Топырақ эрозиясы және онымен күресу – жолдары

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Топырақ эрозиясы және онммен күресу - жолдары

Топырақ эрозиясы (грек тілімен аударганда - «бұзамын» деген мағынаны білдіреді) дегеніміз, оның су мен жердің әсерінен бұзылуы.

Су жане жел немесе дефляция эрозиясын бөліп көрсетуге болады. Топырақты бұзатын күш ретінде біріншісінде - ағатын су, ал екіншісінде ауаның қозғалысы болып табылады.

Эрозия ауаның интенсивті қызметіне дейін де болған. Қатты заттардың беттік сулармен мұхитқа шайылып келуі, ауада үнемі топырақ шаңының болуы бұл құбылыстың болуын дәлалдейді. Белгілі мәліметтер бойынша сары топырақ пен шабындық саздақ топырақтар - жел эрозиясының өнімдерінің ауадан тұнуының натижесінде түзілген.

Адамның қызметі натижесінде эрозиялық процестердің жылдамдығы бірнеше рет артып кеткоп. Мы-салы, соңгы 50 жылда мүхитқа іпаііылып келіччі эрозиялық өнімдер шамамен 8 есе артқан. Сонымен қатар, жел эрозиясында да топырақтың көп бөлігі бұзылады. Бұл кезде топырақпен бірге енгізілетін тыңайтқыштардан 1, 5-2 есе артық өсімдіктерге қажетті заттар табиғи өсімдіктер жабыны бұзылғанда орын алады. Біріншіден, өсімдіктер томырақты тамырларымен бекітін тұрады. Екіншіден, өсімдіктердің жер бетіндегі бөліктері су және әсіресе, ауа ағыстарының күшін арттырады. Өсімдік жабыны одан біршама ара қашықтықтағы топырақты да қорғайды. Олардың шекаралас кеңістікке әсері айтарлықтай болады. Топырақ қорғайтын және егістік қорғайтын орман өсіру осыған негізделген.

Эрозиямен күресу жолдары:

1. Айтарлықтай үлкен территорияда өсімдіктер жабынын жоюға әкелетін табиғи экожүйелерге тигізетін әсерді шектеу. Бұл әсіресе орманды пайдалануға қатысты.

2. Жайылымдарда эрозмялық процестер көбінесе шектен тыс мал жаюмен байланысты. Үлкен территорияда шөптесін өсімдіктер жабының зақымдануы кезінде, әсіресе топырағы жеңіл жерлерде су эрозиясы және жел эрозмясының да болуы мүмкін. Таулы аудандарда шөптесін өсімдіктердің болмашы зақымдануының өзінде (мысалы, жалғыз аяқ жол) су эрозиясының пайда болу ошағы орын алады. Мұндай қолайсыз құбылыстарды болдырмаудың негізгі жолы мал жаю ережелерін сақтау және рекреациялық қысымды төмендету болып табылады

3. Егістік жерлерді қорғау іс-шаралары:

ауыспалы егістіктерді дұрыс жүргізу, соның ішінде отамалы дақылдар;
(жүгері, картоп, қызылша) топырақты бекітетін тамырлары бар шөптер қоспасымен алмасып келуі қажет;
жиектік жыртуды жүргізу (рельфтің горизонттарымен) ;
өңдеуден оңай бұзылатын құмды және құмдақ топырақтарды шығару;
шағын егістік танантарын табиғи ландшафтармен кезектестіру;
танап қорғайтын орман белдеулерін жасау;
тонырақтың құрылым түзілуін мүмкіндік туғызатын, органикалық тынайтқыштарды топыраққа енгізу;
топыраққа жасалатын қысымды кемитін техниканы пайдалану.

Топырақты соқасыз өңдеу жұмыстарына ерекше көңіл бөлу қажет. Агротехниканың бұл жаңа әдісі қазір кеңінен пайдаланылып келеді. Аталған әдіс аудармай жырту арқылы тонырақты қопсытуға негізделген. Бұл адісті қолданғанда топырақтың табиғи құрылысы сақталады. Тұрақтылығы мен құнарлығы бұзылмайды. Әдістің техиологиялық кемшілігі - арамшөптердің көп болуына әкеледі. Аудармай жырту әдісін қолданғанда барлық агротехникалық шаралардың кезегі мен мерзімдерін қатаң сақтау қажет.

Бірқатар жағдайларда топырақ эрозиясының салдарымен күресуге тура келеді. Су эрозиясынан қорғау мақсатында агротехникалық (орман отырғызу, шөптер егу) шаралармен қатар, инженерлік іс-щаралар (су ағысын ұстан қалуға арналған шұңқырлар салу, көлбеу жерлерді өңдеу, онда көпжылдық шөптесін өсімдіктерді егу) жургізіледі. Химиялық заттарды (әр түрлі полимерлер) топырақ бетіне енгізуді көп жылдық шөптермен, бұталар мен ағаштарды отырғызумен үйлестіре жүргізу қажет.

Суармалы егістіктердің дүние жүзіндегі ауданы шамамен 250 млн. ға жуық. Ирригациялық эрозиямен қаатар суармалы топырақтар екінші реттік сортаңдануға ұшырайды. Оның мәні - танаптағы топырақ суды сіңіріп, содан соң булану мен өсімдікке транспиранцияға қажетті судан артық су біртіндеп і түседі. Бұл су біртіндеп жер асты грунт суларына дейін жетіп, оның деңгейінің көтерілуіне әкеледі. Мөлшерсіз, ретсіз суару көзінде қысқа уақыт аралығында (біртіндеп жыл) жақындап, интенсивті түрде булана бастайды. Суда еріген тұздар топырақ бетіндр жиналады. Мұндай сортаңдану екінші ретті деп аталады. Ал бірінші ретті сортаңдану (сор) регінде адамның әсерінсіз пайда болатын табиғи сортаңдану процесін атайды. Екінші ретті сортаңдану тек құрғақ аудандарға тән. Солтүстікте шектен тыс суару топырақтың батпақтануына әкеліп соқтырады.

Адамзат қоғамының дамуының экоолгиялық дағдарыстарының бірі дамыған өркениеттің өзінің мүмкіндіктерін топырақтың сортаңдануы нәтижесінде жоғалтқаны белгілі. . Мысалы, Ніл аңғарында қазір де суармалы жерлердің 70%-ы сортандаған. Ғылымдардың болжамы бойынша ертедегі Вавилон өркениетті топырақтың екінші ретті сортаңдануынан жойылған. Қазір дүние жүзінде суармалы 250 млн. ға жерлердің 50-60 млн. ға-ға жуығы екінші ретті сортаңдануға, шамамен 25% ұшыраған.

Суарудың жетілдірілген технологияларын қолданумен қатар, жер асты суларының деңгейінің көтерілуіне байланысты грунт суларын сорып алу арқылы сортаңданумен күресуге болады. Топырақты шаю арқылы да сортаңданумен күресуге болады. Бірақ бұл кезде де міндетті түре грунт суларын алып кету керек. Кейбір жағдайда химиялық әдістер де жақсы нәтижелер береді. Мысалы, топырақ бегінде жинаған зиянды тұздарды нейтралдау үшін гипстеу жүргізіледі. Бірақ бұл әдістер қымбат және аниэкологиялық.

Жер ресурстарына зиян келтіретін (эрозиямен сулардан соң) үшінші үлкен фактор - бұл жердің азуы. Оның орын алу себептері - өніммен бірге қоректік заттардың әкетілуі. Гумустың жойылуы, су режимінің және басқа да қасиеттерінің топырақтың азуының нәтижесінде, олардың құнарлығы жойылып шөлге айналады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.