Социология пәні және оның нысаны
Социологияның ғылым ретінде қалыптасуы қоғамды зерттеу барысында қалыптасқан дәстүрлер негізінде өрбіді. Ежелгі грек және ежелгі шығыс ойшылдарының еңбектерінде жалпы философиялық мәселелерімен бірге Қоғамның туы мен мәні, оның ұйымдасуы мен дамуы туралы мәселелер қарастырылады. Ежелгі оқымыстылар шынайы қоғамға тән сипаттамаларды анықтап қана қоймай, әлеуметтік процестерді “үлгілеу” принциптерін қалыптастыруға негіз қалап, жекеленген әлеуметтік фактілер мен процестерге, қоғам құрылысына, адамдар әр түрлі әлеуметтік топтар арасындағы байланыстар мен қатынастарға нақты эмпирикалық талдау жасауға тырысты.
Әрбір дәстүр социологияға қоғам мәселелерінің, социологиялық білімді жетілдірудің, құру және қолданудың, зерттеу пәні мен нысаның анықтаудың өзіндік зерттеу әдістерін әкелді.
Әрбір дәстүр социологияға қоғам мәселелерінің, социологиялық білімді жетілдірудің, құру және қолданудың, зерттеу пәні мен нысаның анықтаудың өзіндік зерттеу әдістерін әкелді.
Социология пәні және оның нысаны
Социологияның ғылым ретінде қалыптасуы қоғамды зерттеу барысында
қалыптасқан дәстүрлер негізінде өрбіді. Ежелгі грек және ежелгі шығыс
ойшылдарының еңбектерінде жалпы философиялық мәселелерімен бірге Қоғамның
туы мен мәні, оның ұйымдасуы мен дамуы туралы мәселелер қарастырылады.
Ежелгі оқымыстылар шынайы қоғамға тән сипаттамаларды анықтап қана қоймай,
әлеуметтік процестерді “үлгілеу” принциптерін қалыптастыруға негіз қалап,
жекеленген әлеуметтік фактілер мен процестерге, қоғам құрылысына, адамдар
әр түрлі әлеуметтік топтар арасындағы байланыстар мен қатынастарға нақты
эмпирикалық талдау жасауға тырысты.
Әрбір дәстүр социологияға қоғам мәселелерінің, социологиялық білімді
жетілдірудің, құру және қолданудың, зерттеу пәні мен нысаның анықтаудың
өзіндік зерттеу әдістерін әкелді.
Социологияның ғылым ретінде туыы 19 ғасырдың ортасында францус
оқымыстысы Огюст конт (1798-1857) есімімен байланысты, өйткені ол тұнғыш
рет “социология” терминің енгізген, алайда оның қалыптасуына батыс Европа
(Г. Спенсер,
К№ Маркс, Э.Дюрктейм, М. Вебер және т.б.)мен Американың (А. Смолл, Дж.
Винсент,
В. Томас, П. Сорокин және т.б.) көптеген оқымыстылары айтарлықтай үлес
қосқан.
Социология пәні мен нысаның негіздей отырып, О. Конт сол кездегі
ғылым жүйесіне иерархиялық баспалдақ түрінде түсінік береді, оның ойынша,
бұл білімнің қарапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға жалпыдан өзіндік
ерекшелікке қарапайым дамуының тарихи процесін логикалық жүйемен бере
алады. Білім дамуындағы тарихи процесін логикалық жүйемен бере алады. Білім
дамуындағы әр басқыш, конт бойынша,-
өзінің алдындағысын алғы шарт ретінде есептейтін-жоғары тәртіптегі ғылым
болып саналады.
Онда негізгі ғылымдардын иерархиясы төмендегіше көрінеді; математика,
астрономия, физика, химия, беология және социология.
Берілген сызбадан көрінетіндей, социология басқа да ғылымдардың
зандарына негізделеді.Конт социологияның өзіндік, бұл зандардың түрін
өзгертетіндей және индивидтердің бір-біріне өзара әсерінен шығатындай
қасиеті бар екендігіне айрықша мән береді.Бұл өзара әсер адамзат қауымында
әр ұрпақтың келесісіне өтуі нәтижесінде күрделене түседі.
Осылайша, социология ғылыми білімнің дамуын қортындылай отырып, қай
кезде де өмір сүрген нысандардың ең күрделісін зерттейді.Мұндай нысан қоғам
және индивидтердін бір-біріне әсері болып табылады.
Қоғам жағдайы лайықты әсер еткенде ғана адам өзін жеке тұлға ретінде
таниды.Адамның қоғомда бірнеше әлеуметтік ұстанымы болады, оның әрқайсының
белгілі құқығы, міндеттері болады, ол мәртебе (статус) деп аталады. Қоғамда
алған әлеуметтік мәртебесіне сәйкес, адам қоғамда әлеуметтік роль атқарады.
Роль дегеніміз-адам мәртебесімен көрінетін күтілетін мінез-құлық..Әр
мәртебеге бірнеше құлық енеді. Берілген мәртебеге әсер ететін рольдердің
жиынтығы рольдердің жиынтығы деп аталады
Белгілі бір әлеуметтік мұқтаждықтарды қанағаттандыруға арналған
рольдер мен мәртебелердің ірі бірлестігі әлеуметтік институттар (отпасы,
дін, білім беру, экономикалық, саяси жүйелер және т.б.) деп аталады.Арнайы
институттар мен ұйымдар құра отырып, қоғам сол арқылы өзінің өмір сүрүін
маңызды салалары мен мәселелерін әлеуметтік өзара қарым-қатынас түрлерін
нақтылап, бекітеді, оны берілген қоғамның әр мүшесі үшін тұрақты және
міндетті етеді.
Әлеуметтік институттармен бірге қоғамда көптеген әр түрлі әлеуметтік
ұйымдар болады: әлеуметтік топтар, этникалық қауымдар, өмір сүрү кезендері
сияқты қауымдар (жыныстық, жас топтары), қоныстық, аймақтық қауымдар.
Жоғарыда аталған әлеуметтік қауымдардың, олардың өзара әсерінің, даму
және қызмет ету зандарының барлық жиынтығы социология пәні болып табылады.
Жоғарыда аталған қауымдар трін біріктіруші әлеуметтік ұйым қоғам деп
аталады және бұл социологияның нысаны болып табылады.
Осылайша, социология дегеніміз – бір тұтас жүйе ретіндегі қоғамның
дамуы мен өмір сүрүінің жалпы зандылықтары туралы әлеуметтік құбылыстарды
өзара байланыстыра зерттейтін ғылым.
Социологияның деңгейлері, құрылымы, санаттары, қызметті мен тәсілдері
Социологтар қоғамды ғылыми зерттеуді екі деңгейде: микро және
макродейгейде қарастырады.Микросоциологтар адамдардың күнделікті өмірдегі
қатысын, олардың өзара әсерін зерттейді. Бұл бағытта жұмыс істейтін
зерттеушілер әлеуметтік құбылыстарды тек адамдар берілген құбылыстарға бір-
бірімен әсер еткенде беретін талдау жасау негізінде ғана түсінуге болады
деп санайды.Әлеуметтік зерттеудің микродеңгейі жеке тұлғалардың мінез-құлқы
мен қатысының, қоғамдағы тұрақтылыққа немесе өзгерістерге әсер ететін
адамдардың мінез-құлқы себептерінің ең кіші элементтерін зерттеуге
бағытталады.
Макросоциологтар қоғамның ірі үлгілеріне, құрылымына айрықша назар
аударады. Бұл- отбасы, білім беру жүйесі, дін және саяси экономикалық
құрылым.Адамдар дүниеге келген кезден бастап әлеуметтік құрылымның аталған
жүйесіне енеді, оның әсерін сезінеді. Макросоциология қоғамның әр түрлі
бөлігін, олардың өзара байланысы мен бұл байланыстың өзгерістерін
зерттейді.
Жоғарыда келтірілген социология құрылымы батыс социология мектебі
бағыттарының бірі бойынша қалыптасты. Кеңестік елдерде социология ұзақ
уақыт бойы қолданбалы ғылым ретінде дамыды және негізінен қоғам өміріндегі
жекеленген салаларды нақтылы зерттеуге бағытталды.
70-жылдары кеңес оқымыстылары арасында социология үш деңгейлі ғылым
ретінде қарастырылды; жалпы социологиялық теория жекеленген, қолданбалы
социология.
Бүгінгі куні социология туралы қоғамды бүтіндей қарастыратын ғылым
ретінде түсінік қалыптасты (оның мүддесі әлеуметтік құбылстар мен
процестердегі жалпы мәселелер), оны зерттеудің негізі ретінде адам алынады,
өйткені ол әлеуметтік тарихи процестердің нәтижесі және алғы шарты болып
саналады. Сондықтан ғалымдар теорияның дамуына айрықша назар аударады.
Социологияның теориялық деңгейі, отандық ғалымдардың пікірінше, тік
және көлденең теориялық жүйелерден тұрады. Көлденең жүйеде социумның
әлеуметтік теориясы, даму теориясы, әлеуметтік құрылымның әлеуметтік
теориясы және т.б. анықталады. Басқаша айтқанда, бұл- теория туралы теория
немесе іргелі социология.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Социологияның ғылым ретінде қалыптасуы қоғамды зерттеу барысында
қалыптасқан дәстүрлер негізінде өрбіді. Ежелгі грек және ежелгі шығыс
ойшылдарының еңбектерінде жалпы философиялық мәселелерімен бірге Қоғамның
туы мен мәні, оның ұйымдасуы мен дамуы туралы мәселелер қарастырылады.
Ежелгі оқымыстылар шынайы қоғамға тән сипаттамаларды анықтап қана қоймай,
әлеуметтік процестерді “үлгілеу” принциптерін қалыптастыруға негіз қалап,
жекеленген әлеуметтік фактілер мен процестерге, қоғам құрылысына, адамдар
әр түрлі әлеуметтік топтар арасындағы байланыстар мен қатынастарға нақты
эмпирикалық талдау жасауға тырысты.
Әрбір дәстүр социологияға қоғам мәселелерінің, социологиялық білімді
жетілдірудің, құру және қолданудың, зерттеу пәні мен нысаның анықтаудың
өзіндік зерттеу әдістерін әкелді.
Социологияның ғылым ретінде туыы 19 ғасырдың ортасында францус
оқымыстысы Огюст конт (1798-1857) есімімен байланысты, өйткені ол тұнғыш
рет “социология” терминің енгізген, алайда оның қалыптасуына батыс Европа
(Г. Спенсер,
К№ Маркс, Э.Дюрктейм, М. Вебер және т.б.)мен Американың (А. Смолл, Дж.
Винсент,
В. Томас, П. Сорокин және т.б.) көптеген оқымыстылары айтарлықтай үлес
қосқан.
Социология пәні мен нысаның негіздей отырып, О. Конт сол кездегі
ғылым жүйесіне иерархиялық баспалдақ түрінде түсінік береді, оның ойынша,
бұл білімнің қарапайымнан күрделіге, төменнен жоғарыға жалпыдан өзіндік
ерекшелікке қарапайым дамуының тарихи процесін логикалық жүйемен бере
алады. Білім дамуындағы тарихи процесін логикалық жүйемен бере алады. Білім
дамуындағы әр басқыш, конт бойынша,-
өзінің алдындағысын алғы шарт ретінде есептейтін-жоғары тәртіптегі ғылым
болып саналады.
Онда негізгі ғылымдардын иерархиясы төмендегіше көрінеді; математика,
астрономия, физика, химия, беология және социология.
Берілген сызбадан көрінетіндей, социология басқа да ғылымдардың
зандарына негізделеді.Конт социологияның өзіндік, бұл зандардың түрін
өзгертетіндей және индивидтердің бір-біріне өзара әсерінен шығатындай
қасиеті бар екендігіне айрықша мән береді.Бұл өзара әсер адамзат қауымында
әр ұрпақтың келесісіне өтуі нәтижесінде күрделене түседі.
Осылайша, социология ғылыми білімнің дамуын қортындылай отырып, қай
кезде де өмір сүрген нысандардың ең күрделісін зерттейді.Мұндай нысан қоғам
және индивидтердін бір-біріне әсері болып табылады.
Қоғам жағдайы лайықты әсер еткенде ғана адам өзін жеке тұлға ретінде
таниды.Адамның қоғомда бірнеше әлеуметтік ұстанымы болады, оның әрқайсының
белгілі құқығы, міндеттері болады, ол мәртебе (статус) деп аталады. Қоғамда
алған әлеуметтік мәртебесіне сәйкес, адам қоғамда әлеуметтік роль атқарады.
Роль дегеніміз-адам мәртебесімен көрінетін күтілетін мінез-құлық..Әр
мәртебеге бірнеше құлық енеді. Берілген мәртебеге әсер ететін рольдердің
жиынтығы рольдердің жиынтығы деп аталады
Белгілі бір әлеуметтік мұқтаждықтарды қанағаттандыруға арналған
рольдер мен мәртебелердің ірі бірлестігі әлеуметтік институттар (отпасы,
дін, білім беру, экономикалық, саяси жүйелер және т.б.) деп аталады.Арнайы
институттар мен ұйымдар құра отырып, қоғам сол арқылы өзінің өмір сүрүін
маңызды салалары мен мәселелерін әлеуметтік өзара қарым-қатынас түрлерін
нақтылап, бекітеді, оны берілген қоғамның әр мүшесі үшін тұрақты және
міндетті етеді.
Әлеуметтік институттармен бірге қоғамда көптеген әр түрлі әлеуметтік
ұйымдар болады: әлеуметтік топтар, этникалық қауымдар, өмір сүрү кезендері
сияқты қауымдар (жыныстық, жас топтары), қоныстық, аймақтық қауымдар.
Жоғарыда аталған әлеуметтік қауымдардың, олардың өзара әсерінің, даму
және қызмет ету зандарының барлық жиынтығы социология пәні болып табылады.
Жоғарыда аталған қауымдар трін біріктіруші әлеуметтік ұйым қоғам деп
аталады және бұл социологияның нысаны болып табылады.
Осылайша, социология дегеніміз – бір тұтас жүйе ретіндегі қоғамның
дамуы мен өмір сүрүінің жалпы зандылықтары туралы әлеуметтік құбылыстарды
өзара байланыстыра зерттейтін ғылым.
Социологияның деңгейлері, құрылымы, санаттары, қызметті мен тәсілдері
Социологтар қоғамды ғылыми зерттеуді екі деңгейде: микро және
макродейгейде қарастырады.Микросоциологтар адамдардың күнделікті өмірдегі
қатысын, олардың өзара әсерін зерттейді. Бұл бағытта жұмыс істейтін
зерттеушілер әлеуметтік құбылыстарды тек адамдар берілген құбылыстарға бір-
бірімен әсер еткенде беретін талдау жасау негізінде ғана түсінуге болады
деп санайды.Әлеуметтік зерттеудің микродеңгейі жеке тұлғалардың мінез-құлқы
мен қатысының, қоғамдағы тұрақтылыққа немесе өзгерістерге әсер ететін
адамдардың мінез-құлқы себептерінің ең кіші элементтерін зерттеуге
бағытталады.
Макросоциологтар қоғамның ірі үлгілеріне, құрылымына айрықша назар
аударады. Бұл- отбасы, білім беру жүйесі, дін және саяси экономикалық
құрылым.Адамдар дүниеге келген кезден бастап әлеуметтік құрылымның аталған
жүйесіне енеді, оның әсерін сезінеді. Макросоциология қоғамның әр түрлі
бөлігін, олардың өзара байланысы мен бұл байланыстың өзгерістерін
зерттейді.
Жоғарыда келтірілген социология құрылымы батыс социология мектебі
бағыттарының бірі бойынша қалыптасты. Кеңестік елдерде социология ұзақ
уақыт бойы қолданбалы ғылым ретінде дамыды және негізінен қоғам өміріндегі
жекеленген салаларды нақтылы зерттеуге бағытталды.
70-жылдары кеңес оқымыстылары арасында социология үш деңгейлі ғылым
ретінде қарастырылды; жалпы социологиялық теория жекеленген, қолданбалы
социология.
Бүгінгі куні социология туралы қоғамды бүтіндей қарастыратын ғылым
ретінде түсінік қалыптасты (оның мүддесі әлеуметтік құбылстар мен
процестердегі жалпы мәселелер), оны зерттеудің негізі ретінде адам алынады,
өйткені ол әлеуметтік тарихи процестердің нәтижесі және алғы шарты болып
саналады. Сондықтан ғалымдар теорияның дамуына айрықша назар аударады.
Социологияның теориялық деңгейі, отандық ғалымдардың пікірінше, тік
және көлденең теориялық жүйелерден тұрады. Көлденең жүйеде социумның
әлеуметтік теориясы, даму теориясы, әлеуметтік құрылымның әлеуметтік
теориясы және т.б. анықталады. Басқаша айтқанда, бұл- теория туралы теория
немесе іргелі социология.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz