Цитология негіздері



Цитология — жасуша туралы ғылым. Жасушаны зерттейтін ғылымды цитология деп атайды (грекше «цитос» — жасуша, «логос» — ғылым). Цитология ғылымы бір жасушалы, көпжасушалы ағзалар жасушасының құрылысын, құрамын және қызметін зерттейді. Ал жасуша бүкіл тірі денелердің ең қарапайым құрылысын, қызметін және дамуын сипаттайды. Сондықтан да цитологияньщ зерттейтін кұбылыстары мен заңдылықтары цитология, тәнтану, эмбриология, физиология, генетика, биохимия, молекулалық биология және т.б. ғылым негіздерінің қалануына жол ашты.
Цитология бөлімі — цитохимия пәні жасушаның химиялық құрамының құрылысын, олардың түзілуін, жасушадағы таралуы мен белсенділігін жөне оның қызметінің өзгеруіне байланысты химиялық қосылыстардың өзгеріп отыруын зерттейді. Цитохимияның негізгі жетістіктерінің бірі — нуклеин қышқылдарының ақуыз молекуласын синтездеудегі генетикалық рөлін анықтау. Жасушаның белсенді қызметіне байланысты ақуыздың өзгеріске ұшырау себептерін және олардың зат айналымындағы рөлін зерттеу де цитохимияның үлесіне тиеді.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Конец формы

Цитология негіздері

Цитология — жасуша туралы ғылым. Жасушаны зерттейтін ғылымды цитология
деп атайды (грекше цитос — жасуша, логос — ғылым). Цитология ғылымы бір
жасушалы, көпжасушалы ағзалар жасушасының құрылысын, құрамын және қызметін
зерттейді. Ал жасуша бүкіл тірі денелердің ең қарапайым құрылысын, қызметін
және дамуын сипаттайды. Сондықтан да цитологияньщ зерттейтін кұбылыстары
мен заңдылықтары цитология, тәнтану, эмбриология, физиология, генетика,
биохимия, молекулалық биология және т.б. ғылым негіздерінің қалануына жол
ашты.
Цитология бөлімі — цитохимия пәні жасушаның химиялық құрамының
құрылысын, олардың түзілуін, жасушадағы таралуы мен белсенділігін жөне оның
қызметінің өзгеруіне байланысты химиялық қосылыстардың өзгеріп отыруын
зерттейді. Цитохимияның негізгі жетістіктерінің бірі — нуклеин
қышқылдарының ақуыз молекуласын синтездеудегі генетикалық рөлін анықтау.
Жасушаның белсенді қызметіне байланысты ақуыздың өзгеріске ұшырау
себептерін және олардың зат айналымындағы рөлін зерттеу де цитохимияның
үлесіне тиеді.
Бұдан біз цитология ғылымының көп саланы қамтитынын байқаймыз. Өзінің
даму бағытында цитология тек биологиямен ғана емес, сонымен қатар медицина,
ауылшаруашылық, химия, физика, математика және т. б. ғылымдармен де тығыз
байланысты. Бұл ғылымдардың жетістіктері мен әдістері цитологиялық
зерттеулерде кең көлемде қолданылады. Сондай-ақ цитологияның жетістіктері
көптеген ғылымның негізін салуда маңызды рөл атқарады.
Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясының жасалуы алдында ағзаның жасушалы
құрылысты екендігі туралы өте маңызды жаңалық ашылған болатын. Осы ашылған
жаңалық органикалық дүние бірлігінің өте нанымды дәлелінің бірі болды.
Осындай дәлелді өсімдіктер мен жануарлардың жасуша құрылымының
ұқсастықтарынан да көруге болады.
Жасуша теориясының ашылуы.
Жасуша теориясы дегеніміз — тіршіліктің негізін кұрайтын жасушалардың
құрылымы, көбеюі және көпжасушалы ағзаларды қалыптастырудағы қызметі туралы
жинақталған ұғым. Жасуша теориясының даму тарихы 300 жылға созылды. Оны
зерттеуде әр түрлі оптикалық әдістердің дамуы микроскоптың жетілдірілуіне
негізделді. Алғашқы микроскопты XVII ғасырда ағылшын физигі Роберт Гук
(1635—1703 ж.)жасаған. Ол микроскоппен 1662 жылдан бастап түрлі
объектілерді: тығын шұрықтарын (пораларын), қымыздық, қамыс және
басқалардың ішкі қуыстарын көрді.
Гуктің микроскопы қаралатын затты жүз еседен астам ғана үлкейтіп 
көрсететін болған. Роберт Гук өсімдіктерді микроскоп арқылы қарап отырып,
олардың ұлпаларынан ара ұясы тәрізденген құрылысты тапқан. Ол осы ұяларды
грек сөзімен целлюлла — жасуша деп атады.
Бұл жерде Р.Гук тіршілігін жойған жасушалардың ұяшығын ғана көрген еді.
XVII ғасырдың 70-жылдарынан бастап голландық Антони Ван Левенгук объектіні
үш есе үлкейтетін микроскоп жасап, оның көмегімен судағы бір жасушалы ағза
— кірпікшелі кебісшені тұңғыш рет көрді.
Тірі жасушаны алғаш рет 1839 жылы чех  ғалымы Ян Пуркинье керген еді.
Ол  жасушаның ішіндегі сұйықты протоплазма немесе алғашқы плазма деп атады.
Қазір протоплазма тек тарихи дерек ретінде ғана пайдаланылады, оны ғылыми
тілде цитоплазма дейді. Протоплазма дегеніміз — жасуша ішіндегі сұйықтық
пен ядро. Роберт Броун жасуша протоплазмасының тұрақты бөлігі — ядроны
ашты. XIX ғасырдың басында жануарлар мен өсімдіктердің жасушалары кеңінен
зерттеліп, олардан алынған мағлұматтар 1838—1939 жж. ботаник Маттиас
Шлейден мен зоолог Теодор Шваннға жасушалардың құрылысы туралы ортақ
қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Олардың тұжырымдауы бойынша, өсімдіктер
мен жануарлар жасушаларының құрылыстары өте ұқсас және тіршіліктің дербес
иесі екендігі, тірі ағзаның ең ұсақ бірлігі, сонымен қатар жасушасыз
тіршілік болмайтындығы туралы ғылымға дұрыс түсінік берді. Осыдан кейін
жасушаның тіршілік үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Цитология және гистология түсінігі
Клетканың органикалық заттары
Гистология пәнінің даму тарихы
Гистология, цитология және эмбриология пәндерінің даму тарихы. Қазақстан Республикасындағы гистология пәнінің даму тарихы
Жасушаның сыртқы әсерлерге жауабы
Гистологияның міндеттері
Цитологияның даму тарихы мен зерттеу әдістері туралы алған ұғымдарын қосымша-материалдар арқылы дамыту
Гистологиялық әдістер
Цитоплазма химиясы, құрылысы және қызметі
Цитология лекция тест және бақылау сұрақтары глоссарий оқу құралы
Пәндер