Қабылдау

Кіріспе

Түйсіктердің арқасында үлкен ми сыңарларынан заттардың жеке сапалары (түс, дыбыс,қаттылығы т.б) бейнеленеді. Бірақ адам айналасындағы дүниедегі әрбір затта немесе құбылыста әр түрлі сапалар мен қасиеттердің тұтас комплексі болады. Оларды дұрыс бейнелеу үшін анализаторлар беретін жеке түйсіктер ми қыртысында бірігеді, сөйтіп адамда заттың немесе құбылыстың тұтас бір бейнесі жасалады.
Белгілі бір кезде сезім органдарына әсер ететін заттар мен құбылыстардың бейнеленүіндегі псхикалық процесс қабылдау деп аталады. Түйсікке қарағанда қабылдау – шындықты бейнелеудің неғұрлым жоғары формасы.
Қабылдаудың физиологиялық негізі – үлкен ми сынарлары қыртысындағы күрделі шартты рефлекторлық байланыстар, мұнда сыртқы тітіркендіргіштерден келетін қозулардын синтезі (бірігуі) жүзеге асады. Қабылдауда бірнеше анализаторлардың келісімді іс-әрекетіб,организімнің тітркендіргіштердін тұтас комплексіне жауап риакциясы жүзеге асады. Мысалы біз раушан гүлін қабылдағанда сонымен қатар онын әдемі формасы, тамаша түсін көреміз, гүлдің сүйкімді исін иіскеп кеүдемізге жұтамыз, абайлап гүлге қол тигізіп, оның жапырақтарының т.б нәзік жұмсақ екенін сипап сезінеміз.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қабылдау

1. Қабылдау туралы ұғым.

Түйсіктердің арқасында үлкен ми сыңарларынан заттардың жеке сапалары
(түс, дыбыс,қаттылығы т.б) бейнеленеді. Бірақ адам айналасындағы дүниедегі
әрбір затта немесе құбылыста әр түрлі сапалар мен қасиеттердің тұтас
комплексі болады. Оларды дұрыс бейнелеу үшін анализаторлар беретін жеке
түйсіктер ми қыртысында бірігеді, сөйтіп адамда заттың немесе құбылыстың
тұтас бір бейнесі жасалады.
Белгілі бір кезде сезім органдарына әсер ететін заттар мен
құбылыстардың бейнеленүіндегі псхикалық процесс қабылдау деп аталады.
Түйсікке қарағанда қабылдау – шындықты бейнелеудің неғұрлым жоғары формасы.

Қабылдаудың физиологиялық негізі – үлкен ми сынарлары қыртысындағы
күрделі шартты рефлекторлық байланыстар, мұнда сыртқы тітіркендіргіштерден
келетін қозулардын синтезі (бірігуі) жүзеге асады. Қабылдауда бірнеше
анализаторлардың келісімді іс-әрекетіб,организімнің тітркендіргіштердін
тұтас комплексіне жауап риакциясы жүзеге асады. Мысалы біз раушан гүлін
қабылдағанда сонымен қатар онын әдемі формасы, тамаша түсін көреміз, гүлдің
сүйкімді исін иіскеп кеүдемізге жұтамыз, абайлап гүлге қол тигізіп, оның
жапырақтарының т.б нәзік жұмсақ екенін сипап сезінеміз. Міне осы жеке
түйсіктердің бәрі мидың қыртысында қосылып, біртұтас комплекс болып
бірігеді. Оның үстіне біз бұл заттың раушан гүлі екенін білеміз, яғни мұнда
ес процестері де орын алады. Гүлдің иісі бізді рақатандырады, сүйкімді
сезім туғызады. Ақырында қабылдау процесіне ойлау да кіреді: біз мұның
раушан гүлінің қай сортына жататына ойланамыз, бастапқы қарапайым қорытынды
жасалады.
Қабылдауда қай анализатордың басым болуына байланысты
көру,есту,иіс,сипай сезу және кинестетикалық қабылдаулар болып айрылады.
2. Қабылдаудың кейбір ерекшелектері.

Қабылдау – адамның іс - әрекетіне тығыз байланысты активті процесс.
Егер біз салынған суреттің қасында тыпыр етпестен тұрып, оны қарап
сүйсінсек те, бәрібір қандай да бір оймен шұғылданамыз, әйтпесе ешнәрсе
біле алмас едік, қарап тұрған затымызды айтарлықтай көре де алмаған болар
едік.
Әдетте біздің санаулы қабылдауымыз пассифты сырттай қарау емес, нақты
танымдық сипаты бар міндетті шешу болу табылады. Мұны ерекше перцептифтік
іс - әрекет деуге болады.
Кез келген обьектіні қабылдау әдетте оны қоршаған фонда жүзеге асады.
Сабақ басталады мұғалім бүкіл классқа, парталарда отырған көп балаларға
қарайды делік. Біраз уақыттан кейін ол бұл ондаға балалардың ішіне бір
баланы бөліп алып соны қадағалап қарайды. Бұл оқушы мұғалім қабылдауынын
обьектісі болады да, қалған бүкіл класс сол обьектінің фоны болады.

Қабылдаудың таңдап алынуы міне осындай, мұнда біздің анализаторымызға
келіп түсетін көпдеген қоздырғыштардың ішінен бұл ретте біз өзіміз зейін
аударғанымызды ғаны қабылдаймыз. Зейін әдетте өзімізге қандайда болса бір
маңызы барға ықылас қойғанымызға ауады және адамның психикалық өмірінің
жалпы мазмұнына, оның ішіне өткендегі тәжірибеге байланысты болады.
Қабылдаудың өткендегі тәжірибеге байланысты болуын апперцепсия деп
атайды. Әр түрлі мамандықтағы адамдар бір заттың өзін әр түрлі қабылдайды.
Мысалы, даладан жұлып алынған гүлге қарап, суретші ондағы бойяулардың
түрлеріне көңіл аударады: ботаник гүлге өсімдіктердің бір классының өкілі
ретінде қарайды: агронном оған жем – шөпке қатысы тұғысынан қарайды.
Қабылдау процесіде біз әдетте заттың элементтерін біртұтастыққа
біріктіреміз. Мұнда көбінесе олардын орналасуынын бір-біріне жақындығы
маңыз алмайды, белгілі бір затқа қатысы маныз алады. Біз қатар тұрған
ағаштан жасаған екі аяқты көріп тұрмыз екен делік ол екеуі де бір
материалдан жасалған және бір бояумен сырланған. Бірақ та біз оларды
біртұтастыққа біріктірмейміз, қайта оларды біреуі столдын аяғы екіншісі
оның қасында тұрған столдың аяғы деп ойша айырам. Біздің бұлай ететін
себебіміз – бұл заттарды білеміз және оларды қабылдауға ойланып қараймыз.

Егер бізтерезеден алыстан көрініп тұрған телеграф бағаналарына
қарасақ,олардың біздің көз торымызда бейнеленуі кіш кентай, біздің
алдымызда жатқан кішкентай қарындаштың бейнеленуінен едәуір кіші. Бағана
мен қарындашты қандай қашықтықтан көрсек те біз біріншісін әрқашан да үлкен
етіп, екіншісін кішкене етіп қабылдаймыз. Біздің қабылдауымыздың
салыстырмалы түрде константтылығы яғни тұрақтылығы міне осында көрінеді.

3. Бақылау

Жоспарлы түрде жүйелі, белгілі бір мақсатпен жасалатын қабылдауды
бақылау деп айтамыз. Мұның адам өмірінде зор маңызы бар. Бақылай білу жақсы
хабардар болуға, заттарды неғұрлым дәл қабылдауға, адамдардың сыртқы
ерекшеліктерін және ішкі психикалық қасиеттерін байқай отырып, оларды жақсы
түсінуге мүмкіндік береді. Мұның бәрі қоршаған дүниенің бізге жасайтын
әсерін ілтипатқа алуға, дұрыс іс - әрикет жасауға жағдай туғызады.
Кез келген адам бақылай біле бермейді. Мына шарттар орындаласа ғана
бақылауды дұрыс ұйымдастыруға болады.
а) бақылаудың міндеттерін түсіну қажет. Егер бір адамға нені бақылу
керек екенін түсіндірместен Бақыла! десе ол бақылау жұмысын жүргізе
алмайды;
б) бақылаушыға бақыланатын зат туралы алдын ала білу керек болады.
Ешбір хабарымыз жоқ нәрсені бақылау өте қиынға соғады;
в) бақылау жүйелі жоспарлы болуды керек етеді. Бақыланатын обьектіні
қалай болса солай қарай беруден көіне қажетті нәтиже шықпайды;
г) бақылауды жеткілікті түрде терең, толық етіп жүргізу керек.
Бақыланатын обьектінде елеулі маңызы бар нәрселерді байқай білу керек, оны
дурыс түсіну маңызы бар екжей – текжейлеріне назар аудара қарау қажет.

4. Кеңістікте және уақытты қабылдау

Біздің айналамыздағы материалдық дүниенің барлық заттары кеңістікте
болады, онда белгілі орын алады, олардың мөлшері, көлемі және формасы
болады, олар бізден және басқа заттардың азды - көпті қашықтықта тұрады.
Заттардың бұл кеңістіктік қасиетінің біздің санамызда бейнеленуін
кеңістікте қабылдау деп атаймыз.
Оның үстіне материалдық дүниенің заттары қозғалыста болып тұрады мен
өзгерулер белгілі бір уақыт ішінде болады. Заттардың қозғалысының
ұзақтылығы мен дәйектілігінін және өзгеруінің адам санасында бейнеленуі
уақытты қабылдау деп аталады.
Материа, дүние осыдан тұрады, әр қашанда кеңістікте, уақыт ішінде
болады, немесе философтар айтатындай, кеңістік пен уақыт материаның өмір
сүру формасы болып табылады.
Кеңістікті және уақытты қабылдаудың физиологиялық негізі – бір қатар
сезім оргындары мен үлкен мый сыңарлары қыртысының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.