Махамбет Өтемісұлы өмірбаяны

Кіріспе

Махамбет Өтемісұлы (1803-1846) - Исатай Тайманұлы бастаған көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы, халқының азаттығын көксеген күрескер, ел бастаған батыр, қазақтың өр рухты ақыны.
Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданында туған. Бала кезінен мұсылманша, орысша білім алды. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған. 1824-1828 жылдары Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайынның қасында болды. 1829 жылы Махамбет Ішкі Ордаға Жайықтан жасырын өтті деген айыппен ұсталып, Калмыков бекетіндегі абақтыға 2 жылдай қамалды. 1831 жылы түрмеден қашып шықты, бірақ артынша ақталды. 1834 жылы Исатай батырмен бірікті. Осы жылы маусымның 9-ында Жәңгір хан Махамбетті өз жағына тарту мақсатында старшын лауазымын ұсынды

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Махамбет Өтемісұлы
Махамбет Өтемісұлы (1803-1846) - Исатай Тайманұлы бастаған
көтерілістің көсемі әрі жалынды жыршысы, халқының азаттығын көксеген
күрескер, ел бастаған батыр, қазақтың өр рухты ақыны.
Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданында туған. Бала кезінен мұсылманша,
орысша білім алды. Әкесі Өтеміс елге ықпалды би болған. 1824-1828 жылдары
Орынбор қаласында Жәңгір ханның ұлы Зұлқарнайынның қасында болды. 1829 жылы
Махамбет Ішкі Ордаға Жайықтан жасырын өтті деген айыппен ұсталып, Калмыков
бекетіндегі абақтыға 2 жылдай қамалды. 1831 жылы түрмеден қашып шықты,
бірақ артынша ақталды. 1834 жылы Исатай батырмен бірікті. Осы жылы
маусымның 9-ында Жәңгір хан Махамбетті өз жағына тарту мақсатында старшын
лауазымын ұсынды.
Жер мәселесі, жайылымның тарлығы, орыс империясының қазақ хандығын жою
мақсатындағы іс-қимылдары, сондай-ақ Жәңгір ханның жерді туған-туыстарына
бөліп беруі мен ел билігінде қайын атасы Қарауылқожаға үстемдік берген
астамшылық әрекеттері көтерілістің тууына себепші болды. Қарауылқожа мен
Исатай-Махамбет арасындағы тартыс өршіп, наразылық үлкен қозғалысқа
айналды. Исатай атынан жазылған Әй, Махамбет, жолдасым! атты ақын
толғауы, ондағы Хан баласы жылады-ай, Жанымды қи деп сұрады-ай деген
жолдар хан ордасын қоршауға алған соғыс күндерінің шындығын сипаттайды. Осы
жылдың қараша айында көтерілісшілер Бекетай құмында өздерінен күші
әлдеқайда басым Гекке әскерімен соғысып, жеңіліс тапты. Бұл оқиғалар
ақынның Соғыс жырында бейнеленсе, Жабығу, Ереулі атқа ер салмай
туындыларында жеңілістің күйзелісті күйі шертіледі.
1838 жылы шілденің 12-інде Ақбұлақ бойындағы шайқаста Исатай қазаға ұшырап,
Махамбет Хиуа жақта 2 жылдай жасақ жинауға әрекет жасады. Бұл ниетінен
нәтиже шықпаған соң Бөкей ордасына жасырын өтіп, ел ішін паналады. Ақын
өміріндегі ауыр да сүргінді жылдар жалғасып, 1841 жылы наурыздың 4-інде
белгісіз біреулердің көрсетуімен Тілеков деген қазақтың үйінде отырған
жерінде қолға түсті. Орал әскерінің 40 адамнан құралған жасағы үй иесі мен
Махамбетті тұтқындап, Калмыков бекетінде 2 апта түрмеде ұстады, кейін
Орынборға айдады. Орынбор генерал-губернаторы Махамбет ісін әскери соттың
қарауына тапсырды. Сот 1841 жылы шілденің 7-інде бүліншілікке тағы
араласса, қатаң жазаланасың деген үкіммен тұтқыннан босатып, шекарадан
өтпеуді қатаң ескертті.
1841-1845 жылдар аралығындағы Махамбет өмірі туралы деректер тым аз. 1845
жылы ол баласы Нұрсұлтанды оқуға орналастырмақ ниетпен Орынборда болды.
Шекарадан өтуіне байланысты генерал-губернатор істі қайта қозғаса, Кіші
жүздің батыс бөлігінің әкімі Б.Айшуақов та ақынды қудалауын қоймады. Ол
ақынның басына 1000 сом тігіп, оны ұстау үшін арнайы адамдардан құралған
қарулы жасақ жіберді. Махамбет хорунжий Тұрымұлының қолынан қаза тапты.
Махамбет шығармалары - бұқара өмірінің рухани-поэтикалық шежіресі, шаруалар
қозғалысының шынайы бейнесі. Ол жыраулық поэзияның көркемдік әлемін
байытып, шығармаларында ұлт-азаттық идеяларын көтерді, елдікті сақтап
қалуға шақырды. Мұнар күн жырында ел басына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.