобазаға
байланысты. Қазіргі таңда үлкен көлемдегі машиналы индустрия дамуда,
транспорт, халықшаруашылығындағы механизация және т.б. Көптеген үлкен
көлемдегі отындарды өндіретін мұнай, газды және мұнай өндіретін өндірістер.
Қазақстан – ол ірі мемлекеттердің бірі, өйткені үлкен табиғи және
энергоресурстары бар. Оның территориясында мұнай мен газ шыққан жер,
әлемдегі бірінші ондық мұнайлы мемлекеттердің қатарына кіреді. Көптеген
танымал мұнай шыққан жерлер: Узен, Жетібай, Тениу, Уст-балық және т.б.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев
жарлығында Энергетикалық ресурстарды пайдалану стратегиясы және келесі
элементтерді қосқанда:
1. Қазақстан әлемдегі ең ірі мұнай компанияларымен ұзақ мерзімге дейін
бірге жұмыс жасауға келісім шартқа отырған, халықаралық ең мықты
технологиялар, ноу-хау, ірі капиталдар және тез пайдаланатын
ресурстар.
2. Құбырлар орнату мұнай мен газды экспорттау үшін. Орнатылған
құбырларды керекті және пайдалы шарттармен қарастырылады, өйткені
Каз.өндірістік экономиканың өсіп дамуына байланысты. Бұл жүйелер
халықаралық рыногқа шығуға қамтамасыз етеді.
3. Қазақстан мұнай мен газды өндіретін өндірістер көп, көршілес
мемлекеттер қатарын қалмауда. Мұнай мен газды өндіретін өндіріс
қалалары: Шымкент, Павлодар, Атырау, Жаңа өзен, Ақтөбе.
Мұнай өндіретін өндірістерде жыл сайын шығаратын өнімдер көлемі
ұлғаюда. Мұнайда өндіргенде алынатын өнімдер жеңіл алкандар және алкендер,
сұйық және қатты парафиндер, ароматикалық көмірсутектер. Мұнайды
компоненттерге бөлгенде мұнайды біріншілік айдау процесі деп атайды.
Біріншілік айдаудың ең бастысы тікелей айдау болып табылады.
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
ЭЛТҚ –АҚ қондырғысы мұнайды атмосфералық айдау және электрмен
тұссыздандыруға арналған.
Нәтижесінде технологиялық процесте жекелеген мұнай фракцияларын алады.
- тұрақтандыру басы (тұрақсыз басы фр – НК – 620С), бөлініп 400
секциясына түседі.
- тұрақты фракция 62-1800С – шикізат 200 секция
- керосин фракция 140-2300С – шикізат 3002 секция немесе 3001секция
- Дизель фракция 230-3500С – шикізат 3001
- Мазут – қазандық отынның компоненті
- Бензин – еріткіш (гексан-гептан фр. 70-850С)
- Керосин фракция 140-2300С – тікелей айдау отыны ТС – 1.
- Жарықтандырғыш керосин.
Қондырғының құрамына келесі блоктар кіреді:
- электрмен тұссыздандыру
- мұнайды атмосфералық айдау
- бензинді тұрақтандыру
Мұнайды электротұссыздандыру екі сатылы схема бойынша жүзеге асырады.
Мұнай құрамындағы тұздар және сулардан айыруға арналған.
Реагенттерді беру және қабылдау үзелі қарастырылған.
- электро тұссыздандыру процесін жүргізу үшін деэмульгатор беру
- қондырғының антикоррозиялық қорғанысын жоғалту үшін аммиякты су
сілті қоспасын беру
- тауарлы (бензин) дизель отынының тоңу температурасын төмендету үшін
дидиорлау присадкасын қосады.
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
ЭЛТҚ-АҚ қондырғысының шикізаты Совет мұнайы оның құрамындағы су мөлшері
1%, Күкірттің мөлшері 0,77, тұз мөлшері 100мг, тығыздығы 0,8400 гм3.
Электрмен тұссызданған және сусызданғаннан кейін нәтижесінде мұнайдың
құрамындағы судың мөлшері 0,05-0,1%.
Тұздың мөлшері 3-5 мгл азаяды.
Кесте 1.2.
Материалдар МЕСТ номеріСапа көрсететін Норма Өнімді
аталуы, техникалық міндетті бақылау шығаратын аумақ
шикізат жағдай
реолент
катализатор
файр. дайын
өнімді
3 4 5 6
2
2.1 Шикізат А 7260-1- 1.Судың құрамы %1,0 С-100
1. Шикі мұнай 101000- ТП.салмағы көп емес фракциясынан
П3 алынатын
шикізат
2.Бензин-айнал 2.Хлордың, 1800 С-300-2
ым тұздың құрамы көп емес секциясынан
мгл
3.Газды 1.Фрак. құрам
конденсат темпр к.ж. 0С
жоғары емес
4.Тұссызданған 1. Хлор, тұздың
мұнай массасы мгл
Дайындалған 2. Судың құрамы
өнім %
Тұрақтандыру 1. Хлорлы тұздың
басы (рефлюкс құрамы мгл
АТ)
Тікелей айдау 2. Судың құрамы
фракциясы % Вес
140-1800С
62-1800 1. С5 %B
фракция
(бензин фр.)
62-1400 фр.
(бензин фр).
Тікелей айдау
фракциясы
140-2300С
- реттелмейді С-300-1
секциясынан
С-100 фр
реттелмейді тікелей айдауда
берілетін
10 көп емес шикізат
-
-
0,1 көп емес
5 көп емес
1 көп емес
- 2. С6 %B 70 көп емес С-400 шикізаты
Құрамы
1 Фр.құрамы 27 көп емес
бастапқы қайта С-200 шикізаты
А айдау темпер. 0С130
7260-1-1010Қайнаудан кейін
00- ТП.ПЗ жоғары емес С-300-2
1 тығыздығы 200С шикізаты
көп емес гт2 Реттелмейді
2 Фр. Құрамы С-200
баст.қайта айдау Шикізат
- 0С төмен емес. 0,742
Т-ра к.қ. 0С
3. Ылғал құрамы 65
% 40
Көмпаундирленге
н бензин.
1. фр. Құрамы 195 жоғары
тампр.баст.айд. емес Комп.бензин.
0С. 0,02 отс.
Т-ра кк.
- 65 жоғары
емес. С-200 шикізат.
35 жоғары
1. Тығызд. 200С емес Комп. Бензин.
гсм2 130-150
жоғары емес.
2. Фр. Құрамы
темп. н.к. 0С
0,775 төмен
МЕСТ 10% қайта емес. С-3001,2
10227-86 айналынады 0С шикізат
темпр.жоғары 150 төмен
емес. емес.
50% қайта 165 С-3001,2
айдалынады 0С ТС-1
жоғары емес. 3001,2 секция
шикізаты
90% қайта отынның
айдалынады 0С 195 концентраты
жоғары емес. ТС-1
3.Тұтану темпр.
Тигльде жабу 0С 250
төмен емес. С-3001,2
шикізат
4. Кинематика конт.топл.ТС-1
тұтқырлық 200С 28
сст.
С-3001,2
5. Кристалдау шикізат конт.
бастапқы темп. топл. ТС-1
0С. 1,25 төмен
емес.
6. Механикалық
қоспалар және су
құрамы %.
500С жоғары
емес
тұндырылған С-3001,2
шикізат к-нт
топ. ТС-1
К-нт топ. ТТС-1
140-2300С фр СТП 1. Тығыздығы 775 төмен 3001 секция
керосинді 00148719-08-200С кгм3 емес шикізаты РТ
тікелей айдау 99 отынын өндірген
кезде.
2. Фр. Құрамы 135
бастапқы қайта
айдау 0С төмен
емес
Жоғары емес 155
10% қайта 175
айдалынады
темпр. 0С жоғары
емес.
50% қайта 225
айдалынып 0С
жоғары емес
90% қайта 260
айдалынып 0С
жоғары емес
98% қайта 270 3001 секция
айдалынып 0С шикізаты РТ
жоғары емес отынын
өндіргенде
Мазут МЕСТ Тығыздығы 200С Реттелмейді Компонент
10585-99 гсм2 н.б қазандық УВПНотын
УЛТКМ шикізаты
шикізаты
Реагенттер
және қосалқы
материалдар
деэмульгаттар Деэмульгатор 1,5-2,0 Электр.
ерітіндісі құрамы % тұссыздандыру
блогы
Мұнайды еритін Сыртқы Масляная Электр
деэмульгатор құрылысы 0,85-0,95 тұссыздандыру
Тығыздығы 200С блогы
гсм2
Депрессорды Сыртқы құрылысы.Вязкая Товарлы диз.
присадка тығыздығы 200С жидкость отын
Дадифлоу сүтті тус.
Сілтілік МЕСТ 1. Сілтінің 1,5-2,0 Элоу блогы
ерітінді 2203-79 құрамы АТ блогы
ерітіндідегі
МИ 2 Сілтінің 4;1-1;1.
38.3601-14-9қатынасы
0 ерітіндіге
3. Дайын өнімдерді пайдалану
ЭЛТҚ-АҚ процесінде құрамында тұзбен судың мөлшері едәуір азайтылған
тұссызданған сусызданған мұнай алынады.
ЭЛТҚ-АҚ Технологиялық процесс нәтижесінде мұнай фракциялары алынады.
Оларды екіншілік процестерге шикізат ретінде немесе компоундалғаннан кейін
тауарлы өнім ретінде қолданылады.
- Тұрақтандыру басы (ҚБ – 620С фракция) секция 400 Газды
фракциялау қондырғысына бөлінуге бөлінеді.
- 62-1500С тұрақты фракция, секция 200. Каталитикалық риформингке
жоғарғы октанды бензин алу үшін жіберіледі
- 140-2000С керосин фракция – секция 300 гидротазалау қондырғысына
жіберіледі. Күкірттен көмірсутекті газдардан бөлу жүреді.
- 230-3000С жеңіл дизель фракция (тұрақты) тауарлы дизель отынының
компоненті
- 300-3600С ауыр дизель фракция секция – 300 шикізаты
гидротазалауға жіберіледі
- Мазут қазандық отынының компоненті УВПМ және УЛТКМ шикізаты
- Бензин-еріткіш (70-850С фракция гексал-гектан)
- 140-2300С керосин фракциясы ТК-1 отынының компоненті
- Жарықтандырғыш керосин
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
Өңдеуге түсетін мұнай құрамында судың және тұздардың болуы мұнай өңдеу
зауыттарының жұмысына көп зиян келтіреді. Судың мөлшері көп болса, мұнай
айдау қондырғысының аппараттарында қысым көтеріледі, олардың қуаты кемиді,
суды қыздыруға және буландыруға артық жылу шығыны орын алады. Судың
мұнаймен бірге болуы ондағы тұздарды ерітіп, гидролиз реакциясын күшейтіп
аппараттардың коррозиясын үдетеді.
Одан да күшті теріс әсер тұздар, оның ішінде хлоридтер етеді. Олар жылу
алмастырғыш пен пештің құбырларының қабырғаларына отырады, бұның
нәтижесінде құбырларды жиі тазалап тұруға тура келеді, жылу алмастыру
коэффициентін төмендетеді.
Хлорлы натрий іс жүзінде гидролизденбейді. Хлорлы кальций тиесілі
жағдайда HCL тұзын 10% дейін гидролизге түсуі мүмкін. Хлорлы магний 90%
гидролизденеді, яғни бұл процесс төмен температурада жүреді. Сондықтан
тұздар мұнай өңдеу аппараттарының коррозияға ұшырауының негізгі себебі
болуы мүмкін. Хлорлы магний гидролизі:
MgCL + H2O → Mg(OH) + HCL
мұнайдағы бар судың әсерімен және хлорлы магнийдің өзінің кристалды
суының әсерімен жүруі мүмкін. Аппараттардың гидролиз өнімдерімен бұзылуы
жоғары температура аймақтарында (пеш құбырларында, буланғыштарда,
ректификациялау колонналарында) және төмен температурада істейтұғын
аппараттарда да (конденсаторлар және тоңазытқыштар) орын алады. Кейбір
тұздар қалдық өнімдерде (мазутта және гудронда), олардың сапасын
төмендетеді.
Мұнайды айдау кезінде күкіртті қосылыстар ыдырап, күкіртті сутегі
түзіледі, ол (әсіресе хлорлы сутегімен бірге) аппараттардың коррозиясының
күшті себепшісі болады. Күкіртті сутегі су болса және жоғары температурада
аппараттардың металдарымен реакцияға түсіп, күкіртті темір түзеді:
Fe + H2S → FeS + H2
FeS тұратын қорғау қабаты металл бетін аздан болса да одан арғы
коррозиядан қорғайды, бірақ хлоридтің гидролизінен түзілген хлорлы сутегі
болған жағдайда, FeS тұратын қорғау қабаты онымен реакцияға түсіп бұзылады:
FeS + 2HCL → FeCL2 + H2S
Хлорлы темір су ерітіндісіне өтеді де бөлінген күкіртті сутегі темірмен
қайтадан реакцияға түседі.
Мұнаймен бірге өндірілетін судың минералдығын немесе тұздығын 1л суды
буландырғаннан кейін қалатын құрғақ заттар мөлшерімен өлшейді. Мұнайлар
тұздығы 1л шикі затқа келетін милиграммен алынған хлоридтер (NaCL
есептегенде) мөлшерімен анықталынады және оның мөлшері жерасты суының
минералдану дәрежесі мен мұнайдағы мөлшеріне байланысты. Мұнай өңдеу
зауытына жіберілетін мұнайдағы тұздар мөлшері 50 мгл көп емес, ал айдауға
берілетін мұнайда – 5мг - көп емес болуы қажет.
Сондықтан, мұнайды өңдеуге жіберу алдында оны судан және тұздардан айыру
қажет.
Суды және тұздарды бөлуді бірінші кезеңінде кен орнындағы дайындау
қондырғыларында іске асырады. Кен орнындағы мұнайды дайындау дәрежесіне
байланысты, қалдық су (0,5-1,0%) және хлоридтер (100-1800 мгл) мөлшеріне
қарап, үш топқа бөледі.МӨЗ мұнайды екінші сусыздандыру және тұзсыздандыру
кеңінен өткізеді. Мұның нәтижесінде су мөлшері 0,05-0,1% дейін, ал тұздар –
3,0-5,0 мгл және одан да төмендейді.
Кен орындарында және мұнайды МӨЗ қондырғыларында да дайындағанда,
сусыздандыру мен тұзсыздандыру үшін, ал МӨЗ-да – жасанды, арнайы мұнай мен
таза судан дайындалған, мұнай эмульсияларын бұзу процестерін пайдаланады.
Су мен мұнай өте қиын бөлінетін эмульсияны жиі түзеді. Эмульсия деп бір
бірінде ерімейтін немесе қиын еритұғын екі сұйықтықтан тұратын, біреуі
екіншісінде өте көп микроскопиялық тамшы (глобул) күйінде, оның мөлшері
эмульсияның бір литрінде триллиондармен өлшенетін, жүйені атайды.
Глобулдардың тараған сұйықтығын дисперс ортасы, ал дисперс ортадағы тараған
екінші сұйықтықты – дисперс фазасы деп атайды. Шайырлы мұнайлар, құрамында
нафтен қышқылдары немесе күкіртті қосылыстары бар, эмульсия түзуге өте
биімдеу келеді. Эмульсияның түзілуіне мұнайды өндіруде оны сумен өте қатты
араластыру әсер етеді.
Мұнай эмульсиялары ашық сары түстен қою-қоңыр түске дейін кездеседі. Көп
жағдайларда олар судың мұнайдағы эмульсиясы, дисперс орта есебінде мұнай,
ал дисперс фазасы – су түрінде болады. Мұндай эмульсиялар гидрофобты: олар
су бетінде қалқып жүреді, ал бензинде немесе басқа еріткіштерде біркелкі
тарайды. Мұнайдың судағы эмульсия түрі, дисперс орта күйінде су болатын өте
сирек кездеседі. Мұндай эмульсиялар гидрофильді келеді: олар суда біркелкі
тарайды да бензинде шөгеді.
Эмульсияның түзілуі беттік құбылыстармен байланысты. Сұйықтықтың беттік
қабаты ауамен немесе басқа сұйықтықпен шекарада белгілі беттік кернеумен,
яғни өзінің бетінің өсуіне кедергі жасайтын сұйықтық күшімен сипатталды.
Мұнайдың және мұнай өнімдерінің беттік кернеуі 0,02-0,05 нм аралығында
болады. Таза мұнай өнімдеріне кейбір заттарды қосу олардың сумен шекарадағы
беттік кернеуінің төмендеуіне алып келіп соғады. Бұл құбылыс жалпы сипатты.
Кейбір кездерде заттар тіптен өте аз концентрацияда ерігеннің өзінде
сұйықтықтың беттік кернеуін едәуір төмендетеді. Беттік кернеуді
төмендететін заттарды беттік-активті заттар дейді. Бұл заттардың
ерекшелігі, олардың құрамына, әдетте көмірсутекті радикал (молекуланың
гидрофобты бөлігі) және полярлы топты бөлік (молекуланың гидрофилді бөлігі)
кіреді. Екі фазалы сұйық жүйеде фаза аралық шекте полярлы заттардың
әсерінен беттік кернеудің төмендеуін қосылған заттың жүйе компонентінде
оған еріткіш болатын біркелкі тарамауымен түсіндіріледі. Шекара фазадағы
оның концентрациясы еріткіштің барлық көлемдегісінен жоғары болады.
Басқаша айтқанда, қосылған полярлы зат еріткіштің беттік қабатымен
адсорбцияланады да оның беттік энергиясын төмендетеді. Осының нәтижесінде
фаза бөлу шекарасында адсорбцияланушы қабат түзіледі, оны еріткіш бетіндегі
беттік-активті заттың молекуласы қабаты деп қарауға болады.
Әртүрлі эмульсия, оның ішінде мұнай эмульсиясы да егер бір-бірінде
ерімейтін екі сұйықтыққа механикалық әсер дисперстенуге яғни сұйықтықтың
өте кішкентай бөлшектерге бөлінуіне алып кеп соққанда, түзілуі мүмкін.
Сұйықтардың беттік кернеуі аз болған сайын тамшының түзілуі жеңіл жүреді,
яғни сұйықтықтың жалпы беті өседі, себебі ол аз күш жұмсауды қажет етеді.
Бірақ екі таза бір-бірінде ерімейтін сұйықтықтарды араластырудан кейін
алынған эмульсия тұрақтығы жоғары болмайды. Ауырлау сұйықтық түбіне
отырады, дисперс фазасының тамшылары бір-бірімен соқтығысын үлкейеді. Бұл
екі процесте эмульсияның екі қабатқа бөлінуіне алып келіп соғады. Тек қана
дисперстігі өте жоғары дәрежеде, дисперс фазасының тамшысының диаметрі
микрометрдің ондық бөлшегімен (10-7 м) өлшенгенде және молекулааралық күшті
графитациялық күштер теңестіргенде эмульсияны бұзу қиындайды.
Егер екі бір бірінде ерімейтін сұйықтықтар қоспасы дисперстенуге
қабілетті жағдайда болса және онда адсорбция қабатын түзу арқылы беттік
кернеуде төмендететін беттік – активті зат болса, жағдай басқаша болады.
Біріншіден, бұл тамшының бөлінуіне жағдай туады, ал екіншіден (бұл өте
шешуші рөл атқарады), тамшы дисперс ортаның молекуласымен емес, ол күшті
адсорбциялық қабатымен қапталады. Мұндай жағдайда тұрақты, қиын бөлінетін
эмульсия түзіледі, себебі дисперс фазасының тамшысы - өзіндік өте тұрақты
қабатымен қапталғандықтан, олар бір-бірімен қосыла алмайды. Кейбір кездерде
адсорбция қабатының қалыңдығы микроскоппен байқауға болатындай дәрежеде
болады.
Эмульсияның түзілуі мен тұрақтануына жәрдемдесетін заттарды эмульгаторлар
дейді. Оларға мұнайдың шайырлары, асфальтендері, асфальтоген қышқылдары
және олардың ангидридтері, нафтен қышқылының тұздары, тағы да әр түрлі
анорганикалық қоспалар жатады.
Тұрақты мұнай эмульсияларының түзілуіне әртүрлі қатты көмірсутектері –
парафиндер, церезиндер және қоспа алкансақинаалкан көмірсутектерінің
микрокристалдары қатысады, олар эмульсия глобуласының бетіне
адсорбцияланып, тұрақты қабат түзеді. Шикі мұнайда эмульгатор болып
көбінесе шайырлар саналады. Олар мұнайда жақсы ериді және суда ерімейді.
Шайырлар мұнай-су шекарасындағы бетке адсорбцияланып, мұнай жағынан беттік
қабатқа түседі де су бөлшегінің айналасында тұрақты қабат түзеді.
Мұнай қышқылдарының алюминий, кальций, магний және темір сабынтұздары
мұнайдың және оның дистилляттарында жақсы ериді және сондықтан олар
гидрофобты эмульсиялар түзуге көмектеседі. Керісінше мұнай қышқылдарының
натрий сабынтұзы суда және көмірсутектерінде жақсы ериді. Сондықтан олар су
фазасы жағындағы беттік қабатқа, мұнай мұнай тамшыларын қоршап,
адсорбцияланады да, мұнайдың судағы гидрофильді эмульсиясының түзілуіне
жәрдемдеседі.
Эмульгаторлардың екі түрі де болған жағдайда эмульсиялардың айналуы, яғни
бір түрінен екінші түріне өтуі мүмкін. Осы құбылысты кейбір кездерде
эмульсияларды бұзуда пайдаланады.
Мұнай эмульсияларының қасиеттері. Мұнай эмульсияларына мынадай физика-
химиялық қасиеттер тән: дисперстік, тұтқырлық, тығыздық, электр қасиеті,
тұрақтылық. Дисперстік деп дисперс фазасының дисперс ортадағы бөлуін
атайды. Дисперс фазаның эмульсиялардағы мөлшері 0,1-нан 100 мкм дейін
өзгереді. Мұнай эмульсияларының тұтқырлығы су мен мұнай тұтқырлығынан
жоғары. Эмульсиялардың электр тогының өткізгіштігі судың, эмульсия
дисперстігінен, тағы да суда еріген тұздар мен қышқылдар мөлшеріне
байланысты.
Мұнай эмульсияларының тұрақтылығына, яғни белгілі уақытта мұнай мен суға
бөлінбейтін, дисперстік, араласушы сұйықтықтар температурасы, эмульсия
құрамында эмульгаторлардың болуы әсер етеді.Мұнай эмульсияларын бұзу
әдістері. Мұнай эмульсияларын бұзу тетігі бірнеше сатыдан тұрады: 1) су
глобулдарының қақтығысуы; 2) глобулдардың үлкендеу тамшыларға бірігуі; 3)
тамшылардың тұнуы.
Эмульсияны бұзу үшін өндірістік тәжірибеде мынадай әдістерді қолданады:
1) механикалық; 2) термиялық; 3) химиялық; 4) электр тогымен әсер ету.
Механикалық әдістерге тұндыру, центрифугирлеу және сүзу жатады. Тұндыру
процесін мұнайды кен орын жинау жүйесінде шикі зат резервуарларында судың
негізгі бөлігін бөлу үшін пайдаланады. Сүзу және центрифугирлеу әдістері іс
жүзінде қолдану таппады.
Термиялық әдіс жылу пайдалануға негізделген. Эмульсияны қыздырғанда
эмульгатордың жұқа қабығы кеңейеді де жарылады, ал сұйықтық тамшылары бір-
бірімен бірігеді.
Эмульсияларды бұзу үшін химиялық әдіс – эмульгаторлармен әрекеттесу – су
тамшыларының қабаттарының құрылымдық-механикалық тұрақтылығын әлсірететін
қаптау – көп қолдану табуда. Деэмульгатор есебінде әртүрлі беттік-активті
заттар қолданылады, бірақ олардың эмульсияға әсері өте күрделі және аз
зерттелген. Деэмульгаторлардың судағы ерітіндісінің әрекетіне қарап, оларды
ион-активті және ионсызактивті деп бөледі. Ионактивтілер ерітіндіде
катиондар мен аниондарға диссоциацияланады, ал ионсыз деэмульгаторлар
иондар түзбейді. Ең жақсы деэмульгаторлық әсер қазіргі кезде кен
орындарында және МӨЗ қолданатын ионсыз деэмульгатор проксамин, диссольван,
прогалит, оксиэтилденген май қышқылдары (ОМҚ).
Электр тогымен эмульсияларды бұзу су глобуласының электр өрісінің
әсерімен соқтығысын іріленуіне негізделген. Мұнай эмульсиясы айнымалы
электр өрісіне түскенде, теріс зарядталған су бөлігі тамшы ішінде қозғала
бастайды да, нәк тәрізді пішін алып үшкір жағымен оң зарядты электродқа
бағытталады. Электродтардың полярлығын ауыстырғанда тамшы конфигурациясы
өзгереді.
Кейбір тамшылар электр өрісінде оң электрод бағытында, бір-бірімен
соқтығысын қозғала бастайды, бірігін іріленеді де бөлініп төмен түседі.
Өндіріс тәжірибесінде мұнайдан сумен тұзды бөлу үшін эмульсияларды
бұзудың қосарланған әдістерін – термохимиялық, электртермохимиялық және
басқа қолданады.
Кен орындарында эмульсияны құбыр ішінде және термохимиялық бұзу әдістері
ең көп тараған.
Эмульсияны құбыр ішінде бұзу мынаған негізделген. Ұңғының құбыр аралық
аумағында немесе мұнайды жинау коллекторының кіре берісіне 1 т шикі мұнайға
есептегенде 15-20 г эмульгатор беріледі, ол эмульсияны кенжардан мұнайды
дайындау қондырғысына дейінгі қозғалу процесінде бұзады. Процесс тиімділігі
мына факторларға – эмульсияның деэмульгатормен араластыруды жеделдетуі мен
жүргізу уақытына, ағым температурасына, эмульсиядағы судың мөлшеріне
байланысты. Эмульсияны құбыр ішінде бұзу әдісін қолдану мұнайды дайындау
қондырғыларының қуатын арттырады, дайындау сапасын жақсартады.
Термохимиялық судан айыруда мұнайдағы судың мөлшері 0,5-1,0% дейін
төмендейді, сонымен бірге тұздардың едәуір бөлігі бөлінеді. Бірақ
мұнайлардың көпшілігі қосымша судан және тұздардан тазалауды қажет етеді.
Мұндай тазалауды электротермохимиялық әдіспен, термохимиялық тұндырумен
эмульсияны электр өрісінде әрекеттеу арқылы жүргізеді. Мұнайдан су мен
тұздарды бөлудің электртермохимиялық қондырғысын электртұссыздандырушы
(ЭТТК) деп атайды, оларды кен орындарында да және МӨЗ да пайдаланады.
Қазіргі кезде ЭТТК іс жүзінде барлық МӨЗ құрамында бар. Көптеген зауыттарда
электртұссыздандыру қондырғыларымен біріктіріліп тұрғызылады да олардың бір
бөлігін құрайды. Мұнайдан судың және тұздардың (олардың мөлшері 8-10 рет
төмендейді) негізгі бөлігі бөлінеді. 5 дегидратордан мұнай 6
электрдегидратордың екінші сатысына қайтадан әрекеттеу үшін түседі. 6
дегидраторға беру алдында мұнайға тағы да су береді. 6 дегидратордан судан
айырылған мұнай 2 жылуалмастырғыш, 8 тоңазытқыштан өтеді де судан айырылған
мұнай резервуарларына беріледі. Электрдегидраторларда бөлінген су 9 мұнай
айырғышқа, қосымша тұндыру үшін жіберіледі. Ұсталынған мұнай 12 сыйымдылық
арқылы шикі зат сорабының қабылдау бөлігіне қайта түседі, ал бөлінген су
суытылғаннан кейін, канализацияға түсіріліп, тазалауға жіберіледі.
Технологиялық режим. Тұздардан айыру процесінің температурасы мен қысым
тазаланатын мұнай қасиетіне байланысты. Тұтқырлығы төмен тұрақты эмульсия
түзбейтұғын жеңіл мұнайларды тұздардан айыруды 80-1000С, бірақ мынадай
мұнайлар, мысалы, Ромашка, Арлан, Маңғыстау үшін 130-1400С оптималды болып
есептелінеді. Тұзсыздандыру температурасын көтеру электр ток өткізгішті
және ток күшін көтереді, изоляторлар жұмысын күрделендіреді. Деэмульгаторды
мұнайға біркелкі беру үлкен мән атқарады. Деэмульгаторлардың шығыны 10-нан
30гт дейін және ол су мен мұнайдың түзілген эмульсия тұтқырлығына
байланысты. Өндірісте деэмульгаторларды органикалық
еріткіштерде концентрациялық ерітінді күйінде шығарады, олардан қолдану
алдында 1-5% судағы ерітіндісін даярлайды.
Сілтіні мұнайға бос күкіртті сутегімен жүретін коррозияны басу үшін
береді, тағы да ұңғыны қышқыл ерітіндімен әрекеттегенде, мұнаймен араласып
кететін анорганикалық қышқылдарды нейтралдау үшін береді. Жуу суы есебінде
өзен суын, бу конденсатын және айналма су жүйесінің суын қолданады.
ЭТТҚ тәжірибесі көрсеткендей терең тұзсыздандыру үшін мұнайға 10-15%
дейін ағын суды қосу қажет. Осының нәтижесінде ағын мөлшері де сондай
болады, оны көпбаспалдақты тазалаудан кейін жиынды су қоймасына жібереді.
Тұщы судың шығынын азайту мақсатында және ағынды пайдаланаған судың көлемін
азайту үшін көп МӨЗ тұзсыздандырудың екінші баспалдағынан жуынды суды
бірінші баспалдаққа қайта беру, әрбір тұзсыздандыру сатысында суды қайтадан
пайдалану желісі қолдану табуда. Соңғы вариант таза суды пайдалану шығынын
қондырғы бойынша 2,5% дейін азайтады. Кейбір зауыттарда, әсіресе таза суға
тапшы жерде, ағын суды термиялық зиянсыздандыру қондырғылары (АТЗҚ) іске
қосыла бастады. Бұл қондырғыларда ЭТТҚ тұзды ағындарды құрған тұз қалдығы
қалғанша буландырады. Осындай буландыру нәтижесінде алынатын конденсатты
технологиялық процеске қайтадан жібереді.
Қондырғының ең негізгі аппараты электрдегидратор-электродтармен
жабдықталған сыйымдылық, оларға жоғары кернеулі айнымалы ток қосылады.
Кәсіпорындардағы және зауыттардағы ЭТТК әртүрлі конструкциялы
электрдегидраторлары қолданылуда:
тік орналасқан, дөңгелек және жазық. Тік цилиндр тәрізді
электрдегидраторлардың қуаты көп емес (25 м3сағ. дейін) және сондықтан
оларды барлық жерлерде жаңа
конструкциялы аппараттармен ауыстыруда. 1955-1970 жж. қосылған қуатты
тұзсыздандыру қондырғыларында сыйымдылығы 600м3 және диаметрі 10,5 м
дөңгелек шар тәрізді электрдегидраторлары қолданылған.Мұндай
электрдегидраторлардың қуаты (5.17сур.) 300-500м3сағ. Электродегидраторда
үш жұп электродтар орналасқан, оның әрбір жұбы екі бір фазалы кернеуді
көтеретін трансформаторлардан ток алады. Трансформаторлардың бірінші сым
қабатын арнайы қосу дегидраторлардың электродтар арасындағы кеңістіктегі
кернеуді 22-ден 44кВ дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Әрбір электродтың
ортасына бөлгіш орналасқан, одан мұндай жазық электрод аралық кеңістікке
түседі. Шар тәрізді электрдегидраторлардағы есепті қысым – 1,0 МПа.
Шар тәрізді электрдегидраторлар өте үлкен және оларды жасау көп металл
шығынын талап етеді. Горизонталды электрдегидраторлар экономикалық жағынан
тиімді, сондықтан ЭТТҚ қазір барлығын тегіс осындай дегидраторларды
пайдалануда. Кен орындарындағы қондырғыларда 1,0 МПа қысымға есептелінген.
ІЭГ-160 электрдегидраторлары көп тараған, МӨЗ-1,8 МПа қысымға есептелінген
2ЭГ-160, 2ЭГ-160-2, 2ЭГ-200-2 электрдегидраторлар пайдалануда. ЭГ-160
дегидраторларының көлемі 160 м3, ал ЭГ-200 – 200м3. ЭГ-160 және 2ЭГ-
160 электрдегидраторларда шикі затты беруге бір, ал 2ЭГ-160-2 және 2ЭГ-200-
2 – екі ендіру орны бар.
Шикі затты бір жерден ендіретін электрдегидраторларда (5.18 сур.) су
мұнай эмульсиясын аппарат бойында орналасқан жазық маточник арқылы береді.
Аппаратқа түскен мұнай әуелі су қабатына, ал одан кейін электродтардың
астындағы электродаралық кеңістікке түседі. Дегидраторлардың жоғарғы
жағында әрекеттелінген мұнайдың шығару коллекторы орналасады.
Екі жерден берілетін аппараттарда шикі затты электрод астындағы
кеңістікке, ал оның аздау мөлшерін – электродтар аралығына береді.
Горизонталды электродегидраторлардың жақсы жағы – мұнайдың жүру жолы
ұзындау, аппараттардағы мұнайдың болу уақыты көптеу, себебі шикі затты
өндіретін жер басқа конструкциялы жабдықтарға қарағанда төмен орналасқан.
Одан бөлек горизонталды электрдегидраторда мұнайды тұнған тұз ерітіндісінің
қабатына төменгі электрод астына бергенде, мұнайдың осы ерітіндімен
әрекеттесуі болады және судың үлкен бөлшектері, мұнай электродтар
арасындағы электр кеңістігіне түспей жатып, тұнып бөліне бастайды.
Мұнайды сусыздандыру мен тұзсыздандырудың экономикалық тиімділігі.
Айдауға түсетін мұнайдағы тұздардың мөлшерін 8-14-тен 3 мгл дейін азайту,
алғашқы айдау қондырғыларының жөндеу аралық уақытын 1-2-ден 3-5 жылға дейін
ұзартып қоймай, сонымен қабат кейінгі өңдеу қондырғыларының да жөндеу
аралық уақытын ұзартады, отын, реактивтер, катализаторлар шығынын кемітеді.
Мұнайдағы хлоридтердің мөлшерін бар болғаны 1 мг төмендету алғашқы айдау
қондырғыларында 1 т өңделетін мұнайға есептегенде 1,1 тиын экономикалық
эффект береді.
Соңғы жылдары кен орындарынан МӨЗ түсетін мұнайдағы тұздар мөлшері күрт
кеми бастады: егер 1973ж. МӨЗ берілетін мұнай көлемі құрамында тұздар
мөлшері 300 мгл тек 31,4% ғана болса, қазір бұл көрсеткіш 90% жетті. МӨЗ
жақсы дайындалған мұнайдың түсуі, оның зауыт ЭТТҚ тұзсыздануын тереңдетуді
жеңілдетеді, сондықтан тұзсыздандыру баспалдақтары кемиді, ағынды су мен су
қоймаларына түсетін тұздар мөлшері азаяды, бұл қоршаған ортаны қорғауда
үлкен мән атқарады.
Кен орындардан түсетін мұнайдағы тұздар мөлшерін кеміту, тиімді
деэмульгаторларды және жетік электрдегидраторларды қолдану зауыт ЭТТК
мұнайды терең тұзсыздандыруға мүмкіндік береді. Мысалы, 1982ж. МӨЗ 40%
астам мұнай 3,0мгл және одан да төмен дәрежеге дейін тұзсыздандырылды.
5. Технологиялық процестің жобалануы және дәлме-дәл жазбасы
Шикізат мұнайы резервуарлардан 1 насостың қабылдауына келіп түседі. 1
насосқа 2 сыйымдылықтан 3 насос көмегімен деэмульгаторлардың 2%-тік
ерітіндісі беріледі. Жалуалмастырғыштарда тұздар тұрып қалмауы үшін 4
сыйымдылықтан 5 насос арқылы 1 насосына су беріледі. Мұнайдың 1-ші ағыны
6,7,8. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Мұнайдың 2-ші
ағыны 9,10,11. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді.
Мұнайдың 3-ші ағыны 12,13,14 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтеді.
8,11,14 жылуалмастырғыштарынан соң үш ағын қосылады. Содан соң мұнай төрт
параллельді ағынмен 17 электрдегидраторлардың 1-ші сатысына келіп түседі.
17 электрдегидраторлардың алдында мұнай құбырына, шикізат
жылуалмастырғыштарын коррозиядан қорғау үшін 6 сыйымдылықтан 15 насос
көмегімен сода – сілтінің 2%-тік ерітіндісі беріледі. Сондай-ақ 27,30
жылуалмастырғыштарына кейінде беріледі. Ыстық су электрдегидраторлардың 1-
ші сатысынан 20 сыйымдылыққа келіп түседі. Электрлі тұзсыздандырудың 2-ші
сатысынан соң дренажды су рециркулят ретінде 21 сыйымдылық, 26 насоста
жиналып электрдегидраторларға дейінгі мұнай ағымына беріледі. 17
электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан 5 насос арқылы
судың бір бөлігі беріледі. Мұнай мен су араласып болғаннан соң мұнай
эмульсиясы 17 электродегидратордың 1-ші сатысына келіп түседі. Жартылай
тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнай 17 электродегидраторлардың 1-
ші сатысынан 18 электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан
таза су мен қайтымды су қоспасы беріледі. Рецикл ретінде таза суға 21
сыйымдылықтан дренажды су беріледі. 17 электродегидратордан шыққан мұнай 20
сыйымдылықтан тұндырылады.
Тұндырылған мұнай 20 сыйымдылықтан, 19 сыйымдылықтан шикізат насостарының
қабылдау желісіне, 23 мұздатқыштарында 323К-де салқындатылып бағытталады.
20 сыйымдылықтан шыққан тұз ерітіндісі үздіксіз 24 ауамен салқындату
мұздатқыштарында 323-333К-де дейін салқындатылып қондырғыдан шығарылып
отырады.
Тұзды ерітіндінің бір бөлігі 17 электрлі дегидратор алдында мұнай
ағындарына рецикл ретінде беріледі. ЭЛТҚ блогынан келген сусызданған және
тұзсызданған мұнай үш параллельді ағынмен қыздырылады. 1-ші ағын 26,25,27
жылуалмастырғыштарының құбыр аралық кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін
қыздырылады. 2-ші ағын 28,29,30 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін қыздырылады. 3-ші ағын 31,32
жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Одан соң 30
жылуалмастырғышқа түседі. Ары қарай үш ағын бір колектрге бірігіп, екі ағын
болып 33 колоннаның 8 тарепкасына түседі. Бұдан басқа мұнайдың бір бөлігі
ЭЛТҚ-дан соң бірден ІІ-сатыда салқын қорек ретінде 33 колоннаның 18
тарелкасына беріледі. 33 колоннаның жоғарғы жағынан 423К
температурада бензин булары (БҚ – 1400С фракциясы), су булары және газдар
шығып, 34 ауамен салқындату мұздатқыш – конденсаторға келіп, ол жерде
салқындатылып, сұйытылады және одан әрі қарай 35 мұздатқыш – конденсаторға
жіберіледі, 33 колоннаның жоғарғы тарелкалары коррозияға ұшырамау үшін
және 34 мұздатқыш – конденсаторды қорғау үшін колоннаға 38 сыйымдылықтан 39
насоспен коррозияға ингибиторының 2%-тік ерітіндісі сұйытылым желісімен
беріледі. Құрамында күкірт аз мұнайды өңдеген кезде коррозияға ингибиторы
қолданылмайды. 33 колоннаның шлемді желісіне 40 сыйымдылықтан 41 насос
арқылы аммиактың сулы 1%-тік ерітіндісі беріледі. Су, бензин, сұйытылмаған
газдар 323К температурамен 36 рефлюк еті сыйымдылыққа беріледі. 36
сыйымдылықтан шыққан бензин 33 колоннаға 37 насос арқылы сұйытылып ретінде
беріледі. 36 сыйымдылығынан шыққан артық бензин деңгей реттегіш клапан
арқылы 48 колоннадан шыққан бензинмен араласуға беріледі. 36 сыйымдылықтан
шыққан сұйытылмаған газда К-48 колоннадан шыққан бензинмен араласуға
жіберіледі. Бензин қоспасы мен көмірсутекті газ 42 сумен салқындату
мұздатқышында салқындатып 43 сыйымдылыққа бензинмен араласуға келіп түседі.
36 сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі. ЭЛТҚ-АҚ
қондырғысындағы майлы газ фракциялау қондырғысынан шығарылады. 36
сыйымдылықтан мұнай газ 16 сыйымдылығына, яғни ГФҚ-на беріледі. Егер ГФҚ-сы
жұмыс істемейтін болса, онда майлы газ жалынға және отынды сетьке
шығарылады. 33 колоннаның төменгі жағында отынның режимін бір қалыпты ұстап
тұру келесі түрде іске асырылады. Бензинсіздендірілген мұнайдың бір бөлігі
33 колоннаның төменгі жағынан 44 насос арқылы жиналып 45 пешке ыстық ағынды
секциясына қыздыру үшін бағытталады.
Ыстық ағым пеште 613К-ге дейін қыздырғаннан соң трамсферлі ағынмен 45
пештен шығып 33 колоннаның 1-ші тарелкасының астына беріледі.
Бензинсіздендірілген мұнайдың негізгі көп бөлігі 33 колоннасынан шығып 46
насос арқылы 47 пешке беріледі. 633 К температураға дейін қыздырылған
бензинсіздендірілген мұнай екі ағынмен П-47 пештен 48 колоннаның 8
тарелкасына келіп түседі. 48 колоннаның жоғарғы жағынан газ, бензин буы
және су булары шығып, ауамен салқындату мұздатқыш-конденсаторына 49,50
келіп түседі, 48 колоннаның жоғарғы тарелкалары және 49,50 мұздатқыш-
конденсаторларын коррозиядан қорғау үшін, 38 сыйымдылықтан 39 насос арқылы
49 колоннаның шлемді желісіне коррозия ингибиторының 2%-тік ерітіндісі
беріледі. 48 колоннасының шлемді желісіне тағы да 40 сыйымдылығына 41 насос
арқылы аммиакты судың 1%-тік ерітіндісі беріледі. 48 колоннаның төменгі
жағынан мазуттан жеңіл фракцияларды булау үшін және ректификациялық
колоннадағы фракциялардың жақсы булануы үшін қыздырылған су буы беріледі.
Конденсат (сұйытылым) 323К температурасымен 51 сыйымдылыққа түседі. 51
сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі. 51 сыйымдылықтан БҚ-1400С
фракциясы 51 насосқа жіберілді. Бензин фракцияларының бір бөлігі 48
колоннаға сұйытылым ретінде беріледі.
Бензиннің қалған бөлігі 51 сыйымдылықтан БҚ – 1000С фракциясы және БҚ –
1400С фракцияларымен араласу үшін 43 сыйымдылығына жіберіледі. 48
колоннадағы артық жылуды циркуляциялық сұйытылыммен реттеліп отырады. 1-ші
циркуляциялық сұйытылым 418К температурамен 48 колоннаның 37 тарелкасынан
53 насосқа жиналып, екі ағынмен 6,9 жылуалмастырғыштарына айдалады. Одан
әрі параллельді екі ағынмен 38 тарелкаға оралады. ІІ циркуляциялық
сұйытылым 48 колоннаның 23 тарелкасынан 54 насосында жиналып екі ағынмен
7,10,13 жылуалмастырғыштарына келіп түседі, одан әрі екі ағын 48 колоннаның
24,25-ші тарелкаларына бағытталады.ІІІ циркуляциялық сұйытылым 573К
температурамен 48 колоннаның 12 тарелкасынан 55 насосқа жиналып, екі
параллельді ағынмен 26,29 жылуалмастырғыштарын арқылы айдалып, 473К-ге
дейін салқындатылып бір ағынмен 48 колоннаның 13 тарелкасына келіп түседі.
1400С-1800С фракциясы 56 булау колоннасының төменгі жағынан жеңіл
фракцияларды булау үшін қыздырылған су буы беріледі, 561 колоннасының
жоғарғы жағынан буланған жеңіл фракциялар шығып, 48 колоннаның 42
тарелкасының астына келіп түседі. 561 колоннаның төменгі жағынан 393К
температурамен 140-1800С фракцияға шығып 57 насос 58 ауамен салқындату
мұздатқышы арқылы айдалып салқындатылады. Салқындаған 1400-1800С фракциясы
және 82-1400С фракциясы 180-2300С фракциясымен араласуға бағытталады.
180-2300С фракциясы 26 тарелка арқылы 48 булау колоннасының 10-шы
тарелкасына ағады. 562 колонна төменгі бөлігімен жеңіл фракцияларды булау
үшін қыздырылған су буы беріледі. Буланған жеңіл фракциялар 56 колоннаның
жоғарғы жағынан шығып, 48 колоннаның 29-шы тарелкасының астына келіп
түседі. 56 колоннаның төменгі жағынан 423К-де 180-2300С фракциясы 59
насоста жиналып 60 жылуалмастырғыш арқылы 61 ауамен салқындату мұздатқышына
айдалады, онда 180-2300С фракциясы 323К-ге дейін салқындатылады.
Салқындатылған 180-2300С фракциясы 140-1800С фракциясы және 230-2500С
фракциясымен араласуға, ары қарай гидротазалау қондырғысына бағытталады.
230-2500С фракциясы 14,16 тарелкалардан булау колоннасының төменгі
бөлігінің 563 10-шы тарелкасына ағады. Жеңіл фракцияларды булау үшін К-
563 төменгі жағынан қыздырылған су буы беріледі. Су буы және буланған
жеңіл фракциялар К-563 жоғарғы жағынан 48 колоннаның 18 тарелкасына келіп
түседі. К-563 колоннаның төменгі жағынан 523К температурамен 230-2500С
фракциясы 62 насосымен алынып, 468К температураға дейін салқындатылып ЭЛТҚ-
дан соң мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараты 8,12 арқылы айдалып 63
ауамен салқындату мұздатқышына келіп түсіп 323К-ге дейін суытылады. 48
колоннаның төменгі жағынан мазут шығып 64 насос арқылы 633К температурамен
екі ағынмен қыздыратын жылуалмастырғышымен айдалады.
Бірінші ағын 27 жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Екінші ағын 30
жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Одан әрі мазут екі ағынмен
тұзсыздандырылған мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары
32,28,31 мұнай шикізаты қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары 11,14 арқылы
айдалады. Одан әрі қарай басқа да ағындар қосылады, мазут 14
жылуалмастырғыш арқылы 65 ауамен салқындату мұздатқышына келіп
салқындатылады. 363К температурада қондырғыдан шығып кетеді. 43
сыйымдылықтан БҚ – 1400С фракциясы 66 насосқа жиналып, тұрақты бензинмен
және 180-2300С фракциясы 67,60 жылуалмастырғыштар арқылы 68 тұрақтандыру
колоннасының 25-ші тарелкасына 423К температурамен беріледі. 68
тұрақтандыру колоннасының жоғарғы жағынан тұрақсыздандыру басының булары
шығып 69 мұздатқыш – конденсатор және 70 сумен салқындату мұздатқышында
323К-ге дейін салқындатылып 71 рефлюксті сыйымдылыққа келіп түседі.
Бұлардың жарты бөлігі 44 табақшаға оралады. 71 сыйымдылықтан
тұрақсыздандыру басының бұларының бір бөлігі 72 насос арқылы К-68
колоннаның жоғарғы жағына сұйытылым ретінде беріледі, ал қалған бөлігі 73
мұздатқышта салқындатылып Газды фракциялау қондырғысына жіберіледі.
Колоннаның төменгі бөлігінің температурасын Ыстық ағынның есебімен
ұстап тұрады. Бензиннің біраз бөлігі 74 насос арқылы Пеш-76 қыздырылып,
колоннаның 1-ші тарелкасына қайта оралады. Тұрақтанған бензин 62-1400С
фракциясы колоннаның төменгі жағынан шығып 67 жылуалмастырғышта жылуын
тұрақсыз бензинге беріп, одан соң 75 ауа мұздатқышына беріліп, одан 313К-
мен қондырғыдан шығады.
Кесте 2 1. 5 Технологиялық режим нормасы
Процестің аталуы, режимнің Өлшем бірлігі Технологиялық
көрсеткіш апараттар параметрлердің
мүмкіндік шегі
Электрмен тұзсыздандыру
Насоспен шикізат беру Н-101 мч 447÷875
Шикізатқа берілетін су м3ч 10 дейін
70 дейін
Деэмульгатордың шикізатқа түсуігт 1,2 дейін
Мұнай еріткіш. Деэмульгатордың шикізат 1÷4
шикізатқа берілуі
Сілтілі ерітіндінің шикізатқа - 0,9 дейін
берілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
1.3 Дайын өнімдерді пайдалану
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және дәлме-дәл жазбасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процесті автоматизациялау
1.8 Еңбекті қорғау
1.9 Қоршаған ортаны қорғау
2 ЖОБАНЫҢ ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Қондырғының материалды балансы
2.2 Аппараттардың материалды баланстары
2.3 Аппараттардың жылулық баланстары
2.4 Аппараттардың негізгі конструкциялық өлшемдерін есептеу
2.5. Негізгі құрал жабдықтарды таңдау және сипаттамасы
3 ЭОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1Қондырғының өндірістік бағдарламасын есептеу
3.2. Капиталды шығындарды есептеу
3.3. Қондырғыдағы өндірісті және еңбекті ұйымдастыру
3.4. Қондырғының өндірістік қызметкерлері санын есептеу
Әдебиеттер
Кіріспе
Ғылыми-техникалық және әлеуметтік жетістік әр уақытта пайдаланатын
энергияның өсуімен және жаңа тиімдірек энергия қорларын қосу менен
анықталынады. Қазіргі адамдардың өмірін энергиясыз, жарықсыз, жылусыз,
радиосыз, теледидарсыз қазіргі тұрмысқа керекті техникасыз және жол
көлігінсіз ойға алу қиын.
Мұнай және газ – теңдесі жоқ құнды пайдалы қазба. Оларды өңдеуден шыққан
өнімдерді жай тұрмысқа да және мемлекеттік қорғауға да қажет. Олар
өндірістің барлық саласында, көліктің барлық түрлерінде, соғыс және
азаматтық құрылыста, ауылшаруашылығында, үй қызметінде, энергетика және
т.б. қолданылады. Соңғы бір әр онжылдықта мұнай мен газдың көп мөлшерде
әртүрлі мұнайдан химиялық материалдар ала бастады: пластмассалар, жасанды
талшықтар, жасанды каучук, лактар, жуғыш заттар, минералды тыңайтқыштар
және басқа. Мұнайды бекер қара алтын деп атамайды.
Қазіргі кезге дейін мұнайды пайдалануды энергиялық және көліктік бағыт
басым және болып отыр. (өндірістің шамамен 90%), былайша айтқанда оны
энергетикада және көлікте қозғалтқыш отыны түрінде қолданылуы (автобензин,
ректив және қазан отыны) басым. Бұл жағдайда мұнайдың басқа жанғыш
қазбалардың арасында арзандығы мен, тазалығымен және жоғары концентрация
энергия қоры болуымен және іс жүзінде қозғалтқыштар отынын өндіруде жалғыз
көз екендігін түсіндіріленді.
Халық шаруашылығының өсуі көп жерлерде өсу деңгейі энергобазаға
байланысты. Қазіргі таңда үлкен көлемдегі машиналы индустрия дамуда,
транспорт, халықшаруашылығындағы механизация және т.б. Көптеген үлкен
көлемдегі отындарды өндіретін мұнай, газды және мұнай өндіретін өндірістер.
Қазақстан – ол ірі мемлекеттердің бірі, өйткені үлкен табиғи және
энергоресурстары бар. Оның территориясында мұнай мен газ шыққан жер,
әлемдегі бірінші ондық мұнайлы мемлекеттердің қатарына кіреді. Көптеген
танымал мұнай шыққан жерлер: Узен, Жетібай, Тениу, Уст-балық және т.б.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев
жарлығында Энергетикалық ресурстарды пайдалану стратегиясы және келесі
элементтерді қосқанда:
1. Қазақстан әлемдегі ең ірі мұнай компанияларымен ұзақ мерзімге дейін
бірге жұмыс жасауға келісім шартқа отырған, халықаралық ең мықты
технологиялар, ноу-хау, ірі капиталдар және тез пайдаланатын
ресурстар.
2. Құбырлар орнату мұнай мен газды экспорттау үшін. Орнатылған
құбырларды керекті және пайдалы шарттармен қарастырылады, өйткені
Каз.өндірістік экономиканың өсіп дамуына байланысты. Бұл жүйелер
халықаралық рыногқа шығуға қамтамасыз етеді.
3. Қазақстан мұнай мен газды өндіретін өндірістер көп, көршілес
мемлекеттер қатарын қалмауда. Мұнай мен газды өндіретін өндіріс
қалалары: Шымкент, Павлодар, Атырау, Жаңа өзен, Ақтөбе.
Мұнай өндіретін өндірістерде жыл сайын шығаратын өнімдер көлемі
ұлғаюда. Мұнайда өндіргенде алынатын өнімдер жеңіл алкандар және алкендер,
сұйық және қатты парафиндер, ароматикалық көмірсутектер. Мұнайды
компоненттерге бөлгенде мұнайды біріншілік айдау процесі деп атайды.
Біріншілік айдаудың ең бастысы тікелей айдау болып табылады.
1.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Жобаланатын процестің арнаулы,қысқаша сипаттамасы
ЭЛТҚ –АҚ қондырғысы мұнайды атмосфералық айдау және электрмен
тұссыздандыруға арналған.
Нәтижесінде технологиялық процесте жекелеген мұнай фракцияларын алады.
- тұрақтандыру басы (тұрақсыз басы фр – НК – 620С), бөлініп 400
секциясына түседі.
- тұрақты фракция 62-1800С – шикізат 200 секция
- керосин фракция 140-2300С – шикізат 3002 секция немесе 3001секция
- Дизель фракция 230-3500С – шикізат 3001
- Мазут – қазандық отынның компоненті
- Бензин – еріткіш (гексан-гептан фр. 70-850С)
- Керосин фракция 140-2300С – тікелей айдау отыны ТС – 1.
- Жарықтандырғыш керосин.
Қондырғының құрамына келесі блоктар кіреді:
- электрмен тұссыздандыру
- мұнайды атмосфералық айдау
- бензинді тұрақтандыру
Мұнайды электротұссыздандыру екі сатылы схема бойынша жүзеге асырады.
Мұнай құрамындағы тұздар және сулардан айыруға арналған.
Реагенттерді беру және қабылдау үзелі қарастырылған.
- электро тұссыздандыру процесін жүргізу үшін деэмульгатор беру
- қондырғының антикоррозиялық қорғанысын жоғалту үшін аммиякты су
сілті қоспасын беру
- тауарлы (бензин) дизель отынының тоңу температурасын төмендету үшін
дидиорлау присадкасын қосады.
1.2 Шикізаттың, дайын өнімдердің және қосалқы материалдар
сипаттамасы мұнайы.
ЭЛТҚ-АҚ қондырғысының шикізаты Совет мұнайы оның құрамындағы су мөлшері
1%, Күкірттің мөлшері 0,77, тұз мөлшері 100мг, тығыздығы 0,8400 гм3.
Электрмен тұссызданған және сусызданғаннан кейін нәтижесінде мұнайдың
құрамындағы судың мөлшері 0,05-0,1%.
Тұздың мөлшері 3-5 мгл азаяды.
Кесте 1.2.
Материалдар МЕСТ номеріСапа көрсететін Норма Өнімді
аталуы, техникалық міндетті бақылау шығаратын аумақ
шикізат жағдай
реолент
катализатор
файр. дайын
өнімді
3 4 5 6
2
2.1 Шикізат А 7260-1- 1.Судың құрамы %1,0 С-100
1. Шикі мұнай 101000- ТП.салмағы көп емес фракциясынан
П3 алынатын
шикізат
2.Бензин-айнал 2.Хлордың, 1800 С-300-2
ым тұздың құрамы көп емес секциясынан
мгл
3.Газды 1.Фрак. құрам
конденсат темпр к.ж. 0С
жоғары емес
4.Тұссызданған 1. Хлор, тұздың
мұнай массасы мгл
Дайындалған 2. Судың құрамы
өнім %
Тұрақтандыру 1. Хлорлы тұздың
басы (рефлюкс құрамы мгл
АТ)
Тікелей айдау 2. Судың құрамы
фракциясы % Вес
140-1800С
62-1800 1. С5 %B
фракция
(бензин фр.)
62-1400 фр.
(бензин фр).
Тікелей айдау
фракциясы
140-2300С
- реттелмейді С-300-1
секциясынан
С-100 фр
реттелмейді тікелей айдауда
берілетін
10 көп емес шикізат
-
-
0,1 көп емес
5 көп емес
1 көп емес
- 2. С6 %B 70 көп емес С-400 шикізаты
Құрамы
1 Фр.құрамы 27 көп емес
бастапқы қайта С-200 шикізаты
А айдау темпер. 0С130
7260-1-1010Қайнаудан кейін
00- ТП.ПЗ жоғары емес С-300-2
1 тығыздығы 200С шикізаты
көп емес гт2 Реттелмейді
2 Фр. Құрамы С-200
баст.қайта айдау Шикізат
- 0С төмен емес. 0,742
Т-ра к.қ. 0С
3. Ылғал құрамы 65
% 40
Көмпаундирленге
н бензин.
1. фр. Құрамы 195 жоғары
тампр.баст.айд. емес Комп.бензин.
0С. 0,02 отс.
Т-ра кк.
- 65 жоғары
емес. С-200 шикізат.
35 жоғары
1. Тығызд. 200С емес Комп. Бензин.
гсм2 130-150
жоғары емес.
2. Фр. Құрамы
темп. н.к. 0С
0,775 төмен
МЕСТ 10% қайта емес. С-3001,2
10227-86 айналынады 0С шикізат
темпр.жоғары 150 төмен
емес. емес.
50% қайта 165 С-3001,2
айдалынады 0С ТС-1
жоғары емес. 3001,2 секция
шикізаты
90% қайта отынның
айдалынады 0С 195 концентраты
жоғары емес. ТС-1
3.Тұтану темпр.
Тигльде жабу 0С 250
төмен емес. С-3001,2
шикізат
4. Кинематика конт.топл.ТС-1
тұтқырлық 200С 28
сст.
С-3001,2
5. Кристалдау шикізат конт.
бастапқы темп. топл. ТС-1
0С. 1,25 төмен
емес.
6. Механикалық
қоспалар және су
құрамы %.
500С жоғары
емес
тұндырылған С-3001,2
шикізат к-нт
топ. ТС-1
К-нт топ. ТТС-1
140-2300С фр СТП 1. Тығыздығы 775 төмен 3001 секция
керосинді 00148719-08-200С кгм3 емес шикізаты РТ
тікелей айдау 99 отынын өндірген
кезде.
2. Фр. Құрамы 135
бастапқы қайта
айдау 0С төмен
емес
Жоғары емес 155
10% қайта 175
айдалынады
темпр. 0С жоғары
емес.
50% қайта 225
айдалынып 0С
жоғары емес
90% қайта 260
айдалынып 0С
жоғары емес
98% қайта 270 3001 секция
айдалынып 0С шикізаты РТ
жоғары емес отынын
өндіргенде
Мазут МЕСТ Тығыздығы 200С Реттелмейді Компонент
10585-99 гсм2 н.б қазандық УВПНотын
УЛТКМ шикізаты
шикізаты
Реагенттер
және қосалқы
материалдар
деэмульгаттар Деэмульгатор 1,5-2,0 Электр.
ерітіндісі құрамы % тұссыздандыру
блогы
Мұнайды еритін Сыртқы Масляная Электр
деэмульгатор құрылысы 0,85-0,95 тұссыздандыру
Тығыздығы 200С блогы
гсм2
Депрессорды Сыртқы құрылысы.Вязкая Товарлы диз.
присадка тығыздығы 200С жидкость отын
Дадифлоу сүтті тус.
Сілтілік МЕСТ 1. Сілтінің 1,5-2,0 Элоу блогы
ерітінді 2203-79 құрамы АТ блогы
ерітіндідегі
МИ 2 Сілтінің 4;1-1;1.
38.3601-14-9қатынасы
0 ерітіндіге
3. Дайын өнімдерді пайдалану
ЭЛТҚ-АҚ процесінде құрамында тұзбен судың мөлшері едәуір азайтылған
тұссызданған сусызданған мұнай алынады.
ЭЛТҚ-АҚ Технологиялық процесс нәтижесінде мұнай фракциялары алынады.
Оларды екіншілік процестерге шикізат ретінде немесе компоундалғаннан кейін
тауарлы өнім ретінде қолданылады.
- Тұрақтандыру басы (ҚБ – 620С фракция) секция 400 Газды
фракциялау қондырғысына бөлінуге бөлінеді.
- 62-1500С тұрақты фракция, секция 200. Каталитикалық риформингке
жоғарғы октанды бензин алу үшін жіберіледі
- 140-2000С керосин фракция – секция 300 гидротазалау қондырғысына
жіберіледі. Күкірттен көмірсутекті газдардан бөлу жүреді.
- 230-3000С жеңіл дизель фракция (тұрақты) тауарлы дизель отынының
компоненті
- 300-3600С ауыр дизель фракция секция – 300 шикізаты
гидротазалауға жіберіледі
- Мазут қазандық отынының компоненті УВПМ және УЛТКМ шикізаты
- Бензин-еріткіш (70-850С фракция гексал-гектан)
- 140-2300С керосин фракциясы ТК-1 отынының компоненті
- Жарықтандырғыш керосин
1.4 Жобаланатын процестің теориялық негіздері
Өңдеуге түсетін мұнай құрамында судың және тұздардың болуы мұнай өңдеу
зауыттарының жұмысына көп зиян келтіреді. Судың мөлшері көп болса, мұнай
айдау қондырғысының аппараттарында қысым көтеріледі, олардың қуаты кемиді,
суды қыздыруға және буландыруға артық жылу шығыны орын алады. Судың
мұнаймен бірге болуы ондағы тұздарды ерітіп, гидролиз реакциясын күшейтіп
аппараттардың коррозиясын үдетеді.
Одан да күшті теріс әсер тұздар, оның ішінде хлоридтер етеді. Олар жылу
алмастырғыш пен пештің құбырларының қабырғаларына отырады, бұның
нәтижесінде құбырларды жиі тазалап тұруға тура келеді, жылу алмастыру
коэффициентін төмендетеді.
Хлорлы натрий іс жүзінде гидролизденбейді. Хлорлы кальций тиесілі
жағдайда HCL тұзын 10% дейін гидролизге түсуі мүмкін. Хлорлы магний 90%
гидролизденеді, яғни бұл процесс төмен температурада жүреді. Сондықтан
тұздар мұнай өңдеу аппараттарының коррозияға ұшырауының негізгі себебі
болуы мүмкін. Хлорлы магний гидролизі:
MgCL + H2O → Mg(OH) + HCL
мұнайдағы бар судың әсерімен және хлорлы магнийдің өзінің кристалды
суының әсерімен жүруі мүмкін. Аппараттардың гидролиз өнімдерімен бұзылуы
жоғары температура аймақтарында (пеш құбырларында, буланғыштарда,
ректификациялау колонналарында) және төмен температурада істейтұғын
аппараттарда да (конденсаторлар және тоңазытқыштар) орын алады. Кейбір
тұздар қалдық өнімдерде (мазутта және гудронда), олардың сапасын
төмендетеді.
Мұнайды айдау кезінде күкіртті қосылыстар ыдырап, күкіртті сутегі
түзіледі, ол (әсіресе хлорлы сутегімен бірге) аппараттардың коррозиясының
күшті себепшісі болады. Күкіртті сутегі су болса және жоғары температурада
аппараттардың металдарымен реакцияға түсіп, күкіртті темір түзеді:
Fe + H2S → FeS + H2
FeS тұратын қорғау қабаты металл бетін аздан болса да одан арғы
коррозиядан қорғайды, бірақ хлоридтің гидролизінен түзілген хлорлы сутегі
болған жағдайда, FeS тұратын қорғау қабаты онымен реакцияға түсіп бұзылады:
FeS + 2HCL → FeCL2 + H2S
Хлорлы темір су ерітіндісіне өтеді де бөлінген күкіртті сутегі темірмен
қайтадан реакцияға түседі.
Мұнаймен бірге өндірілетін судың минералдығын немесе тұздығын 1л суды
буландырғаннан кейін қалатын құрғақ заттар мөлшерімен өлшейді. Мұнайлар
тұздығы 1л шикі затқа келетін милиграммен алынған хлоридтер (NaCL
есептегенде) мөлшерімен анықталынады және оның мөлшері жерасты суының
минералдану дәрежесі мен мұнайдағы мөлшеріне байланысты. Мұнай өңдеу
зауытына жіберілетін мұнайдағы тұздар мөлшері 50 мгл көп емес, ал айдауға
берілетін мұнайда – 5мг - көп емес болуы қажет.
Сондықтан, мұнайды өңдеуге жіберу алдында оны судан және тұздардан айыру
қажет.
Суды және тұздарды бөлуді бірінші кезеңінде кен орнындағы дайындау
қондырғыларында іске асырады. Кен орнындағы мұнайды дайындау дәрежесіне
байланысты, қалдық су (0,5-1,0%) және хлоридтер (100-1800 мгл) мөлшеріне
қарап, үш топқа бөледі.МӨЗ мұнайды екінші сусыздандыру және тұзсыздандыру
кеңінен өткізеді. Мұның нәтижесінде су мөлшері 0,05-0,1% дейін, ал тұздар –
3,0-5,0 мгл және одан да төмендейді.
Кен орындарында және мұнайды МӨЗ қондырғыларында да дайындағанда,
сусыздандыру мен тұзсыздандыру үшін, ал МӨЗ-да – жасанды, арнайы мұнай мен
таза судан дайындалған, мұнай эмульсияларын бұзу процестерін пайдаланады.
Су мен мұнай өте қиын бөлінетін эмульсияны жиі түзеді. Эмульсия деп бір
бірінде ерімейтін немесе қиын еритұғын екі сұйықтықтан тұратын, біреуі
екіншісінде өте көп микроскопиялық тамшы (глобул) күйінде, оның мөлшері
эмульсияның бір литрінде триллиондармен өлшенетін, жүйені атайды.
Глобулдардың тараған сұйықтығын дисперс ортасы, ал дисперс ортадағы тараған
екінші сұйықтықты – дисперс фазасы деп атайды. Шайырлы мұнайлар, құрамында
нафтен қышқылдары немесе күкіртті қосылыстары бар, эмульсия түзуге өте
биімдеу келеді. Эмульсияның түзілуіне мұнайды өндіруде оны сумен өте қатты
араластыру әсер етеді.
Мұнай эмульсиялары ашық сары түстен қою-қоңыр түске дейін кездеседі. Көп
жағдайларда олар судың мұнайдағы эмульсиясы, дисперс орта есебінде мұнай,
ал дисперс фазасы – су түрінде болады. Мұндай эмульсиялар гидрофобты: олар
су бетінде қалқып жүреді, ал бензинде немесе басқа еріткіштерде біркелкі
тарайды. Мұнайдың судағы эмульсия түрі, дисперс орта күйінде су болатын өте
сирек кездеседі. Мұндай эмульсиялар гидрофильді келеді: олар суда біркелкі
тарайды да бензинде шөгеді.
Эмульсияның түзілуі беттік құбылыстармен байланысты. Сұйықтықтың беттік
қабаты ауамен немесе басқа сұйықтықпен шекарада белгілі беттік кернеумен,
яғни өзінің бетінің өсуіне кедергі жасайтын сұйықтық күшімен сипатталды.
Мұнайдың және мұнай өнімдерінің беттік кернеуі 0,02-0,05 нм аралығында
болады. Таза мұнай өнімдеріне кейбір заттарды қосу олардың сумен шекарадағы
беттік кернеуінің төмендеуіне алып келіп соғады. Бұл құбылыс жалпы сипатты.
Кейбір кездерде заттар тіптен өте аз концентрацияда ерігеннің өзінде
сұйықтықтың беттік кернеуін едәуір төмендетеді. Беттік кернеуді
төмендететін заттарды беттік-активті заттар дейді. Бұл заттардың
ерекшелігі, олардың құрамына, әдетте көмірсутекті радикал (молекуланың
гидрофобты бөлігі) және полярлы топты бөлік (молекуланың гидрофилді бөлігі)
кіреді. Екі фазалы сұйық жүйеде фаза аралық шекте полярлы заттардың
әсерінен беттік кернеудің төмендеуін қосылған заттың жүйе компонентінде
оған еріткіш болатын біркелкі тарамауымен түсіндіріледі. Шекара фазадағы
оның концентрациясы еріткіштің барлық көлемдегісінен жоғары болады.
Басқаша айтқанда, қосылған полярлы зат еріткіштің беттік қабатымен
адсорбцияланады да оның беттік энергиясын төмендетеді. Осының нәтижесінде
фаза бөлу шекарасында адсорбцияланушы қабат түзіледі, оны еріткіш бетіндегі
беттік-активті заттың молекуласы қабаты деп қарауға болады.
Әртүрлі эмульсия, оның ішінде мұнай эмульсиясы да егер бір-бірінде
ерімейтін екі сұйықтыққа механикалық әсер дисперстенуге яғни сұйықтықтың
өте кішкентай бөлшектерге бөлінуіне алып кеп соққанда, түзілуі мүмкін.
Сұйықтардың беттік кернеуі аз болған сайын тамшының түзілуі жеңіл жүреді,
яғни сұйықтықтың жалпы беті өседі, себебі ол аз күш жұмсауды қажет етеді.
Бірақ екі таза бір-бірінде ерімейтін сұйықтықтарды араластырудан кейін
алынған эмульсия тұрақтығы жоғары болмайды. Ауырлау сұйықтық түбіне
отырады, дисперс фазасының тамшылары бір-бірімен соқтығысын үлкейеді. Бұл
екі процесте эмульсияның екі қабатқа бөлінуіне алып келіп соғады. Тек қана
дисперстігі өте жоғары дәрежеде, дисперс фазасының тамшысының диаметрі
микрометрдің ондық бөлшегімен (10-7 м) өлшенгенде және молекулааралық күшті
графитациялық күштер теңестіргенде эмульсияны бұзу қиындайды.
Егер екі бір бірінде ерімейтін сұйықтықтар қоспасы дисперстенуге
қабілетті жағдайда болса және онда адсорбция қабатын түзу арқылы беттік
кернеуде төмендететін беттік – активті зат болса, жағдай басқаша болады.
Біріншіден, бұл тамшының бөлінуіне жағдай туады, ал екіншіден (бұл өте
шешуші рөл атқарады), тамшы дисперс ортаның молекуласымен емес, ол күшті
адсорбциялық қабатымен қапталады. Мұндай жағдайда тұрақты, қиын бөлінетін
эмульсия түзіледі, себебі дисперс фазасының тамшысы - өзіндік өте тұрақты
қабатымен қапталғандықтан, олар бір-бірімен қосыла алмайды. Кейбір кездерде
адсорбция қабатының қалыңдығы микроскоппен байқауға болатындай дәрежеде
болады.
Эмульсияның түзілуі мен тұрақтануына жәрдемдесетін заттарды эмульгаторлар
дейді. Оларға мұнайдың шайырлары, асфальтендері, асфальтоген қышқылдары
және олардың ангидридтері, нафтен қышқылының тұздары, тағы да әр түрлі
анорганикалық қоспалар жатады.
Тұрақты мұнай эмульсияларының түзілуіне әртүрлі қатты көмірсутектері –
парафиндер, церезиндер және қоспа алкансақинаалкан көмірсутектерінің
микрокристалдары қатысады, олар эмульсия глобуласының бетіне
адсорбцияланып, тұрақты қабат түзеді. Шикі мұнайда эмульгатор болып
көбінесе шайырлар саналады. Олар мұнайда жақсы ериді және суда ерімейді.
Шайырлар мұнай-су шекарасындағы бетке адсорбцияланып, мұнай жағынан беттік
қабатқа түседі де су бөлшегінің айналасында тұрақты қабат түзеді.
Мұнай қышқылдарының алюминий, кальций, магний және темір сабынтұздары
мұнайдың және оның дистилляттарында жақсы ериді және сондықтан олар
гидрофобты эмульсиялар түзуге көмектеседі. Керісінше мұнай қышқылдарының
натрий сабынтұзы суда және көмірсутектерінде жақсы ериді. Сондықтан олар су
фазасы жағындағы беттік қабатқа, мұнай мұнай тамшыларын қоршап,
адсорбцияланады да, мұнайдың судағы гидрофильді эмульсиясының түзілуіне
жәрдемдеседі.
Эмульгаторлардың екі түрі де болған жағдайда эмульсиялардың айналуы, яғни
бір түрінен екінші түріне өтуі мүмкін. Осы құбылысты кейбір кездерде
эмульсияларды бұзуда пайдаланады.
Мұнай эмульсияларының қасиеттері. Мұнай эмульсияларына мынадай физика-
химиялық қасиеттер тән: дисперстік, тұтқырлық, тығыздық, электр қасиеті,
тұрақтылық. Дисперстік деп дисперс фазасының дисперс ортадағы бөлуін
атайды. Дисперс фазаның эмульсиялардағы мөлшері 0,1-нан 100 мкм дейін
өзгереді. Мұнай эмульсияларының тұтқырлығы су мен мұнай тұтқырлығынан
жоғары. Эмульсиялардың электр тогының өткізгіштігі судың, эмульсия
дисперстігінен, тағы да суда еріген тұздар мен қышқылдар мөлшеріне
байланысты.
Мұнай эмульсияларының тұрақтылығына, яғни белгілі уақытта мұнай мен суға
бөлінбейтін, дисперстік, араласушы сұйықтықтар температурасы, эмульсия
құрамында эмульгаторлардың болуы әсер етеді.Мұнай эмульсияларын бұзу
әдістері. Мұнай эмульсияларын бұзу тетігі бірнеше сатыдан тұрады: 1) су
глобулдарының қақтығысуы; 2) глобулдардың үлкендеу тамшыларға бірігуі; 3)
тамшылардың тұнуы.
Эмульсияны бұзу үшін өндірістік тәжірибеде мынадай әдістерді қолданады:
1) механикалық; 2) термиялық; 3) химиялық; 4) электр тогымен әсер ету.
Механикалық әдістерге тұндыру, центрифугирлеу және сүзу жатады. Тұндыру
процесін мұнайды кен орын жинау жүйесінде шикі зат резервуарларында судың
негізгі бөлігін бөлу үшін пайдаланады. Сүзу және центрифугирлеу әдістері іс
жүзінде қолдану таппады.
Термиялық әдіс жылу пайдалануға негізделген. Эмульсияны қыздырғанда
эмульгатордың жұқа қабығы кеңейеді де жарылады, ал сұйықтық тамшылары бір-
бірімен бірігеді.
Эмульсияларды бұзу үшін химиялық әдіс – эмульгаторлармен әрекеттесу – су
тамшыларының қабаттарының құрылымдық-механикалық тұрақтылығын әлсірететін
қаптау – көп қолдану табуда. Деэмульгатор есебінде әртүрлі беттік-активті
заттар қолданылады, бірақ олардың эмульсияға әсері өте күрделі және аз
зерттелген. Деэмульгаторлардың судағы ерітіндісінің әрекетіне қарап, оларды
ион-активті және ионсызактивті деп бөледі. Ионактивтілер ерітіндіде
катиондар мен аниондарға диссоциацияланады, ал ионсыз деэмульгаторлар
иондар түзбейді. Ең жақсы деэмульгаторлық әсер қазіргі кезде кен
орындарында және МӨЗ қолданатын ионсыз деэмульгатор проксамин, диссольван,
прогалит, оксиэтилденген май қышқылдары (ОМҚ).
Электр тогымен эмульсияларды бұзу су глобуласының электр өрісінің
әсерімен соқтығысын іріленуіне негізделген. Мұнай эмульсиясы айнымалы
электр өрісіне түскенде, теріс зарядталған су бөлігі тамшы ішінде қозғала
бастайды да, нәк тәрізді пішін алып үшкір жағымен оң зарядты электродқа
бағытталады. Электродтардың полярлығын ауыстырғанда тамшы конфигурациясы
өзгереді.
Кейбір тамшылар электр өрісінде оң электрод бағытында, бір-бірімен
соқтығысын қозғала бастайды, бірігін іріленеді де бөлініп төмен түседі.
Өндіріс тәжірибесінде мұнайдан сумен тұзды бөлу үшін эмульсияларды
бұзудың қосарланған әдістерін – термохимиялық, электртермохимиялық және
басқа қолданады.
Кен орындарында эмульсияны құбыр ішінде және термохимиялық бұзу әдістері
ең көп тараған.
Эмульсияны құбыр ішінде бұзу мынаған негізделген. Ұңғының құбыр аралық
аумағында немесе мұнайды жинау коллекторының кіре берісіне 1 т шикі мұнайға
есептегенде 15-20 г эмульгатор беріледі, ол эмульсияны кенжардан мұнайды
дайындау қондырғысына дейінгі қозғалу процесінде бұзады. Процесс тиімділігі
мына факторларға – эмульсияның деэмульгатормен араластыруды жеделдетуі мен
жүргізу уақытына, ағым температурасына, эмульсиядағы судың мөлшеріне
байланысты. Эмульсияны құбыр ішінде бұзу әдісін қолдану мұнайды дайындау
қондырғыларының қуатын арттырады, дайындау сапасын жақсартады.
Термохимиялық судан айыруда мұнайдағы судың мөлшері 0,5-1,0% дейін
төмендейді, сонымен бірге тұздардың едәуір бөлігі бөлінеді. Бірақ
мұнайлардың көпшілігі қосымша судан және тұздардан тазалауды қажет етеді.
Мұндай тазалауды электротермохимиялық әдіспен, термохимиялық тұндырумен
эмульсияны электр өрісінде әрекеттеу арқылы жүргізеді. Мұнайдан су мен
тұздарды бөлудің электртермохимиялық қондырғысын электртұссыздандырушы
(ЭТТК) деп атайды, оларды кен орындарында да және МӨЗ да пайдаланады.
Қазіргі кезде ЭТТК іс жүзінде барлық МӨЗ құрамында бар. Көптеген зауыттарда
электртұссыздандыру қондырғыларымен біріктіріліп тұрғызылады да олардың бір
бөлігін құрайды. Мұнайдан судың және тұздардың (олардың мөлшері 8-10 рет
төмендейді) негізгі бөлігі бөлінеді. 5 дегидратордан мұнай 6
электрдегидратордың екінші сатысына қайтадан әрекеттеу үшін түседі. 6
дегидраторға беру алдында мұнайға тағы да су береді. 6 дегидратордан судан
айырылған мұнай 2 жылуалмастырғыш, 8 тоңазытқыштан өтеді де судан айырылған
мұнай резервуарларына беріледі. Электрдегидраторларда бөлінген су 9 мұнай
айырғышқа, қосымша тұндыру үшін жіберіледі. Ұсталынған мұнай 12 сыйымдылық
арқылы шикі зат сорабының қабылдау бөлігіне қайта түседі, ал бөлінген су
суытылғаннан кейін, канализацияға түсіріліп, тазалауға жіберіледі.
Технологиялық режим. Тұздардан айыру процесінің температурасы мен қысым
тазаланатын мұнай қасиетіне байланысты. Тұтқырлығы төмен тұрақты эмульсия
түзбейтұғын жеңіл мұнайларды тұздардан айыруды 80-1000С, бірақ мынадай
мұнайлар, мысалы, Ромашка, Арлан, Маңғыстау үшін 130-1400С оптималды болып
есептелінеді. Тұзсыздандыру температурасын көтеру электр ток өткізгішті
және ток күшін көтереді, изоляторлар жұмысын күрделендіреді. Деэмульгаторды
мұнайға біркелкі беру үлкен мән атқарады. Деэмульгаторлардың шығыны 10-нан
30гт дейін және ол су мен мұнайдың түзілген эмульсия тұтқырлығына
байланысты. Өндірісте деэмульгаторларды органикалық
еріткіштерде концентрациялық ерітінді күйінде шығарады, олардан қолдану
алдында 1-5% судағы ерітіндісін даярлайды.
Сілтіні мұнайға бос күкіртті сутегімен жүретін коррозияны басу үшін
береді, тағы да ұңғыны қышқыл ерітіндімен әрекеттегенде, мұнаймен араласып
кететін анорганикалық қышқылдарды нейтралдау үшін береді. Жуу суы есебінде
өзен суын, бу конденсатын және айналма су жүйесінің суын қолданады.
ЭТТҚ тәжірибесі көрсеткендей терең тұзсыздандыру үшін мұнайға 10-15%
дейін ағын суды қосу қажет. Осының нәтижесінде ағын мөлшері де сондай
болады, оны көпбаспалдақты тазалаудан кейін жиынды су қоймасына жібереді.
Тұщы судың шығынын азайту мақсатында және ағынды пайдаланаған судың көлемін
азайту үшін көп МӨЗ тұзсыздандырудың екінші баспалдағынан жуынды суды
бірінші баспалдаққа қайта беру, әрбір тұзсыздандыру сатысында суды қайтадан
пайдалану желісі қолдану табуда. Соңғы вариант таза суды пайдалану шығынын
қондырғы бойынша 2,5% дейін азайтады. Кейбір зауыттарда, әсіресе таза суға
тапшы жерде, ағын суды термиялық зиянсыздандыру қондырғылары (АТЗҚ) іске
қосыла бастады. Бұл қондырғыларда ЭТТҚ тұзды ағындарды құрған тұз қалдығы
қалғанша буландырады. Осындай буландыру нәтижесінде алынатын конденсатты
технологиялық процеске қайтадан жібереді.
Қондырғының ең негізгі аппараты электрдегидратор-электродтармен
жабдықталған сыйымдылық, оларға жоғары кернеулі айнымалы ток қосылады.
Кәсіпорындардағы және зауыттардағы ЭТТК әртүрлі конструкциялы
электрдегидраторлары қолданылуда:
тік орналасқан, дөңгелек және жазық. Тік цилиндр тәрізді
электрдегидраторлардың қуаты көп емес (25 м3сағ. дейін) және сондықтан
оларды барлық жерлерде жаңа
конструкциялы аппараттармен ауыстыруда. 1955-1970 жж. қосылған қуатты
тұзсыздандыру қондырғыларында сыйымдылығы 600м3 және диаметрі 10,5 м
дөңгелек шар тәрізді электрдегидраторлары қолданылған.Мұндай
электрдегидраторлардың қуаты (5.17сур.) 300-500м3сағ. Электродегидраторда
үш жұп электродтар орналасқан, оның әрбір жұбы екі бір фазалы кернеуді
көтеретін трансформаторлардан ток алады. Трансформаторлардың бірінші сым
қабатын арнайы қосу дегидраторлардың электродтар арасындағы кеңістіктегі
кернеуді 22-ден 44кВ дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Әрбір электродтың
ортасына бөлгіш орналасқан, одан мұндай жазық электрод аралық кеңістікке
түседі. Шар тәрізді электрдегидраторлардағы есепті қысым – 1,0 МПа.
Шар тәрізді электрдегидраторлар өте үлкен және оларды жасау көп металл
шығынын талап етеді. Горизонталды электрдегидраторлар экономикалық жағынан
тиімді, сондықтан ЭТТҚ қазір барлығын тегіс осындай дегидраторларды
пайдалануда. Кен орындарындағы қондырғыларда 1,0 МПа қысымға есептелінген.
ІЭГ-160 электрдегидраторлары көп тараған, МӨЗ-1,8 МПа қысымға есептелінген
2ЭГ-160, 2ЭГ-160-2, 2ЭГ-200-2 электрдегидраторлар пайдалануда. ЭГ-160
дегидраторларының көлемі 160 м3, ал ЭГ-200 – 200м3. ЭГ-160 және 2ЭГ-
160 электрдегидраторларда шикі затты беруге бір, ал 2ЭГ-160-2 және 2ЭГ-200-
2 – екі ендіру орны бар.
Шикі затты бір жерден ендіретін электрдегидраторларда (5.18 сур.) су
мұнай эмульсиясын аппарат бойында орналасқан жазық маточник арқылы береді.
Аппаратқа түскен мұнай әуелі су қабатына, ал одан кейін электродтардың
астындағы электродаралық кеңістікке түседі. Дегидраторлардың жоғарғы
жағында әрекеттелінген мұнайдың шығару коллекторы орналасады.
Екі жерден берілетін аппараттарда шикі затты электрод астындағы
кеңістікке, ал оның аздау мөлшерін – электродтар аралығына береді.
Горизонталды электродегидраторлардың жақсы жағы – мұнайдың жүру жолы
ұзындау, аппараттардағы мұнайдың болу уақыты көптеу, себебі шикі затты
өндіретін жер басқа конструкциялы жабдықтарға қарағанда төмен орналасқан.
Одан бөлек горизонталды электрдегидраторда мұнайды тұнған тұз ерітіндісінің
қабатына төменгі электрод астына бергенде, мұнайдың осы ерітіндімен
әрекеттесуі болады және судың үлкен бөлшектері, мұнай электродтар
арасындағы электр кеңістігіне түспей жатып, тұнып бөліне бастайды.
Мұнайды сусыздандыру мен тұзсыздандырудың экономикалық тиімділігі.
Айдауға түсетін мұнайдағы тұздардың мөлшерін 8-14-тен 3 мгл дейін азайту,
алғашқы айдау қондырғыларының жөндеу аралық уақытын 1-2-ден 3-5 жылға дейін
ұзартып қоймай, сонымен қабат кейінгі өңдеу қондырғыларының да жөндеу
аралық уақытын ұзартады, отын, реактивтер, катализаторлар шығынын кемітеді.
Мұнайдағы хлоридтердің мөлшерін бар болғаны 1 мг төмендету алғашқы айдау
қондырғыларында 1 т өңделетін мұнайға есептегенде 1,1 тиын экономикалық
эффект береді.
Соңғы жылдары кен орындарынан МӨЗ түсетін мұнайдағы тұздар мөлшері күрт
кеми бастады: егер 1973ж. МӨЗ берілетін мұнай көлемі құрамында тұздар
мөлшері 300 мгл тек 31,4% ғана болса, қазір бұл көрсеткіш 90% жетті. МӨЗ
жақсы дайындалған мұнайдың түсуі, оның зауыт ЭТТҚ тұзсыздануын тереңдетуді
жеңілдетеді, сондықтан тұзсыздандыру баспалдақтары кемиді, ағынды су мен су
қоймаларына түсетін тұздар мөлшері азаяды, бұл қоршаған ортаны қорғауда
үлкен мән атқарады.
Кен орындардан түсетін мұнайдағы тұздар мөлшерін кеміту, тиімді
деэмульгаторларды және жетік электрдегидраторларды қолдану зауыт ЭТТК
мұнайды терең тұзсыздандыруға мүмкіндік береді. Мысалы, 1982ж. МӨЗ 40%
астам мұнай 3,0мгл және одан да төмен дәрежеге дейін тұзсыздандырылды.
5. Технологиялық процестің жобалануы және дәлме-дәл жазбасы
Шикізат мұнайы резервуарлардан 1 насостың қабылдауына келіп түседі. 1
насосқа 2 сыйымдылықтан 3 насос көмегімен деэмульгаторлардың 2%-тік
ерітіндісі беріледі. Жалуалмастырғыштарда тұздар тұрып қалмауы үшін 4
сыйымдылықтан 5 насос арқылы 1 насосына су беріледі. Мұнайдың 1-ші ағыны
6,7,8. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Мұнайдың 2-ші
ағыны 9,10,11. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді.
Мұнайдың 3-ші ағыны 12,13,14 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтеді.
8,11,14 жылуалмастырғыштарынан соң үш ағын қосылады. Содан соң мұнай төрт
параллельді ағынмен 17 электрдегидраторлардың 1-ші сатысына келіп түседі.
17 электрдегидраторлардың алдында мұнай құбырына, шикізат
жылуалмастырғыштарын коррозиядан қорғау үшін 6 сыйымдылықтан 15 насос
көмегімен сода – сілтінің 2%-тік ерітіндісі беріледі. Сондай-ақ 27,30
жылуалмастырғыштарына кейінде беріледі. Ыстық су электрдегидраторлардың 1-
ші сатысынан 20 сыйымдылыққа келіп түседі. Электрлі тұзсыздандырудың 2-ші
сатысынан соң дренажды су рециркулят ретінде 21 сыйымдылық, 26 насоста
жиналып электрдегидраторларға дейінгі мұнай ағымына беріледі. 17
электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан 5 насос арқылы
судың бір бөлігі беріледі. Мұнай мен су араласып болғаннан соң мұнай
эмульсиясы 17 электродегидратордың 1-ші сатысына келіп түседі. Жартылай
тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнай 17 электродегидраторлардың 1-
ші сатысынан 18 электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан
таза су мен қайтымды су қоспасы беріледі. Рецикл ретінде таза суға 21
сыйымдылықтан дренажды су беріледі. 17 электродегидратордан шыққан мұнай 20
сыйымдылықтан тұндырылады.
Тұндырылған мұнай 20 сыйымдылықтан, 19 сыйымдылықтан шикізат насостарының
қабылдау желісіне, 23 мұздатқыштарында 323К-де салқындатылып бағытталады.
20 сыйымдылықтан шыққан тұз ерітіндісі үздіксіз 24 ауамен салқындату
мұздатқыштарында 323-333К-де дейін салқындатылып қондырғыдан шығарылып
отырады.
Тұзды ерітіндінің бір бөлігі 17 электрлі дегидратор алдында мұнай
ағындарына рецикл ретінде беріледі. ЭЛТҚ блогынан келген сусызданған және
тұзсызданған мұнай үш параллельді ағынмен қыздырылады. 1-ші ағын 26,25,27
жылуалмастырғыштарының құбыр аралық кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін
қыздырылады. 2-ші ағын 28,29,30 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін қыздырылады. 3-ші ағын 31,32
жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Одан соң 30
жылуалмастырғышқа түседі. Ары қарай үш ағын бір колектрге бірігіп, екі ағын
болып 33 колоннаның 8 тарепкасына түседі. Бұдан басқа мұнайдың бір бөлігі
ЭЛТҚ-дан соң бірден ІІ-сатыда салқын қорек ретінде 33 колоннаның 18
тарелкасына беріледі. 33 колоннаның жоғарғы жағынан 423К
температурада бензин булары (БҚ – 1400С фракциясы), су булары және газдар
шығып, 34 ауамен салқындату мұздатқыш – конденсаторға келіп, ол жерде
салқындатылып, сұйытылады және одан әрі қарай 35 мұздатқыш – конденсаторға
жіберіледі, 33 колоннаның жоғарғы тарелкалары коррозияға ұшырамау үшін
және 34 мұздатқыш – конденсаторды қорғау үшін колоннаға 38 сыйымдылықтан 39
насоспен коррозияға ингибиторының 2%-тік ерітіндісі сұйытылым желісімен
беріледі. Құрамында күкірт аз мұнайды өңдеген кезде коррозияға ингибиторы
қолданылмайды. 33 колоннаның шлемді желісіне 40 сыйымдылықтан 41 насос
арқылы аммиактың сулы 1%-тік ерітіндісі беріледі. Су, бензин, сұйытылмаған
газдар 323К температурамен 36 рефлюк еті сыйымдылыққа беріледі. 36
сыйымдылықтан шыққан бензин 33 колоннаға 37 насос арқылы сұйытылып ретінде
беріледі. 36 сыйымдылығынан шыққан артық бензин деңгей реттегіш клапан
арқылы 48 колоннадан шыққан бензинмен араласуға беріледі. 36 сыйымдылықтан
шыққан сұйытылмаған газда К-48 колоннадан шыққан бензинмен араласуға
жіберіледі. Бензин қоспасы мен көмірсутекті газ 42 сумен салқындату
мұздатқышында салқындатып 43 сыйымдылыққа бензинмен араласуға келіп түседі.
36 сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі. ЭЛТҚ-АҚ
қондырғысындағы майлы газ фракциялау қондырғысынан шығарылады. 36
сыйымдылықтан мұнай газ 16 сыйымдылығына, яғни ГФҚ-на беріледі. Егер ГФҚ-сы
жұмыс істемейтін болса, онда майлы газ жалынға және отынды сетьке
шығарылады. 33 колоннаның төменгі жағында отынның режимін бір қалыпты ұстап
тұру келесі түрде іске асырылады. Бензинсіздендірілген мұнайдың бір бөлігі
33 колоннаның төменгі жағынан 44 насос арқылы жиналып 45 пешке ыстық ағынды
секциясына қыздыру үшін бағытталады.
Ыстық ағым пеште 613К-ге дейін қыздырғаннан соң трамсферлі ағынмен 45
пештен шығып 33 колоннаның 1-ші тарелкасының астына беріледі.
Бензинсіздендірілген мұнайдың негізгі көп бөлігі 33 колоннасынан шығып 46
насос арқылы 47 пешке беріледі. 633 К температураға дейін қыздырылған
бензинсіздендірілген мұнай екі ағынмен П-47 пештен 48 колоннаның 8
тарелкасына келіп түседі. 48 колоннаның жоғарғы жағынан газ, бензин буы
және су булары шығып, ауамен салқындату мұздатқыш-конденсаторына 49,50
келіп түседі, 48 колоннаның жоғарғы тарелкалары және 49,50 мұздатқыш-
конденсаторларын коррозиядан қорғау үшін, 38 сыйымдылықтан 39 насос арқылы
49 колоннаның шлемді желісіне коррозия ингибиторының 2%-тік ерітіндісі
беріледі. 48 колоннасының шлемді желісіне тағы да 40 сыйымдылығына 41 насос
арқылы аммиакты судың 1%-тік ерітіндісі беріледі. 48 колоннаның төменгі
жағынан мазуттан жеңіл фракцияларды булау үшін және ректификациялық
колоннадағы фракциялардың жақсы булануы үшін қыздырылған су буы беріледі.
Конденсат (сұйытылым) 323К температурасымен 51 сыйымдылыққа түседі. 51
сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі. 51 сыйымдылықтан БҚ-1400С
фракциясы 51 насосқа жіберілді. Бензин фракцияларының бір бөлігі 48
колоннаға сұйытылым ретінде беріледі.
Бензиннің қалған бөлігі 51 сыйымдылықтан БҚ – 1000С фракциясы және БҚ –
1400С фракцияларымен араласу үшін 43 сыйымдылығына жіберіледі. 48
колоннадағы артық жылуды циркуляциялық сұйытылыммен реттеліп отырады. 1-ші
циркуляциялық сұйытылым 418К температурамен 48 колоннаның 37 тарелкасынан
53 насосқа жиналып, екі ағынмен 6,9 жылуалмастырғыштарына айдалады. Одан
әрі параллельді екі ағынмен 38 тарелкаға оралады. ІІ циркуляциялық
сұйытылым 48 колоннаның 23 тарелкасынан 54 насосында жиналып екі ағынмен
7,10,13 жылуалмастырғыштарына келіп түседі, одан әрі екі ағын 48 колоннаның
24,25-ші тарелкаларына бағытталады.ІІІ циркуляциялық сұйытылым 573К
температурамен 48 колоннаның 12 тарелкасынан 55 насосқа жиналып, екі
параллельді ағынмен 26,29 жылуалмастырғыштарын арқылы айдалып, 473К-ге
дейін салқындатылып бір ағынмен 48 колоннаның 13 тарелкасына келіп түседі.
1400С-1800С фракциясы 56 булау колоннасының төменгі жағынан жеңіл
фракцияларды булау үшін қыздырылған су буы беріледі, 561 колоннасының
жоғарғы жағынан буланған жеңіл фракциялар шығып, 48 колоннаның 42
тарелкасының астына келіп түседі. 561 колоннаның төменгі жағынан 393К
температурамен 140-1800С фракцияға шығып 57 насос 58 ауамен салқындату
мұздатқышы арқылы айдалып салқындатылады. Салқындаған 1400-1800С фракциясы
және 82-1400С фракциясы 180-2300С фракциясымен араласуға бағытталады.
180-2300С фракциясы 26 тарелка арқылы 48 булау колоннасының 10-шы
тарелкасына ағады. 562 колонна төменгі бөлігімен жеңіл фракцияларды булау
үшін қыздырылған су буы беріледі. Буланған жеңіл фракциялар 56 колоннаның
жоғарғы жағынан шығып, 48 колоннаның 29-шы тарелкасының астына келіп
түседі. 56 колоннаның төменгі жағынан 423К-де 180-2300С фракциясы 59
насоста жиналып 60 жылуалмастырғыш арқылы 61 ауамен салқындату мұздатқышына
айдалады, онда 180-2300С фракциясы 323К-ге дейін салқындатылады.
Салқындатылған 180-2300С фракциясы 140-1800С фракциясы және 230-2500С
фракциясымен араласуға, ары қарай гидротазалау қондырғысына бағытталады.
230-2500С фракциясы 14,16 тарелкалардан булау колоннасының төменгі
бөлігінің 563 10-шы тарелкасына ағады. Жеңіл фракцияларды булау үшін К-
563 төменгі жағынан қыздырылған су буы беріледі. Су буы және буланған
жеңіл фракциялар К-563 жоғарғы жағынан 48 колоннаның 18 тарелкасына келіп
түседі. К-563 колоннаның төменгі жағынан 523К температурамен 230-2500С
фракциясы 62 насосымен алынып, 468К температураға дейін салқындатылып ЭЛТҚ-
дан соң мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараты 8,12 арқылы айдалып 63
ауамен салқындату мұздатқышына келіп түсіп 323К-ге дейін суытылады. 48
колоннаның төменгі жағынан мазут шығып 64 насос арқылы 633К температурамен
екі ағынмен қыздыратын жылуалмастырғышымен айдалады.
Бірінші ағын 27 жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Екінші ағын 30
жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Одан әрі мазут екі ағынмен
тұзсыздандырылған мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары
32,28,31 мұнай шикізаты қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары 11,14 арқылы
айдалады. Одан әрі қарай басқа да ағындар қосылады, мазут 14
жылуалмастырғыш арқылы 65 ауамен салқындату мұздатқышына келіп
салқындатылады. 363К температурада қондырғыдан шығып кетеді. 43
сыйымдылықтан БҚ – 1400С фракциясы 66 насосқа жиналып, тұрақты бензинмен
және 180-2300С фракциясы 67,60 жылуалмастырғыштар арқылы 68 тұрақтандыру
колоннасының 25-ші тарелкасына 423К температурамен беріледі. 68
тұрақтандыру колоннасының жоғарғы жағынан тұрақсыздандыру басының булары
шығып 69 мұздатқыш – конденсатор және 70 сумен салқындату мұздатқышында
323К-ге дейін салқындатылып 71 рефлюксті сыйымдылыққа келіп түседі.
Бұлардың жарты бөлігі 44 табақшаға оралады. 71 сыйымдылықтан
тұрақсыздандыру басының бұларының бір бөлігі 72 насос арқылы К-68
колоннаның жоғарғы жағына сұйытылым ретінде беріледі, ал қалған бөлігі 73
мұздатқышта салқындатылып Газды фракциялау қондырғысына жіберіледі.
Колоннаның төменгі бөлігінің температурасын Ыстық ағынның есебімен
ұстап тұрады. Бензиннің біраз бөлігі 74 насос арқылы Пеш-76 қыздырылып,
колоннаның 1-ші тарелкасына қайта оралады. Тұрақтанған бензин 62-1400С
фракциясы колоннаның төменгі жағынан шығып 67 жылуалмастырғышта жылуын
тұрақсыз бензинге беріп, одан соң 75 ауа мұздатқышына беріліп, одан 313К-
мен қондырғыдан шығады.
Кесте 2 1. 5 Технологиялық режим нормасы
Процестің аталуы, режимнің Өлшем бірлігі Технологиялық
көрсеткіш апараттар параметрлердің
мүмкіндік шегі
Электрмен тұзсыздандыру
Насоспен шикізат беру Н-101 мч 447÷875
Шикізатқа берілетін су м3ч 10 дейін
70 дейін
Деэмульгатордың шикізатқа түсуігт 1,2 дейін
Мұнай еріткіш. Деэмульгатордың шикізат 1÷4
шикізатқа берілуі
Сілтілі ерітіндінің шикізатқа - 0,9 дейін
берілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz