Ертіс өзеніне физикалық-географиялық сипаттама

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

І-тарау. Ертіс өзеніне физикалық-географиялық сипаттама

1. 1. Табиғи жағдайы

1. 2. Геологиялық құрылымы

1. 3. Радиациялық баланс

1. 4. Ауа температурасы

1. 5 Жауын-шашын

1. 6 Қар жамылғысы

1. 7Топырақ жамылғысы

1. 8 Өсімдік жамылғысы

ІІ-тарау. Гидрографиясы және гидрологиясын зерттеу

2. 1. Гидрографиясы

2. 1. 1. Өзен торабы

2. 2. Өзенді пайдалану

ІІІ. Ертіс өзенінің су сапасын және қазіргі жағдайдағы ластану деңгейін бағалау

3. 1. Солтүстік - шығыс өнеркәсіп торабындағы Ертіс өзенінің су сапасының қазіргі жағдайы (ластану көздері. Ластану динамикасы)

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының солтүстік шығысында Ресей Федерациясымен шекаралас орналасқан. Экономикасы жағынан Қарағанды облысынан кейінгі 2-ші орында. Республикамыздың негізгі экспорт тауарлары болып табылатын - мыс, мырыш, қорғасын, титан және т. б. элементтердің кен орындары бар. Республикамыздағы түрлі-түсті металлургияның орталығы болып табылатындығын ғылыми тұрғыда жан-жақты қарастыру.

Солтүстік шығыс өнеркәсіп торабы Шығыс Қазақстан облысының бір бөлігін қамтиды. Бұл ауданда ірі қайта өңдеу және «Қазмырыш» АҚ, «Риддер плиметалл комбинаты», «Зырянов қорғасын - мырыш », «Ертіс мыс балқыту комбинаты», «Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ сияқты тау-кен өнеркәсіптері орналасқан.

Жоғарыда атап өткендерден көріп отырғанымыздай кәсіпорындар мен комбинаттар Өскемен қаласының маңында орналасқан. Шығыс Қазақстан облысының орталығы болып табылатын Өскемен қаласы 1720 жылы негізі қаланған Өскемен қамалынан бері келе жатыр. Қазіргі уақытта бұл қала Қазақстан Республикасының түрлі-түсті металлургиясының орталығы болып табылады және Жапонияға мырыш, титан және т. б. түрлі-түсті металдарды экспортқа шығарады. Жапонияға шығаратын титанның көлемі Жапониядағы титан шығынының 30% құрайды. Бірақ қазіргі уақытта қалалық қоғамдық тазалау ғимараттарының жетіспеуінен және техногендік қалдықтарды өңдеудің жетіспеушілігінен, соның ішінде атап кеткен кәсіпорындар мен комбинаттардың өндірістік ластаулары, түрлі-түсті металлургиядан ағып келетін ақаба суларды жақсылап тазаламау осы аймақта суды ластаудың үлкен проблемасы болып табылады. Соның ішінде қалалық су құбырының негізгі көзі болып табылатын жер асты суының ластануы ең маңызды мәселе. Су жинау көзін өзгертудің керектігі қарастырылып жатыр және бұл мәселе қала тұрғындарының өміріне айтарлықтай әсер етеді. Қазақстан Республикасының солтүстік шығыс ауданындағы ең ірі су көзі болып табылатын Ертіс өзенінің суының ластануы республикадағы өзендердің ең ластанғанына мысал болады.

ФИЗИКАЛЫҚ - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМА

1. 1 Табиғи жағдайы

Таулы Алтай мен Жоғарғы Ертіс территориясы солтүстік ендіктің 47° және 53° мен шығыс бойлықтың 78° және 90° аралығында орналасқан. Ол Ресей Федерациясының Алтай өңірінің оңтүстік ауданын және Таулы Алтай автономиялы облысын және Қазақстанның Шығыс Қазақстан облысының басым бөлігін алып жатыр. Территорияның шекарасы солтүстікте Шарыш өзенінің сағасынан бастап шығыста Обь пен Енисей өзендерінің су айрығына дейін, оңтүстікте осы өзендердің су айрықтары бойымен, Монғол Халық республикасымен және Қытаймен екі арадағы мемлекеттік шекара бойымен, батыста Ертіс алабының өзендерінің су айрығымен және Балқаш, Алакөл көлдерінің су айрықтарымен, Ертіс өзеніне, Ащысу өзеніне құяр тұсына дейін өтеді. Қарастырып отырған территориямыздың ауданы 306750 км ² . Территорияның айтарлықтай ұзындығы, оның орографиялық және климаттық біркелкі еместігі табиғи жағдайының мейлінше әр түрлі болуына себеп. Тайгалық ормандар және Обь өзенінің оң жағалауындағы солтүстік шығыс тау етегіндегі орманды дала, батыс және оңтүстік батысқа ойысқан сайын далаға, одан кейін құрғақ далаға, сосын Ертіс өзені су алабының сол жағалау бөлігіндегі жартылай шөлейт зонаға ауысады.

Геологиялық құрылымы

Қарастырып отырған территориямыздың геологиялық құрылымы өте күрделі. Алтай, Тарбағатай жоталарын және Қазақ ұсақ шоқыларын жауып жатқан тау жыныстары өмір сүру жасына, литологиялық құрамына, дислоциациалану және метаморфизиялану дәрежесіне қарай әртүрлі. Солтүстік батыс бағыттағы басым қатпар мен бөлектенудің остері айрықша құрылымдық ерекшелігі болып саналады.

Қазақ ұсақ шоқысы - өте қатты бұзылған және тегістелген таулы аймақ. Шығыс бөлігі көне геологиялық жарылымдармен қалыптасқан. Әсіресе палеозой шөгінділері кең тараған.

Ертіс маңы жазығы негізінен борпылдақ палеогенді және антропогенді шөгінділермен қалыптасқан. Олардың қуаттылығы солтүстіктен оңтүстікке қарай, яғни көмілген палеозой көтерілу бағытында жылжыған сайын күрт төмендейді. Бұл шөгінділердің қыртысында палеогенді теңіздік және неогенді континенттік шөгінділер (көгілдір - жасыл, кірпіш түсті - қызыл тұзды саздар және құмдар) кіреді. Антропогенді саздар, құмдар және ағаш тектес саздақтар Белағаш жазықтығында дамыған. Бұл ауданның шығыс бөлігінде палеозой фундаменті Шүлбі өзенінің су алабында көне беткейге шығады. Бұл негізінен тұнба эффузивті және интрузивті шөгінділермен (құмдақтар, сазды тақта тас, жұқа тақта тас, сазды гланцтар, әктастар, граниттер) көрінетін девон мен карбон.

Қалба жотасы орта палеозойлық шөгінділік және ордовиктің, силурдың, девонның, карбонның эффузивті - шөгінді жыныстарынан (кристалдық және саздақ тақта тасты, құмдақтар, алевриттер, лавалар, шымтас, әктастар және әктасты құмдақтар, граниттер) тұрады. Жыныстар өте дислоцирленген және метаморфталған, солтүстік батыс бағытындағы көптеген сыздақтармен және бұзылымдармен шектеседі.

Осы факторлардың бәрі жерасты суларының қалыптасуына және олардың су сапасына әсер етеді.

Радиациялық баланс

Жылдың жылы уақытында оң радиациялық баланс биік таулы Алпі белдеуін қоспағанда, барлық жерде маусым-шілде айларында ғана шамалы көлемде көрінеді (1- кесте) .

Теріс баланс барлық жерде де қараша айынан ақпан айына дейін байқалады және желтоқсан-қаңтар айларында ең аз шамаға жетеді. Белгілі бір жылдарда радиациялық баланс шамасының ауытқуы кестеде көрсеткен орташа мәліметтерге қарағанда айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Радиациялық баланстың орташа айлық максималды қосындысы 9, 8 ден 10 ккал/см дейін, ал минималды қосындысы 1, 7- ден 1, 9 ккал/см дейін болуы мүмкін. Радиациялық баланстың жылдық қосынды шамасы биік тауларда 37 ккал/см-ден, солтүстік тау етектері аудандарында 42 ккал/см дейін, Зайсан қазан-шұңқырының оңтүстігінде 50 ккал/см ге жетеді.

1-Кесте - Радиациялық баланстың орта айлық және жылдық шамалары (ккал/см ² )

Бекет: Бекет

биіктік, м: биіктік, м

I: I

II: II

III: III

IV: IV

V: V

VI: VI

VII: VII

VIII: VIII

IX: IX

X: X

XI: XI

XII: XII

жыл: жыл

Бекет: Боран

биіктік, м: 409

I: -0, 6

II: 0, 3

III: 2, 5

IV: 6, 4

V: 8, 8

VI: 9, 2

VII: 9, 2

VIII: 7, 9

IX: 5, 3

X: 2. 5

XI: -0, 1

XII: -0, 8

жыл: 50, 6

Бекет: Қосағаш

биіктік, м: 1922

I: -1, 1

II: -1, 0

III: 1 4

IV: 6, 2

V: 8, 0

VI: 8, 2

VII: 8, 2

VIII: 6, 2

IX: 4, 2

X: 1, 2

XI: -0, 6

XII: -1, 0

жыл: 39, 9

Бекет: Семей аэрологи-қ бекеті

биіктік, м: 195

I: -0, 8

II: -0, 2

III: 2, 0

IV: 6, 4

V: 8, 8

VI: 8, 9

VII: 8, 6

VIII: 7, 4

IX: 4, 7

X: 1, 6

XI: -0, 3

XII: -1, 0

жыл: 46, 1

Ауа температурасы

Ауаның орташа жылдық температурасы жазық оңтүстік батыс аудандарда және ірі су қоймалардың маңында (Телецк және Зайсан көлдері) 3, 0°C - “минус„ 3, 6°C дейін, таулы аудандарда “минус„ 6°C “минус„ 7°C қа дейін тербеліп отырады (2 кесте) . Жазықтық және тауалды - аласа таулы аудандарда солтүстіктен оңтүстікке, шығыстан батысқа қарай бағытталуына қарай ауаның орташа жылдық температурасының көтерілгені байқалады. /5/

Орташа жылдық температураның едәуір төмендігіне қарамастан, көп аудандарда жаз жылы. Ең жылы шілде айының орташа температурасы барлық жерде де (таулы аймақты қоспағанда) 15°C, құрғақ шөлдерде және территориямыздың батысындағы және оңтүстік батысындағы жартылай шөлдерде 20- 22°С асады. Жазғы уақытта ауа температурасы төмендей бастайды. Таулы аймақтарда температура градиенті шілде айында 100 метрде 0, 5- 0, 7º С құрайды. Мұздықтардың маңында шілде айының орташа айлық температурасы 6-10ºС аспайды. Таулы далаларда шілде айының температурасы 13-15ºС -ке тең. Ең суық ай - қаңтар айы. Қаңтар айының температурасының таралуы макроциркуляциялық факторға және рельефіне байланысты. Территорияның батысында және оңтүстік батысында басқа бөліктеріне қарағанда қысы жылырақ.

2- Кесте - Ауаның орташа айлық және жылдық температурасы, ºС.

Бекет: Бекет

Биік-тік, м:

Биік-

тік, м

I: I

II: II

III: III

IV: IV

V: V

VI: VI

VII: VII

VIII: VIII

IX: IX

Х: Х

XI: XI

XII: XII

жыл: жыл

Бекет: Семей аэролог-қ бекеті

Биік-тік, м: 195

I: -17, 1

II: -16, 6

III: -9, 3

IV: 3, 8

V: 13, 0

VI: 19, 0

VII: 20, 9

VIII: 18, 6

IX: 11, 9

Х: 3, 8

XI: -6, 8

XII: -14, 1

жыл: 2

Бекет: Көкпекті

Биік-тік, м: 510

I: -20, 9

II: -19, 5

III: -11, 0

IV: 2, 6

V: 12, 1

VI: 17, 9

VII: 20, 4

VIII: 18, 6

IX: 11, 9

Х: 2, 4

XI: -9, 3

XII: -18, 4

жыл: 0

Бекет: Бұқтырма

Биік-тік, м: 373

I: -18, 3

II: -16, 0

III: -9, 6

IV: 3, 3

V: 12, 0

VI: 17, 7

VII: 20, 4

VIII: 18, 4

IX: 12, 2

Х: 4, 4

XI: -7, 6

XII: -16, 0

жыл: 1

Бекет: Қатон-Карагай

Биік-тік, м: 1081

I: -14, 8

II: -12, 5

III: -6, 1

IV: 3, 2

V: 10, 2

VI: 15, 1

VII: 17, 2

VIII: 15, 2

IX: 10, 6

Х: 2, 8

XI: -8, 5

XII: -13, 6

жыл: 1

Бекет: Боран

Биік-тік, м: 409

I: -18, 8

II: -16, 5

III: -7, 3

IV: 6, 2

V: 14, 4

VI: 20, 1

VII: 22, 2

VIII: 20, 0

IX: 13, 6

Х: 4, 7

XI: -6, 2

XII: -15, 0

жыл: 3

Бекет: Зайсан

Биік-тік, м: 604

I: -17, 8

II: -15, 8

III: -7, 7

IV: 5, 8

V: 14, 2

VI: 20, 4

VII: 22, 7

VIII: 21, 4

IX: 15, 2

Х: 5. 7

XI: -6, 1

XII: -15, 0

жыл: 3

Бекет: Абай

Биік-тік, м: 617

I: -14, 1

II: -13, 8

III: 7 2

IV: 4, 1

V: 12, 2

VI: 17, 9

VII: 20, 3

VIII: 18, 3

IX: 12, 2

Х: 3, 7

XI: -6, 2

XII: -12, 6

жыл: 2

Бекет: Жарма

Биік-тік, м: 678

I: -15, 4

II: -15, 2

III: -8, 8

IV: 3, 1

V: 11, 4

VI: 17, 1

VII: 19, 3

VIII: 17, 3

IX: 11, 2

Х: 3, 1

XI: -7, 4

XII: -14, 0

жыл: 1

Жауын - шашын

Таулы Алтай және Жоғарғы Ертіс территорияларында атмосфералық жауын-шашынның таралуына орографияның және аймақ биіктігінің үлкен әсері бар. Жауын-шашынның таралымы анағұрлым біркелкі: Ертіс маңы жазығы мен Қазақ ұсақ шоқысында жылдық жауын - шашын мөлшері көпжылдық кезеңде орташа 250 мм-ден 300 мм-ге дейін, ал Зайсан қазан-шұңқырында 180 мм-ден 200 мм-ге дейін өзгереді. Шыңғыстаудың солтүстік беткейінде, соның ішінде оның көтеріңкі бөліктерінде жылдық жауын - шашын мөлшері тау етегінде 350 мм-ге дейін, орташа таулы белдеу мен биік таулы аудандарында 500 мм-ден 600 мм-ге дейін өседі. Қалба жотасының, Сауыр - Тарбағатай беткейлерінде жауын - шашынның мөлшері жердің биіктігіне қарай қатты өзгеріп отырады. Әсіресе, Алтай территориясында жауын-шашын біркелкі таралмайды: жауын-шашынмен жақсы жұмсаратын беткейлер және тауаралық шұңғылдары жақын орналасқан, сондықтан оларға жауын-шашынның аз мөлшері тән. Жоталардың әр түрлі бағытталған беткейлерінде ылғал ұстағыш ауа массасына қарай жауын-шашынның жылдық мөлшерінің айырмашылығы 300-500 мм-ге жетеді. Орографиялық біртекті аудандарда жауын-шашынның мөлшеріне аймақтың биіктігі әсер етеді.

Жекелеген жылдары жауын-шашын мөлшері көп жылдық кезеңнің орташа шамасына қарағанда анағұрлым өзгеше (1, 5-2 есе) . Жауын-шашынның айлық максимумы көбіне маусым және шілде айларында көрінеді. Ауданның Қазақстан бөлігінде қазан-қараша айларында келетін тағы бір екінші максимум бар. Кейбір аудандарда бұл жаздық максимумнан асып кетуі мүмкін (Зайсан қазан-шұңқыры, Оңтүстік Алтай) . Таулы Алтайдың және Жоғарғы Ертістің басқа аудандарында жаздан күзге қарай жауын - шашын мөлшері біртіндеп азаяды. Территорияның барлық жерінде жауын-шашынның минималды айлық мөлшері ақпан айына келеді (3 - кесте) .

3 кесте - жауын -шашынның айлық, жылдық және мерзімдік мөлшері, мм

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.