Клондау әдісі
1Клондау. Клондау туралы жалпы түсінік
1.1Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
1.2 Клондаудың хронологиясы
1.3 Клондаудың зияны мен пайдасы
2 Тірі ағзаларды клондау
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
2.2 Өсімдіктерді микроклондау
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
3 Адамды клондау
3.1Адамды клондаудың этикалық және құқықтық проблемалары
3.2 Қазақстанда адамды клондау жөнінде көзқарасы
3.3 Табиғи адам клоны. Монозиготалы егіздер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1.1Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
1.2 Клондаудың хронологиясы
1.3 Клондаудың зияны мен пайдасы
2 Тірі ағзаларды клондау
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
2.2 Өсімдіктерді микроклондау
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
3 Адамды клондау
3.1Адамды клондаудың этикалық және құқықтық проблемалары
3.2 Қазақстанда адамды клондау жөнінде көзқарасы
3.3 Табиғи адам клоны. Монозиготалы егіздер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Клондау(грек. clon – ұрпақ, бұтақ) – организмдерді жыныссыз жолмен көбейту арқылы сол организмдерге ұқсас ұрпақтар алу. 20 ғ-дың 60-жылдарының басында кейбір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарларды Клондау әдістері жете зерттелді. Бұл әдістерге даму сатысын аяқтап, толық жетілген клеткалар ядросында организмнің барлық белгілері болатыны туралы ақпарат анықталғаннан кейін қол жеткізілді. Клондау кезінде клеткадағы белгілі гендер жоғалмайды (тек Клондау процесіне қосылмаған гендер ғана жойылып отырады). Клондау туралы алғашқы мағлұматты Корнелль универстетінің (АҚШ) профессорлары жүргізген тәжірибелерден көруге болады. Олар өсуге қажетті қоректік заттар мен гормондары бар ортада сәбіз тамырының жеке клеткаларын өсіру арқылы, осы өсімдіктің жаңа формасын алды. Кейінірек Ұлыбританияның Оксфорд университетінің ғалымы Д.Гердон (1933 ж. т.) алғаш рет жануар омыртқасын Клондауға болатынына қол жеткізді. Ол өзінің ядросы алдын ала ультракүлгін сәулелері арқылы жойылған құрбақаның жұмыртқаклеткасына, ішек клеткаларынан алынған ядроны егу (қондыру) арқылы әуелі итбалықты, соңынан сол ядро алған құрбақаға ұқсас дарабасты алды. Бұл тәжірибелер тек дифференциалданған (арнайы) клеткаларда организмнің дамуына қажетті барлық ақпараттардың болатынын дәлелдеп қана қоймай, сондай-ақ, жоғары сатыдағы организмдерді, соның ішінде адамды да, Клондауға болатынын көрсетті.
Романовский Г.Б. Проблема репродуктивных прав в международном праве
Қазақстандағы адам дамуы: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған
Хазова О. Репродуктивные права в России: пределы законодательного регулирования
Рашидханова Д.К. Проблемы проавового регулирования отношений при производстве медицинского
Қазақстандағы адам дамуы: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған
Хазова О. Репродуктивные права в России: пределы законодательного регулирования
Рашидханова Д.К. Проблемы проавового регулирования отношений при производстве медицинского
Клондау әдісі
Жоспар:
1 Клондау. Клондау туралы жалпы түсінік
1.1 Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
1.2 Клондаудың хронологиясы
1.3 Клондаудың зияны мен пайдасы
2 Тірі ағзаларды клондау
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
2.2 Өсімдіктерді микроклондау
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
3 Адамды клондау
3.1Адамды клондаудың этикалық және құқықтық проблемалары
3.2 Қазақстанда адамды клондау жөнінде көзқарасы
3.3 Табиғи адам клоны. Монозиготалы егіздер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1 Клондау. Клондау туралы жалпы түсінік
Клондау(грек. clon - ұрпақ, бұтақ) - организмдерді жыныссыз жолмен көбейту арқылы сол организмдерге ұқсас ұрпақтар алу. 20 ғ-дың 60-жылдарының басында кейбір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарларды Клондау әдістері жете зерттелді. Бұл әдістерге даму сатысын аяқтап, толық жетілген клеткалар ядросында организмнің барлық белгілері болатыны туралы ақпарат анықталғаннан кейін қол жеткізілді. Клондау кезінде клеткадағы белгілі гендер жоғалмайды (тек Клондау процесіне қосылмаған гендер ғана жойылып отырады). Клондау туралы алғашқы мағлұматты Корнелль универстетінің (АҚШ) профессорлары жүргізген тәжірибелерден көруге болады. Олар өсуге қажетті қоректік заттар мен гормондары бар ортада сәбіз тамырының жеке клеткаларын өсіру арқылы, осы өсімдіктің жаңа формасын алды. Кейінірек Ұлыбританияның Оксфорд университетінің ғалымы Д.Гердон (1933 ж. т.) алғаш рет жануар омыртқасын Клондауға болатынына қол жеткізді. Ол өзінің ядросы алдын ала ультракүлгін сәулелері арқылы жойылған құрбақаның жұмыртқаклеткасына, ішек клеткаларынан алынған ядроны егу (қондыру) арқылы әуелі итбалықты, соңынан сол ядро алған құрбақаға ұқсас дарабасты алды. Бұл тәжірибелер тек дифференциалданған (арнайы) клеткаларда организмнің дамуына қажетті барлық ақпараттардың болатынын дәлелдеп қана қоймай, сондай-ақ, жоғары сатыдағы организмдерді, соның ішінде адамды да, Клондауға болатынын көрсетті. Клондау арқылы өте пайдалы өсімдік сорттарын алуға және мал тұқымын асылдандыруға болады. Бірақ Клондаудың мұндай әдістері (өсімдік сорттары мен асыл тұқымды мал алатын) адамдарға қолдануға келмейді. Теориялық түрде әйелдің де, еркектің де генетикалық көшірмелерін жасауға болады. Бірақ клондалатын клетка даму сатысының барлық кезеңдерінен өтуі керек, міне, сол кезде клеткаға сыртқы ортаның қалай әсер ететіні әлі толық анықталған жоқ.
1.1 Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
Ағзалады клондау туралы көптеген қарама-қайшылықтар мен дискуссиялар болып,сонымен қоймай бұл тақырып туралы әртүрлі кинолар үлгі бола алады(Парк Юрского периода Секретные материалы Пришельцы Клонжәне т.б).Клондау туралы әртүрлі ғалымдар өз ойын айтып кеткен : Біз адамдардан көшірме алмауымыз керек,оған көшірме ретінде емес индивид ретінде қарау керек
Йен Вилмут
Бірде қоғам абортты қастандық деп санады.Бірнеше онжылдықтан кейін ол американдық қыздың конституциялық құқығына айналды.Доллимен де сол жағдай болды.Мәселе оның қой екенінде емес,біз өзімізді қой ретінде ұстағанымызда
Раввин Моисей Тендлер Діни Университет,Нью-Иорк
Қазіргі кезде клондау арқылы барлық адамдардың Толстой мен Энштейн секілді данышпан қылуға жетуге болады.Бұлай болмайды ,керек те емес,бірақ келесі жүзжылдықта планетаның көп бөлігі клондалған адамдардан тұрады.Мұны басшылар да,дін басылар да тоқтата алмайда
Владимир Войнавич
1.2 Клондаудың хронологиясы
1883ж-жұмыртқа жасушасын Оскар гертвиг ашты. 1943ж- Сайенсжурналы пробиркада жұмыртқа жасушасының ұрықтанғаны туралы айтты 1953ж-Р.Бригс пен Т.Кинг нуклеотрансферәдісінің сәтті аяқталғанын,яғни африкалық бақа ксенопустыңүлкен уылдырығына ядро жасушасын енгізгені туралы хабарлады. 1973ж-Нью-Йорктағы Колумбия университетінің профессоры Шетлз өзінің пробиркадағы бэйбишығара алатыны жөнінде жариалады,кейін оған Ватикан және СШАның пресвитериандық шіркеуі қарсы болды 1977ж-Оксфорд униврситетінің зоологы Дж Герезонның мақаласы аяқталып ,нәтижесінде көптеген бақалары клондалды.Олардың уылдырығынан ядро өшіріліп ,қалған цитоплазмалық қапшыққа соматикалық клетка енгізілді.Алғаш рет гаплоидты жасушаға генетикалық ақпараты бар диплоидты соматикалық жасуша енгізілді . 1978ж-Англиядағы алғаш рет пробиркадағы Луиза Браунның дүниеге келуі 1981ж-Шетлз үш рет клондалған эмбрион алады,бірақ дамуын тоқтатты. 1982ж-Женева университетіндегі Кори Илмензее және Питер Хоппе тышқан асырайды,сұр тышқан ұрығының ядросын қара аналықтан алынған цитоплазма ядросына енгізді,нәтижесінде сұр тышқан алды,кейіннен эмбриондар ақ аналыққа ауыстырылып алынды.Нәтижесі басқа лабараторияларда шығарылмады,сондықтан Илмензеені фальсификация үшін айыптады 1985ж-4 қаңтар Лондон клиникасында Миссис Коттонда қыз туылды-дүниежүзіндегі бірінші биологиялық анасы болып табылмайтын суррогат ана атанды 1947ж-Дж Вашингтон атындағы Университет мамандары адам ұрығын бірнеше бөлікке бөліп ,оның 32 кезеңіне дейін клондауға мүмкіндік алды(бластула,бластомер),сосын ұрықтар жойылды.Сол кездегі американдық администрация лабараторияларға осындай тәжірибе жасалынатын болса Федеральды фондтан айырылатыны жөнінде мәлімдеме жасалды 1996ж-7 наурызда Нейчур журналы өзінің мақаласында Эдинбургтағы Рослин Институтында қойдың қатысуынсыз бес қозытуылғандығы жөнінде мәлімдеме берді.Цитоплазмалық қапшыққа басқа ұрықтың әмбрион жасушасын енгізілген 1997ж-27 ақпан Нейчурөзінің фонына Эдинбургтегі Рослинде туылған Долли қойының суретін қойды 1997ж-Желтоқсанның соңында Сайенс журналырослиндік әдіс арқылы 6 қой туылды.Үшеуі және Полли атты қойда IX фактор деп аталатынадам гені болды немесе қан тоқтатын нәруыз гемофилиямен ауыратынадамдарға өте қажет 1997-АҚШ-та Майкл Смиттің Клондар кітабында Лос - Анжелестің адамдардың клондалатыны жайлы айтты 1998ж-Чикаголық физик Сиди клондайтын лабароториялардың жасалатыны жөнінде жариялайды:оның тұтынушылардан қолыбосамайтыныжөнінде айтты 1998ж-наурыздың басы сиыр клондалды
Клондаған жануарлардын денсаулықтарының жағдайы қазірдің өзінде маңызды қорқыныш тудырады. 1997 жылы шотландиялық ғалым Я.Уилмут хирургиялық жолмен атақты Долли қойын алады. Долли 6 жыл қиналып қойдын тек жарты өмірін сүрді. Оның Австралиялық егізі Матильда туылып, 2 жылдан кейін қайтыс болды, өзінің авторына бір қара қойды клондауына кедергі болды. Ол үшін оның клеткасының ядросын басқа қойдың жұмыртқа жасушасына салады. Ян Уилмут 277 ядролық трансплантация жасады: нәтижесінде 277 эмбрион алды, оның 29 - ы алты күн өмір сүрді, бірақ олардың тек қана біреуі жетілді. Осылай Долли қойы пайда болды. Бір қойды клондау үшін 1000 пісіп жетілген ооцит қолданылып, ядролық материалдан 50% ооцит - рецилеонт өшірілді. Сонымен Доллиді алу жұмысының нәтижелігі 0,1% құрады.Егер адамды клондауда Уилмуттің тәжірибесіндей нәтиже шықса, онда кіші сәбиді клондау үшін 100 циклді гормондық стимуляция мен 30 персонды эмбрион қажет. Осындай үлкен көлемді ооцит қажет болғандықтан, клондауды осы этапта қиындықққа соқтырады. Бернан Маккин аталған компанияға сүйікті итінің тірі көшірмесін жасап беруге осыдан 5 ай бұрын тапсырыс берген. Ғалымдар оған итінен айнымайтын бір емес, 5 күшікті дүниеге келтірген. 1998 жылдың наурыз айының басында-француз ғалымдары клондалған бұзаулардың туылғаны жайлы мәлімдеді. АҚШ-та адамды клондау заңмен шектелмегенмен, профессор Клинтон адамды клондауды зерттеуге ақша беруге рұқсат бермей, Ұлттық біріккен комиссияға осыны қолға алуды айтты. Комиссияның шешімімен баланың соматикалық клеткасындағы ядроны алмастыруды кейінге (3-5 жылға) қалдырылды. Тағы да комиссия : Баланы клондауға ақша бермеу мораториін жалғастырды. Барлық фирмаға, клиникаларға, зерттеушілер мен профессияналдық қоғамға, секторларға осы мораториге қосылуға шақырды. Жануарларды клондауда орыс ғалымдарының орны бөлек. Осыдан 100 жыл бұрын Мәскеу университетінің зоологы А.А.Тихомиров алғаш болып жібектоқушының жұмыртқасын әртүрлі химиялық және физикалық тітіркендіруден, кейін ұрықтанусыз өсіп көбейетінін ашты. Маккинелл өзінің бір жұмысында тышқанды клондау үшін әдістер қолданды, бірақ оларды неге осы уақытқа дейін клондаған жоқ деген сұрақты қойды. Бірақ Маккинеллдің болжауы іске аспады. Тышқандарды клондауда методикалық өте қиын болды. Өйткені сүтқоректілердің жұмыртқа жасушасының көлемі 1000 есе аз болды. 90 жылдардың соңында вирусологиялық практикада қолданбалы, сондай-ақ іргелі аспектілерінде жаңа әдістемелік тұрғыны клондау кеңінен дамыды. Олардын арасында молекулярлық-генетикалық әдістер -- рестрикциалық талдау, нуклеин қышқылдарын молекулярлық будандастыру, молекулярлық клондау және полимеразды тізбекті реакция жетекші орын алды. Вирусологияда геномдардың картасын жасауды пайдалану геном құрлысының нақты суретін және тектердің оқшаулануын айқындауға негіз құрайтын тұсы болып табылады. Ауески ауруына, шошқалардың африкалық обасына, цитомегалияға, қойдың катаралды безгегіне және басқада қауіпті инфекцияларды диагностикалау үшін табысты қолданылды.
2 Тірі ағзаларды клондау
Тірі ағзаның белгілі бір элементін пайдалана отырып, оны тура сондай етіп, көбейтіп шығару үдерісін клондау дейді. Алғашында микробиология және селекция ғылымында пайда болған клондау тәсілі бірте-бірте қанатын кең жая бастады. Жан-жануарларға жасалған тәжірибе жұмысы (кейбірі) сәтті шыққан соң, ғалымдар соңғы кездері адам баласын клондауға талпыныс жасаудаАдамды клондау дегеніміз - бір адамның ядросын пайдалану арқылы тап сол кісіден аумайтын екінші бір адам жасап шығару. Бұл ретте қолдан жасалған адам табиғи адамның тірі көшірмесі болуы керек. Яғни, клон-адамның бет-әлпеті, мінез-құлқы, дене құрылысы, тіпті ақыл-ойы мен ерекше қасиеттеріне дейін өзінің пайда болуына мүмкіндік берген табиғи адамнан айнымайтын болуы тиіс. Осы жұмыспен айналысып жүрген бір топ ғалымдар өмірде ерекше жаратылған адамдарды жоғалтпауға немесе біреудің жалғызының орнын толтыруға, тіпті баласы жоқтарға сәби сүюге мүмкіндік беретін клондау әдісін қажет деп есептеп, бұл тәсілді одан әрі зерттеп, дамытқанды жөн көреді. Ал, ғалымдардың екінші тобы қолдан жасалған адамдардың көбеюі қоғамның қалыпты дамуына кедергі келтіруі мүмкін деген пікірді алға тартып, адамдарды клондау әдісіне қарсы шығуда. Шындығына келгенде, адамдарды клондау әдісі әлі жете зерттелмеген. Бұған жасанды адамдар тобының пайда болуына қарсылық білдірген ғалымдардың дәлелді пікірі себеп болып отыр. Дегенмен, адамдарды қолдан жасаудың бірнеше жолы бар екен. Соның бірі әрі бірегейі - тірі жасушаның ядросынан алынған ДНК-ны әйелдің жұмыртқа жасушасына енгізу арқылы эмбрион жасау. Пайда болған эмбрионды жатырға енгізген соң жасанды баланың іштегі даму кезеңі басталады. Бұл - өте күрделі процесс, сондықтан бұл жұмыс ерекше сақтықты талап етеді. Жасанды адам жасау әдісін жетілдіру жұмысымен айналысып жүрген итальяндық ғалым Северино Антинори ережеге сәйкес істелсе, бұл жобаның нәтижелі боларына сенімді. Осы әдісті қолдану арқылы ғалым бұдан бірнеше жыл бұрын 62 жастағы әйелдің бала көтеруіне себепші болған. Аталған жобамен жұмыс істеуге өз елінде тыйым салынғанына қарамастан, Антинори ретін тауып жұмысын одан әрі жалғастыруда. Ғалым сәби сүйгісі келетін 5000 жұптың өзіне сенім артып, бақтарын сынауға келісім бергенін мәлімдей отырып, бүгінгі таңда жобаға қатысушы үш әйелдің аяғы ауыр екенін мәлімдеді. Оның айтуынша, үшеудің екеуі Ресей мемлекетінің азаматшалары, біреуі мұсылман елінің ханымы болса керек. Аталмыш жобаның адам баласына тек қана қуаныш сыйлайтынын ұтымды пікірлерімен дәлелдеген ғалым көп ұзамай, бұл жұмысының қоғам тарапынан қолдау табатынына сенеді.
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
ДНҚ фрагменттерін Клондау оның бір ғана молекуласынан көптеген молекулаларды алуға мүмкіндік береді. ДНҚ тізбегі, негізінен, бактерияларда клондалады. Себебі, бактерияның геномына қосымша "бөгде" ДНҚ тізбегі жалғанғаннан кейін де, бактериялық плазмида немесе фагтар қалыпты өмір сүруін жалғастыра береді. Бұл жалғанулар - өзінің және "бөгде" ДНҚ-ның тізбекті (гибридті немесе химерлі) плазмидалардың немесе фагтардың түзілуіне әкеледі. Мұндай гибридті тізбектер бактерияларда бастапқы плазмидалар немесе фагтар сияқты екі еселенеді, сондықтан да олар көп мөлшерде болады. Бөгде фрагменттердің көшірмелері клеткалардан қайта таза күйінде бөлініп алынады. Осындай әдіспен қандай да болмасын ДНҚ тізбегін Клондауға болады. Бөгде ДНҚ-ы геномның инертті (сапалы) көшірілуіне мүмкіндік жасайтын болғандықтан, плазмиданы немесе фагты - клондаушы векторлар деп те атайды. Кез келген ДНҚ фрагменттерін Клондау үшін вектор есебінде лямбда фагы мен әр түрлі плазмидалар қолданылады. Құрамында клондалатын ДНҚ фрагменттері бар вектор бактерияның клеткаларын кальций иондарымен өңдегеннен кейін ғана ішіне ене алады. Бұл әдіс - "бөгде" ДНҚ фрагменттері бар белгілі клонды бактериялардың штаммдарын шығаруға және осы клондарды көп мөлшерде көбейтуге мүмкіндік береді. Толық түрдегі геномды Клондау үшін алдымен геномды қолайлы мөлшерде фрагменттерге бөледі. Сонан соң химерлі векторлар популяциясын түзу мақсатында фрагменттерді клондайтын векторға орналастырады. Мұндай клонданған фрагменттер жиынтығын геном кітапханасы немесе гендер банкі деп атайды. Мыс., дрозофила шыбыны геномының 103 нуклеотидті жұпты фрагменттерін Клондау үшін тәуелсіз 40 000 ұз. 15 - 20 108 жұпты нуклеотидке тең). Адамның клон керек (мұндағы жалпы геном ұз. 1,5 толық геномдық кітапханасын құру үшін 800 000 клон қажет. Гендік кітапханада организмнің барлық тұқым қуалайтын ақпараттары жинақталған. Бірақ генетиктер геном кітапханасындағы клондардың қандай тізбекте кезектесіп орналасатындығын әлі толық анықтаған жоқ. Клондау немесе рекомбинантты ДНҚ технологиясы әдістері генетика және биотехнология ғылымдарына үлкен жетістік әкелді. Рекомбинантты ДНҚ әдістері медицина, ауыл шаруашылығы және химия технологиясындағы күрделі мәселелерді шешуге үлкен жол ашады.
2.2 Өсімдіктерді микрокөбейту
Клондық микрокөбейту-өсімдіктерді In vitro жағдайларында жыныссыз жолмен көбейту.Пайда болған клон өсімдіктер бастапқы өсімдікпен генеикалық жағынан бірдей болады.Клондық микрокөбейту әдісіне дағдылы вегетативтік жолмен көбейту мен салыстырғанда бірталай артықшылықтар бар.Оның ішінде ең маңыздыларын көбею коэффициенті өте жоғары және өсімдіктерді вирустармен патогендік Өсімдіктерден тазарту.Клондық микрокөбейту әдістері In vitro жағдайында қолтық бүршік меристемаларын өсіруге және басқа экспланттардан немесе каллустардан бүршіктер мен эмброидтарды өсіруге негізделген.
Клондық микрокөбейту 4-этапта өтеді;
1.Эксплантты In vitro өсіру;
2.Микрокөбейтудің өзі;
3.Көбейген өркендерді тамырландыру;
4.Өсімдіктерді топыраққа отырғызу;
Клондық микрокөбею нәтижесі өсімдіктің генотипіне,жасына,экспланттың те-гіне,қоректік ортаға,өсу жағдайларына байланысты.Бұл әдіс қымбат және көп ең-бек қажет етеді,сондықтан әзірше ол көбіне селекциялық жұмыстарда қол-данылады және басқа жолдармен көбеймейтін өсімдіктерді көбейту үшін пай-даланылады.Сонымен бірге бұл әдіс лабораториялық деңгейінде 2,500 дай өсімдік түрлеріне дайындалған,ал өндірістік технология ретінде біртіндеп өріс алып келеді.
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
Долли қой (Eng Долли, 5 шілде, 1996 -. 14 ақпан, 2003) - жұмыртқа цитоплазму соматикалық жасуша ядролық аудару арқылы алынған алғашқы клондалған сүтқоректілер. Долли қойы донорлық қойдың жасушалардың генетикалық көшірмесі болып табылады. Клондау процесінде генетикалық ақпарат жынысы (гаметалар) немесе сабақтарының бастап дифференциалды ересек (соматикалық) жасушалармен алынған болатын. Эксперимент жүргізу үшін қажетті, оның жасушаларының бөлігі, мұздатылған уақтылы болды және сақтауға генетикалық материал өтуге сұйық азот сақталған. эксперимент 1996 жылы Эдинбургте жақын Шотландияда Roslin институтының (Eng. Roslin институты), кем Ян Wilmut (Eng. Иэн Wilmut) және Кит Кэмпбелл орындады. эксперимент атом бөлшектемей салыстыруға технология серпінді, қарастырылды. Долли өзі ғылым тарихындағы ең атақты қой болды. Ол 6,5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар:
1 Клондау. Клондау туралы жалпы түсінік
1.1 Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
1.2 Клондаудың хронологиясы
1.3 Клондаудың зияны мен пайдасы
2 Тірі ағзаларды клондау
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
2.2 Өсімдіктерді микроклондау
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
3 Адамды клондау
3.1Адамды клондаудың этикалық және құқықтық проблемалары
3.2 Қазақстанда адамды клондау жөнінде көзқарасы
3.3 Табиғи адам клоны. Монозиготалы егіздер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
1 Клондау. Клондау туралы жалпы түсінік
Клондау(грек. clon - ұрпақ, бұтақ) - организмдерді жыныссыз жолмен көбейту арқылы сол организмдерге ұқсас ұрпақтар алу. 20 ғ-дың 60-жылдарының басында кейбір жоғары сатыдағы өсімдіктер мен жануарларды Клондау әдістері жете зерттелді. Бұл әдістерге даму сатысын аяқтап, толық жетілген клеткалар ядросында организмнің барлық белгілері болатыны туралы ақпарат анықталғаннан кейін қол жеткізілді. Клондау кезінде клеткадағы белгілі гендер жоғалмайды (тек Клондау процесіне қосылмаған гендер ғана жойылып отырады). Клондау туралы алғашқы мағлұматты Корнелль универстетінің (АҚШ) профессорлары жүргізген тәжірибелерден көруге болады. Олар өсуге қажетті қоректік заттар мен гормондары бар ортада сәбіз тамырының жеке клеткаларын өсіру арқылы, осы өсімдіктің жаңа формасын алды. Кейінірек Ұлыбританияның Оксфорд университетінің ғалымы Д.Гердон (1933 ж. т.) алғаш рет жануар омыртқасын Клондауға болатынына қол жеткізді. Ол өзінің ядросы алдын ала ультракүлгін сәулелері арқылы жойылған құрбақаның жұмыртқаклеткасына, ішек клеткаларынан алынған ядроны егу (қондыру) арқылы әуелі итбалықты, соңынан сол ядро алған құрбақаға ұқсас дарабасты алды. Бұл тәжірибелер тек дифференциалданған (арнайы) клеткаларда организмнің дамуына қажетті барлық ақпараттардың болатынын дәлелдеп қана қоймай, сондай-ақ, жоғары сатыдағы организмдерді, соның ішінде адамды да, Клондауға болатынын көрсетті. Клондау арқылы өте пайдалы өсімдік сорттарын алуға және мал тұқымын асылдандыруға болады. Бірақ Клондаудың мұндай әдістері (өсімдік сорттары мен асыл тұқымды мал алатын) адамдарға қолдануға келмейді. Теориялық түрде әйелдің де, еркектің де генетикалық көшірмелерін жасауға болады. Бірақ клондалатын клетка даму сатысының барлық кезеңдерінен өтуі керек, міне, сол кезде клеткаға сыртқы ортаның қалай әсер ететіні әлі толық анықталған жоқ.
1.1 Клондау жөнінде әртүрлі ойлар
Ағзалады клондау туралы көптеген қарама-қайшылықтар мен дискуссиялар болып,сонымен қоймай бұл тақырып туралы әртүрлі кинолар үлгі бола алады(Парк Юрского периода Секретные материалы Пришельцы Клонжәне т.б).Клондау туралы әртүрлі ғалымдар өз ойын айтып кеткен : Біз адамдардан көшірме алмауымыз керек,оған көшірме ретінде емес индивид ретінде қарау керек
Йен Вилмут
Бірде қоғам абортты қастандық деп санады.Бірнеше онжылдықтан кейін ол американдық қыздың конституциялық құқығына айналды.Доллимен де сол жағдай болды.Мәселе оның қой екенінде емес,біз өзімізді қой ретінде ұстағанымызда
Раввин Моисей Тендлер Діни Университет,Нью-Иорк
Қазіргі кезде клондау арқылы барлық адамдардың Толстой мен Энштейн секілді данышпан қылуға жетуге болады.Бұлай болмайды ,керек те емес,бірақ келесі жүзжылдықта планетаның көп бөлігі клондалған адамдардан тұрады.Мұны басшылар да,дін басылар да тоқтата алмайда
Владимир Войнавич
1.2 Клондаудың хронологиясы
1883ж-жұмыртқа жасушасын Оскар гертвиг ашты. 1943ж- Сайенсжурналы пробиркада жұмыртқа жасушасының ұрықтанғаны туралы айтты 1953ж-Р.Бригс пен Т.Кинг нуклеотрансферәдісінің сәтті аяқталғанын,яғни африкалық бақа ксенопустыңүлкен уылдырығына ядро жасушасын енгізгені туралы хабарлады. 1973ж-Нью-Йорктағы Колумбия университетінің профессоры Шетлз өзінің пробиркадағы бэйбишығара алатыны жөнінде жариалады,кейін оған Ватикан және СШАның пресвитериандық шіркеуі қарсы болды 1977ж-Оксфорд униврситетінің зоологы Дж Герезонның мақаласы аяқталып ,нәтижесінде көптеген бақалары клондалды.Олардың уылдырығынан ядро өшіріліп ,қалған цитоплазмалық қапшыққа соматикалық клетка енгізілді.Алғаш рет гаплоидты жасушаға генетикалық ақпараты бар диплоидты соматикалық жасуша енгізілді . 1978ж-Англиядағы алғаш рет пробиркадағы Луиза Браунның дүниеге келуі 1981ж-Шетлз үш рет клондалған эмбрион алады,бірақ дамуын тоқтатты. 1982ж-Женева университетіндегі Кори Илмензее және Питер Хоппе тышқан асырайды,сұр тышқан ұрығының ядросын қара аналықтан алынған цитоплазма ядросына енгізді,нәтижесінде сұр тышқан алды,кейіннен эмбриондар ақ аналыққа ауыстырылып алынды.Нәтижесі басқа лабараторияларда шығарылмады,сондықтан Илмензеені фальсификация үшін айыптады 1985ж-4 қаңтар Лондон клиникасында Миссис Коттонда қыз туылды-дүниежүзіндегі бірінші биологиялық анасы болып табылмайтын суррогат ана атанды 1947ж-Дж Вашингтон атындағы Университет мамандары адам ұрығын бірнеше бөлікке бөліп ,оның 32 кезеңіне дейін клондауға мүмкіндік алды(бластула,бластомер),сосын ұрықтар жойылды.Сол кездегі американдық администрация лабараторияларға осындай тәжірибе жасалынатын болса Федеральды фондтан айырылатыны жөнінде мәлімдеме жасалды 1996ж-7 наурызда Нейчур журналы өзінің мақаласында Эдинбургтағы Рослин Институтында қойдың қатысуынсыз бес қозытуылғандығы жөнінде мәлімдеме берді.Цитоплазмалық қапшыққа басқа ұрықтың әмбрион жасушасын енгізілген 1997ж-27 ақпан Нейчурөзінің фонына Эдинбургтегі Рослинде туылған Долли қойының суретін қойды 1997ж-Желтоқсанның соңында Сайенс журналырослиндік әдіс арқылы 6 қой туылды.Үшеуі және Полли атты қойда IX фактор деп аталатынадам гені болды немесе қан тоқтатын нәруыз гемофилиямен ауыратынадамдарға өте қажет 1997-АҚШ-та Майкл Смиттің Клондар кітабында Лос - Анжелестің адамдардың клондалатыны жайлы айтты 1998ж-Чикаголық физик Сиди клондайтын лабароториялардың жасалатыны жөнінде жариялайды:оның тұтынушылардан қолыбосамайтыныжөнінде айтты 1998ж-наурыздың басы сиыр клондалды
Клондаған жануарлардын денсаулықтарының жағдайы қазірдің өзінде маңызды қорқыныш тудырады. 1997 жылы шотландиялық ғалым Я.Уилмут хирургиялық жолмен атақты Долли қойын алады. Долли 6 жыл қиналып қойдын тек жарты өмірін сүрді. Оның Австралиялық егізі Матильда туылып, 2 жылдан кейін қайтыс болды, өзінің авторына бір қара қойды клондауына кедергі болды. Ол үшін оның клеткасының ядросын басқа қойдың жұмыртқа жасушасына салады. Ян Уилмут 277 ядролық трансплантация жасады: нәтижесінде 277 эмбрион алды, оның 29 - ы алты күн өмір сүрді, бірақ олардың тек қана біреуі жетілді. Осылай Долли қойы пайда болды. Бір қойды клондау үшін 1000 пісіп жетілген ооцит қолданылып, ядролық материалдан 50% ооцит - рецилеонт өшірілді. Сонымен Доллиді алу жұмысының нәтижелігі 0,1% құрады.Егер адамды клондауда Уилмуттің тәжірибесіндей нәтиже шықса, онда кіші сәбиді клондау үшін 100 циклді гормондық стимуляция мен 30 персонды эмбрион қажет. Осындай үлкен көлемді ооцит қажет болғандықтан, клондауды осы этапта қиындықққа соқтырады. Бернан Маккин аталған компанияға сүйікті итінің тірі көшірмесін жасап беруге осыдан 5 ай бұрын тапсырыс берген. Ғалымдар оған итінен айнымайтын бір емес, 5 күшікті дүниеге келтірген. 1998 жылдың наурыз айының басында-француз ғалымдары клондалған бұзаулардың туылғаны жайлы мәлімдеді. АҚШ-та адамды клондау заңмен шектелмегенмен, профессор Клинтон адамды клондауды зерттеуге ақша беруге рұқсат бермей, Ұлттық біріккен комиссияға осыны қолға алуды айтты. Комиссияның шешімімен баланың соматикалық клеткасындағы ядроны алмастыруды кейінге (3-5 жылға) қалдырылды. Тағы да комиссия : Баланы клондауға ақша бермеу мораториін жалғастырды. Барлық фирмаға, клиникаларға, зерттеушілер мен профессияналдық қоғамға, секторларға осы мораториге қосылуға шақырды. Жануарларды клондауда орыс ғалымдарының орны бөлек. Осыдан 100 жыл бұрын Мәскеу университетінің зоологы А.А.Тихомиров алғаш болып жібектоқушының жұмыртқасын әртүрлі химиялық және физикалық тітіркендіруден, кейін ұрықтанусыз өсіп көбейетінін ашты. Маккинелл өзінің бір жұмысында тышқанды клондау үшін әдістер қолданды, бірақ оларды неге осы уақытқа дейін клондаған жоқ деген сұрақты қойды. Бірақ Маккинеллдің болжауы іске аспады. Тышқандарды клондауда методикалық өте қиын болды. Өйткені сүтқоректілердің жұмыртқа жасушасының көлемі 1000 есе аз болды. 90 жылдардың соңында вирусологиялық практикада қолданбалы, сондай-ақ іргелі аспектілерінде жаңа әдістемелік тұрғыны клондау кеңінен дамыды. Олардын арасында молекулярлық-генетикалық әдістер -- рестрикциалық талдау, нуклеин қышқылдарын молекулярлық будандастыру, молекулярлық клондау және полимеразды тізбекті реакция жетекші орын алды. Вирусологияда геномдардың картасын жасауды пайдалану геном құрлысының нақты суретін және тектердің оқшаулануын айқындауға негіз құрайтын тұсы болып табылады. Ауески ауруына, шошқалардың африкалық обасына, цитомегалияға, қойдың катаралды безгегіне және басқада қауіпті инфекцияларды диагностикалау үшін табысты қолданылды.
2 Тірі ағзаларды клондау
Тірі ағзаның белгілі бір элементін пайдалана отырып, оны тура сондай етіп, көбейтіп шығару үдерісін клондау дейді. Алғашында микробиология және селекция ғылымында пайда болған клондау тәсілі бірте-бірте қанатын кең жая бастады. Жан-жануарларға жасалған тәжірибе жұмысы (кейбірі) сәтті шыққан соң, ғалымдар соңғы кездері адам баласын клондауға талпыныс жасаудаАдамды клондау дегеніміз - бір адамның ядросын пайдалану арқылы тап сол кісіден аумайтын екінші бір адам жасап шығару. Бұл ретте қолдан жасалған адам табиғи адамның тірі көшірмесі болуы керек. Яғни, клон-адамның бет-әлпеті, мінез-құлқы, дене құрылысы, тіпті ақыл-ойы мен ерекше қасиеттеріне дейін өзінің пайда болуына мүмкіндік берген табиғи адамнан айнымайтын болуы тиіс. Осы жұмыспен айналысып жүрген бір топ ғалымдар өмірде ерекше жаратылған адамдарды жоғалтпауға немесе біреудің жалғызының орнын толтыруға, тіпті баласы жоқтарға сәби сүюге мүмкіндік беретін клондау әдісін қажет деп есептеп, бұл тәсілді одан әрі зерттеп, дамытқанды жөн көреді. Ал, ғалымдардың екінші тобы қолдан жасалған адамдардың көбеюі қоғамның қалыпты дамуына кедергі келтіруі мүмкін деген пікірді алға тартып, адамдарды клондау әдісіне қарсы шығуда. Шындығына келгенде, адамдарды клондау әдісі әлі жете зерттелмеген. Бұған жасанды адамдар тобының пайда болуына қарсылық білдірген ғалымдардың дәлелді пікірі себеп болып отыр. Дегенмен, адамдарды қолдан жасаудың бірнеше жолы бар екен. Соның бірі әрі бірегейі - тірі жасушаның ядросынан алынған ДНК-ны әйелдің жұмыртқа жасушасына енгізу арқылы эмбрион жасау. Пайда болған эмбрионды жатырға енгізген соң жасанды баланың іштегі даму кезеңі басталады. Бұл - өте күрделі процесс, сондықтан бұл жұмыс ерекше сақтықты талап етеді. Жасанды адам жасау әдісін жетілдіру жұмысымен айналысып жүрген итальяндық ғалым Северино Антинори ережеге сәйкес істелсе, бұл жобаның нәтижелі боларына сенімді. Осы әдісті қолдану арқылы ғалым бұдан бірнеше жыл бұрын 62 жастағы әйелдің бала көтеруіне себепші болған. Аталған жобамен жұмыс істеуге өз елінде тыйым салынғанына қарамастан, Антинори ретін тауып жұмысын одан әрі жалғастыруда. Ғалым сәби сүйгісі келетін 5000 жұптың өзіне сенім артып, бақтарын сынауға келісім бергенін мәлімдей отырып, бүгінгі таңда жобаға қатысушы үш әйелдің аяғы ауыр екенін мәлімдеді. Оның айтуынша, үшеудің екеуі Ресей мемлекетінің азаматшалары, біреуі мұсылман елінің ханымы болса керек. Аталмыш жобаның адам баласына тек қана қуаныш сыйлайтынын ұтымды пікірлерімен дәлелдеген ғалым көп ұзамай, бұл жұмысының қоғам тарапынан қолдау табатынына сенеді.
2.1 ДНҚ фрагменттерін клондау
ДНҚ фрагменттерін Клондау оның бір ғана молекуласынан көптеген молекулаларды алуға мүмкіндік береді. ДНҚ тізбегі, негізінен, бактерияларда клондалады. Себебі, бактерияның геномына қосымша "бөгде" ДНҚ тізбегі жалғанғаннан кейін де, бактериялық плазмида немесе фагтар қалыпты өмір сүруін жалғастыра береді. Бұл жалғанулар - өзінің және "бөгде" ДНҚ-ның тізбекті (гибридті немесе химерлі) плазмидалардың немесе фагтардың түзілуіне әкеледі. Мұндай гибридті тізбектер бактерияларда бастапқы плазмидалар немесе фагтар сияқты екі еселенеді, сондықтан да олар көп мөлшерде болады. Бөгде фрагменттердің көшірмелері клеткалардан қайта таза күйінде бөлініп алынады. Осындай әдіспен қандай да болмасын ДНҚ тізбегін Клондауға болады. Бөгде ДНҚ-ы геномның инертті (сапалы) көшірілуіне мүмкіндік жасайтын болғандықтан, плазмиданы немесе фагты - клондаушы векторлар деп те атайды. Кез келген ДНҚ фрагменттерін Клондау үшін вектор есебінде лямбда фагы мен әр түрлі плазмидалар қолданылады. Құрамында клондалатын ДНҚ фрагменттері бар вектор бактерияның клеткаларын кальций иондарымен өңдегеннен кейін ғана ішіне ене алады. Бұл әдіс - "бөгде" ДНҚ фрагменттері бар белгілі клонды бактериялардың штаммдарын шығаруға және осы клондарды көп мөлшерде көбейтуге мүмкіндік береді. Толық түрдегі геномды Клондау үшін алдымен геномды қолайлы мөлшерде фрагменттерге бөледі. Сонан соң химерлі векторлар популяциясын түзу мақсатында фрагменттерді клондайтын векторға орналастырады. Мұндай клонданған фрагменттер жиынтығын геном кітапханасы немесе гендер банкі деп атайды. Мыс., дрозофила шыбыны геномының 103 нуклеотидті жұпты фрагменттерін Клондау үшін тәуелсіз 40 000 ұз. 15 - 20 108 жұпты нуклеотидке тең). Адамның клон керек (мұндағы жалпы геном ұз. 1,5 толық геномдық кітапханасын құру үшін 800 000 клон қажет. Гендік кітапханада организмнің барлық тұқым қуалайтын ақпараттары жинақталған. Бірақ генетиктер геном кітапханасындағы клондардың қандай тізбекте кезектесіп орналасатындығын әлі толық анықтаған жоқ. Клондау немесе рекомбинантты ДНҚ технологиясы әдістері генетика және биотехнология ғылымдарына үлкен жетістік әкелді. Рекомбинантты ДНҚ әдістері медицина, ауыл шаруашылығы және химия технологиясындағы күрделі мәселелерді шешуге үлкен жол ашады.
2.2 Өсімдіктерді микрокөбейту
Клондық микрокөбейту-өсімдіктерді In vitro жағдайларында жыныссыз жолмен көбейту.Пайда болған клон өсімдіктер бастапқы өсімдікпен генеикалық жағынан бірдей болады.Клондық микрокөбейту әдісіне дағдылы вегетативтік жолмен көбейту мен салыстырғанда бірталай артықшылықтар бар.Оның ішінде ең маңыздыларын көбею коэффициенті өте жоғары және өсімдіктерді вирустармен патогендік Өсімдіктерден тазарту.Клондық микрокөбейту әдістері In vitro жағдайында қолтық бүршік меристемаларын өсіруге және басқа экспланттардан немесе каллустардан бүршіктер мен эмброидтарды өсіруге негізделген.
Клондық микрокөбейту 4-этапта өтеді;
1.Эксплантты In vitro өсіру;
2.Микрокөбейтудің өзі;
3.Көбейген өркендерді тамырландыру;
4.Өсімдіктерді топыраққа отырғызу;
Клондық микрокөбею нәтижесі өсімдіктің генотипіне,жасына,экспланттың те-гіне,қоректік ортаға,өсу жағдайларына байланысты.Бұл әдіс қымбат және көп ең-бек қажет етеді,сондықтан әзірше ол көбіне селекциялық жұмыстарда қол-данылады және басқа жолдармен көбеймейтін өсімдіктерді көбейту үшін пай-даланылады.Сонымен бірге бұл әдіс лабораториялық деңгейінде 2,500 дай өсімдік түрлеріне дайындалған,ал өндірістік технология ретінде біртіндеп өріс алып келеді.
2.3 Жануарларды клондау. Долли қойы
Долли қой (Eng Долли, 5 шілде, 1996 -. 14 ақпан, 2003) - жұмыртқа цитоплазму соматикалық жасуша ядролық аудару арқылы алынған алғашқы клондалған сүтқоректілер. Долли қойы донорлық қойдың жасушалардың генетикалық көшірмесі болып табылады. Клондау процесінде генетикалық ақпарат жынысы (гаметалар) немесе сабақтарының бастап дифференциалды ересек (соматикалық) жасушалармен алынған болатын. Эксперимент жүргізу үшін қажетті, оның жасушаларының бөлігі, мұздатылған уақтылы болды және сақтауға генетикалық материал өтуге сұйық азот сақталған. эксперимент 1996 жылы Эдинбургте жақын Шотландияда Roslin институтының (Eng. Roslin институты), кем Ян Wilmut (Eng. Иэн Wilmut) және Кит Кэмпбелл орындады. эксперимент атом бөлшектемей салыстыруға технология серпінді, қарастырылды. Долли өзі ғылым тарихындағы ең атақты қой болды. Ол 6,5 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz